โครงสร้างของดอกไม้ ป.5

โดย นายอุดมฤทธ์ิ ถาวร ตาแหน่ง ครูผ้ชู ่วย โรงเรียนวดั ทพิ พาวาส

จุดประสงค์การเรียนรู้  เพ่ือให้นักเรียนบอกความหมายของดอก โครงสร้างของดอก ชี้ส่วนประกอบ ของเพศดอก รวมท้งั สามารถบอกหน้าท่ีของส่วนต่างๆของดอกได้  เพ่ือให้นักเรียนบอกความหมายและความแตกต่างของดอกสมบูรณ์เพศและ ดอกไม่สมบูรณ์เพศได้  เพื่อให้นักเรียนจัดประเภทพืชดอกโดยใช้เกณฑ์ต่างๆได้



ส่ วนประกอบของดอกไม้ • เกสรตวั เมยี • เกสรตวั ผู้ • กลบี ดอก รังไข่ • กลบี เลยี้ ง

หน้าท่ขี องส่วนประกอบของดอกไม้ 1.เกสรเพศเมยี (Pistil) มียอดเกสรเป็ นขนเลก็ ๆ มีนา้ หวานเหนียวๆ มกี ้านเกสรต่อมาถึงรังไข่ ภายในรังไข่มีออวุล ในออวุลมเี ซลล์ไข่ หน้าทเ่ี ป็ น เซลล์สืบพนั ธ์ุเพศเมีย 2. เกสรเพศผู้ (Stamen) มีก้านชูเกสรและอบั ละอองเรณู หน้าที่ เป็ นเซลล์สืบพนั ธ์ุเพศผู้ 3.กลบี ดอก (Petal) มสี ีสันสวยงาม มีกลน่ิ หน้าท่ี ล่อแมลงให้ช่วยผสมเกสร 4.กลบี เลยี้ ง (Sepal) อยู่นอกสุด มักมีสีเขียว หน้าทหี่ ่อหุ้มและป้องกนั อนั ตรายให้แก่ดอก

สรุป ส่ วนประกอบดอกไม้

มะม่วง พืชมดี อก คือ พืชทม่ี ดี อกเป็ นอวยั วะสืบพนั ธ์ุ จอก แหน มะลิ กหุ ลาบ บวั

พืชไร้ดอก คือ พืชท่ไี ม่มีดอก มอส เป็ นอวยั วะสืบพนั ธ์ุ ... เฟิ น ปรง สน

อบั ละอองเรณู ละอองเรณู เป็ นเซลล์สืบพนั ธ์ุเพศผู้ของพืชไงล่ะ ก้านชูอบั ละอองเรณู

ยอดเกสรตวั เมยี พืชดอกมกี าร สืบพนั ธ์ุอย่างไร ... ช่วยบอกทไี ด้ไหม รังไข่ ไข่

ใช้องค์ประกอบของดอกเป็ นเกณฑ์ ใช้เกสรเพศผู้และเกสรเพศเมยี เป็ นเกณฑ์ ใช้จานวนดอกบนก้านดอกเป็ นเกณฑ์

ประเภทของดอกไม้ ใช้องค์ประกอบของ ดอกครบส่วน หรือ ดอก ดอกเป็ นเกณฑ์ สมบูรณ์ (Complete flower) ดอกไม่ครบส่วน หรือ ดอก สมบูรณ์(Incomplete flower)

ส่วนประกอบของพืชดอก มี ดงั นี้ กลบี เลยี้ ง ถ้าดอกไม้ชนิดใดมี กลบี ดอก ส่วนประกอบท้งั 4 ครบ เกสรตวั ผู้ เราเรียกว่า ดอกสมบูรณ์ เกสรตวั เมีย แต่ถ้าดอกไม้ชนิดใดขาด ส่วนประกอบใดไป เราจะเรียกว่า ดอกไม่สมบูรณ์

ดอกสมบูรณ์ ดอกสมบูรณ์ หรือ ดอกครบส่วน (Complete flower) คือ ดอกไม้ทมี่ ีส่วนประกอบครบ 4 ส่วน คือ กลบี ดอก กลบี เลยี้ ง เกสรเพศผู้ เกสรเพศเมยี อยู่ ภายในดอกเดยี วกนั เช่น ดอกกหุ ลาบ มะลิ ผกั บุ้ง ชบา บวั พริก มะเขือ เป็ นต้น

ดอกสมบูรณ์

ดอกไม่ ครบส่ วน ดอกไม่สมบูรณ์หรือ ดอกไม่ ครบส่วน (Incomplete flower) คือ ดอกท่ีมี ส่วนประกอบ ของดอกไม่ครบ 4 ส่วนภายใน ดอกเดยี วกนั เช่น ดอกมะละกอ ตาลงึ ฟักทอง ข้าว แตงกวา บวบ เฟ่ื องฟ้า กล้วยไม้ บานเยน็ หน้าววั ฯลฯ

ดอกไม่สมบูรณ์

ประเภทของดอกไม้ ใช้เกสรเพศผู้และเกสร ดอกสมบูรณ์เพศ เพศเมยี เป็ นเกณฑ์ ( )Perfect flower ดอกไม่สมบูรณ์เพศ ( )Imperfect flower

ดอกสมบูรณ์เพศ ดอกสมบูรณ์เพศ (Perfect flower) คือ ดอกทมี่ ที ้งั เกสรตวั ผู้ และเกสรตวั เมยี อยู่ใน ดอกเดยี วกนั เช่น กหุ ลาบ ถวั่ บัว ชบา มะเขือ เฟื่ องฟ้า จาปา บานบุรี มะลิ ข้าว พริก แพงพวย อญั ชัน ดาวเรือง เป็ นต้น

ดอกสมบูรณ์เพศ

ดอกไม่สมบูรณ์เพศ ดอกไม่สมบูรณ์เพศ (Imperfect flower) คือ ดอกทม่ี แี ค่เกสรตวั ผู้หรือ เกสรตวั เมยี เพยี งอย่าง เดยี วอยู่ในดอก เช่น ดอกมะยม ตาลงึ ข้าวโพด มะละกอ แตงกวา บวบ ฟักทอง เงาะ ขนุน มะเด่ือ มะพร้าว ข้าวโพด สนทะเล สาเก ตาลโตนด ธูปฤาษี อตุ พดิ ตาแย หม่อน หลวิ หน่อไม้ฝร่ัง เป็ น ต้น

ดอกไม่สมบูรณ์เพศ

ตวั อย่างดอกไม่สมบูรณ์เพศ ดอกตาลงึ ตวั ผู้ ดอกตาลงึ ตวั เมีย รังไข่

ดอกมะละกอตวั ผู้ ดอกมะละกอตัวเมีย ดอกฟักทองตวั ผู้ ดอกฟักทองตัวเมีย

ใช้จานวนดอกบนก้านดอกเป็ นเกณฑ์ ดอกเดย่ี ว (Solitary flower) ดอกช่อ (Inflorescence)

ดอกเดยี่ ว(Solitary flower) ดอกเดย่ี ว (solitary folwer) คือ ดอกไม้ทมี่ ี ดอกอยู่เพยี งดอกเดยี วบนก้านชูดอกเพยี ง ก้านเดยี ว เช่น ดอกมะเขือ ดอกชบา เป็ นต้น

ดอกช่อ (Inflorescence) ดอกเดยี่ ว (Inflorescence) ดอกท่มี ีจานวนดอก มากกว่าหนึ่งดอกบนก้านดอกเดยี วกนั และแต่ละ ดอกเรียก ดอกย่อย ดอกย่อยอาจมีก้านดอกย่อย หรือไม่มกี ไ็ ด้ เช่น ดอกทานตะวนั ข้าว ข้าวโพด หน้าววั เป็ นต้น

การถ่ายละอองเรณูคืออะไร ? การถ่ายละอองเรณู เป็ น กระบวนการสืบพนั ธ์ุของพืช แบบอาศัยเพศ โดยเร่ิมขนึ้ เม่ือ อบั ละอองเรณูในเกสรตวั ผู้แก่ จัดและปริออก แล้วปลวิ กระจายไปตกลงบนยอดเกสร ตัวเมยี

เกดิ ในดอกเดยี วกนั เกดิ ข้ามดอก

แมลง ลม ปัจจยั ทชี่ ่วยให้เกดิ น้า การถ่ายละอองเรณู นกและ มนุษย์ สัตว์อ่ืนๆ

ปัจจัยทช่ี ่วยให้เกดิ การถ่ายละอองเรณู

ละอองเรณู หลอดละอองเรณู รังไข่ ออวุล เซลล์ไข่ สเปิ ร์มเข้าผสมกบั ไข่ เกดิ การปฏิสนธิ



เกดิ อะไรขึน้ หลงั ปฏิสนธิ ? หลงั การปฏิสนธิ กลบี ดอก เกสรตวั ผู้ และ เกสรตวั เมยี จะเห่ียวและร่วงหลดุ ไป

เกดิ อะไรหลงั การปฏิสนธิ (ต่อ) เซลล์ไข่ ต้นอ่อน ออวลุ เมลด็ รังไข่ ผล

สรุปกระบวน การถ่ายละอองเรณู

การถ่ายละอองเรณู การท่ลี ะอองเรณูปลวิ ไป ตกบนยอดเกสรตัวเมีย การถ่ายละอองเรณูภายในดอกเดยี วกนั (ดอกสมบูรณ์เพศ) การถ่ายละอองเรณูข้ามดอก (ดอกไม่สมบูรณ์เพศ)

ละอองเรณูปลวิ ไปตก การปฏสิ นธิ บนยอดเกสรตวั เมีย ละอองเรณูสร้างหลอดต่อไปทร่ี ังไข่ เ ม่ื อ ใ ด ก็ ต า ม ที่ ละอองเรณูเข้าไปผสมกบั ไข่ ละอองเรณูเข้ าไป ผสมกบั ไข่ จะเรียกว่า เกดิ การปฏิสนธิ

การเปลย่ี นแปลง หลงั การปฏสิ นธิ หลงั การปฏิสนธิ กลบี เลยี้ ง กลบี ดอก เกสรตวั ผู้ เกสรตวั เมีย ยกเว้น รังไข่ จะล่วงหลุดไป ไข่ ผล เมลด็

ผลคือส่ วนที่ เจริญมาจากรัง ไข่ ภายหลงั จาก การปฏิสนธิ

ผลเดยี่ ว (Simple fruits)  เป็ นผลทเี่ กดิ จากดอกเพยี งดอกเดียว จะมีรังไข่เพยี ง 1 อนั ดอก อาจจะอยู่เด่ยี วๆ หรืออยู่เป็ นดอกช่อ เช่น มะนาว ตาลงึ มะเขือ แตงกวา มะม่วง มะละกอ ส้ม ฟักทอง ชมพู่ มะกอก มะปราง องุ่น เป็ นต้น

ผลกล่มุ (Aggregate fruits)  เป็ นผลทเ่ี กดิ จากกลุ่มของรังไข่ทอี่ ยู่ภายในดอกเดยี วกนั และอยู่บน ฐานรองดอก เช่น ลกู หวาย น้อยหน่า สตรอเบอร่ี นมแมว การเวก กระดงั งา เป็ นต้น

ผลกลุ่ม (Multiple fruits)  เป็ นผลทเ่ี กดิ จากดอกช่อ ท่ีมีรังไข่ของแต่ละดอก รังไข่เหล่านี้ กลายเป็ นผลย่อยทเ่ี ช่ือมต่อแล้วรวมกนั แน่น เช่น ขนุน สาเก สัปปะรด มะเด่ือ หม่อน สน ลกู ยอ บที เป็ นต้น



สวสั ดคี รับ