01. AW Handbook Unit 1

ค่มู อื ครู หนังสอื เรยี น รายวิชาเพ่ิมเติม ค‹ูมือแนวทาง การดําเนินการเกษตร ในสถานศกึ ษาตามมาตรฐาน สนิ คŒาเกษตรและอาหาร สาํ นักงานมาตรฐานสนิ คŒาเกษตรและอาหารแหง‹ ชาติ กระทรวงเกษตรและสหกรณ ร‹วมกบั สํานกั งานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพ�น้ ฐาน กระทรวงศกึ ษาธิการ



หนงั สอื เรียนรายวชิ าเพ่มิ เตมิ ส�ำนกั งานมาตรฐานสินคา้ เกษตรและอาหารแห่งชาติ กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ ร่วมกับ ส�ำนกั งานคณะกรรมการ การศึกษาข้ันพื้นฐาน กระทรวงศกึ ษาธกิ าร

ค�ำน�ำ การเกษตรและอาหารมคี วามเกย่ี วขอ้ งกบั การดำ� รงชวี ติ ของมนษุ ยใ์ นหลายมติ ิ ทงั้ ดา้ นสงั คม เศรษฐกจิ ส่ิงแวดล้อม การเมอื ง และวัฒนธรรม เนอื่ งจากในการผลิตสนิ ค้าเกษตรและอาหาร มีความเกีย่ วข้อง กบั หลายกิจกรรมตง้ั แตก่ ารผลิต การกระจาย จนถึงการบริโภค ดงั น้ันในการ จดั การดา้ นอาหาร จงึ จ�ำเปน็ ตอ้ งดำ� เนินการในมิตติ ่างๆ ไดแ้ ก่ ความม่ันคงด้านอาหาร คุณภาพ ความปลอดภยั อาหาร และอาหารศกึ ษา เพอ่ื สรา้ งความมนั่ คงทางอาหารซงึ่ เปน็ สว่ นหนงึ่ ของเปา้ หมาย การพัฒนาท่ีย่ังยืน (Sustainable Development Goals: SDGs) ท่ีองค์การสหประชาชาติ ไดก้ �ำหนดเปน็ เป้าหมายการพัฒนาท่ียัง่ ยนื ของโลกในปี พ.ศ. 2573 (ค.ศ. 2030) สำ� นกั งานมาตรฐานสนิ คา้ เกษตรและอาหารแหง่ ชาติ (มกอช.) ในฐานะทเ่ี ปน็ หนว่ ยงานกลาง ด้านมาตรฐานสินค้าเกษตรและอาหารของประเทศไทย ได้มีส่วนส�ำคัญในการส่งเสริมคุณภาพ และความปลอดภัยอาหารของประชาชน โดยการบูรณาการ การก�ำหนด ตรวจสอบรับรอง ควบคุม และส่งเสริมมาตรฐานสินค้าเกษตรและอาหารตั้งแต่ฟาร์มจนถึงผู้บริโภค เพ่ือป้องกัน และลดความเสี่ยงตลอดห่วงโซ่อาหาร ตลอดจนสนับสนุนให้ผู้บริโภคมีความรู้ ความเข้าใจ ในการตัดสินใจเลือกซื้ออาหารที่มีคุณภาพและปลอดภัย โดยหน่ึงในเป้าหมายหลักในการ ใหค้ วามรดู้ า้ นบรโิ ภคอาหารทป่ี ลอดภยั คอื ในสถานศกึ ษา เนอ่ื งจากการบรโิ ภคอาหารทป่ี ลอดภยั พอเพียงกับความต้องการจะส่งผลให้เด็กมีการเจริญเติบโตและพัฒนาการสมวัย นอกจากน้ี เมื่อเด็กนักเรียน ได้รับความรู้ความเข้าใจเร่ืองบริโภคอาหารที่ปลอดภัยแล้วสามารถน�ำไป ประยุกต์ใช้ได้ตลอดชีวิต มกอช. จึงได้ร่วมกับ ส�ำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพ้ืนฐาน กระทรวงศกึ ษาธกิ าร ในการพฒั นาคมู่ อื แนวทางการดำ� เนนิ การเกษตรในสถานศกึ ษาตามมาตรฐาน สนิ คา้ เกษตรและอาหาร เพอ่ื เปน็ สว่ นเสรมิ ใหส้ ถานศกึ ษาสามารถนำ� ความรดู้ งั กลา่ วไปประยกุ ต์ ใช้ในการสอนนักเรียน หรือในการด�ำเนินโครงการด้านการผลิตสินค้าเกษตรและอาหารท่ี ปลอดภยั สอดคลอ้ งกบั บรบิ ทของสถานศึกษา

สารบัญ หนา้ คำ� น�ำ สารบญั ค�ำชี้แจงการใชค้ มู่ ือ หน่วยการเรียนรู้ที่ 1 การจัดการด้านสนิ คา้ เกษตรและอาหารของประเทศไทย รายละเอียดหน่วยการเรยี นรู้ 1 ความรู้ทเ่ี ก่ียวข้อง 1.1 ความเปน็ มาของการจัดการด้านสินคา้ เกษตรและอาหาร 4 1.2 โครงสรา้ งการจดั การความปลอดภัยด้านดา้ นสนิ คา้ เกษตรอาหารของประเทศไทย 4 1.3 ยุทธศาสตร์การจัดการด้านสนิ ค้าเกษตรและอาหารของประเทศไทย 7 1.4 บทบาทหนา้ ที่ของหนว่ ยงานทเี่ ก่ยี วข้องในการจดั การความปลอดภัยด้านอาหารของประเทศไทย 9 ตัวอย่างใบงาน 11 หนว่ ยการเรียนรู้ท่ี 2 ความปลอดภยั ด้านสินคา้ เกษตรและอาหาร 28 30 รายละเอียดหน่วยการเรียนรู้ 32 ความร้ทู ่เี กย่ี วขอ้ ง 33 2.1 ความร้เู กยี่ วกบั ความปลอดภยั ดา้ นอาหาร (Food Safety) 2.2 การสรา้ งความม่นั ใจในความปลอดภัยอาหารให้กับผู้บริโภค ตวั อยา่ งใบงาน หน่วยการเรยี นรทู้ ี่ 3 การจัดการเกษตรในสถานศกึ ษาและการทำ� การเกษตรตามหลกั การ 47 ปฏบิ ตั ิทางการเกษตรทด่ี ี 50 53 รายละเอยี ดหนว่ ยการเรยี นรู้ 53 ความรทู้ เ่ี กี่ยวขอ้ ง 64 3.1 การจัดการเกษตรในสถานศึกษา 73 3.2 การท�ำการเกษตรตามหลักการปฏบิ ัตทิ างการเกษตรที่ด ี 83 3.2.1 พชื 3.2.2 ปศสุ ัตว์ 3.2.3 ประมง ตัวอย่างใบงาน

หน่วยการเรียนรทู้ ่ี 4 การบริโภคสินคา้ เกษตรและอาหารใหป้ ลอดภัย 105 107 รายละเอียดหนว่ ยการเรียนรู้ 108 ความรู้ท่ีเก่ยี วขอ้ ง 110 4.1 วิธีการเลอื กซอ้ื เลอื กบรโิ ภคสนิ คา้ เกษตรและอาหารให้ปลอดภยั 4.2 การใชเ้ ทคโนโลยีการตรวจสอบยอ้ นกลบั ในการตดิ ตามทม่ี าของสนิ ค้าเกษตรและอาหาร ตัวอย่างใบงาน หน่วยการเรียนรทู้ ่ี 5 การปฏิบตั ทิ ่ดี สี �ำหรับการผลติ อาหารในสถานศึกษา 125 127 รายละเอยี ดหน่วยการเรียนรู้ 128 ความรู้ท่ีเก่ยี วข้อง 132 5.1 หลกั เกณฑว์ ธิ ีการท่ดี ีในการผลติ (Good manufacturing practice) 5.2 การก�ำกบั ดูแลโรงอาหารในสถานศกึ ษา ตัวอย่างใบงาน หนว่ ยการเรียนรู้ท่ี 6 การแสดงฉลาก/เคร่ืองหมายสนิ ค้าเกษตรและอาหาร 166 168 รายละเอียดหนว่ ยการเรยี นรู้ 169 ความรูท้ ี่เก่ียวข้อง 172 6.1 การแสดงฉลากสินค้าเกษตรและอาหาร 6.2 เครอ่ื งหมายรับรองมาตรฐานสนิ คา้ เกษตรและอาหาร 187 ตวั อยา่ งใบงาน 196 204 211 ภาคผนวก ก ตัวอยา่ งแผนการสอน ระดบั ประถมศกึ ษา ระดบั มัธยมศกึ ษา กลุ่มโรงเรยี นขยายโอกาส ภาคผนวก ข ตัวอย่างโครงสร้างรายวิชาวิชาเกษตรปลอดภยั โรงเรียนมธั ยมกัลยาณิวฒั นาเฉลิมพระเกยี รติ

คำ� ชีแ้ จงการใช้คมู่ ือ คู่มือแนวทางการด�ำเนินการเกษตรในสถานศึกษาตามมาตรฐานสินค้าเกษตรและอาหาร : ส�ำนักงาน มาตรฐานสินค้าเกษตรและอาหารแห่งชาติ ได้ร่วมกับส�ำนักพัฒนากิจกรรมนักเรียน ส�ำนักงานคณะกรรมการ การศกึ ษาขนั้ พนื้ ฐาน กระทรวงศกึ ษาธกิ าร จดั ทำ� ขนึ้ เพอ่ื เปน็ แนวทางสำ� หรบั ครผู สู้ อนในระดบั การศกึ ษาพน้ื ฐาน เพ่ือใช้เป็นเอกสารในการศึกษาค้นคว้าความรู้ สร้างความเข้าใจ และพัฒนาทักษะการด�ำเนินการเกษตร ในสถานศกึ ษาตามมาตรฐานสนิ คา้ เกษตรและอาหารทถ่ี กู ตอ้ งครบถว้ นสมบรู ณ์ พรอ้ มทง้ั สามารถนำ� ไปประยกุ ต์ ใชใ้ นการจัดการเรียนรทู้ ี่สอดคล้อง เหมาะสมกบั ความตอ้ งการของผูเ้ รียน นอกจากนผ้ี ูเ้ รียนยงั สามารถนำ� ไปใช้ เปน็ หนงั สอื อา่ นเพมิ่ เตมิ เพอื่ การศกึ ษาคน้ ควา้ และพฒั นาความรู้ ทกั ษะและสมมรถนะดา้ นมาตรฐานสนิ คา้ เกษตร และอาหาร ทสี่ อดคล้องกบั ความสนใจและความตอ้ งการของตนเอง กลุม่ เป้าหมาย ส�ำหรับกลมุ่ เป้าหมายผ้ใู ชค้ ู่มอื น้ี ได้แก่ ครูผู้สอนในระดบั การศกึ ษาขัน้ พื้นฐาน ผู้เรยี นในระดับการศกึ ษาขนั้ พนื้ ฐาน ขอบขา่ ยเน้อื หา ขอบข่ายของคู่มือในแต่ละหน่วยประกอบด้วย เน้ือหา ใบงาน และตัวอย่างก�ำหนดการสอน ตั้งแตร่ ะดับช้นั ประถมศกึ ษาตอนต้นถงึ ชั้นมัธยมศกึ ษาตอนปลาย มีเน้อื หา 6 หนว่ ย ดงั น้ี หน่วยที่ 1 หน่วยที่ 2 หน่วยที่ 3 การจดั การดา้ นสินค้า ความปลอดภัยด้าน การจดั การเกษตรในสถาน เกษตรและอาหาร สินคา้ เกษตรและอาหาร ศกึ ษาและการท�ำการเกษตร ตามหลกั การปฏบิ ัติทาง ของประเทศไทย การเกษตรทดี่ ี หน่วยที่ 4 หน่วยท่ี 5 หน่วยที่ 6 การบริโภคสนิ ค้า การปฏบิ ตั ิทีด่ ีสำ� หรับ การแสดงฉลาก/ เกษตรและอาหารให้ การผลติ อาหารใน เคร่ืองหมายสินค้า เกษตรและอาหาร ปลอดภัย สถานศกึ ษา

แนวทางการใช้คมู่ ือ 1 ให้ครูผู้สอนได้ศึกษาแนวทางการใช้คู่มือแนวทางการด�ำเนินการเกษตรในสถานศึกษา ตามมาตรฐานสนิ คา้ เกษตรและอาหาร อย่างละเอยี ดให้เขา้ ใจ 2 ใหค้ รผู สู้ อนลองทดสอบทำ� ใบงานในแตล่ ะหนว่ ยทกุ ใบงานในระดบั ทสี่ อน กอ่ นการศกึ ษา คู่มอื เพ่อื ตรวจสอบความรเู้ ดิม 3 ใหค้ รผู สู้ อนศกึ ษาแตล่ ะหนว่ ยซงึ่ ประกอบดว้ ย เนอื้ หา ใบงาน และตวั อยา่ งกำ� หนดการสอน อย่างละเอียดเพื่อให้สามารถน�ำไปประยุกต์ หรือเพ่ิมเติมส�ำหรับใช้ในการจัดการเรียนรู้ ให้สอดคลอ้ ง เหมาะสมกับความตอ้ งการของผู้เรยี นและบริบทของชมุ ชน 4 ในระหว่างด�ำเนินการจัดการเรียนรู้ ครูผู้สอนควรทำ� หน้าที่เป็นผู้อ�ำนวยความสะดวกใน การจดั กจิ กรรม สงั เกต แก้ไขปญั หา กระตนุ้ ให้ผู้เรยี นทเี่ ขา้ รว่ มกิจกรรม เกิดการเรยี นรู้ ตามศักยภาพของแต่ละบุคคล และประเมินผลกิจกรรมด้วยการสังเกตจากความสนใจ การมสี ่วนรว่ ม รวมท้ังการพูดคุยสอบถามผูเ้ รยี น ทเ่ี ขา้ รว่ มกจิ กรรม และใหผ้ เู้ รยี นทำ� ใบ งานทสี่ อดคลอ้ งกับระดบั ช้นั ของตนเอง พรอ้ มตรวจและให้ขอ้ มลู ย้อนกลบั ทันที 5 ในการวางแผนและระหวา่ งการจดั การเรยี นรู้ ครูสอนสามารถเพิ่มเติม เนื้อหา ใบงาน ส่อื หรือเอกสารท่เี กีย่ วขอ้ งกบั มาตรฐานสินค้าเกษตรและอาหารได้ตามความเหมาะสม 6 สำ� หรบั ผเู้ รยี นสามารถใชค้ มู่ อื แนวทางการดำ� เนนิ การเกษตรในสถานศกึ ษาตามมาตรฐาน สินค้าเกษตรและอาหาร เพื่อการศึกษาค้นคว้า และเรียนรู้ด้วยตนเอง โดยค�ำแนะน�ำ และการอ�ำนวยการของครผู ู้สอน

หน่วยการเรยี นรทู้ ี่ 1 การจดั การดา้ นสินค้าเกษตร และอาหารของประเทศไทย ค่มู อื ครหู นังสอื เรยี นรายวชิ าเพิ่มเตมิ l 001

1หนว่ ยการเรยี นรทู้ ่ี แเรลอ่ื ะงอากหาารรจขดั อกงปารรดะเา้ทนศสไทินยคา้ เกษตร 1. หนว่ ยการเรียนรทู้ ี่ 1 การจัดการดา้ นสินค้าเกษตรและอาหารของประเทศไทย 2. ผลการเรียนรู้ 2.1 ความเปน็ มาของการจัดการดา้ นสินค้าเกษตรและอาหาร 2.2 โครงสรา้ งการจัดการความปลอดภยั ดา้ นดา้ นสินค้าเกษตรอาหารของประเทศไทย 2.3 ยุทธศาสตรก์ ารจดั การดา้ นสนิ คา้ เกษตรและอาหารของประเทศไทย ด้านความม่ันคงอาหาร ดา้ นคณุ ภาพและความปลอดภัยอาหาร ด้านอาหารศึกษา ดา้ นการบริหารจัดการ 2.4 บทบาทหน้าที่ของหน่วยงานท่ีเกี่ยวข้องในการจัดการความปลอดภัยด้านอาหาร ของประเทศไทย 3. สาระส�ำคญั การปฏิบัติตนและชักชวนผู้อ่ืนให้มีความรู้เก่ียวกับกลไกและระบบการจัดการด้านอาหารที่มี ประสิทธิภาพประสิทธิผล คณุ คา่ ทางโภชนาการ และการสรา้ งภายไดใ้ ห้แกเ่ ศรษฐกจิ ของประเทศ และท้องถน่ิ 4. สาระการเรยี นรู้ 1 ประเทศไทยมฐี านทรพั ยากรในการผลติ อาหารทสี่ มบูรณ์และยัง่ ยืน 2 ชุมชนเกษตรกรมีการผลิตอาหารท่ีเข้มแข็ง มีระบบเศรษฐกิจและการจัดการ อาหารทเี่ ปน็ ธรรมสรา้ งรายไดใ้ ห้แก่เศรษฐกจิ ของประเทศและทอ้ งถิน่ 3 ผูบ้ รโิ ภคเข้าถึงอาหารทมี่ ีคณุ ภาพ และปลอดภัย มคี ุณคา่ ทางโภชนาการ ทงั้ อาหาร ท่ีผลิตในประเทศ และอาหารน�ำเขา้ 4 มีกลไกและระบบการจัดการด้านอาหารที่มีประสิทธิภาพประสิทธิผล สามารถตอบสนองไดท้ ันตอ่ สถานการณ์ตา่ ง ๆ ทง้ั ภาวะปกตแิ ละภาวะวิกฤติ 5 สรา้ งความเชอื่ มนั่ ใหก้ บั อาหารสง่ ออก เพม่ิ ศกั ยภาพและขยายโอกาสดา้ นการตลาด ให้กับอาหารไทยผา่ นทางวัฒนธรรมและคุณคา่ ทางโภชนาการ 002 l คู่มือครูหนงั สอื เรยี นรายวิชาเพมิ่ เตมิ

5. สมรรถนะสำ� คญั ของผู้เรียน 8. การวดั และประเมินผล ความสามารถในการใชท้ กั ษะชวี ติ ในดา้ นสนิ คา้ เกษตร 8.1 การวัดและประเมินผลระหว่างจัดกิจกรรม และอาหารของประเทศไทย การเรียนรู้ 8.1.1 แบบสังเกตแสดงบทบาทสมมตุ ิ 6. คุณลกั ษณะทีพ่ งึ ประสงค์ 8.1.2 แบบสงั เกตการปฏบิ ัตชิ นิ้ งาน ซือ่ สัตย์สจุ ริต ใฝเ่ รียนรู้ 8.2 การวัดและประเมินผลเมื่อสิ้นสุดกิจกรรม รักและภมู ิใจในความเปน็ ไทย การเรียนรู้ 7. ภาระงาน/ช้ินงาน 8.2.1 แบบสงั เกตพฤตกิ รรมกจิ กรรมกลมุ่ 7.1 ภาระงาน/ชนิ้ งาน ระหวา่ งจดั กจิ กรรมการเรยี นรู้ 8.2.2 แบบบนั ทึกผลจากการปฏิบตั ิ 7.1.1 บทบาทสมมุติ 7.1.2 สาธติ 9. กิจกรรมการเรียนรู้ 7.2 ภาระงาน/ช้ินงาน ภาระงานรวบยอด 7.2.1 รายงานผลงานท่ีปฏิบัติ หรือบันทึกผล การปฏิบตั ิงาน คู่มือครหู นังสอื เรยี นรายวชิ าเพ่มิ เตมิ l 003

ความร้ทู เี่ ก่ียวข้อง 1.1 คดวา้ นามสเนิ ปคน็ า้ มเกาขษอตงรกแาลระจอัดาหกาารร อาหารเปน็ ปจั จยั สำ� คญั อยา่ งหนงึ่ ตอ่ การดำ� รงสขุ ภาวะทด่ี ขี องประชาชน ดงั นน้ั การควบคมุ อาหารใหม้ คี ณุ ภาพ และความปลอดภยั จะสง่ ผลใหเ้ กดิ การพฒั นาสขุ ภาวะของประชาชนอยา่ งมปี ระสทิ ธภิ าพ นอกจากนกี้ ารควบคมุ อาหาร ใหม้ คี ณุ ภาพและความปลอดภยั ยงั มผี ลตอ่ การคา้ และเศรษฐกจิ ของประเทศอกี ดว้ ย อยา่ งไรกต็ ามปจั จยั ตา่ งๆ เชน่ สภาพ เศรษฐกิจ สงั คมและวฒั นธรรม ภาวะโลกร้อน สถานการณ์ความเส่อื มโทรมของทรัพยากรธรรมชาติ ขอ้ กำ� หนดดา้ น 1.2การค้าระหวา่ งประเทศ และภัยคุกคามใหม่ๆ สามารถสง่ ผลกระทบต่อการจดั การดา้ นอาหารของประเทศไทย โแคลระองสารห้าางรกขาอรงจปดั รกะเาทรศคไทวยามปลอดภัยของสินคา้ เกษตร การจัดการความปลอดภัยของสินค้าเกษตรอาหารของประเทศไทย ในปัจจุบันอยู่ภายใต้ความรับผิดชอบ ของ 2 กระทรวงหลัก ได้แก่ i.กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ ที่ท�ำหน้าที่ดูแลความปลอดภัยและมาตรฐานสินค้า เกษตรและอาหารท่ีผลิตจากฟาร์มเพ่ือจ�ำหน่ายในประเทศ และส่งออก ii.กระทรวงสาธารณสุข ท่ีท�ำหน้าท่ีดูแล ความปลอดภัยและคุณภาพของอาหารท่ีผลิตและจ�ำหน่ายในประเทศ และอาหารน�ำเข้า นอกจากนี้ยังมีหน่วยงาน สนับสนุนอ่ืนๆ เช่น กระทรวงอุตสาหกรรม ท่ีท�ำหน้าที่ควบคุมโรงงานอุตสาหกรรมอาหาร กระทรวงมหาดไทย ซ่งึ รับผดิ ชอบองค์กรปกครองสว่ นทอ้ งถ่ินในการควบคุมก�ำกับดแู ลสถานทจี่ ำ� หน่ายและสะสมอาหาร ภาพท่ี 1.1 หน่วยงานทีร่ ับผดิ ชอบในการจัดการความปลอดภยั ของสินค้าเกษตรและอาหารของประเทศไทยฯลฯ ทางฝั่งกระทรวงสาธารณสขุ การกำ� กับนโยบาย การดำ� เนินการ การเสนอนโยบาย ตามนโยบาย คณะรฐั มนตรี คณะกรรมการอาหารแหง่ ชาติ หนว่ ยงานภาครฐั เสนอยุทธศาสตร์ในการควบคมุ รับนโยบายมาปฏิบัติ ความปลอดภัยด้านอาหาร ของประเทศตอ่ คณะรฐั มนตรี กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ หนว่ ยงานหลัก กระทรวงสาธารณสุข หน่วยงานสนบั สนนุ ส�ำนกั งานมาตรฐาน ส�ำนักงานคณะกรรมการอาหารและยา สินค้าเกษตรและอาหารแหง่ ชาติ กรมวทิ ยาศาสตร์การแพทย์ กรมวิชาการเกษตร กรมอนามัย กรมสง่ เสรมิ การเกษตร ส�ำนักงานสาธารณสขุ จงั หวัด กรมปศสุ ตั ว์ ศูนย์ปฏิบตั ิการความปลอดภัย กรมประมง ดา้ นอาหาร ฯลฯ ฯลฯ กระทรวงอุตสาหกรรม สํานักงานตํารวจแหง่ ชาติ กระทรวงการคลัง สํานกั นายกรัฐมนตรี กระทรวงการต่างประเทศ กระทรวงการตา่ งประเทศ กระทรวงมหาดไทย ฯลฯ ที่มา : ส�ำนักส่งเสริมและสนับสนุนอาหารปลอดภัย, แนวทางการจัดท�ำแผน รับมือในภาวะฉุกเฉิน ความปลอดภัยอาหารของประเทศไทย 004 l คมู่ อื ครูหนงั สอื เรียนรายวิชาเพิม่ เติม

เช่น ซุปเปอร์มารเ์ กต็ ตลาด รา้ นอาหาร และแผงลอย เปน็ ตน้ ดงั ที่สำ� นกั ส่งเสรมิ และสนับสนุนอาหารปลอดภยั ได้สรุปโครงสรา้ ง และหนา้ ท่ใี นการจดั การความปลอดภัยของสนิ ค้าเกษตรและอาหารของประเทศไทย ในภาพท1ี่ .1 โดยที่แต่ละหน่วยงานมหี น้าท่ี และกฎหมายทเี่ กยี่ วขอ้ งกบั การกำ� กบั ดแู ลความปลอดภยั ดา้ นอาหารของประเทศไทย โดยสงั เขปตามตารางที่ 1.1 และภาพท่ี 1.2 ตารางที่ 1.1 แสดงระบบ หนา้ ทีห่ ลกั และหนว่ ยงานรบั ผิดชอบในการก�ำกบั ดแู ลความปลอดภัยอาหารของประเทศไทย ระบบ หน้าทห่ี ลกั หนว่ ยงานผูร้ บั ผดิ ชอบ 1 ระบบควบคุมการน�ำเขา้ 1. การควบคมุ การน�ำเข้าอาหารสำ� เรจ็ รูป กระทรวงสาธารณสุข สินคา้ เกษตรและอาหาร วัตถุดิบในการ ผลติ อาหาร (ยกเวน้ เน้ือสตั ว์ ปลาทูนา่ และก้งุ ) 2. การกกั พืช และสัตว์ที่มชี วี ิต เน้อื สตั ว์ กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ ปลาทนู ่า กุ้ง อาหารสัตว์ สารเคมี และ วตั ถุ อันตรายทางการเกษตร ยาสัตว์ ปุ๋ย ยาฆา่ แมลง 2 ระบบควบคุมการจ�ำหนา่ ย การขน้ึ ทะเบยี นและควบคมุ การจำ� หนา่ ยอาหารสตั ว์ กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ ปจั จยั การผลติ เชน่ อาหารสตั ว์ พันธุ์สัตว์ พันธุ์พืช วัตถุอันตรายทางการเกษตร ยาสัตว์ ปุ๋ย ยาฆา่ แมลง เคมสี ตั ว์ ยาสัตว์ 3 ระบบการควบคมุ มาตรฐาน 1. การอนญุ าตประกอบการโรงงานแปรรปู เบอื้ งตน้ กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ การผลิตในฟาร์มรวมทงั้ การ ฟาร์ม การตรวจสอบ ควบคุม มาตรฐาน กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ แปรรปู เบ้ืองต้น เช่น โรงงาน และกระบวนการผลิตในโรงงานผลิตอาหาร กระทรวงสาธารณสุข แชเ่ ยอื กแข็ง โรงคัดบรรจุ เพื่อจ�ำหนา่ ยในประเทศ เปน็ ต้น กระทรวงอตุ สาหกรรม 1. การอนุญาตประกอบการโรงงานแปรรูป 4 ระบบควบคมุ การผลติ อาหาร การตรวจสอบ ควบคุม มาตรฐาน กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ และแปรรปู อาหาร แลtกระบวนการผลิตในโรงงานผลิตอาหาร กระทรวงสาธารณสขุ เพ่ือจ�ำหน่ายในประเทศ และเพือ่ การสง่ ออก กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ 5 ระบบการกำ� หนดมาตรฐาน 1. การก�ำหนดมาตรฐานสินคา้ เกษตรและ - กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ สินคา้ เกษตรและอาหาร อาหาร - กระทรวงสาธารณสุข 2. การกำ� หนดมาตรฐานสนิ คา้ เกษตรทม่ี ิใช ่ - องคก์ รปกครองสว่ นทอ้ งถน่ิ ดแู ลสถานที่ 6 การตรวจสอบรับรองสนิ ค้า อาหาร จำ� หน่าย และสะสม สินค้าอาหารด้านสุข เกษตรและอาหาร 1. การตรวจสอบรบั รองหนว่ ยรบั รอง อนามยั และสขุ าภบิ าลสง่ิ แวดลอ้ ม รวมทงั้ 2. การตรวจสอบรับรองฟาร์ม การปรุงประกอบอาหาร และการสัมผัส 3. การตรวจสอบรบั รองและอนญุ าตสถาน อาหารในทจ่ี �ำหน่ายท่ัวไป ที่ผลติ อาหาร 4. การตรวจรับรองอาหารที่จ�ำหน่ายใน ประเทศ คู่มอื ครหู นงั สือเรยี นรายวชิ าเพิม่ เตมิ l 005

006 l คู่มอื ครหู นังสอื เรยี นรายวชิ าเพิ่มเตมิ ภาพท่ี 1.2 หน่วยงานและกฎหมายทเ่ี กี่ยวข้องในการก�ำกับดแู ลความปลอดภยั ของสินค้าเกษตรและอาหารของ พระราชบัญญตั ิทเี่ กย่ี วขอ้ งกบั การก�ำกบั ดแู ลความปลอดภยั ด้านอาหารของประเทศไทย กระทรวงเกษตรและสหกรณ กระทรวงสาธารณะสุข กระทรวงอตุ สาหกรรม กระทรวงพาณิชย์ กระทรวงการคลัง หน่วยงานอ่นื พรบ. มาตรฐานสินค้าเกษตร พรบ. อาหาร พ.ศ. 2552 พรบ.วัตถุอันตราย พ.ศ. 2535 พรบ.การส่งออกไปนอกและ พรบ. ศุลกากร พ.ศ. 2460 พรบ. คณะกรรมการอาหาร พ.ศ. 2551 (สำ� นกั งานคณะกรรมการ (กรมโรงงานอุตสาหกรรม) การนำ� เข้าใสในราชอาณาจกั ร (กรมศลุ กากร) แห่งชาติ พ.ศ. 2551 พรบ. มาตรฐานผลติ ภัณฑ์ (ส�ำนกั งานมาตรฐานสินค้า อาหารและยา) อตุ สาหกรรม พ.ศ. 2511 ซ่ึงสนิ ค้า พ.ศ. 2522 (คณะกรรมการอาหารแหง่ ชาต)ิ เกษตรและอาหารแหง่ ชาติ) พรบ. ยา พ.ศ. 2510 (กรมการคา้ ต่างประเทศ / พรบ. คุ้มครองผ้บู ริโภค พรบ. กักกันพืช พ.ศ. 2507 (ส�ำนักงานคณะกรรมการ (สำ� นักงานมาตรฐานผลิตภณั ฑ์ พ.ศ. 2522 อตุ สาหกรรม) กรมศุลกากร) (สำ� นักงานคณะกรรมการ (กรมวชิ าการเกษตร) อาหารและยา) พรบ. มาตรฐานสนิ คา้ ออก คุ้มครองผู้บรโิ ภค) พรบ. ปุ๋ย พ.ศ. 2518 พรบ. การสาธารณสุข พรบ. การมาตรฐานแห่งชาติ พรบ. ความรบั ผิดชอบต่อ (กรมวิชาการเกษตร) พ.ศ. 2551 พ.ศ. 2503 ความเสียหายทเ่ี กิดขน้ึ จาก พรบ. โรคระบาดสัตว์ พ.ศ 2535 (กรมส่งเสริมอตุ สาหกรรม) (กรมอนามัย) (สำ� นักงานมาตรฐานผลิตภัณฑ์ สนิ ค้าท่ีไมป่ ลอดภบั พ.ศ. 2551 พ.ศ. 2558 พรบ.โรคตดิ ต่อ พ.ศ. 2558 อตุ สาหกรรม) (ส�ำนักงานคณะกรรมการ (กรมปศสุ ตั ว)์ (กรมควบคมุ โรค) คมุ้ ครองผ้บู รโิ ภค) พรบ. ควบคุมคณุ ภาพ พรบ.เชอ้ื โรคและพิษ จากสตั ว์ พรบ. ปอ้ งกนั และบรรเทา อาหารสตั ว์ พ.ศ. 2558 พ.ศ. 2558 สาธารณภยั พ.ศ. 2550 (กรมปศสุ ตั ว)์ (กรมวทิ ยาศาสตร์การแพทย)์ (กรมปอ้ งกนั และ พรบ. ควบคมุ การฆ่าและ พรบ.การแพทย์ฉุกเฉนิ บรรเทาสาธารภัย) จำ� หน่ายเน้ือสตั ว์ พ.ศ. 2558 พ.ศ. 2551 (กรมปศสุ ัตว์) (สถาบนั การแพทย์ฉกุ เฉนิ พรบ. การประมง พ.ศ. 2558 (กรมประมง) แหง่ ชาติ)

1.3 ยแลุทะธอศาาหสาตรขรอก์ งาปรรจะดั เทกศารไทดย้านสินคา้ เกษตร ในการจัดการสินค้าเกษตรและอาหารให้เกิดประสิทธิภาพและประสิทธิผลในทุกมิติ ในปี พ.ศ. 2551 ได้มี การตราพระราชบัญญัติคณะกรรมการอาหารแหง่ ชาติ เพ่อื เป็นองค์กรหลักของประเทศในการกำ� หนดนโยบายและ ยุทธศาสตร์ดา้ นอาหารในทกุ มติ ิให้เกิดประสิทธภิ าพ โดยไดม้ ีการก�ำหนดประเด็นยทุ ธศาสตร์การจัดการ ดา้ นสินค้า เกษตรและอาหารของประเทศไทย เปน็ 4 ดา้ น ดังนี้ 1. ดา้ นความมน่ั คงอาหาร หลกั การ : เพอื่ ใหป้ ระเทศไทยมคี วามมน่ั คงดา้ นอาหารอยา่ งยงั่ ยนื บรหิ ารจดั การทรพั ยากร เพอื่ การผลติ อาหาร อย่างมปี ระสิทธภิ าพโดยการมสี ่วนร่วมของทกุ ภาคสว่ น กลยุทธ์ 1 เร่งรัดปฏิรปู การถือครองทด่ี ินและการคุ้มครองพนื้ ท่กี ารเกษตร 2 จัดการทรพั ยากรน�้ำ และดนิ เพ่อื การเกษตร และป่าชุมชน 3 สร้างความสมดลุ ระหวา่ งพชื อาหารกับพืชพลงั งาน 4 พัฒนาประสทิ ธภิ าพการผลิตอาหาร 5 สรา้ งแรงจูงใจในการทำ� การเกษตร และเพม่ิ จำ� นวนเกษตรกรรนุ่ ใหม่ 6 ส่งเสริมการเขา้ ถงึ อาหารในระดับชุมชนและครวั เรือน 7 ปรับปรงุ และพัฒนาระบบโลจิสตกิ สด์ า้ นสินค้าเกษตรและอาหาร 8 สรา้ งความร่วมมือระหวา่ งภาครฐั เอกชน และภาคประชาชนในการรักษาความม่นั คงดา้ นอาหาร 9 วจิ ัยและพฒั นา เทคโนโลยแี ละนวัตกรรมตลอดหว่ งโซอ่ าหาร 10 จัดระบบเพอื่ รองรบั ความมั่นคงดา้ นอาหารใน ภาวะวกิ ฤติ 2. ดา้ นคณุ ภาพและความปลอดภัยอาหาร หลักการ : ดูแลคุณภาพและความปลอดภัยอาหารในห่วงโซ่อาหาร เพ่อื การคุม้ ครองผู้บรโิ ภค และการค้าทง้ั ใน และตา่ งประเทศ ซง่ึ เปน็ พืน้ ฐานของการแก้ไขปญั หาความยากจนของเกษตรกรและผ้ทู ี่เกี่ยวขอ้ ง กลยทุ ธ์ 1 สร้างมาตรฐานด้านความปลอดภัยอาหารให้เปน็ มาตรฐานเดยี วและส่งเสริมการบังคบั ใช้ 2 พฒั นาการผลติ สนิ คา้ เกษตรขนั้ ตน้ (Primary product) ใหม้ คี ณุ ภาพและความปลอดภยั ตามมาตรฐานและ คุณค่าทางโภชนาการเพ่ิมขน้ึ 3 เสริมสร้างความเข้มแข็งภาคการผลิตในระดับชุมชน (Community based) เพ่ือป้องกันการสูญเสียและ เพิม่ มลู ค่าเบอ้ื งต้นให้กบั ผลผลิต 4 เสริมสร้างความเขม้ แขง็ ภาคการผลติ ในระดับอุตสาหกรรม (Industrial based) ทุกระดับ 5 ส่งเสรมิ การค้าและการตลาดผลติ ภณั ฑม์ าตรฐานท้ังที่มาจากการผลิตในระดบั ชุมชน และอตุ สาหกรรม 6 เสริมสรา้ งความเขม้ แข็งในการควบคุมคณุ ภาพและความปลอดภยั ของอาหารของประเทศ ค่มู ือครหู นังสอื เรียนรายวิชาเพ่มิ เตมิ l 007

3. ด้านอาหารศกึ ษา หลกั การ : เนน้ กระบวนการส่งเสริมพฒั นา และวจิ ยั เพอื่ ใหเ้ กิดความรู้ ความตระหนกั ในการใชท้ รพั ยากร เพื่อผลิต และกระจายอาหารในหว่ งโซอ่ าหาร ตลอดจนพฤติกรรมท่พี งึ ประสงค์ในการบริโภคอาหาร กลยทุ ธ์ 1 สง่ เสริมใหเ้ กดิ ความรว่ มมอื และบูรณาการของหน่วยงานทเี่ กยี่ วขอ้ งทกุ ภาคส่วน ในเร่ืองอาหารศกึ ษา 2 สนับสนุนให้มกี ารวจิ ัยท่สี ามารถนำ� ไปประยกุ ตใ์ ช้ดา้ นอาหารได้ 3 ใหม้ กี ารจดั การองคค์ วามรใู้ นเรื่องอาหารศกึ ษา และเผยแพรค่ วามรู้ทกุ รปู แบบอยา่ งตอ่ เนือ่ ง 4 สง่ เสรมิ ให้เกษตรกร และชมุ ชนมคี วามรูด้ ้านอาหารศกึ ษาอยา่ งเหมาะสม 5 ส่งเสริมพฤตกิ รรมการบริโภคท่ีเหมาะสมของบุคคล และชุมชน 4. ด้านการบริหารจัดการ หลักการ : พัฒนาการจัดการด้านอาหารของประเทศตลอดท้ังห่วงโซ่อาหารอย่างเป็นระบบ ให้มีความ เหมาะสมสร้างความเข้มแข็งของการด�ำเนินงานทุกภาคส่วน ให้สามารถรองรับการเปล่ียนแปลง ของกระแส โลกาภวิ ัตน์ รองรับภัยคกุ คามต่าง ๆ ได้อยา่ งมปี ระสิทธภิ าพประสิทธิผล และสอดคลอ้ งกบั กติกาการคา้ สากล กลยทุ ธ์ 1 ปรบั ปรุงและเสรมิ ความเข้มแข็งโครงสรา้ งองค์กรในห่วงโซ่ 2 พฒั นาและปรับปรุงกฎหมายในห่วงโซ่ 3 การพัฒนาฐานขอ้ มูลและการจดั การ ผลทค่ี าดวา่ จะได้รับ 1 ประเทศไทยมฐี านทรัพยากรในการผลิตอาหารทส่ี มบูรณ์และยัง่ ยนื 2 ชมุ ชนเกษตรกรมกี ารผลติ อาหารทเี่ ขม้ แขง็ มรี ะบบเศรษฐกจิ และการจดั การ อาหารที่เป็นธรรมสรา้ งรายไดใ้ หแ้ กเ่ ศรษฐกิจของประเทศและทอ้ งถิน่ 3 ผบู้ รโิ ภคเขา้ ถงึ อาหารทมี่ คี ณุ ภาพ และปลอดภยั มคี ณุ คา่ ทางโภชนาการ ทงั้ อาหารท่ีผลิตในประเทศ และอาหารนำ� เข้า 4 มีกลไกและระบบการจัดการด้านอาหารที่มีประสิทธิภาพประสิทธิผล สามารถตอบสนองไดท้ นั ตอ่ สถานการณต์ า่ ง ๆ ทงั้ ภาวะปกตแิ ละภาวะวกิ ฤติ 5 สร้างความเช่ือม่ันให้กับอาหารส่งออก เพ่ิมศักยภาพและขยายโอกาสด้าน การตลาดให้กบั อาหารไทยผ่านทางวัฒนธรรมและคณุ คา่ ทางโภชนาการ 008 l คู่มอื ครูหนงั สอื เรยี นรายวชิ าเพ่ิมเติม

1.4 ดบท้านบสาินทคหน้าเ้ากทษ่ีขตอรงแหลนะ่วอยาหงาานรขทอี่เกง่ียปวรขะเ้อทงศใไนทกยารจัดการความปลอดภัย การจัดการความปลอดภัยด้านสินค้าเกษตรและอาหารของประเทศไทย จ�ำเป็นต้องอาศัยความร่วมมือ กบั หนว่ ยงานตา่ งๆ ทกุ ภาคสว่ นในการดำ� เนนิ การเพอื่ ใหก้ ารบรู ณาการการดำ� เนนิ งานใหเ้ กดิ ความครอบคลมุ ในมติ ติ า่ งๆ ทงั้ หนว่ ยงานทงั้ ภาครฐั เอกชน และประชาชนตา่ งมบี ทบาทหนา้ ทใ่ี นการจดั การความปลอดภยั ดา้ นสนิ คา้ เกษตรและ อาหารของประเทศไทย โดยที่ ภญ. อุษาวดี ไดส้ รุปใว้ในรายงานการวจิ ัยการพัฒนาระบบ เฝา้ ระวังความปลอดภยั ของผักและผลไม้ในประเทศไทย ดังน้ี ภาครัฐ ต้องรับผิดชอบก�ำหนดนโยบายและมาตรการก�ำกับดูแลในทุกกิจการตลอด ห่วงโซ่อาหาร เพื่อให้อาหารมีความปลอดภยั ก�ำหนดข้อแนะน�ำการเฝ้าระวังการปนเปอื้ น อันตรายด้านต่างๆ ในอาหารแต่ละกลุ่ม การติดตามตรวจสอบความปลอดภัยอาหารที่ จ�ำหน่ายในประเทศและระหว่างประเทศ ให้เป็นไปตามข้อบังคับ กฎหมายด้านอาหาร รวมถึงติดตามเฝ้าระวังการปนเปื้อนของสารพิษจากสิ่งแวดล้อมที่อาจก่อให้เกิดความไม่ ปลอดภยั ขนึ้ ในหว่ งโซก่ ารผลิตอาหาร ภาคการผลติ อาหาร ผู้ผลติ ทั้งในระดับฟารม์ และสว่ นทเ่ี กี่ยวข้องกับการผลิตอาหาร ตอ้ งรบั ผดิ ชอบในการสรา้ งระบบควบคมุ คณุ ภาพเพอื่ ใหผ้ ลผลติ หรอื อาหารทผี่ ลติ ขนึ้ มคี วาม ปลอดภยั ตอ่ การบรโิ ภค เปน็ ไปตามมาตรฐานดา้ นความปลอดภยั ของอาหาร กอ่ นกระจาย สนิ คา้ จากแหล่งผลิต ภาคการกระจายและบรกิ ารอาหาร ผกู้ ระจาย ผจู้ �ำหนา่ ย และกจิ การทีเ่ กย่ี วขอ้ งกับ การบริการอาหาร ต้องรับผิดชอบในการตรวจสอบความปลอดภัยของอาหารท่ีจ�ำหน่าย เพอื่ ปอ้ งกนั ไมใ่ หม้ กี ารจำ� หนา่ ยอาหารทไี่ มป่ ลอดภยั ออกสตู่ ลาดการบรโิ ภค นอกจากนค้ี วร มีบทบาทในการใหข้ ้อมูลดา้ นความปลอดภัยของสนิ ค้าอาหารทถี่ กู ต้องตอ่ ผู้บริโภค ภาคการบริโภค ผูบ้ ริโภคควรเขา้ ใจการดูแลอาหารทัง้ การเตรยี ม การเก็บรักษาทถี่ ูก สุขลักษณะและปลอดภัยต่อการบริโภคตามมาตรฐานความปลอดภัยอาหาร หากพบข้อ บกพรอ่ งในอาหารทอี่ าจสง่ ผลเสยี ตอ่ สขุ ภาพควรแจง้ ผเู้ กยี่ วขอ้ งในการดแู ลความปลอดภยั ภาคการศึกษา สถาบันการศึกษาควรรับผิดชอบในการให้ความรู้ท่ีถูกต้องต่อ สาธารณชน ดา้ นความปลอดภยั ของอาหาร พฒั นาองคค์ วามรเู้ พอื่ ใชใ้ นการปรบั ปรงุ ระบบ ความปลอดภัยด้านอาหาร ให้ครอบคลุมขั้นตอนต่างๆ ในห่วงโซ่อาหาร เพ่ือถ่ายทอด สู่ผู้เก่ียวข้อง รวมถึงเป็นผู้ประสานให้เกิดกระบวนการเรียนรู้ร่วมกันระหว่างภาคส่วนท่ี เก่ียวข้อง ภาคสื่อมวลชน สื่อมวลชนควรมีความรับผิดชอบในการส่งผ่านข้อมูลด้านความ ปลอดภยั อาหาร ทถ่ี กู ตอ้ งตอ่ สาธารณชน ใหผ้ บู้ รโิ ภคเขา้ ใจการเลอื กซอ้ื และบรโิ ภคอาหาร ทป่ี ลอดภยั โดยไมก่ ่อความตื่นกลัวในกลมุ่ ผู้บริโภค คู่มือครูหนังสือเรยี นรายวชิ าเพ่ิมเติม l 009

แหล่งขอ้ มลู เพม่ิ เตมิ QR CODE แนวทางการจัดท�ำแผนรับมือใน ภาวะฉุกเฉินความปลอดภัยอาหาร ของประเทศไทย กรอบยุทธศาสตร์การจัดการด้าน อาหารของประเทศไทย รายงานการวิจัย การพัฒนาระบบ เฝ้าระวังความปลอดภัยของผัก และผลไม้ ในประเทศไทย 010 l คู่มือครหู นงั สอื เรยี นรายวิชาเพิม่ เติม

ตัวอย่างใบงาน หน่วยการเรยี นรู้ที่ 1 การจัดการด้านสินค้าเกษตร และอาหารของประเทศไทย ค่มู อื ครหู นงั สือเรยี นรายวชิ าเพ่มิ เตมิ l 011

หน่วยการเรยี นรู้ท่ี 1 การจัดการด้านสนิ ค้าเกษตรและอาหารของประเทศไทย ใบงานที่ 1 คำ� ช้ีแจง โยงเส้นค�ำศัพทต์ รงตามภาพใหถ้ กู ตอ้ ง ขาŒ ว ออŒ ย ปาลม มัน ชือ่ ........................................นามสกลุ ...............................................ช้นั ..................... 012 l คมู่ อื ครหู นังสือเรียนรายวชิ าเพิม่ เติม

หนว่ ยการเรียนรูท้ ่ี 1 การจัดการดา้ นสนิ คา้ เกษตรและอาหารของประเทศไทย ใบงานท่ี 2 คำ� ชแ้ี จง จงท�ำเครือ่ งหมาย ลงในช่องวา่ งใตภ้ าพอาหารท่นี กั เรียนควรจะเลอื กซ้ือ ผลไมŒ นม พซ� ซ‹า กวŽ ยเตี๋ยว ขาŒ วโพดอบ ทอ ฟฟ� ไก‹ทอด ฮอตดอก ขาหมู ไอศกรม� ชื่อ........................................นามสกุล...............................................ชั้น..................... ค่มู อื ครหู นังสือเรียนรายวิชาเพม่ิ เติม l 013

หนว่ ยการเรียนรทู้ ี่ 1 การจดั การด้านสินค้าเกษตรและอาหารของประเทศไทย ใบงานท่ี 3 ค�ำชีแ้ จง ใหน้ ักเรียนใส่ขอ้ ความที่ มปี ระโยชน์ และ ไมม่ ีประโยชน์ ตามภาพที่กำ� หนดให้ ชอื่ ........................................นามสกลุ ...............................................ช้ัน..................... 014 l คมู่ ือครหู นังสือเรยี นรายวชิ าเพ่มิ เตมิ

หนว่ ยการเรยี นรทู้ ่ี 1 การจดั การด้านสนิ คา้ เกษตรและอาหารของประเทศไทย ใบงานท่ี 4 ค�ำชแ้ี จง ให้นกั เรียนบอกชอ่ื สินค้าเกษตร และอาหารไทยจากรูปท่กี ำ� หนดให้ ชื่อ........................................นามสกุล...............................................ชนั้ ..................... คมู่ อื ครหู นงั สอื เรยี นรายวิชาเพิ่มเตมิ l 015

หนว่ ยการเรียนรูท้ ี่ 1 การจัดการดา้ นสินค้าเกษตรและอาหารของประเทศไทย ใบงานท่ี 5 คำ� ชีแ้ จง ให้นกั เรยี นยกตวั อยา่ งพรอ้ มทงั้ บอกประโยชน์ของอาหารแตล่ ะหมู่ในอาหารหลกั 5 หมู่ อาหารหมทู่ ่ี 1 ไดแ้ ก.่ ........................................................................................................... ใหส้ ารอาหารประเภท......................................................................................... ประโยชน.์ ...................................................................................................... ................................................................................................................. ................................................................................................................. ................................................................................................................. อาหารหม่ทู ่ี 2 ไดแ้ ก.่ ........................................................................................................... ให้สารอาหารประเภท......................................................................................... ประโยชน.์ ...................................................................................................... ................................................................................................................. ................................................................................................................. ................................................................................................................. อาหารหมทู่ ่ี 3 ไดแ้ ก.่ ........................................................................................................... ให้สารอาหารประเภท......................................................................................... ประโยชน.์ ...................................................................................................... ................................................................................................................. ................................................................................................................. ................................................................................................................. 016 l คู่มอื ครูหนงั สือเรยี นรายวชิ าเพิ่มเตมิ

อาหารหมูท่ ี่ 4 ไดแ้ ก.่ ........................................................................................................... ให้สารอาหารประเภท......................................................................................... ประโยชน.์ ...................................................................................................... ................................................................................................................. ................................................................................................................. ................................................................................................................. อาหารหมูท่ ่ี 5 ไดแ้ ก.่ ........................................................................................................... ให้สารอาหารประเภท......................................................................................... ประโยชน.์ ...................................................................................................... ................................................................................................................. ................................................................................................................. ................................................................................................................. ช่ือ........................................นามสกลุ ...............................................ชน้ั ..................... คมู่ อื ครหู นงั สอื เรยี นรายวิชาเพมิ่ เตมิ l 017

หน่วยการเรยี นรทู้ ี่ 1 การจัดการดา้ นสินคา้ เกษตรและอาหารของประเทศไทย ใบงานที่ 6 คำ� ชีแ้ จง ใหน้ กั เรียนและสมาชกิ ในกลมุ่ เลือกบทบาทสมมตเิ ป็นหน่วยงานผดู้ แู ลรับผดิ ชอบ งานด้าน สนิ คา้ เกษตรและอาหารของประเทศพร้อมบอกหนา้ ทหี่ ลักของแต่ละหนว่ ยงาน คำ� ถามหลงั กิจกรรม 1 บทบาทหนา้ ท่ใี นการจัดการความปลอดภยั ด้านสินคา้ เกษตรและอาหารของหนว่ ยงานภาครัฐมหี น้าทเ่ี ชน่ ไร 2 บทบาทหน้าท่ีในการจัดการความปลอดภัยด้านสินคา้ เกษตรและอาหารของหนว่ ยงานภาคการผลติ อาหาร ควรมหี น้าทเี่ ชน่ ไร 3 บทบาทหนา้ ทใี่ นการจดั การความปลอดภยั ดา้ นสนิ คา้ เกษตรและอาหารของหนว่ ยงานภาคบริโภคควรมหี นา้ ทเ่ี ชน่ ไร 4 บทบาทหนา้ ทใ่ี นการจดั การความปลอดภยั ดา้ นสนิ คา้ เกษตรและอาหารของหนว่ ยงานภาคภาคสอ่ื มวลชนควร มหี นา้ ทเี่ ชน่ ไร ชอ่ื ........................................นามสกุล...............................................ชนั้ ..................... 018 l คู่มอื ครูหนังสือเรียนรายวิชาเพิ่มเติม

หนว่ ยการเรยี นรูท้ ี่ 1 การจดั การด้านสินคา้ เกษตรและอาหารของประเทศไทย ใบงานท่ี 7 คำ� ชีแ้ จง ให้นกั เรยี นบอกช่ือหน่วยงานทรี่ ับผดิ ชอบกำ� กบั ดูแลความปลอดภัยของสนิ ค้าเกษตร และอาหารของไทย ลงในแผนภาพตอ่ ไปน้ี หน่วยงานท่ีกำ� กับปลอดภยั ของสนิ คา้ เกษตรและอาหารของไทย ชื่อ........................................นามสกุล...............................................ชนั้ ..................... คูม่ อื ครูหนังสือเรียนรายวิชาเพมิ่ เติม l 019

หนว่ ยการเรียนรูท้ ่ี 1 การจดั การดา้ นสินคา้ เกษตรและอาหารของประเทศไทย ใบงานที่ 8 ค�ำช้แี จง ให้นักเรียนจับคู่หนว่ ยงานผรู้ ับผดิ ชอบลงในช่องว่างใหถ้ กู ตอ้ งตรงตามหน้าทห่ี ลกั ของหนว่ ยงาน ก. กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ ข. กระทรวงสาธารณะสขุ ค. กระทรวงอตุ สาหกรรม หนว่ ยงานผ้รู บั ผดิ ชอบ หนา้ ทีห่ ลัก ที่ท�ำหน้าท่ีดูแลความปลอดภัยและมาตรฐานสินค้าเกษตรและอาหาร ทผ่ี ลิตจากฟาร์มเพ่อื จำ� หนา่ ยในประเทศ และส่งออก ท่ีท�ำหน้าท่ีดูแลความปลอดภัยและคุณภาพของอาหารท่ีผลิต และจำ� หน่ายในประเทศและอาหารน�ำเข้า ทท่ี ำ� หนา้ ทค่ี วบคมุ โรงงานอตุ สาหกรรม ตอนที่ 2 ให้นักเรยี นเตมิ ขอ้ ความลงในช่องวา่ งใหถ้ ูกต้องตามหลักการ ดา้ นการบริหารจดั การ ด้านอาหารศกึ ษา ด้านความม่ันคงของอาหาร ดา้ นคุณภาพและความปลอดภัยอาหาร ยทุ ธศาสตรก์ ารจดั การดา้ นสนิ คา้ เกษตรและอาหารของประเทศไทย หลกั การ หลักการ หลักการ หลักการ เพื่อให้ประเทศไทยมีความ ดแู ลคุณภาพและความ เน้นกระบวนการส่งเสริม พัฒนาการจัดการดา้ น มั่นคงดา้ นอาหารอย่าง ปลอดภยั อาหารในห่วงโซ่ พฒั นาและวจิ ัยเพ่อื ใหเ้ กดิ อาหารของประเทศ ยงั่ ยืน อาหาร ความรู้ ชอ่ื ........................................นามสกลุ ...............................................ชน้ั ..................... 020 l คู่มอื ครหู นงั สอื เรยี นรายวิชาเพมิ่ เตมิ

หนว่ ยการเรยี นรู้ท่ี 1 การจดั การดา้ นสนิ คา้ เกษตรและอาหารของประเทศไทย ใบงานท่ี 9 คำ� ชแี้ จง ให้นกั เรยี นบอกหน่วยงานก�ำกับดูแลความปลอดภยั ด้านอาหารของประเทศไทย ลงในแผนภาพต่อไปน้ี หนว่ ยงานทด่ี แู ลความปลอดภยั ด้านอาหาร ชื่อ........................................นามสกลุ ...............................................ช้นั ..................... คมู่ ือครูหนังสือเรียนรายวิชาเพ่ิมเติม l 021

หน่วยการเรยี นร้ทู ่ี 1 การจัดการดา้ นสนิ ค้าเกษตรและอาหารของประเทศไทย ใบงานท่ี 10 คำ� ช้แี จง ให้นักเรยี นตอบค�ำถาม ต่อไปน้ี โดยนกั เรียนสามารถหาข้อมูลค�ำตอบได้จากการ สืบคน้ ในเวบ็ ไซต์ 1 เพราะเหตุใดจงึ ต้องมกี ารจัดการดา้ นสินค้าเกษตรและอาหาร 2 กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ มีหน้าที่อยา่ งไรในการจดั การด้านสนิ คา้ เกษตรและอาหาร 3 กระทรวงสาธารณะสขุ มีหนา้ ทอ่ี ย่างไรในการจัดการดา้ นสนิ คา้ เกษตรและอาหาร ชอ่ื ........................................นามสกุล...............................................ชนั้ ..................... 022 l คู่มอื ครูหนงั สอื เรียนรายวชิ าเพ่ิมเติม

หนว่ ยการเรยี นร้ทู ่ี 1 การจดั การด้านสินคา้ เกษตรและอาหารของประเทศไทย ใบงานที่ 11 ค�ำชี้แจง ใหน้ กั เรยี นศึกษาข้อมูลจากใบความร้เู ร่ือง ยุทธศาสตร์การจดั การด้านสนิ ค้าเกษตร และอาหารของประเทศไทย ให้นักเรยี นสรปุ ความร้ทู ่ีได้ในรูปแผนผังความคิด ช่ือ........................................นามสกลุ ...............................................ช้นั ..................... คมู่ ือครูหนังสอื เรยี นรายวิชาเพิ่มเติม l 023

ใบความรู้ เร่อื ง ยุทธศาสตรก์ ารจดั การดา้ นสินคา้ เกษตร และอาหารของประเทศไทย ยทุ ธศาสตร์ การจดั การดา้ นอาหารของประเทศไทย เปน็ 4 ยทุ ธศาสตร์ ดงั นี้ ยทุ ธศาสตร์ที่ 1 ด้านความม่นั คงอาหาร เพ่ือให้ประเทศไทยมีความม่ันคงด้านอาหารอย่างยั่งยืน บริหารจัดการทรัพยากร เพอ่ื การผลติ อาหารอยา่ งมีประสทิ ธภิ าพโดยการมสี ว่ นร่วมของทุกภาคสว่ น ยทุ ธศาสตรท์ ่ี 2 ดา้ นคณุ ภาพและความปลอดภยั อาหาร ดูแลคุณภาพและความปลอดภัยอาหารในห่วงโซ่อาหาร เพื่อการคุ้มครองผู้บริโภค และการค้าท้ังในและต่างประเทศ ซึ่งเป็นพื้นฐานของการแก้ไขปัญหาความยากจน ของเกษตรกรและผทู้ ี่เกยี่ วขอ้ ง ยทุ ธศาสตร์ที่ 3 ด้านอาหารศึกษา เน้นกระบวนการส่งเสริมพัฒนา และวิจัยเพื่อให้เกิดความรู้ ความตระหนัก ในการใชท้ รพั ยากรเพื่อผลิต และกระจายอาหารในห่วงโซอ่ าหาร ตลอดจนพฤตกิ รรม ทีพ่ งึ ประสงคใ์ นการบรโิ ภคอาหาร ยุทธศาสตร์ท่ี 4 ด้านการบรหิ ารจดั การ พัฒนาการจัดการด้านอาหารของประเทศตลอดท้ังห่วงโซ่อาหารอย่างเป็นระบบ ให้มีความเหมาะสม สร้างความเข้มแข็งของการด�ำเนินงานทุกภาคส่วน ให้สามารถ รองรับ การเปล่ียนแปลงของกระแสโลกาภิวัตน์ รองรับภัยคุกคามต่างๆ ได้อย่างมี ประสิทธิภาพ ประสทิ ธิผล และสอดคล้องกับกติกาการคา้ สากล ผลทค่ี าดว่าจะได้รบั 1 ประเทศไทยมีฐานทรัพยากรในการผลิตอาหารทส่ี มบูรณแ์ ละยง่ั ยืน ชมุ ชนเกษตรกรมกี ารผลติ อาหารทเี่ ขม้ แขง็ มรี ะบบเศรษฐกจิ และการจดั การอาหารที่ เปน็ ธรรมสรา้ งรายได้ 2 ให้แก่เศรษฐกจิ ของประเทศและท้องถน่ิ 3 ผู้บริโภคเข้าถึงอาหารที่มีคุณภาพ และปลอดภัย มีคุณค่าทางโภชนาการ ทั้งอาหารท่ี ผลิตในประเทศ และอาหารน�ำเข้า 4 มีกลไกและระบบการจัดการด้านอาหารท่ีมีประสิทธิภาพประสิทธิผล สามารถตอบสนองได้ทัน ตอ่ สถานการณต์ า่ ง ๆ ทัง้ ภาวะปกติและภาวะวิกฤติ 5 สร้างความเชอ่ื ม่ันใหก้ บั อาหารสง่ ออก เพ่ิมศกั ยภาพและขยายโอกาสด้านการตลาด ใหก้ บั อาหารไทยผ่านทางวัฒนธรรมและคุณค่าทางโภชนาการ 024 l คมู่ อื ครหู นงั สอื เรยี นรายวิชาเพ่มิ เติม

หนว่ ยการเรียนรู้ที่ 1 การจดั การดา้ นสนิ ค้าเกษตรและอาหารของประเทศไทย ใบงานที่ 12 คำ� ช้แี จง ให้นกั เรียนศกึ ษาข้อมูลจากใบความร้เู ร่ือง หนว่ ยงานทีเ่ ก่ยี วข้องในการจัดการความ ปลอดภยั ดา้ นอาหาร ใหน้ ักเขยี นสรปุ ความรูท้ ี่ได้ในรูปแผนผังความคิด ชือ่ ........................................นามสกุล...............................................ชนั้ ..................... คมู่ อื ครหู นังสอื เรียนรายวชิ าเพิ่มเตมิ l 025

ใบความรู้ เร่อื ง บทบาทหน้าที่ของหน่วยงานที่เกย่ี วข้องในการจัดการความปลอดภัยดา้ นสินคา้ เกษตรและอาหารของประเทศไทย การจัดการความปลอดภัยด้านสินค้าเกษตรและอาหารของประเทศไทย จ�ำเป็นต้องอาศัยความร่วมมือกับ หนว่ ยงานตา่ งๆ ทกุ ภาคสว่ นในการดำ� เนนิ การเพอ่ื ใหก้ ารบรู ณาการการดำ� เนนิ งานใหเ้ กดิ ความครอบคลมุ ในมติ ติ า่ งๆ ทง้ั หนว่ ยงานทงั้ ภาครฐั เอกชน และประชาชนตา่ งมบี ทบาทหนา้ ทใ่ี นการจดั การความปลอดภยั ดา้ นสนิ คา้ เกษตรและ อาหารของประเทศไทย โดยที่ ภญ. อุษาวดี ไดส้ รุปใวใ้ นรายงานการวิจยั การพัฒนาระบบ เฝา้ ระวังความปลอดภัย ของผักและผลไม้ในประเทศไทย ดงั น้ี ภาครัฐ ต้องรับผิดชอบก�ำหนดนโยบายและมาตรการก�ำกับดูแลในทุกกิจการตลอดห่วงโซ่อาหาร เพื่อให้ อาหารมีความปลอดภัย ก�ำหนดข้อแนะน�ำการเฝ้าระวังการปนเปื้อนอันตรายด้านต่างๆในอาหารแต่ละกลุ่ม การติดตามตรวจสอบความปลอดภัยอาหารท่ีจ�ำหน่ายในประเทศและระหว่างประเทศ ให้เป็นไปตามข้อบังคับ กฎหมายดา้ นอาหาร รวมถงึ ตดิ ตามเฝา้ ระวงั การปนเปอ้ื นของสารพษิ จากสง่ิ แวดลอ้ มทอี่ าจกอ่ ใหเ้ กดิ ความปลอดภยั ขึ้นในห่วงโซก่ ารผลิตอาหาร ภาคการผลิตอาหาร ผูผ้ ลติ ท้ังในระดับฟารม์ และสว่ นทเี่ กี่ยวข้องกบั การผลิตอาหาร ตอ้ งรบั ผิดชอบในการ สรา้ งระบบควบคมุ คณุ ภาพเพอ่ื ใหผ้ ลผลติ หรอื อาหารทผี่ ลติ ขน้ึ มคี วามปลอดภยั ตอ่ การบรโิ ภค เปน็ ไปตามมาตรฐาน ด้านความปลอดภยั ของอาหาร ก่อนกระจายสนิ ค้าจากแหลง่ ผลติ ภาคการกระจายและบรกิ ารอาหาร ผู้กระจาย ผู้จ�ำหน่าย และกิจการท่ีเก่ียวข้องกับการบริการอาหาร ต้องรับผิดชอบในการตรวจสอบความปลอดภัยของอาหารท่ีจ�ำหน่าย เพ่ือป้องกันไม่ให้มีการจ�ำหน่ายอาหารท่ีไม่ ปลอดภัยออกสู่ตลาดการบริโภค นอกจากน้ีควรมีบทบาทในการให้ข้อมูลด้านความปลอดภัยของสินค้าอาหาร ทถ่ี กู ต้องต่อผู้บรโิ ภค ภาคการบรโิ ภค ผบู้ รโิ ภคควรเขา้ ใจการดแู ลอาหารทง้ั การเตรยี ม การเกบ็ รกั ษาทถ่ี กู สขุ ลกั ษณะและปลอดภยั ตอ่ การบรโิ ภคตามมาตรฐานความปลอดภยั อาหาร หากพบขอ้ บกพรอ่ งในอาหารทอ่ี าจสง่ ผลเสยี ตอ่ สขุ ภาพควรแจง้ ผูเ้ ก่ยี วขอ้ งในการดูแลความปลอดภยั ภาคการศกึ ษา สถาบนั การศกึ ษาควรรบั ผดิ ชอบในการใหค้ วามรทู้ ถ่ี กู ตอ้ งตอ่ สาธารณชน ดา้ นความปลอดภยั ของอาหาร พัฒนาองค์ความรู้เพื่อใช้ในการปรับปรุงระบบความปลอดภัยด้านอาหาร ให้ครอบคลุมข้ันตอนต่างๆ ในหว่ งโซ่อาหาร เพอ่ื ถ่ายทอดสผู่ ูเ้ กีย่ วข้อง รวมถงึ เป็นผูป้ ระสานใหเ้ กดิ กระบวนการเรยี นรู้รว่ มกนั ระหวา่ งภาคสว่ น ท่เี กี่ยวขอ้ ง ภาคส่ือมวลชน สื่อมวลชนควรมีความรับผิดชอบในการส่งผ่านข้อมูลด้านความปลอดภัยอาหารท่ีถูกต้อง ต่อสาธารณชน ใหผ้ ูบ้ รโิ ภคเขา้ ใจการเลือกซ้อื และบริโภคอาหารท่ปี ลอดภยั โดยไม่กอ่ ความตน่ื กลวั ในกลมุ่ ผู้บริโภค 026 l คูม่ อื ครหู นังสอื เรยี นรายวชิ าเพิม่ เตมิ