ฟ้าทะลายโจร

ฟ้าทะลายโจร “ฟ้าทะลายโจร” สมุนไพรในบัญชียาหลักแห่งชาติ และเป็นยาพัฒนาจากสมุนไพร 1 ใน 2 ลาดับแรก (First Line Drug) ของกรมการแพทย์แผนไทยและการแพทย์ทางเลือก กาหนดให้ใช้สาหรับบรรเทาอาการเจ็บคอ และบรรเทาอาการของโรคหวัด (Common Cold) เช่น เจ็บคอ ปวดเมื่อยกล้ามเนอ้ื แทนการใช้ยาแผนปจั จบุ ันท่มี ีราคาแพง ลกั ษณะทว่ั ไป ฟ้ า ท ะ ล า ย โ จ ร อ ยู่ ใ น ต ร ะ กู ล Acanthaceae มี ชื่ อ วิ ท ย า ศ า ส ต ร์ : Andrographis paniculata (Burm.f.) Wall ex Nees.) มีถิ่นกาเนิดในอินเดียและ ศรีลังกา เป็นพืชล้มลุกที่ชอบอากาศร้อนช้ืน พบมากในประเทศจีน อินเดีย และไทย เป็นพืชท่ีปลูกง่าย เจริญเติบโตได้ดีในดินร่วนซุย ระบายน้าดี ชอบแดดปานกลาง ห ากแด ดร่มไป จะโตช้า ถ้าแดด จัดเกิน ไป จะท าให้ ใบ เล็ก และเป็ น สีม่วง ต้นสูงประมาณ 30 - 70 เซนติเมตร ลาต้นเป็นส่ีเหลี่ยม แตกก่ิงแขนงจานวนมาก ใบสีเขียวเข้ม มีรูปร่างเรียวปลายแหลม ดอกขนาดเล็กสีขาวมีรอยกระ สีม่วงแดง ฝักคล้ายฝักต้อยติ่ง เมล็ดสีน้าตาลอ่อน ขยายพันธุ์ด้วยเมล็ดจะดีกว่าการใช้ก่ิงปักชา โดยใช้เมล็ดจากฝักแก่จัด มีสีน้าตาลแดง ลักษณะสมบูรณ์ ปราศจากโรคและแมลง ก่อนปลูกนาเมล็ดแช่น้าที่อุณหภูมิห้อง 6 - 12 ชั่วโมง ควรปลูกในหน้าฝนเพราะเมล็ดจะงอกดีมาก ถ้าปลูกหน้าแล้งต้นจะเล็ก ไม่ค่อยมีใบ ดังนั้น การเลือกสายพันธ์ุที่จะใช้ ในการปลูกช่วงฤดูแล้งเป็นส่ิงสาคัญ ควรเลือกสายพันธ์ุท่ีให้ผลผลิตดี และมีอายุ การเก็บเกย่ี วสั้นเพ่ือชว่ ยลดปริมาณการใชน้ ้าลง เชน่ พันธุพ์ ษิ ณุโลก - 4 ใหผ้ ลผลิตสด 2,378 กโิ ลกรัม/ไร่ อายุการเก็บเกี่ยว 77 วัน การปลูก พ้ืนท่ีต้องไม่มีน้าท่วมขัง หากพื้นที่ลุ่มต้องทาแปลงยกร่อง กว้าง 1 - 2 เมตร ไถพรวนดินใส่ปุ๋ยคอก หรือปุ๋ยหมักพอประมาณไม่ต้องมาก ถ้าดินร่วนซุยอุดมสมบูรณ์อยู่แล้วก็แทบไม่จาเป็น ควรมีการตรวจวิเคราะห์ คุณภาพดนิ กอ่ นการปลูก สง่ เสรมิ พชื สมนุ ไพรและเครอื่ งเทศ

วิธปี ลูกทาได้ 4 วิธี 1. วธิ ีหว่านเมล็ด นาเมลด็ มาผสมทรายหยาบ อัตรา 1 : 1 – 2 แลว้ ทาการหวา่ นในแปลง 2. วิธโี รยเมล็ดเป็นแถว ขดุ ร่องต้นื ๆ เป็นแถวยาวระยะห่างระหวา่ งแถวประมาณ 40 เซนตเิ มตร โรยเมล็ดแล้วกลบดนิ บาง ๆ 3. วิธีเพาะกล้า โดยการนาเมล็ดเพาะในวัสดุปลูกท่ีสะอาด (มูลวัวแห้งผสมแกลบดา) ประมาณ 7 วัน ตน้ กล้าจะทยอยงอก ควรคดั ขนาดต้นกลา้ ใหเ้ ทา่ ๆ กนั และไม่ควรใช้ต้นกล้าท่ีอายุเกนิ 30 วัน (ต้นกล้ามใี บ 6 ใบ) จากนน้ั นาต้นกล้าไปปลูกในหลุมกวา้ ง ประมาณ 1 เซนติเมตร ลึกประมาณ 8 - 12 เซนติเมตร เป็นแถวระยะห่างระหว่างต้น 20 - 30 เซนติเมตร และระหว่างแถว 40 เซนติเมตร โดยเฉพาะในช่วงฤดูแล้ง เพราะการปลูกระยะชิดจะชว่ ยรักษาความชน้ื ในดินได้นานขึ้น ในชว่ งฤดูฝนอาจเพม่ิ ระยะ ระหว่างแถวเปน็ 60 เซนติเมตร ซงึ่ การปลูกวธิ นี ี้จะเป็นการลดตน้ ทนุ คา่ เมล็ดพนั ธุ์ และจะไดต้ น้ ทส่ี ม่าเสมอ 4. วิธีปักชา ตัดกิ่งที่แข็งแรงยาวประมาณ 10 เซนติเมตร เด็ดใบออกทั้งหมด แช่น้ายาเร่งรากเป็นเวลา 10 นาที ผึ่งให้แห้ง นามาปักชาในกระบะเพาะ ให้มีระยะห่าง 1 x 1 เซนติเมตร รดน้าให้ชุ่ม รกั ษาความชุ่มชื้น และพรางแสงด้วยสแลนสีดา ประมาณ 1 สัปดาห์ เม่อื มกี ารแตกใบ และรากงอกแลว้ จึงยา้ ยลงปลูกในแปลง ข้อแนะนา : 1. การปลกู ควรคานึงถึงเรอ่ื งของความสะอาด ปลอดภัย และได้มาตรฐาน GAP หรอื เกษตรอนิ ทรีย์ 2. ควรมีการวางแผนทั้งการเพาะกล้า และการปลูก (เมล็ดพันธุ์ 100 กรมั ย้ายกล้าได้ 8 ไร่) เพ่ือให้ได้ปริมาณผลผลิต เพยี งพอ และสมา่ เสมอ ตรงตามตอ้ งการของตลาด 3. เมล็ดฟ้าทะลายโจรจะมีการพักตัวเมื่อเก็บไว้นาน ๆ จึงต้องแก้การพักตัวก่อน ปลูก หรือเพาะเมล็ด โดยเก็บเมล็ดไว้ท่ีอุณหภูมิต่าประมาณ 10 องศาเซลเซียส เป็นเวลา 1 เดือน หรือเก็บเมล็ดไว้ท่ีอุณหภูมิ 4 องศาเซลเซียส เป็นเวลา 48 ชั่วโมง การใหน้ า ฟ้าทะลายโจรเป็นพืชที่ไม่ควรขาดน้า และน้าที่ใช้ต้องสะอาด จึงควรมีการตรวจวิเคราะห์คุณภาพของน้า การให้น้าถ้าแดดจัด ให้น้าวันละ 2 คร้ัง เช้า - เย็น ถ้าแดดไม่จัดให้น้าวันละครั้ง หลังจาก 2 เดือนให้น้าตามความเหมาะสม การให้น้าปริมาณ 48 ลิตร/ พื้นท่ี 1 ตารางเมตร จะให้ผลผลิต และสารสาคัญสูงสุด ในช่วงฤดูแล้งควรคลุมแปลงด้วยฟางข้าว หรือหญ้าแห้งให้หนาข้ึน เพื่อชว่ ยรกั ษาความช้นื ให้นานขึน้ ส่งเสรมิ พืชสมุนไพรและเครอื่ งเทศ

การกาจัดวชั พืช ถอนหรอื ใช้เครอ่ื งมอื ชว่ ยในการกาจัด ทกุ คร่งึ เดือนจนต้นฟา้ ทะลายโจรคลมุ แปลง การใสป่ ยุ๋ เม่ือลงปลูกใส่ปุ๋ยคอก หรือปุ๋ยหมัก โดยปริมาณการใส่ขึ้นอยู่กับคุณภาพของดิน หลังปลูก 60 วัน ใส่ปุ๋ยอินทรีย์ 480 - 640 กโิ ลกรัม/ไร่ และหลังปลกู 90 - 110 วนั ใสป่ ยุ๋ อนิ ทรีย์ 480 - 800 กโิ ลกรมั /ไร่ ศตั รูท่ีสาคัญและการป้องกนั กาจัด ไม่พบการระบาดของโรคแมลงท่ีทาความเสียหายรุนแรง โรคท่ีพบบ้าง ได้แก่ โรคโคนเน่าและรากเน่าจากเช้ือรา หากพบ ใหถ้ อนทาลายทันที การเก็บเกยี่ วให้ได้สารสาคัญออกฤทธิ์สูงสดุ 1. การเกบ็ ผลผลติ ฟา้ ทะลายโจรแบบแยกสว่ น ได้แก่ ตัดสว่ นยอด 25 เซนติเมตร ในระยะออกดอก 25 - 50 % จะได้สารสาคัญออกฤทธ์ิ Andrographolide สูงสุด และตัดส่วนท่ีเหลือเหนือดินห่างโคนต้น 4 ข้อ เหลือตอไว้ 10 - 1 เซนติเมตร เพื่อให้แตกยอดและกอใหม่ เก็บได้ปีละ 2 ครั้ง แยกผลผลิตจาหน่ายตามคุณภาพ ในขณะเดียวกันควรเก็บตอไว้ส่วนหนึ่ง เพ่ือไว้เกบ็ เมล็ดพันธุ์ (ต้นอายุ เดือน ถึง เดือนคร่ึง เก็บเมล็ดได้) 2. เก็บเกี่ยวถูกระยะโดยเป็นระยะเริ่มออกดอกถึงดอกบาน 25 - 50 % คือ ใน 100 ตน้ มดี อกครบ 25 - 50 ตน้ จะเก็บทงั้ แปลง ซ่งึ ฟา้ ทะลายโจรมใี บมาก และไม่ควรเกินระยะดังกล่าว เพ่ือให้มสี ารสาคญั สูง ใบฟา้ ทะลายโจรจะมปี ริมาณสารสาคัญสงู กวา่ ก่ิงก้าน และไม่ควรนับอายุการเก็บเกย่ี วเพียงอยา่ งเดียว เนื่องจากในแตล่ ะช่วงการผลิต อายุการออกดอกอาจจะแตกต่างกัน หากเก็บเกี่ยวช้าในระยะทตี่ ดิ เมล็ดแล้วใบจะลดลงเหลือแต่กิ่งก้านทาให้มีปริมาณสารสาคัญต่า ขอ้ แนะนา 1. ควรเกบ็ ผลผลติ ในชว่ งเช้า 2. ปริมาณสารสาคัญมีความผันแปรไปตามสภาพแวดลอ้ ม 3. ผลผลติ สดเฉลย่ี 3,000 กโิ ลกรมั /ไร่ 4. วตั ถุดิบแหง้ 1 กิโลกรัม มาจากผลผลิตสด 3 กิโลกรมั 5. ต้นทนุ เฉลี่ยตอ่ ไร่ประมาณ 8,000 - 10,000 บาท สง่ เสรมิ พืชสมุนไพรและเครอ่ื งเทศ

สรรพคุณทางยา ฟ้าทะลายโจรท่ีสามารถนามาใช้ในตารับยา ต้องมีสารสาคัญ (Andrographolide) ไม่น้อยกว่า 6 % ซ่ึงมีงานวิจัยในมนุษย์ว่า ฟ้าทะลายโจรสามารถบรรเทาอาการหวัดและไข้หวัดใหญ่ได้ผลดี จึงถูกบรรจุอยู่ในบัญชียาหลักแห่งชาติ ด้วยข้อบ่งใช้ บรรเทา อาการเจบ็ คอ และบรรเทาอาการหวดั โดยโรงพยาบาลเจ้าพระยาอภัยภูเบศร ไดแ้ นะนาตารบั ยาและวธิ กี ารใช้ ดงั นี้ 1. ยาชง นาใบสด - 7 ใบ ใส่แก้ว เติมน้าเดือดลงไปเกือบเต็มแก้ว ปิดฝาท้ิงไว้ประมาณคร่ึงช่ัวโมง พออุ่น รินแต่น้าด่ืม ครั้งละ 1 แก้ว วนั ละ 3 - 4 ครงั้ หลงั อาหาร 2. ยาต้ม ใช้ท้ังต้นและใบ 1 กามือ ต้มกับน้า 3 - 4 แก้ว ให้เดือด 10 - 1 นาที ท้ิงให้อุ่น รินน้าดื่ม ครั้งละ 1 แก้ว วนั ละ 3 - 4 ครง้ั หลังอาหาร 3. ยาเม็ด นาใบสดมาล้างให้สะอาด ตากแดด 1 - 2 วัน จนแห้งกรอบ บดเป็นผงให้ละเอียด ป้ันกับน้าผึ้ง หรือน้าเช่ือม ให้เป็นเมด็ ขนาดเทา่ เม็ดถว่ั เหลือง ผ่ึงลมให้แหง้ รบั ประทานครั้งละ - 10 เมด็ วนั ละ 3 - 4 คร้ัง หลังอาหาร 4. ยาแคปซูล นาใบสดมาล้างให้สะอาด ตากแดด 1 - 2 วัน จนแห้งกรอบ บดเป็นผงให้ละเอียด นาใส่แคปซูล ขนาดเบอร์ 0 รับประทานครง้ั ละ 2 - 4 แคปซลู วันละ 3 - 4 ครง้ั หลงั อาหาร การใช้ฟ้าทะลายโจรให้ได้ผลดีและออกฤทธิ์เร็วท่ีสุดในการแก้ไข้หวัด คือ ถ้าเร่ิมรู้สึกว่าครั่นเน้ือคร่ันตัว เหมือนจะเป็นไข้ ใหร้ ีบรับประทานทันที ถ้าเปน็ มาแล้ว 2 - 3 วัน จะไมค่ อ่ ยได้ผล ขอ้ ควรระวงั 1. ห้ามหญงิ มคี รรภ์ หรือให้นมบุตรรับประทาน 2. หากรับประทานแลว้ มีอาการหน้ามดื วงิ เวยี น มึนงง ทอ้ งอืด ควรหยุดยา 3. ไมค่ วรรับประทานติดตอ่ กันเป็นระยะเวลานาน 4. หากเป็นไข้และมีอาการหนาวเย็น หรือหนาวสะท้าน หากรับประทาน ฟา้ ทะลายโจรจะทาให้มีอาการมากข้ึน เพราะเป็นยาเย็นจัด . ระวังการใช้ยาฟ้าทะลายโจรร่วมกับยาแผนปัจจุบัน เช่น วาร์ฟาริน แอสไพรนิ โคลพิโดเกรล ยาลดความดันโลหิต ควรปรึกษาแพทย์ หรอื เภสัชกร สง่ เสรมิ พืชสมุนไพรและเครอื่ งเทศ