63-05-05-เนื้อหา-วันวิสาขบูชา

จดั ทำโดย ครูพนดิ ำ น้อยศรี

ตวั อยำ่ งเกยี รติบตั ร

วนั วิสำขบูชำ นับว่าเป็นวันสาคัญสากลทางพระพุทธศาสนา สาหรับชาวพุทธทุก นิกายท่ัวโลก เป็นวันหยุดราชการในหลายๆ ประเทศ อีกทั้งยังเป็น วั น ส า คั ญ ใ น ร ะ ดั บ น า น า ช า ติ ต า ม ข้ อ ม ติ ข อ ง ส มั ช ช า ใ ห ญ่ แ ห่ ง สหประชาชาติ เนื่องจากเป็นวันคล้ายวันที่เกิดเหตุการณ์สาคัญที่สุด ในพระพุทธศาสนา 3 เหตุการณ์ ได้แก่ การประสูติ ตรัสรู้ และ ปรนิ พิ พานของพระพุทธโคดม ซ่ึงทั้ง 3 เหตุการณ์น้ีได้เกิดขน้ึ ตรงกนั ณ วันขึ้น 15 ค่า เดือน 6 หรือวันเพ็ญแหง่ เดือนวิสาขะ (ต่างปีกนั ) ชาวพุทธจึงถือว่าเป็น วันที่รวมการเกิดเหตุการณ์ อันน่าอัศจรรย์ย่ิง และเรียกการ บชู าในวันนีว้ ่า วิสาขบูชา ยอ่ มาจาก วิสาขปุรณมีบชู า หมายถงึ การบชู าในวันเพญ็ เดือนวสิ าขะ

ประวตั วิ นั วิสำขบชู ำในประเทศไทย จากหลักฐานพบว่า วันวิสาขบูชา ได้เร่ิมขึ้นครั้งแรกเมื่อสมัยสโุ ขทัยเป็นราช ธานี ซึ่งสันนิษฐานว่าได้รับแบบแผนมาจากลังกาเม่ือประมาณ พ.ศ. 420 โดยพระเจ้าภาติกุราช กษัตริย์แห่งกรุงลังกาได้เป็นผู้ประกอบพิธีวิสาขบูชา ขึ้นเพ่อื ถวายเป็นพทุ ธบชู า นบั จากนนั้ กษตั ริย์แห่งลงั กาพระองค์อน่ื ๆ ก็ได้ถอื ปฏิบตั ปิ ระเพณวี ิสาขบูชานีส้ ืบต่อกันมา สว่ นการเผยแพร่เข้ามาในประเทศไทยนั้นอาจเป็นเพราะเม่ือครั้ง สมัยสุโขทัย ประเทศไทยมีความสัมพันธ์ด้านพระพุทธศาสนากับ ประเทศลังกาอย่างใกล้ชิด จะเห็นได้ว่ามีพระสงฆ์จากเมืองลังกา หลายรูปเดินทางเข้ามาเผยแพร่พระพุทธศาสนาและนาการ ประกอบพิธีวิสาขบูชาเข้ามาปฏิบัติในประเทศไทยด้วย ซึ่งการ ปฏิบัติพิธีวิสาขบูชาในสมัยสุโขทัยนั้น ได้มีการบันทึกเอาไว้ใน หนงั สือ นางนพมาศ สรุปใจความไดว้ ่า

เมื่อถงึ วนั วสิ าขบชู า พระเจ้าแผ่นดนิ ขา้ ราชบรพิ าร ทั้งฝ่ายหน้า และฝ่ายใน ตลอดทั้งประชาชนชาวสุโขทัย จะช่วยกันประดับตกแต่งพระนคร ด้วย ดอกไม้ พร้อมกับจุดประทีปโคมไฟให้ดูสว่างไสวไปทั่วพระนคร เป็นเวลา 3 วัน 3 คืน เพ่ือเป็นการบูชาพระรัตนตรัย ขณะท่ีพระมหากษัตริย์ และบรม วงศานวุ งศ์ ก็ทรงศีล และทรงบาเพญ็ พระราชกุศลตา่ งๆ ครั้นตกเวลาเย็นก็เสด็จพระราชดาเนินพร้อมด้วยพระบรมวงศานุวงศ์ และนางสนองพระโอษฐต์ ลอดจนข้าราชการทั้งฝ่ายหน้า และฝ่ายในไป ยังพระอารามหลวง เพอื่ ทรงเวียนเทยี นรอบพระประธาน ส่วนชาวสุโขทัยจะรักษาศีล ฟังธรรม ถวายสลากภัต สังฆทาน อาหารบิณฑบาตแด่พระภิกษุสามเณร บริจาคทานแก่คนยากจน ทาบญุ ไถ่ชีวติ สัตว์ ฯลฯ

ต่อมาภายหลังจากสมัยสุโขทัย ประเทศไทยได้รับอิทธิพลของศาสนา พราหมณ์เพิ่มมากข้ึน ส่งผลให้ในช่วงสมัยกรุงศรีอยุธยา ธนบุรี และ รตั นโกสนิ ทรต์ อนตน้ ไม่มปี รากฏหลักฐานการประกอบพิธีวิสาขบูชา จนกระท่ังมาถึงในรัชสมัยของพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย รชั กาลท่ี 2 (พ.ศ. 2360) พระองค์ทรงมีพระราชดาริท่ีจะฟ้ืนฟูพิธีวิสาขบูชาขึ้น ใหม่ โดยสมเด็จพระสังฆราช (มี) สานักวัดราชบูรณะ ถวายพระพรให้ทรงทา ข้ึนคร้ังแรกในวันข้ึน 14 ค่า 15 ค่า และแรม 1 ค่า เดือน 6 พ.ศ. 2360 โดยใหจ้ ดั ทาตามแบบอยา่ งประเพณีเดิมทุกประการ เพื่อให้ประชาชนได้ ทาบุญ ทากุศลทั่วหน้ากนั อีกทง้ั การรอื้ ฟน้ื พธิ ีวสิ าขบูชาขน้ึ มาในครานี้ถอื ว่าเป็นแบบอย่างปฏิบัติในการประกอบพิธีวิสาขบูชาต่อเน่ืองมาจนถึง ปจั จบุ ัน

ประสูติวนั วสิ ำขบชู ำมคี วำมสำคัญอย่ำงไร วันวิสาขบูชา เป็นวันท่ีระลึกถึงวันท่ีองค์สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้าทรง ประสูติ ตรัสรู้ และปรินิพพาน ซ่ึงตรงกับวันเพ็ญ เดือนวิสาขมาส (เดือน 6) บรรจบกนั ทั้ง 3 คราว ได้แก่ เช้าวันศกุ ร์ ข้ึน 15 คา่ เดือน 6 ปจี อ ก่อนพุทธศักราช 80 ปี เจ้าชายสิทธัตถะ ทรงประสูติทีพระราชอุทยานลุมพินีวัน ซึงตัง้ อย่รู ะหวา่ งกรุงกบลิ พสั ดก์ุ บั เทวทหะ

ต ัรสรู้ เช้ามืดวันพุธ ข้ึน 15 ค่า เดือน 6 ปีระกา ก่อน พุทธศักราช 45 ปี เจ้าชายสิทธัตถะ ทรงตรัสรู้เป็น พระสัมมาสัมพุทธเจ้าเมือมีพระชนมายุได้ 35 พรรษา ณ ใต้ร่มไม้ศรีมหาโพธ์ิ ริมฝ่ังแม่น้่าเนรัญชรา ต่าบล อุรุเวลาเสนานิคม ภายหลังจากการออกผนวชได้ 6 ปี ปัจจุบัน สถานทีแห่งนี้เรียกว่า พุทธคยา เป็นต่าบลหนึง ของเมอื งคยา แห่งรฐั พิหาร ประเทศอนิ เดีย

ป ิรนิพพาน ภายหลังจากการตรัสรู้ องค์พระสัมมาสัมพุทธเจ้าทรง ออกประกาศพระธรรมวนิ ยั และโปรดเวไนยสตั ว์เป็นเวลา 45 ปี เมือมีพระชนมายุได้ 80 พรรษา พระองค์ก็ เสด็จดับขันธปรินิพพาน เมือวันอังคาร ข้ึน 15 ค่า เดือน 6 ปีมะเส็ง ณ สาลวโนทยาน ของมัลลกษัตริย์ เมืองกุสินารา แคว้นมัลละ ปัจจุบันอยู่ในเมืองกุสีนคระ รฐั อตุ ตรประเทศ ประเทศอนิ เดีย

กจิ กรรมวนั วิสำขบชู ำ วนั วสิ าขบูชา ถอื ว่าเป็นวนั สาคญั ยง่ิ ทชี่ าวพุทธท่ัวโลกจะมารวมตัวกนั เพ่ือจัด พิธีทาบุญใหญ่ หรือจัดกิจกรรมต่างๆ เพ่ือเป็นการบาเพ็ญกุศลระลึกถึง พระพุทธเจ้า โดยในฐานะที่วันวิสาขบูชาได้รับการยกย่องให้เป็นวันสาคัญ ของโลก เมอ่ื วันวิสาขบชู ามาถงึ องค์การสหประชาชาติ ณ มหานครนิวยอร์ก ประเทศสหรัฐอเมริกา จะมีการอัญเชิญพระเจดีย์วิสาขบูชานุสรณ์ สกลโลก ประกาศบูชาวันวิสาขะ ภายในประดิษฐานพระบรมสารีริกธาตุ ประดิษฐาน อยู่ ณ สานักงานใหญ่องค์การสหประชาชาติเป็นการถาวรและเปิดให้ ประชาชนเดินทางเขา้ มาสักการะ

ในประเทศไทย นอกจากพทุ ธศาสนิกชนจะเดนิ ทางเข้าวดั บาเพ็ญกศุ ล ถือศีล ฟังธรรมแล้ว ยังนิยมการปล่อยนกปล่อยปลา และเวียนเทียนรอบพระ อุโบสถในช่วงค่าเพ่ือถวายเป็นพุทธบูชาอีกด้วย เม่ือวันวิสาขบูชามาถึง พุทธศาสนิกชนชาวไทยนิยมทาบุญตักบาตรในตอนเช้า และตลอดวันก็จะมี การบาเพ็ญกศุ ลความดีอ่ืนๆ อาทิ ต้ังใจรักษาศีล 5 ศีล 8 งดเว้นการทาบาป ท้งั ปวง ทาบญุ ถวายสังฆทาน ให้อสิ ระทาน หรือการปล่อยนกปล่อยปลา ฟัง พระธรรมเทศนา รวมถงึ เดนิ ทางไปเวยี นเทียนรอบพระอุโบสถตั้งแต่ช่วงเย็น กันเป็นจานวนมาก ก่อนที่จะเร่ิมทาการเวยี นเทียน พทุ ธศาสนิกชนควรร่วมกันกล่าวบทสวดมนต์ และคาบูชาในวันวิสาขบูชา ซ่ึงโดยปกติตามวัดต่างๆ จะจัดให้มีการทาวัตร สวดมนต์ก่อนที่จะเริ่มเวียนเทียน ส่วนใหญ่นิยมปฏิบัติพิธีการเวียนเทียนกัน อย่างเป็นทางการ มีพระสงฆ์เป็นผู้นาเวียนเทียนในเวลาประมาณ 20 นาฬิกา หรือ 2 ทุ่ม โดยบทสวดมนต์ที่พระสงฆ์นิยมสวดก่อนเร่ิมการเวียน เทยี นทม่ี ีท้งั บาลีและคาแปลตามลาดับ ดังน้ี

1. บทบชู าพระรตั นตรยั 2. บทนมัสการนอบน้อมบชู าพระพุทธเจ้า 3. บทสรรเสริญพระพุทธคุณ 4. บทสรรเสรญิ พระพทุ ธคุณ สวดทานองสรภญั ญะ 5. บทสรรเสริญพระธรรมคณุ 6. บทสรรเสรญิ พระธรรมคุณ สวดทานองสรภญั ญะ 7. บทสรรเสริญพระสังฆคณุ 8. บทสรรเสริ ญพระสงั ฆคุณ สวดทานองสรภัญญะ 9. บทสวดเนอื่ งในวนั วิสาขบชู า

เม่ือสวดจบแล้วก็จะมีการจุดธูปเทียนและถือดอกไม้เป็น เครอ่ื งสักการบชู า จากนั้นจงึ เดินเวียนรอบปชู นยี สถาน 3 รอบ โดยในขณะที่เดินพึงต้ังจิตให้สงบ พร้อมสวดระลึกถึงพระ พุทธคุณด้วยการสวดบท อิติปิโส (รอบที่หน่ึง) ระลึกถึงพระ ธรรมคุณด้วยการสวด สวากขาโต (รอบท่ีสอง) และระลึกถึง พระสังฆคุณด้วยการสวด ปะฏิปันโน (รอบท่ีสาม) จนกว่าจะ เวียนครบ 3 รอบ เมื่อเดินเวียนครบแล้วให้นาธูปเทียน ดอกไม้ไปบชู าตามปูชนยี สถานจึงเป็นอันเสร็จพธิ ี