สมุดภาพนนทบุรี

พระบรมวงศานวุ งศ์ l ภาพเกา่ นนทบุรียคุ แรก l ภมู ิสถานบ้านเมอื ง l ความทรงจ�ำ และเหตกุ ารณ์ l ประเพณแี ละวิถีชวี ติ l ผู้คนนนทบรุ ี l งานแตง่ งานชาวนนทบรุ ี l งานบวชชาวนนทบรุ ี l งานศพและเมรเุ มืองนนทบรุ ี สมดุ ภาพนนทบรุ ี Nonthaburi’s Photo Album จดั พมิ พโ์ ดย จงั หวดั นนทบรุ ี ๒๕๖ 201

สมุดภาพนนทบรุ ี Nonthaburi’s Photo Album ประมวลภาพถา่ ยเกา่ ของจงั หวดั นนทบุรี โดยความรว่ มแรงรว่ มใจของชาวนนทบรุ ี ๖๑ เอนก นาวิกมูล l ธงชยั ลิขติ พรสวรรค์ : บรรณาธิการ จงั หวดั นนทบุรี : ผู้จดั พมิ พ์ 18

สมุดภาพนนทบุรี เอนก นาวกิ มลู ธงชัย ลิขติ พรสวรรค์ : บรรณาธกิ าร จงั หวัดนนทบรุ ี : ผู้จดั พมิ พ์ Nonthaburi’s Photo Album ประมวลภาพเก่าของจงั หวัดนนทบรุ ี โดยความร่วมแรงรว่ มใจของชาวนนทบรุ ี

ผ้จู ัดพมิ พ์ ชื่อหนงั สือ สมดุ ภาพนนทบุรี ผจู้ ัดพิมพ์ พมิ พค์ ร้งั ท่ี ๑ จังหวดั นนทบรุ ี ทป่ี รกึ ษา ธนั วาคม พ.ศ. ๒๕๖๑ บรรณาธิการ บรรณาธกิ ารผูช้ ่วย นายภานุ แย้มศรี กองบรรณาธกิ าร ผู้ว่าราชการจังหวดั นนทบรุ ี ถา่ ยภาพ ศลิ ปกรรม นายอาำ พล อังคภากรณก์ ลุ ดำาเนินการพมิ พ์ รองผูว้ า่ ราชการจงั หวดั นนทบรุ ี พิมพท์ ี่ นายชลธี ยงั ตรง จำานวนหนา้ รองผู้ว่าราชการจังหวัดนนทบุรี นางนิศากร วศิ ษิ ฏส์ รอรรถ รองผูว้ ่าราชการจงั หวัดนนทบรุ ี รองศาสตราจารยว์ ฒุ ชิ ัย มลู ศลิ ป์ ผูช้ ว่ ยศาสตราจารย์ ดร. พีรศรี โพวาทอง นายเอนก นาวกิ มูล นายธงชัย ลขิ ิตพรสวรรค์ นายสุปรีดิ์ ณ นคร นางวรรณา นาวกิ มลู นางสาวโชตริ ส เกตุแก้ว นายวฒุ พิ งศ์ ท้าวฬา นายพิชญ์ เยาวภ์ ริ มย์ นางสาวทษิ ฏยา นาคเนียม บริษทั สาำ นักพิมพต์ น้ ฉบับ จาำ กัด ๖/๑๔ ซอยวัดบวั ขวัญ ๑๘ ถนนงามวงศว์ าน ๒๓ ตำาบลบางกระสอ อำาเภอเมือง จงั หวัดนนทบุรี ๑๑๐๐๐ โทรศัพท์ ๐-๒๙๕๒-๙๒๐๓ บริษัทพมิ พด์ ี จำากัด ๒๔๐ หนา้ © สงวนลิขสทิ ธติ์ ามพระราชบัญญตั ลิ ิขสทิ ธิ์ (ฉบับแก้ไขปรบั ปรุง) พ.ศ. ๒๕๕๘ Printed in Thailand 2018

สารบัญ คำานยิ ม ๔ วนั ปยิ มหาราช ๑๑๔ คาำ นำา ๕ พธิ ยี กชอ่ ฟ้า ๑๑๖ พน้ื ภมู ิเมอื งนนทบรุ ี ๘ ฉลองตราตง้ั เจา้ คณะอาำ เภอ ๑๑๘ สมดุ ภาพนนทบรุ ี ๑๑ โรงเรียนวัดราษฎรน์ ิยม ๑๒๐ พระบรมวงศานุวงศ์ ๑๒ กิจกรรมวนั เด็ก ๑๒๑ ๒๔ เปิดโรงเรยี นท่าอฐิ ศกึ ษา ๑๒๒ เสด็จตลาดนำ้าบางคูเวียง ๒๘ ฉลองเลอ่ื นสมณศักด์ิ ๑๒๖ ภาพเกา่ นนทบรุ ียคุ แรก ๕๒ พิธพี ุทธาภิเษก ๑๒๘ ภมู ิสภานบ้านเมอื ง ๕๓ ประเพณแี ละวิถีชวี ติ ๑๓๐ ๕๔ งานปรวิ าสกรรม ๑๓๐ ศาลากลางจงั หวดั ๕๗ งานปดิ ทองฝงั ลกู นมิ ติ ๑๓๑ ทา่ น้าำ นนทบรุ ี ๕๘ พิธสี รงนา้ำ พระ ๑๓๒ โรงเรียนศรีบณุ ยานนท์ ๖๐ ราำ มอญท่เี กาะเกรด็ ๑๓๔ สะพานพระรามหก ๖๒ ประกวดนางงาม ๑๓๖ วดั เขมาภิรตาราม ๖๓ พธิ วี างศลิ าฤกษ์ ๑๓๗ วดั เขยี น ๖๔ ขบวนเรือแหผ่ า้ ป่า ๑๓๘ วดั ปรางคห์ ลวง ๖๖ ตกั บาตรพระรอ้ ย ๑๓๙ วดั โชติการาม ๖๗ แห่กฐินวัดบางไกรนอก ๑๔๐ วดั โบสถ์บน ๖๘ อาบน้ำามนต์ทวี่ ดั ตะเคียน ๑๔๒ วดั ชมภเู วก ๗๐ ก่อพระเจดีย์ทราย ๑๔๓ วัดแคนอก ๗๑ แฟนซงี านสงกรานต์ ๑๔๔ วดั หน้าโบสถ์ ๗๒ รำาหนา้ ศพ ๑๔๕ วดั เชงิ ทา่ ๗๓ ผ้าปา่ วัดราษฎร์นิยม ๑๔๖ เจดยี ว์ ดั ปรมยั ยกิ าวาส ๗๔ สรงนำ้าพระฉลองอายุ ๑๔๗ เจดียว์ ัดตำาหนกั เหนือ ๗๕ แหเ่ ทยี นพรรษา ๑๔๘ วดั ทอ้ งคุ้ง ๗๖ ประเพณแี หน่ ้าำ หวาน ๑๔๙ วัดสโมสร ๗๗ งานวดั เขมาภิรตาราม ๑๕๐ วัดศรีประวตั ิ ๗๘ เรียนศาสนา ๑๕๒ สถานตี าำ รวจไทรน้อย ๘๐ งานเลี้ยงนำา้ ชาการกศุ ล ๑๕๓ ตลาดบางบวั ทอง ๘๔ อ่านคมั ภีรอ์ ลั กุรอาน ๑๕๔ ชมุ ชนบางคูเวยี ง ๘๕ พธิ ีไหวค้ รูดนตรี ๑๕๕ ความทรงจาำ และเหตุการณ์ ๘๘ ตักบาตรปใี หม่ ๑๕๖ ทางรถไฟสายบางบวั ทอง ๙๔ อดั ฟางข้าวหลงั ทำานา ๑๕๗ ค่ายเชลยชาวญีป่ ุ่น ๙๖ ประชนั จดุ ลกู หนู ๑๕๘ สนามบนิ นาำ้ ๑๐๒ งานแต่งงานชาวนนทบรุ ี ๑๖๐ ประกวดพันธ์ขุ า้ ว ๑๐๔ งานบวชชาวนนทบุรี ๑๖๖ เคร่อื งบินตก ๑๐๕ งานศพชาวนนทบรุ ี ๑๗๖ เดินทางไปพธิ ฮี ัจญ์ ๑๐๖ เมรเุ มืองนนทบุรี ๑๘๖ คา่ ยมวย ส. สหอุดร ๑๐๗ ผู้คนนนทบรุ ี ๑๙๔ ขดุ คลองทไี่ ทรนอ้ ย ๑๐๘ ภาพหมู่คณะ ๒๒๐ อญั เชิญพระไตรปิฎก ๑๐๙ หมายเหตกุ ารทำางานสมดุ ภาพนนทบุรี ๒๓๘ เรือล่มท่บี างบัวทอง ๑๑๐ รายช่อื ผู้ใหก้ ารสนับสนนุ และอนุเคราะห์ ๒๔๐ พฒั นาขุดสระ เขา้ คา่ ยลูกเสอื

คำ�นยิ ม ค�ำนยิ ม“ระนอง” เป็นจังหวัดขนาดเลก็ ตั้งอย่รู มิ ฝงั่ ทะเลอันดามนั ทางภาคใตต้ อนบนของประเทศไทย นอกจาก จะมชี อ่ื เสยี งในเรอ่ื งแรด่ บี กุ อนั อดุ มสมบรู ณ์ ซง่ึ สง่ ผลใหเ้ มอื งระนองไดร้ บั ความเอาใจใสใ่ กลช้ ดิ จากเมอื งหลวงมา ตแเมจจนแจหชไเนจรหหเทยปนทสแปปชมะง�ึงัลละตถีวดิ่ิงานาอ้�ารลำเ่ีลำินงน็็นหเเปน่ชขสะะงตินะวส่ตางกัทาฉหนาเขอมหล่ววน็วนนู่ิกึ้สนอมาอก่ฐชบพ็นนิเงนุนยดั�วทมลมเันอนรายัหวำยีรุอชเาใดลจนะหนนกัสนัดุอีู่ลงศกทอนี ง ละกไอคดหผใับุขดดนาฐานยมทใยดิแแวกบนาบลวว้มหสวอ้มปงตาแงใู่ทอ้าง่ึตุธลสรยารุฐยักาานใ่นใถมขาลมแ้านยรยงรยะใ่บัมีนหมางเษมอนอรสะาะูลคเกล่ืนเา่ๆหาแเนฤปรุอกท้รชถกบคแาขม�องณว้ชณุ่อจยีลตำวดทบ็ระคคมเ่ีิงคตุาณนอนัยอืวว่ใขันแปะบทะุผ์เคตีศรหธยอืาพีญับเ่งงบา่ำฉ�กผจตอธนแ็วกรู้ต่ีา่วรผิิลศรหฉงเ้ไคนื้จาพกักยงู้งกวบค่ลกบก่่าชาัง้ัปมปลลิมาลรนณุปชทษมับิ่งะกาาอนรรดิจิา้กสยีคปศตววภี บถัยรวะราตี่แยนกพล์่อกทชาโูงงแัุณฒึก่อกสตมูะมชึงดนัลไก่ดิัูนลาเยกายาา่สษเยร�มรสลวัทิแนภกะรยษทรตทำทน่ิงวบัารงรอืแอิมขไลจ่าพเศัๆธเาาอ่รนี่นณึกมสหศจวกปน๑มฉดะดัิตัยรรพนะัฒกจงับวไวใมา่วัลปล้เพะใขพรจพรนนใวห–ง์บัแศ่ดาดัรหหทนจา่ยีรนมตัั้ึนงกดาใ้ิมอ่ือวงรลวกึ้วกโ๕าะน้าหกบนหนวขะไบสัดงศดังดงัพะมกยษรถา้ภปาดัา้เแทาอวโทรวมปตยาเทงุวศวหเ์ส่นิกรทามกาปใัางดรสปำ�เกี่ีงเตร้ัใลธิานูศนว่น็ทวสฐพจรา่รโนใใละนนขา็นงแีกลนดยึจหกขื่ภาคแอินปังพมผยงภถรสอล้า่อาหนจกด์รหอกษง์้เอาทครวา่มเมา่รมถาะดราะนลรเผบงยยะข่วยนลมายทปรคหดาชมลเาูแานจางัู้เ่ยีัดภอา้แ์แภช่ารนเเทนร�ำขน่กชาอวงตักสกหนนงมงา้ใลล่ืาอะงาานกอ่าบนาี่ยตห่คือรษหน่าทนเคชว้าชะพคฯวนรงาครววสอ่่าร้เนกลต์หาอืมบจ่ลามรรถ“ือโตมดรชผสมั้งเรชาาดแลปงนุ่แัฯนสไนรุยนา่นกิบเาอะนนู้ดุจยหรมนบายจีผรกขยองื่มัา้นญรทบังงึโภ�ทำใตเด็ววร่ะมคเบ่คานเงุงตพเจเดุอชแ่ีทนกูเ้าดไดอ่ั่อปหวทงวศีรจเบมดไจงดมุตือ่พภ้นัดพาห่ร้าอง-ถอิน็ด็นรดง้ัยนินื่อดา้รพใ่ชะมนเานเาภลีงอใรชี้ธอหหแทงักนับทย�นนรศาพขรสาแาี้ำยารวีมยลส้มพ่ีอยะกายีจะะดยัอยากพรซนุตธิแ่าีแะมนกนงาดัเวมารมแองา้ชส่ยึง่ทลเงถคหนยรุดทขเคอคพรนขกมทดวมมุ่ยาะชา่่ารจาเลนภทรงดีค่้ปานันน่มิาปถหช่ีีคั่งจงก้ัยิงชดศง่มใบีนทแาบนยรรำกพ�้ึงะนรวปตเบัโอจจรพีภากะลเธสะรบเคี่ืนาับีุ้รเ์ุเสอราีาผปเปชวทชุ่นะปรปาู่มมนปมวี”รณะรกยภมน็ตักปร็นาไี่หาาน็เน็ผวแัยิี้น็หศรธุมมดาสหศชิาาเเมณรตัตลลเรุงมคิลกยพลปพรจนเั่่ียร้ะลนาลเัตเะ้นงัิศนปรจาาคังกจับัวน็ทสอ่ืม่หงใสกัทจจนัง้ไราึงอจทยีวรดัตรสตเกทพังนนปดัเะแใเ่ียสกวโญิัตันมทุสีนูงิศปคหรนาเบี่กนั้วพร่จมา่ิตนบ็ขทถป์มเาร่ากสมดิกค้นยเนหสันยหกมิรด้าสนรศตุสี่จรยัำา้�โแวๆงทินถนงั์ทใ่กัาาพรีะยอะรนต้ัวลหากาจลไแงบึทนงแัา้เษเษึกกนหิ่งเ์อมมร่อลพระนสสเลงปกรุครทร์เาาฐพดนัรวเ่บนกัแอื่ออืคสจะณี์อ่ค่็นสรกว่ี่คัฒจา้รษปลกวมงงึแรนใ“คธงยใมหจิีในณาคเนิถสะอหสาลสรนณรนอรวปปแะมนปกส์วะรอปีาวะญูมรจ้ะาธจนดลน็ระอืวัง่งิรพรหคฏัยฒมทมงััจะรดาุา้ทนะไสเรอปขัตหวอาดสริัจฒมชทำก�ปนศนคภทยอืาอกิศรามดบุงัวงำ�อืาฏลิตรต์งนธเา่างบมคพาขาเดัรแตีตนัลงงกปา่างเรพนสานเรรสะุรทจลษคริอม่ิงดรมาพรวกออตีินนณเ�ะข�ะๆระันม่ียมณำใเีมฒัำกงรยคนารรกกอยหื่ออนคภโ์ีงขสาาอแ์รืจว่บู่โัุญนองดยา่ีางงญดอะวลวล่อาทะมลงไรใรนงคธมยภงาทนงพเกขชดงๆ่รแะแไ่ขอรวเุณเแามมาจดทวโย้หะส้ชแตจสรองลลมกบหสพีัคงียนล้าน้อเม้า้ลเัดางว่ง�าค่อ�หรำทนยนิ่งถวงกงยำะชงทขอปงเคานณผขมถจตววาี่าหยา่า่าาาาองาาณญั ๆึ้นกนัมมดิถยนอื่ิยยยกวัววง”งาะงี ตอ่ การสบื คน้ และในอนาคตอาจจะน�ำไปสู่การผลติ สอื่ ร่วมสมยั ทเี่ อ้ือต่อการรว่ มช่นื ชมของคนรนุ่ ใหม่ดว้ ย ผมขอขอบคณุ ชาวนนทบรุ ที กุ ทา่ นทไ่ี ดใ้ หค้ วามรว่ มมอื อยา่ งดเี ยยี่ มในการแสวงหาภาพถา่ ยและศลิ ปวตั ถุ ที่ทรงคณุ ค่ามาบันทึกไว้ โดยเฉพาะพระสงฆ์ พระสงั ฆาธกิ าร เจ้าอาวาส ผู้น�ำศาสนา ข้าราชการฝา่ ยปกครอง เกตช�าำอื่ นมวเนั า่จหตผนนใู้ หงัาสรญมอื ่บณ“้าส์นมผดุ ู้บภราิหพานรแนลทะบขา้รุ ร”ี าจชะกยางั รปสรว่ ะนโยทชอ้ นงถท์ ่ินง้ั แนกกั ช่ ปาวรานชนญทแ์บลรุ ะแี ปลระะแชกาส่ ชานธคารนณเผกนชวู้่าานา่แยรทกจาวั่่ขชตไอกปุพงาไแจรดตนจอ้ ่ลงั์ยปหะา่ ทิยวงอ้ดัสัมงรมปทะบุตน่ี รูผรอณมะง์ ๒๖ พฤศจกิ นาายยนภพาน.ศุ .แ๒ย๕้ม๖ศ๑รี ผวู้ า่ ราชการจงั หวัดนนทบรุ ี ๑ ธันวาคม ๒๕๖๑ 4 Ÿ สมุดภาพนนทบุรี

คำ�นำ� ค�ำน�ำ หน้าท่ีของหนังสือสมุดภาพคือบันทึกภาพเก่าและสิ่งของที่น่าสนใจไว้เป็น หลกั ฐาน โดยใหภ้ าพเป็นพระเอก ตวั หนังสอื เปน็ รอง จังหวัดนนทบุรีมีหนังสือรวบรวมประวัติศาสตร์ความเป็นมาของตนเองอยู่ พอสมควร แต่ยังไม่ค่อยมีหนังสือท่ีประมวลภาพถ่ายเก่าโดยตรง หนังสือที่ให้ราย หสปเวสชจสจตใเอสวกนดัำงั�มวนนุ่รัด่ารรลยี่ทหกานงวะอืดุบุมใาวๆษจมัดาอ้วเใภตัา้จขกหแอัดวงฎง�ำาใิจไียบัลาถญลหเพรวึงหเ ทเค ไรปนะรไ่ินกห์ธม้จมเ้ท่มตราเดนะรีผ่ปน็หดนาางัหะื่อืมออ้ช่ต่ีนือ้บร่าหตน็นรนน้วงัถน็งตงัดอ้ระอน้าทสอ้ยหวีอังรเึงะนคา่งบงงลมอสืจงะดัดงกำ�ดลงกณุอา้ือศนขาาอืเแๆสรี�ำักับสางเงหเกกกึนะึ้คอลหชมรฐรเมปอสนลเปษคเแะงา่นน่าานกุดลรดยุรือภอเขลมวนน็าี้ดะา้ป็บก็เภา่นแภงอวาห้าักบคโเงนงบ็ภนพตาทดมพงาานลจนคอ้ืตัดพา้งเา่กพยยเิมศะะถา้งณสอ่มปางหพภคเซกเตเปพคเเลจทจแ(าใพควพตแเา่คจเภุขรอดในหือช็มนึัดงะรจะมืวลลอนกึ่ยง้อิรวิรห.รยาบอืด์หกรติมศาดงทมมอ้อเกมาพตม่ากาาอืบุคคงอทิ่ืรญออนแยพีทลนฯนช.อปุา้ามอ�ำวยดจนถีเแานุ่างเงรคุิมยีงยตภไ์๒นักนลยง่ีสกก่บังือ่นใบา่กใรรเอรอ่ินพนมรรมคใพดนา์น่กลสฯถษเยปูวน้ว่าส่าป๔า้นระทัานนงชั“อีตขนทลม่ขตจนขยือาม์เมเยมงแณึงำ�นชแรวณตทันก๑บยโธมัดจา่างักนราาออบสากระกกงาซา่ยมลยอมทยาหงสงึ่ีา๖์บรลอืรุสฉย่กืออย็วแ์วงนริมากยาุราส่ะบงึ่ร์ือลเๆววีแาดงุบีนอนอวาจอเันตันามภลริมีรศกงดไึดุทแะอถพเทสศบนาลศกดัพงแวงดกแา้กเานะศิทปหทกัดิราเปภย่ีสายกื้อยั(ใที่ว้ราฟ.งอ้กนพ็ลภภตนตนัีมานมิขทโศกึ๕น็วปนาหู่ใลุนาแวดินผไากะจี่่อสงป่นรานมููเบยงาไ่พหุว.พทมบอศญัไคม้ชลขทภขรแ้าพกงัะกนมตเภซงรวเาิปทวญั๒าตย์ภี่มกวึ�ระุขข่วหนหเึ้แยาขราาหำะฝม่รจอยใ้าึ่ง่วาพนไีอญัวบบ่ารยษคีท้นอ้ึภาพยล๕หไ้มววต้ีย์”เะาสนนวงั่คบีวต่าีจงนด.คพปรุรอมุณะตดััสอาชญวศู้่เน๖ขมศนด้ปมยฒัใเด้างัอีอว่ดก้กมมุ�พรแน็ลูกำ�ถพาศ่งิตำ�าร“๐.ำแีนมงหีภกรค)ียามแยนเ็ินนหาเลีตัเเรวบี็นส๒่าา.้ฝะรตนจอทามผฐวฉรวศาิง่โขอใว่รูไดุวะแธดยสทรใิมเะภั่งดกกนืังอ๐่สาดอดั่ืพมรทอู้วืพ.่าบพหกยผยบัสรลนตบ�ำตาบหนาลงไยมว๙ร๒ตีจา่่คงทำ�รผา่ส้รุูย้จูญาคณะแงรคดคุพจจะะตัชน้รวซะามสางน๑่อีะว๕มู้งันคุโ์บจววนารึงคแ้ศาเหกัดนตจีิสดกิดถตดมงึ่หยาาหปาเกากใศ๖ัไนค-ชรุกอลลิรเ่วบนาากกมยารจ้ายงึน้ดุมเมมวรปจน๒็นร๑า”ีิงกตงมห่ยปยนสยนตา่กนราเเาภอืดัีใไย่อีจสา่จดมน็เหาราก๑อือเคงาุวนงตมพคยลงเสทใมยานง่ิยาังปะวภือีรยททเโรน�ำฒัตนา๑รวัางัณ้หกง่ิพดิไทศือธุบพจ่นาน็ไเนใจนาสเตศสยดีุ่กไเนป๑หภนนเยปยพวตคงาังพจขุรพะทหวทตนนมเอมือ่นิแาน)ั้ตนนหลกออ่านธ้ัทีงึข้จวต้ใือ่้าฯลแบรมี่ใทชอพ่ืจุกนเปดหาสเตรนงันแัรงวยีกจใ�ำเใปาณกลัปาผอุร่ืคีมว้บมตรมีจจสบหกงิ่มหาก้ดั่กงกมนทคไ็น็ะกีจน็มวู้นจนวสง์นือรกาาอ่ืรุดสีุภเ้ญวอ็วน่ควขแสเวบดันท(า่หๆะีเเกนีส่าอี้�ำปญบัีเฒสั้ัดปาป่น์าณาาถม้นมพรปรนผรุททจ้ีนตอร่ีน็ยมัไง็นง่ัมอวพ่ือชโขาปาราวือเี่นนทะ.ด�ำยงึูิกัก�าะาัวดกัา่ใผพมขศกชียหะงำเนุมบันดงถอ้ีภหถ�้ำธหทนบงอ้มัตปขยงจมลออื่.กปภรนัพลทพยเรมขล่ารึงเ้ามอาดุรน�รไล�ำน๒็ปเจงะารจาำถรกัาธยรตะ่าี่พาพทมินดรีเงกาเหา้ในาตัช้างัณรมะา้ตุนม๓ปเงป์เยหหาลภร้พนา่ตไดสลอพภจซกลหอลากเาหเแุรนน็บัก๗ปน็ชานถ้รตพธิงแัอยีือรนหวยเ์าองโา่งึรานะลดอ้ือคุ้งมดผ่วหขะา่ด้นัาม็ลนื่รด๑ิทพจะบดลฒันน็วสา้ไะขงขเยงงผวนห้วือ่้หูยยวะยอดัเทสมวจยทยัาเคเทส(าวมนาชาเวยสวู้ดัาปศนสหนกาสพนงนมปตว่ี่านมวยมดัพ่ีบนัญ่า่ย๘าะุดปเโรรน็มง่ึเนึ่ง่าลเสงเอ้าน็ิมพดุปรดรปกสพตซห.เุรปุกบัดห๐รทภใายแัมศัยืนอามงว่จพ้มาีในาลาม็่ือหะึ่งขรบ็นจ็ขทนแชตบร่มีามนส.สจเอบื่ั�ำนรกสปาเอืรข์ใใพน้ึศรชอัภศลพงกั์่เนสัรง�คีมุทโต๒นจสสะศานำอพึ้ือนรสขษงขกไะหิคหลิาราบแวอวืดนอ้มนานยาิ๕ล้าป�้ำเตคอืไรยีอะพทาปญัานวาลจงยมีงบักงัยชุคงนุ)ปนปจม๔ไัวมลนงงรมปทัดะาัยตว้อมงาอืขฏตม่วโงัใสวนเหดทหทหีกทซ๒ไก๒นสพนร�งิหำธามาแงหยอ�ำก่วัฒ่ววแูมม่ีผานกะนม่ึงบ่วักนน็ถรกล๓้มน้บอืั๕งหงว่านน่ีต้ลวจไเัสอไนู้นร็ไา้ทบิสงงึะในบรุัดังทกีลยลภ)า๐มปอป่อาตมักัจมกกบข�าวำธนีมรา้ทเผสา่มังุกทข๐า่เสยมทศทิ่ครรหรอัดาาร้านอรรหรดุนมนุรพู้บตคะน้ึขพูู้่กะีภคีศ่อารธวกสี่รดัร้ังเพ�ำจเู้ภ็นกีทบทดขผอ่า้รุนถพสรอมเเื็งวขิรยกเรูนเสเงึ มิปพภศอคีากตอืาลาบ้ามมรานาตู้ผาร่อไใไใาราใพพษหนนภบ็มหนดกนึอืดยชยด็ต่อือวัจราา�รุรระรู้งำ้์ู้์ี์้้ิู้่ หนังสือ เลา่ เรือ่ งกรงุ สยาม ของสังฆราชปลั เลอกัวซ์ พิมพเ์ มอ่ื พ.ศ. ๒๓๙๗ กลา่ ววา่ ตลาดขวญั เปน็ เมอื งเลก็ ๆ มรี าษฎรราว ๕๐๐ คน มเี รอื นแพรา้ นคา้ เปน็ ทวิ แถว ทงั้ สองฝ่ังแม่น�้ำเตม็ ไปดว้ ยบา้ นเรอื นและเรอื กสวนหนาแนน่ แต่ก่อนนนทบุรีข้ึนช่ือด้วยเรื่องเรือกสวนและทุเรียน จึงมีคนคุ้นหูกับค�ำว่า ทุเรียนเมืองนนท์กันทั้งประเทศ สมุดภาพนนทบุรี Ÿ 5

หนงั สอื สยามรัฐสปั ดาห์วิจารณ์ ฉบับวันอาทติ ย์ท่ี ๑ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๔๙๙ เคยลงภนาาพยกสาเุรมขธายใจทบุเรญุ ียนหทรอืี่ริม“ลแงุมแ่นด้�ำงห” นกั้าศกาจิ ลการกรมลานงกั เกจดั่าขราณยะกนาร้�ำวแทิหย้งเุ จมา้ ีเขรอื งจรอาดยบกานร “ลงุ แดงไขขา่ ว” วยั ๘๐ ปี ตเปล็น่ิงมหคัลคายุเทลศ�ำกมพ์ ีคาคนณไปะซท้ือำ�ขงานยไกปันตอรยะ่าเวงนคึกรคะักบรุ (ดอี ยูหา่นงังกสรือะฉเบั มกือรงะไเทฉยง ๒๔๙๕ - ๒๕๑๙ โดยเอนคกณุ นาไฝวกิ หมรูลอื หนนาา้งส๑า๕ว๓ต)นทย�าำใหท้เรหงน็ปวรา่ะทจุเกั รษยี กน์ ลุเมแือลงะนนนอ้ ทง์ชแาตยก่ คอ่ อื นโกมฉีชื่อายเสหยี รงอืจรนงิ าๆยบญุ ชยั ทรงประจกั ษก์ ลุ สองพนี่ ้อแงมใ้ชน่วเยพพลางไสปาพวชบาควนสนวัน้ คทนไ่ี นพ้ี บแลู ะยใ์ บหตุใ้ ชร้บข้านั นแซตึง่ ง่มใพีหศ้นื ริทจิ ี่กนั วทา้ รง์ขอวศิ ารงาเงปก็นรู ทณต่ี ั้งอกยอธุ งยกาอ็ ปปร้ี ูป กขผับู้ลสานรง้อใสจงวเปนมนรอ่ืาทะยวเุพรธัต.ยี นิศศน.าก.ส๒.ร.ต”๔สรน๙วุ ์ท่าฒุ๙้อเสกงิ กียถลุข็ ดิ่นนึ้(าโตยตไ้นทด)ว้่ปีพน่าัจกัาจคพ“โบุณฒัอัน้อะนสกทาวสกำ�นางาวทารชนทเุ ราไอ่ ียวปงนสเตทถวายี่นกูมวนบนช้�ำ้าอ�ำ ทนนน่วตาหมญ่านแงกาลๆาวะรใถทจอกู รำ�งขญัใคหาจก์ ย้งวากานรนลบอดารยยำ�หิ บู่ เเาปนา้ รน็นินสไว่ ปนอจยงั ห่างวรดั ารบะนร่ืนองสคานมหานรมถุ่ หรวมบบู่ ร้าวนมจภดั าสพรรแไลปะจถนา่ เยกภอื าบพหขมา้ ดวของเกา่ ๆ ตามบ้านตามวดั ไดต้ ามความมุง่ หมาย อรว่�ำมเภงาอนเมนหคือนนรงั้งังทนสบอ้ีมือรุ�หีำีปเสภลรมาอะุดยกบคภอานาบงพกดครเว้ ณมวยยือะอผง�ำอรู้จเภ�ะัดำเนอทภอ�ำอ๖หงบนอสาัง�งำ�ำสเใเภหรอื ็จอยญลัง่กงรอดสู้ร�ะว้ึกำเจยซภาคาอยวบบอาซยมาง้ึงู่สรแบว่อลมัวงะทฝมรัง่ืออะแลขงมึกออน่ถง�ทึงำ้�ำเอเุกภจยฝ้าอ่เู ่าพสปยมราะอกผยเู้ทกแาีช่ คลรว่ ็ดะือยเพอ�ำ่ือนเปว็นยกคาวราเมตสือะนดคววกามแลจำ�ะ แจึงลไะดอ้ถ�ำ่าเภยอภไาทพรนห้อรยือเอ่ยนามไว้เพ่ือเป็นหมายเหตุช่วยจำ� และเพื่อแสดงความขอบคุณอีกคร้ังในท้ายเล่ม หวังว่า หลังจากฟมาสี กมตดุ ะภวาันพอเมอือกงขรอะนงแอมงแ่นล้�ำว้ เจจ้าะพมกีราะรยราวมบีพร้ืวนมทภ่ีเลาพ็กกถา่วย่าเฟกา่ กเมตอื ะงวรันะนตอกงแสลถะาจนดั ทพี่มิ พ์เผยแพร่เพอ่ื ประโยชน์ สท�าำคงกัญาทรศี่เปกึ ็นษจาุดตเอ่ ดไ่นปขออีกงอฟยา่ งกตน่อ้ีไเดน้แอื่ กง่ ศาลากลางจังหวัดหลังเก่า คุกบางขวาง ตลาด ปากเกรด็ วัดกู้ วดั เกาะพญาเจ่ง วดั ชมภูเวก วัดชลประทานรังสฤษฏ์ มหาวิทยาลัย สโุ ขทัยธรรมาธริ าช เอนก นาวกิ มูล ฟากตะวันตกมีพื้นที่กว้างขวาง ส่วนใหญ่เป็นสวนและไร่นาตั้งแวตัน่บพางธุ กทรี่ ๒วย๑ พฤศจิกายน พ.ศ.๒๕๖๑ บางใหญ่ บางบัวทอง ปากเกรด็ ข้นึ ไปจนถงึ บรเิ วณเหนือสดุ คือ ไทรนอ้ ย ซึง่ มีผืนนา ท่กี ว้างใหญ่สวยงามมาก สถานทเ่ี ดน่ ๆ ของฟากนไี้ ดแ้ ก่ วดั เฉลมิ พระเกยี รติ วดั ปราสาท วดั ปรมยั ยกิ าวาส วดั บางออ้ ยชา้ ง วดั โพธบิ์ างโอ วดั บางขนนุ วดั โชตกิ าราม วดั ปรางคห์ ลวง วดั สวนแกว้ วัดเลง่ เนย่ ย่ี ๒ และตลาดบางบัวทอง เปน็ ตน้ วดั หลายวดั ของนนทบรุ มี ภี าพจติ รกรรมฝาผนงั และศลิ ปวตั ถทุ สี่ วยงาม แสดง ใหเ้ หน็ วา่ มชี า่ งฝมี อื ดอี ยใู่ นพนื้ ท่ี หรอื ไมก่ ส็ ามารถเสาะหาชา่ งฝมี อื ดมี าสรา้ งผลงานได้ นบั เปน็ มรดกอนั ล้�ำค่าที่คนนนทบรุ ีภูมิใจ หลักส�ำคัญในการท�ำหนังสือสมุดภาพ คือ พยายามรวบรวมภาพถ่ายยุคเก่า หรอื ภาพยคุ ขาวด�ำไวก้ ่อน หากภาพนั้นมีความคมชัดกย็ ่ิงดี นอกจากภาพถ่ายก็เป็นข้าวของส�ำคัญตามวัด ตามบ้านและสถานท่ีต่างๆ ท้ังพระพุทธรูป จติ รกรรมฝาผนัง ภาพวาด ภาพพิมพ์ ต้พู ระธรรม หนังสือเก่า และ เครอ่ื งถว้ ยเครอ่ื งชาม สง่ิ ของเหลา่ เปน็ จดหมายเหตทุ ช่ี ว่ ยยนื ยนั ใหเ้ หน็ ถงึ วถิ ชี วี ติ ของ คนยุคเกา่ และเป็นหลักฐานให้แสดงเหน็ ถงึ ความสามารถทางศิลปะของชมุ ชนนั้นๆ ความจริงภาพถ่ายนั้นเข้ามาเมืองไทย (ต้ังแต่สมัยรัชกาลท่ี ๓ และเริ่มแพร่ สหมลัาคยรทเลลี ่นะกนรอ้ ะยจใานยสคจอมงัณยหยั ะู่ตวรทัดาชั ำ�รมกงะตานานลลอหาทงนดี่เ๕มังแส่ือลเือวมะสนั อื่ตมทช�ำุด่ี บา๑ภวล๘าบตพกา้ ่าเนันมงยรๆือาจู้งยกรั บนะกนาาพงอรท.งศถเีก.ขา่ ็ม้๒ายคีกร๕าปูา๖รรม๑วสะา(่งแกตภลขาะามนึ้ รพลับกำ�แนม็ดลโชีบั ยกจา่ บเางปากถยลซา่ จี่ย้ายายนภกกผ–าพู้วันน่าารยาธชนกการร ไปมาเพ่ือมอบเป็นสทุวฒุ่ีระิกลุลึกนซาย่ึงกสุปันรแีดล์ิ ณะกนันครแนตา่เยมวื่อุฒนิพางนศ์ไทปา้ หวฬลายนคายนธกง็หชัยลงลลิขิตืมพภราสพวเรหรคล์ น่านายี้ จตุพจน์ ปยิ มั ปตุ ระ – ผ้วู ่าราชการจังหวดั ระนอง นายเอนก นาวกิ มลู นางวรรณา นาวกิ มลู และนางสาวโชตริ ส เกตแุ กว้ ) 6 Ÿ สมดุ ภาพนนทบุรี

หรอื มองเหน็ ว่าเป็นของส่วนตัว ไม่มคี วามส�ำคญั พอท่จี ะน�ำมาตพี ิมพไ์ ด้ คณะท�ำงาน ไดย้ นื ยนั วา่ หากเปน็ ภาพทแ่ี สดงวถิ ชี วี ติ ของสงั คม เชน่ การแตง่ กาย ทรงผม ขบวนแห่ นาค เมรุต้งั ศพ พิธแี ตง่ งาน เหล่านีล้ ้วนน่าสนใจท้ังสน้ิ เพราะท�ำให้คนรนุ่ หลังทราบว่า บ้านเมืองนั้นๆ มปี ระเพณีอย่างไร ส�ำหรบั ภาพทเ่ี คยตพี มิ พม์ ากอ่ นในนติ ยสารหรอื หนงั สอื พมิ พใ์ หถ้ อื เปน็ เอกสาร ช้ันรอง ยังไมส่ �ำคัญหรอื ชัดเจนเท่าภาพถา่ ยตน้ ฉบบั หากจ�ำเปน็ จรงิ ๆ จึงจะน�ำมาลง วธิ กี ารคน้ หาภาพ คณะท�ำงานจะตอ้ งออกเดนิ ไปตามแหลง่ ตา่ งๆ ทผี่ นู้ �ำชมุ ชน ช่วยชี้แนะ เช่น ร้านถ่ายรูปเก่า วัดน้ันวัดนี้ บ้านน้ันบ้านนี้ (ดูรายละเอียดในบันทึก หมายเหตกุ ารท�ำงานทา้ ยเลม่ ) เมอื่ ไดพ้ บเจา้ ของภาพแลว้ กใ็ หช้ า่ งภาพมอื อาชพี ประจ�ำ คณะต้งั แทน่ ก็อปปกี้ นั เดย๋ี วน้นั และส่งคนื ทนั ทเี พ่ือไมใ่ ห้เกิดความหลงลมื สับสน ในการเก็บภาพ คณะท�ำงานจะสอบถามเจ้าของว่าภาพนั้นเป็นภาพใคร ท�ำ อะไร ที่ไหน เมือ่ ไร พร้อมกันน้ันกข็ ออนญุ าตจดบนั ทึกบนหลังภาพด้วยตวั ดนิ สอ และ กระดาษบนั ทกึ เพือ่ เป็นเครือ่ งชว่ ยจ�ำ เพ่อื ใหท้ ุกคนไมว่ ่าสมยั ใดไดท้ ราบที่มาโดยง่าย เม่ือก็อปปี้แล้วก็น�ำภาพท้ังหมดมาคัดเลือกให้เหมาะสมกับความหนาของ หนังสอื ประมาณ ๒๔๐ หนา้ พร้อมค�ำบรรยายและชอื่ เจา้ ของภาพ ภาพทไ่ี ด้จากการ ออกงานสนามน้ี ส่วนใหญ่จะเกินหน้ากระดาษ จึงจ�ำเป็นต้องตัดทอนภาพออกไป ไมน่ อ้ ย หากมโี อกาสตอ่ ไปคงอาจจะน�ำมาจดั พมิ พอ์ กี ได้ ซงึ่ หนงั สอื สมดุ ภาพนนทบรุ ี เลม่ นี้ เป็นเพยี งจดุ เรม่ิ ตน้ ของการบนั ทกึ ประวัติศาสตรน์ นทบุรดี ้วยภาพ เมอื่ มคี วาม พรอ้ มและมโี อกาสจงึ หวงั วา่ จะไดม้ หี นงั สอื สมดุ ภาพของนนทบรุ เี ลม่ ตอ่ ๆ ไปทเ่ี ปน็ ฝมี อื ของผคู้ นนนทบรุ ใี นภายภาคหนา้ ก็เปน็ ได้ ในนามของคณะท�ำงาน ผู้เขียนขอขอบพระคุณ นายภานุ แย้มศรี และชาว นนทบรุ ที กุ ทา่ นทม่ี สี ว่ นในการจดั ท�ำหนงั สอื สมดุ ภาพนนทบรุ ี แตก่ ารรวบรวมภาพถา่ ย และมรดกทางศลิ ปวฒั นธรรมของนนทบุรีคงไมไ่ ด้จบแคน่ ้ี เพราะนนทบุรยี งั มขี องดใี ห้ บันทึกอกี มากมาย เอนก นาวิกมลู วันองั คารท่ี ๒๕ พฤศจกิ ายน พ.ศ. ๒๕๖๑ คณะท�ำงานหนังสอื สมุดภาพนนทบุรเี ข้าคารวะ นายภานุ แย้มศรี ผวู้ า่ ราชการจงั หวดั นนทบรุ ี (น่ังเก้าอ้ี) ณ หอ้ งท�ำงานศาลากลางจงั หวัดนนทบุรี เพื่อรบั นโยบายในการท�ำงานและวางแผนประสานงาน กบั เจ้าหน้าที่ในพนื้ ทีต่ า่ งๆ ของจังหวดั นนทบุรี เมอ่ื วันท่ี ๒ ตุลาคม พ.ศ. ๒๕๖๑ (แถวหลงั จากซา้ ย นายสปุ รดี ิ์ ณ นคร นายเอนก นาวกิ มลู นายธงชัย ลขิ ิตพรสวรรค)์ สมุดภาพนนทบุรี Ÿ 7

พน้ื ภูมิเมืองนนทบุรี จังหวัดนนทบุรีต้ังอยู่ทางทิศเหนือของกรุงเทพมหานคร มีภูมิประเทศอยู่ใน พ้ืนที่ราบลุ่มดินดอนสามเหลี่ยมปากแม่นำ้าเจ้าพระยา มีคูคลองจำานวนมากมาย ท้ัง ลำาคลองธรรมชาติ และคลองขุดใหม่ ทาำ ให้พ้ืนท่ีของนนทบุรีมคี วามอุดมสมบรู ณ์ เปน็ อขู่ า้ วอนู่ าำ้ ของไทยมาตงั้ แตค่ รงั้ อดตี ทาำ ใหน้ นทบรุ มี บี ทบาทสาำ คญั เกย่ี วเนอื่ งอยใู่ นหนา้ ประวัตศิ าสตรม์ าโดยตลอดทุกยคุ ทกุ สมัย ดว้ ยความอดุ มสมบรู ณเ์ หมาะแกก่ ารเพาะปลกู ทาำ สวนทาำ นา จงึ มผี คู้ นเขา้ มาตง้ั ถ่ินฐานบ้านเรือนอยู่อย่างหนาแน่น และมีพัฒนาการเป็นชุมชนใหญ่อย่างต่อเน่ืองมา ตงั้ แตค่ รงั้ สมยั กรงุ ศรอี ยธุ ยาตอนตน้ โดยชมุ ชนทส่ี าำ คญั และเกา่ แก่ คอื บา้ นตลาดขวญั ซ่ึงมีผู้คนต้ังบ้านเรือนเรียงรายไปตามแม่นำ้าเจ้าพระยาฝั่งตะวันออก ตั้งแต่บริเวณวัด หัวเมือง (ต่อมาเป็นวัดร้าง ปัจจุบันเป็นท่ีตั้งอาคารโรงพยาบาลพระน่ังเกล้า) จนถึง วดั ท้ายเมอื ง ครน้ั ถึงรชั สมยั ของสมเด็จพระมหาจักรพรรดิทรงพจิ ารณาว่าชมุ ชนในยา่ นนมี้ ี ประชากรหนาแนน่ และเปน็ จดุ ยทุ ธศาสตรส์ าำ คญั จงึ โปรดเกลา้ ฯ ใหย้ กฐานะชมุ ชนบา้ น ตลาดขวญั ขน้ึ เปน็ “เมืองนนทบุรี” พร้อมกับเมอื งสาครบุรี (สมุทรสาคร) และเมือง นครชยั ศรี (นครปฐม) เมอ่ื พ.ศ. ๒๐๙๒ ดงั ปรากฏในพระราชพงศาวดาร ความตอนหนงึ่ วา่ “...ใหเ้ อาบา้ นทา่ จนี ตงั้ เปน็ เมอื งสาครบรุ ี ใหเ้ อาบา้ นตลาดขวญั ตงั้ เปน็ เมอื งนนทบรุ ี ให้แบง่ เอาแขวงเมอื งราชบุรี แขวงเมืองสพุ รรณบรุ ี ต้งั เป็นเมอื งนครไชยศรี...” เมืองนนทบุรีได้รับการพัฒนาและมีความเจริญเติบโตก้าวหน้ามาโดยตลอด มกี ารยา้ ยเมืองจากตลาดขวัญมาอยรู่ ิมแม่นำ้าเจ้าพระยาฝง่ั ตะวันตก มกี ารตงั้ ดา่ นเก็บ ภาษอี ากร ซง่ึ ทำาให้เราสามารถพบเหน็ ศิลปวัตถุในสมยั อยธุ ยาอยู่ตลอดริมคลองหรือ แมน่ า้ำ เจา้ พระยาเดมิ เช่น วดั ปราสาท วดั ค้างคาว และวัดชมภูเวก คร้ันเม่ือสมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรีทรงกอบกู้เอกราชและสถาปนากรุงธนบุรี ขน้ึ เปน็ ราชธานีแหง่ ใหม่ ถึง พ.ศ. ๒๓๑๗ พระยาเจง่ ได้นาำ ชาวมอญอพยพเข้ามาพ่ึง พระบรมโพธิสมภาร สมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรีจึงโปรดเกล้าฯ ให้ไปตั้งบ้านเรือนอยู่ที่ บางพดู และเกาะเกร็ด กลายเปน็ ชมุ ชนสำาคัญของชาวมอญในเวลาต่อมา เมืองนนทบุรีในยุครัตนโกสินทร์ได้รับการพัฒนาและเจริญเติบโตเป็นหัวเมือง สาำ คัญ โดยเฉพาะรัชสมยั พระบาทสมเด็จพระนัง่ เกลา้ เจา้ อย่หู ัว ด้วยเป็นนวิ าสสถาน เดิมของสมเด็จพระศรีสุลาลัยพระราชชนนีในรัชกาลท่ี ๓ ทำาให้ราชินิกูล (ญาติฝ่าย มารดา) ได้รับการคัดเลอื กเข้าไปถวายงานในพระบรมมหาราชวงั ในช่วงรัชสมัยของรัชกาลที่ ๔ และรัชกาลท่ี ๕ เมอื งนนทบุรีมพี ฒั นาการอย่าง ก้าวกระโดด โดยเปล่ียนชื่อเป็น เมืองนนทบุรีศรีมหาอุทยาน และมีการขุดคลอง เพิ่มใหม่หลายสาย เช่น คลองมหาสวสั ด์ิ คลองทวีวฒั นา คลองพระราชาพมิ ล อกี ทงั้ ยังผนวกเมืองนนทบุรีเข้าสังกัดกระทรวงนครบาล และย้ายเมืองมาตั้งอยู่บริเวณ ตลาดขวญั ซ่งึ นับว่าเปน็ ทตี่ งั้ ศาลากลางแหง่ แรกของเมืองนนทบรุ ี 8 Ÿ สมุดภาพนนทบุรี

อโุ บสถวดั ปราสาท ตำาบลบางกร่าง อำาเภอเมืองนนทบุรี ศาลากลางจงั หวัดนนทบรุ ี (หลังเก่า) เปน็ สถาปัตยกรรมสมยั กรงุ ศรอี ยุธยาท่มี ีความงดงาม ใชง้ านชว่ ง พ.ศ. ๒๔๗๑ – ๒๕๓๕ มากทสี่ ดุ แหง่ หนึง่ ของจังหวัดนนทบุรี และเคยใชเ้ ปน็ โรงเรยี นราชวิทยาลัยมากอ่ น ครน้ั ถงึ รชั สมยั ของพระบาทสมเดจ็ พระมงกฎุ เกลา้ เจา้ อยหู่ วั มกี ารเปลยี่ นแปลง ฐานะของเมอื งนนทบรุ อี กี ครงั้ โดยโปรดเกลา้ ฯ ใหย้ บุ ระบบมณฑลเทศาภบิ าล เมอื่ วนั ท่ี ๒๑ ตุลาคม พ.ศ. ๒๔๕๘ แล้วให้เมืองนนทบุรีเข้าสังกัดอยู่กับกรุงเทพพระมหานคร แลว้ ใชค้ าำ เรยี กวา่ “จงั หวดั นนทบรุ ”ี มฐี านะเปน็ จงั หวดั รอบนอกกรงุ เทพพระมหานคร จนถงึ พ.ศ.๒๔๗๑กระทรวงมหาดไทยไดข้ อใชอ้ าคารไม้ ๒ชน้ั รปู แบบโคโลเนยี ล ทีต่ ั้งอยรู่ มิ ฝั่งแมน่ ้ำาเจา้ พระยา ตาำ บลบางขวาง มาเป็นศาลากลางจังหวดั นนทบรุ ีหลงั ท่ี ๒ (อาคารไมห้ ลงั นี้ เดิมเปน็ ของกระทรวงยตุ ธิ รรมเพ่ือจัดต้งั เป็นโรงเรยี นกฎหมาย ต่อมาจึงได้ขอพระราชทานพระบรมราชานุญาตให้ตั้งเป็นโรงเรียนราชวิทยาลัย กระทรวงธรรมการ เมอื่ พ.ศ. ๒๔๕๔ และยบุ เลกิ เมือ่ พ.ศ. ๒๔๖๘) หลังการเปลี่ยนแปลงการปกครอง รัฐบาลของจอมพล ป. พิบูลสงคราม ได้ ตดั ถนนในพนื้ ทฝ่ี ง่ั ตะวนั ออก เชอื่ มระหวา่ งจงั หวดั นนทบรุ ี – กรงุ เทพฯ ขนึ้ เปน็ สายแรก เมอ่ื พ.ศ. ๒๔๘๖ ชอ่ื ถนนประชาราษฎร และตดั ถนนเลยี บแมน่ า้ำ เจา้ พระยาขนึ้ เปน็ สาย ทสี่ อง ชอ่ื ถนนพบิ ลู สงคราม ตอ่ มาใน พ.ศ. ๒๔๙๐ จงึ ไดต้ ดั ถนนจากตวั เมอื งนนทบรุ ี ไปยังอำาเภอปากเกร็ด และไปส้ินสุดที่บริเวณฝั่งตะวันออกของแม่น้ำาเจ้าพระยาท่ี ตาำ บลบา้ นกลาง อาำ เภอเมอื งปทมุ ธานี ชอ่ื ถนนตวิ านนท ซงึ่ นบั วา่ เปน็ ถนนสายแรกๆ ของจงั หวดั นนทบรุ ที ตี่ ดั เขา้ สพู่ นื้ ทฝี่ ง่ั ตะวนั ออกของแมน่ าำ้ เจา้ พระยา เปน็ การเปดิ พนื้ ท่ี และสรา้ งความเจริญส่จู ังหวดั นนทบรุ อี ย่างมหาศาล จนถึง พ.ศ. ๒๕๐๓ ในสมัยของนายสอาด ปายะนันทน์ ดำารงตำาแหน่งผู้ว่า ราชการจงั หวดั นนทบรุ ี ไดส้ รา้ งถนนเขา้ สพู่ นื้ ทฝ่ี ง่ั ตะวนั ตกของจงั หวดั นนทบรุ ขี น้ึ เปน็ ครัง้ แรก ชือ่ ถนนสายบางกรวย – ไทรน้อย โดยการใช้เส้นทางเดมิ ของทางรถไฟ สายบางบวั ทอง ซง่ึ เสน้ ทางระหวา่ งบางกรวย – บางศรเี มอื ง – บางใหญ่ – บางบวั ทอง ได้เปิดใช้สัญจรเมื่อ พ.ศ. ๒๕๐๖ และมีการสร้างถนนเช่ือมต่อกับถนนจรัญสนิทวงศ์ สมดุ ภาพนนทบุรี Ÿ 9

ถนนพิบลู สงคราม (บรเิ วณหนา้ โรงเรยี น กระทรวงพาณิชย์ รมิ ฝง่ั แม่น�้ำเจ้าพระยาทิศตะวันออก สตรีนนทบุร)ี สร้างขน้ึ เม่อื พ.ศ. ๒๔๘๖ เป็น บริเวณถนนนนทบรุ ี (สนามบินนำ�้ ) ต�ำบลบางกระสอ อ�ำเภอเมืองนนทบุรี ถนนสายแรกๆ ของจงั หวัดนนทบรุ ี เชือ่ มต่อ ระหวา่ งนนทบุรกี บั กรงุ เทพมหานคร ท่บี ริเวณสะพานพระราม ๖ เมื่อ พ.ศ. ๒๕๑๐ ท�ำใหเ้ กดิ เป็นเส้นทางเชื่อมตอ่ ระหวา่ ง นนทบุรีฝงั่ ตะวนั ออกและตะวนั ตกได้นบั แตบ่ ดั นน้ั จนถงึ พ.ศ. ๒๕๑๙ ถนนสายน้ีจงึ ได้เปิดใช้ถึงอ�ำเภอไทรน้อย ท�ำให้การคมนาคมภายในจังหวัดนนทบุรีเชื่อมต่อถึงกัน อยา่ งสมบูรณใ์ นทุกอ�ำเภอ จากพฒั นาการของจงั หวดั นนทบุรีทมี่ มี าเป็นล�ำดับ และด้วยความที่เปน็ พ้ืนท่ี ส่วนหน่ึงในปริมณฑลของกรุงเทพมหานคร จึงท�ำให้เป็นเมืองที่มีความเจริญเติบโต อยา่ งรวดเรว็ เกดิ เสน้ ทางสายหลกั และมคี วามส�ำคญั ในยคุ ตอ่ มา เชน่ ถนนงามวงศว์ าน ถนนรัตนาธิเบศร์ ถนนแจ้งวฒั นะ และสะพานพระนั่งเกลา้ ฯ สง่ ผลให้จังหวัดนนทบุรี ฝั่งตะวันออกมีการขยายตัวของเมืองท่ีเป็นไปตามลักษณะของความเป็นมหานคร (Metropolis) มากย่งิ ขึน้ ในปัจจุบันจังหวัดนนทบุรีเป็นที่ตั้งของหน่วยงานราชการส่วนกลางท่ีส�ำคัญ หลายแหง่ เช่น กระทรวงพาณิชย์ กระทรวงสาธารณสขุ กระทรวงยตุ ิธรรม ส�ำนักงาน คณะกรรมการปอ้ งกนั และปราบปรามการทจุ รติ แหง่ ชาติ ส�ำนกั งานสลากกนิ แบง่ รฐั บาล และกรมราชทณั ฑ์ และยงั เปน็ ท่ีตัง้ ของสถานศกึ ษาทีส่ �ำคัญ เชน่ มหาวทิ ยาลัยสโุ ขทัย ธรรมาธริ าช และมหาวทิ ยาลยั เทคโนโลยรี าชมงคลสวุ รรณภมู ิ เปน็ ตน้ ดว้ ยพน้ื ภมู ทิ างประวตั ศิ าสตรท์ ลี่ �ำดบั มาน้ี นบั ไดว้ า่ นนทบรุ เี ปน็ เมอื งทมี่ คี วาม หลากหลายทางเช้อื ชาตแิ ละวัฒนธรรมมากท่สี ดุ อกี แห่งหน่งึ ของไทย ท้ังความเปน็ มา ทางประวตั ศิ าสตรท์ ย่ี าวนาน และความโดดเดน่ ของบา้ นเมอื งทเ่ี ปน็ เอกลกั ษณ์ อกี ทงั้ ยงั งดงามดว้ ยเรอื กสวนไรน่ าอนั เจรญิ ตา จงึ ถอื เปน็ พนื้ ทแ่ี หง่ ความสงบรม่ เยน็ อยา่ งแทจ้ รงิ สมดงั ทีผ่ คู้ นจากทกุ สารทศิ ต่างม่งุ หมายท่จี ะเขา้ มาอาศยั ดับร้อนผ่อนเย็น และลงหลกั ปกั ฐานยดึ เปน็ แหลง่ ทพ่ี งึ่ พงิ สรา้ งฐานะตวั ตนมาแตใ่ นอดตี จงึ สมควรทช่ี าวนนทบรุ ยี อ่ ม จะถอื เปน็ ความภาคภมู ใิ จในบา้ นเกดิ เมอื งนอนของตน และรว่ มกนั ตระหนกั ในส�ำนกึ ท่ี จะทดแทนคณุ ในการดูแลรักษาจังหวดั นนทบุรแี ห่งนส้ี ืบไป 10 Ÿ สมุดภาพนนทบรุ ี

สมดุ ภาพนนทบรุ ี เอนก นาวกิ มูล ธงชยั ลขิ ิตพรสวรรค์ : บรรณาธิการ จังหวดั นนทบุรี : ผ้จู ัดพิมพ์

พระบรมวงศานุวงศ์ (ภาพหน้าซา้ ยและขวา) พระบาทสมเดจ็ พระเจา้ อยู่หวั ภมู พิ ลอดุลยเดช พร้อมดว้ ยสมเดจ็ พระนางเจา้ สิริกติ ิ์ พระบรม ราชินนี าถ สมเด็จพระเจ้าลูกเธอ เจา้ ฟ้าอุบลรัตนราชกัญญา สมเดจ็ พระเจ้าลกู เธอ เจ้าฟา้ สิรินธรเทพรตั นสดุ า และสมเด็จพระเจ้าลูกเธอ เจา้ ฟ้าจุฬาภรณว์ ลยั ลกั ษณ์ (พระอิสรยิ ยศ ในขณะนั้น) เสด็จพระราชด�ำเนินมายังบา้ นพกั ของจอมพลถนอม กติ ติขจร นายกรัฐมนตรี อ�ำเภอปากเกร็ด และพระราชทานน้ำ� สงั ข์เนอ่ื งในวาระการแต่งงานครบรอบ ๓๕ ปี ของจอมพลถนอมและท่านผู้หญงิ จงกล กิตติขจร เมอ่ื เดอื นมนี าคม พ.ศ. ๒๕๐๙ (เป็นการสว่ นพระองค์ - ภาพจากครอบครวั กติ ตขิ จร) 12 Ÿ สมุดภาพนนทบรุ ี

สมดุ ภาพนนทบรุ ี Ÿ 13

พระบาทสมเด็จพระเจา้ อยหู่ ัวภมู ิพลอดลุ ยเดช พร้อมด้วยสมเด็จพระนางเจา้ สิริกติ ์ิ พระบรมราชนิ ีนาถ ทรงทดลองเก็บมังคุดในคราวเสด็จประพาสสวนทุเรียนที่จังหวดั นนทบรุ ี เมอื่ วันท่ี ๑๗ มถิ นุ ายน พ.ศ. ๒๔๙๖ (ภาพจากหนงั สอื ประมวลพระราชกรณยี กจิ พระบาทสมเดจ็ พระเจา้ อยูห่ ัว พ.ศ. ๒๔๘๙ – ๒๕๑๐ เล่ม ๑) 14 Ÿ สมุดภาพนนทบรุ ี

สมเดจ็ พระศรีนครนิ ทรา บรมราชชนนี ทรงมี พระราชปฏิสนั ถารกบั นายสอาด ปายะนนั ทน์ ผู้ว่าราชการจงั หวดั นนทบุรี ในคราวเสด็จพระราชด�ำเนนิ มาในการประกอบพิธีเปดิ อาคารโรงเรียนศรีสงั วาลย์ อ�ำเภอปากเกร็ด เมอ่ื วนั ท่ี ๑๑ กุมภาพนั ธ์ พ.ศ. ๒๕๐๘ (ภาพจากวารสารนนทบรุ ีสมั พันธ์ ฉบบั เดือนมีนาคม ๒๕๐๘) สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชนิ ีนาถ เสดจ็ พระราชด�ำเนินมาในการ ประกอบพธิ ีเปดิ ศูนย์ฝึกอาชีพ คนตาบอด อ�ำเภอปากเกรด็ เมอื่ วันท่ี ๗ มกราคม พ.ศ. ๒๕๐๗ (ภาพจาก วารสารนนทบุรีสัมพันธ์ ฉบบั เดือนกุมภาพนั ธ์ ๒๕๐๗) สมดุ ภาพนนทบุรี Ÿ 15

สมเด็จพระเจ้าอยหู่ วั มหาวชิราลงกรณ บดนิ ทรเทพยวรางกรู เม่ือครง้ั ดำ�รง พระอิสรยิ ยศ สมเด็จพระบรม โอรสาธิราชฯ สยามมกฎุ ราชกุมาร เสดจ็ พระราชด�ำ เนินมาพระราชทาน ธงลูกเสอื ชาวบ้านประจำ�จงั หวัดนนทบุรี และจังหวัดใกล้เคียง ณ โรงพยาบาล ชลประทาน อ�ำ เภอปากเกร็ด เม่อื พ.ศ. ๒๕๑๘ (ภาพจากหอจดหมายเหตแุ หง่ ชาติ เฉลมิ พระเกยี รติฯ) 16 Ÿ สมดุ ภาพนนทบรุ ี

สมเดจ็ พระเจ้าอยู่หัวมหาวชิราลงกรณ บดินทรเทพยวรางกรู เม่อื คร้ังด�ำ รงพระอสิ รยิ ยศ สมเดจ็ พระบรมโอรสาธริ าชฯ สยามมกฎุ ราชกมุ าร เสด็จพระราชด�ำ เนนิ มาถวายผา้ พระกฐิน ณ วัดเฉลิมพระเกียรติ อำ�เภอเมอื งนนทบรุ ี เมอื่ วนั ท่ี ๓๐ ตุลาคม พ.ศ. ๒๕๒๙ (ภาพจากหอจดหมายเหตุแหง่ ชาติ เฉลิมพระเกียรตฯิ ) สมดุ ภาพนนทบรุ ี Ÿ 17

สมเดจ็ พระเจ้าอยู่หัวมหาวชริ าลงกรณ บดินทรเทพยวรางกูร เมอ่ื คร้ังด�ำ รงพระอิสรยิ ยศ สมเด็จพระบรมโอรสาธริ าชฯ สยามมกุฎราชกมุ าร เสด็จพระราชด�ำ เนินมาทรงวางศลิ าฤกษ์ อาคารปฏิบตั กิ ารของมหาวิทยาลยั สุโขทยั ธรรมาธิราช ต�ำ บลบางพูด อำ�เภอปากเกรด็ เมือ่ วันที่ ๔ กันยายน พ.ศ. ๒๕๓๐ (ภาพจากหอจดหมายเหตุแห่งชาติ เฉลมิ พระเกียรตฯิ ) 18 Ÿ สมุดภาพนนทบุรี

สมเดจ็ พระเจ้าอยู่หวั มหาวชริ าลงกรณ บดนิ ทรเทพยวรางกูร เมื่อคร้ังดำ�รงพระอสิ ริยยศ สมเด็จพระบรมโอรสาธิราชฯ สยามมกฎุ ราชกมุ าร เสด็จพระราชด�ำ เนินแทนพระองคใ์ นการพระราชทาน พระพุทธนวราชบพติ รประจำ�จงั หวัดนนทบรุ ี และพระพุทธนวราชบพติ รจำ�ลองประจำ�อำ�เภอต่างๆ ณ ศาลากลางจังหวัดนนทบรุ ี (หลังเก่า) อ�ำ เภอเมอื งนนทบุรี เมอื่ วนั ที่ ๑๖ ธนั วาคม พ.ศ. ๒๕๓๒ (ภาพจากหอจดหมายเหตแุ ห่งชาติ เฉลมิ พระเกยี รตฯิ ) สมดุ ภาพนนทบุรี Ÿ 19

สมเด็จพระเจา้ อยหู่ ัวมหาวชิราลงกรณ บดนิ ทรเทพยวรางกรู เม่ือคร้งั ด�ำ รงพระอิสรยิ ยศ สมเด็จพระบรมโอรสาธิราชฯ สยามมกฎุ ราชกุมาร ทรงมีพระราชปฏสิ ันถารกบั คณะขา้ ราชการที่มาเขา้ เฝ้าฯ ในคราวเสด็จพระราชด�ำ เนนิ มาทรงตดั หวายลูกนมิ ติ ณ พระอุโบสถวดั บางไผ่ พระอารามหลวง อำ�เภอบางบัวทอง เม่อื วนั ท่ี ๕ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๓๔ (ภาพจากวัดบางไผ่ พระอารามหลวง พระโสภณนนทสาร (บญุ เลศิ ) เออ้ื เฟือ้ ภาพ) 20 Ÿ สมดุ ภาพนนทบรุ ี

สมเดจ็ พระเจ้าอยู่หวั มหาวชิราลงกรณ บดินทรเทพยวรางกรู เมื่อครั้งด�ำ รงพระอิสริยยศ สมเด็จพระบรมโอรสาธิราชฯ สยามมกฎุ ราชกมุ าร เสดจ็ พระราชดำ�เนินมาทรงเป็นประธาน ตัดหวายลกู นิมติ อุโบสถวดั เสาธงหนิ อ�ำ เภอบางใหญ่ เมื่อวนั ท่ี ๙ เมษายน พ.ศ. ๒๕๓๔ (ภาพจากหอจดหมายเหตแุ ห่งชาติ เฉลมิ พระเกียรตฯิ ) สมเดจ็ พระเจา้ อยหู่ ัวมหาวชริ าลงกรณ บดนิ ทรเทพยวรางกูร เมอ่ื ครงั้ ด�ำ รงพระอสิ รยิ ยศ สมเด็จพระบรมโอรสาธิราชฯ สยามมกุฎราชกุมาร เสดจ็ พระราชด�ำ เนินมาทรงวางศิลาฤกษ์อาคาร โรงเรียนอนบุ าลทหารมหาดเล็กราชวัลลภจังหวดั นนทบุรี ตำ�บลท่าทราย อำ�เภอเมอื งนนทบรุ ี เม่อื วันที่ ๒๙ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๕๓๔ (ภาพจากหอจดหมายเหตแุ ห่งชาติ เฉลมิ พระเกยี รติฯ) สมดุ ภาพนนทบรุ ี Ÿ 21

(ภาพบนและลา่ ง) สมเด็จพระเจา้ อย่หู วั มหาวชิราลงกรณ บดินทรเทพยวรางกรู เมือ่ ครงั้ ดำ�รง พระอิสรยิ ยศ สมเด็จพระบรมโอรสาธริ าชฯ สยามมกฎุ ราชกมุ าร เสด็จพระราชดำ�เนนิ มา ทรงยกฉตั รพระประธานอโุ บสถและ ทรงเททองหลอ่ พระพุทธรปู ปางหา้ มสมทุ ร ณ วัดบางไผ่ พระอารามหลวง อ�ำ เภอบางบวั ทอง เมอ่ื วันที่ ๒๑ มนี าคม พ.ศ. ๒๕๓๗ (ภาพจากหอจดหมายเหตแุ หง่ ชาติ เฉลมิ พระเกียรติฯ) 22 Ÿ สมดุ ภาพนนทบุรี

สมเดจ็ พระเจา้ อย่หู วั มหาวชริ าลงกรณ บดนิ ทรเทพยวรางกรู เมื่อคร้ังด�ำ รงพระอสิ ริยยศ สมเดจ็ พระบรมโอรสาธิราชฯ สยามมกฎุ ราชกุมาร เสด็จพระราชด�ำ เนนิ มาทรงเปิดโรงเรยี นพระปริยตั ิธรรมและทรงปลูกตน้ สาละ ณ วดั บางไผ่ พระอารามหลวง อำ�เภอบางบวั ทอง เมอื่ วนั ท่ี ๒๙ กมุ ภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๔๓ (ภาพจากวัดบางไผ่ พระอารามหลวง พระโสภณนนทสาร (บุญเลิศ) เอือ้ เฟ้อื ภาพ) สมดุ ภาพนนทบรุ ี Ÿ 23

เสด็จตลาดน้ำบางคูเวียง (ภาพหนา้ ๒๔-๒๗) ภาพชุดสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี เสดจ็ พระราชด�ำเนนิ พร้อมดว้ ยพระราชอาคนั ตุกะมาทอดพระเนตรตลาดน้�ำบางคูเวยี ง อ�ำเภอบางกรวย ราว พ.ศ. ๒๕๒๔ ถา่ ยโดยนายพิเชยี ร สรุ ยิ ะอาภา (ภาพจากนายสุรชัย สรุ ยิ ะอาภา) 24 Ÿ สมดุ ภาพนนทบรุ ี

บรรยากาศตลาดน้ำ� บางคเู วยี งในวนั รับเสด็จฯ สมเด็จพระเทพรตั นราชสดุ าฯ สยามบรมราชกุมารี สมดุ ภาพนนทบรุ ี Ÿ 25

สมเด็จพระเทพรัตนราชสดุ าฯ สยามบรมราชกุมารี ทรงโบกพระหตั ถท์ ักทายชาวบา้ นในตลาดน�้ำบางคเู วยี ง 26 Ÿ สมดุ ภาพนนทบรุ ี

(ภาพลา่ ง) ชาวเรอื ในตลาดน�ำ้ บางคูเวียงท่ีมาเฝา้ รับเสดจ็ ฯ สมเดจ็ พระเทพรตั นราชสดุ าฯ สยามบรมราชกมุ ารี สมดุ ภาพนนทบุรี Ÿ 27

ภาพเกา่ นนทบุรยี ุคแรก พระเจดยี ม์ เุ ตา วดั ปรมยั ยกิ าวาสวรวิหาร เกาะเกร็ด อ�ำเภอปากเกรด็ ตั้งอยรู่ มิ แม่น้�ำเจ้าพระยาบริเวณหวั แหลมของเกาะเกรด็ ภาพถา่ ยเม่ือ พ.ศ. ๒๔๓๘ ครงั้ องคเ์ จดีย์ยงั ไม่ทรดุ เอยี ง (ภาพจากนายธัชชัย ยอดพชิ ัย) 28 Ÿ สมดุ ภาพนนทบรุ ี

วดั ปรมยั ยิกาวาสวรวหิ าร เกาะเกรด็ อำ�เภอปากเกรด็ ดา้ นซา้ ยคือพระอุโบสถ มีเสาหงส์สญั ลักษณข์ องมอญอยดู่ ้านหนา้ ภาพถ่ายเม่ือ พ.ศ. ๒๔๓๘ (ภาพจากหอจดหมายเหตุแห่งชาติ) สมดุ ภาพนนทบุรี Ÿ 29

เสาหงสแ์ ละศาลาการเปรียญ วดั ปรมยั ยิกาวาสวรวหิ าร เกาะเกร็ด อ�ำ เภอปากเกรด็ ภาพถ่ายเม่อื พ.ศ. ๒๔๓๘ (ภาพจากหอจดหมายเหตุแห่งชาติ) 30 Ÿ สมุดภาพนนทบรุ ี

ภายในพระอุโบสถวดั ปรมยั ยิกาวาสวรวหิ าร เกาะเกรด็ อำ�เภอปากเกร็ด ภาพถ่ายเมอ่ื พ.ศ. ๒๔๓๘ (ภาพจากหอจดหมายเหตุแหง่ ชาติ) สมดุ ภาพนนทบรุ ี Ÿ 31

วดั เฉลิมพระเกยี รติ อ�ำเภอเมืองนนทบุรี บริเวณทางเขา้ พระอุโบสถ ถา่ ยจากท่าน�้ำริมแมน่ ้�ำเจา้ พระยา ภาพยุครัชกาลท่ี ๕ (ภาพจากหอจดหมายเหตุแห่งชาต)ิ พระเจดยี ป์ ระธานวัดเฉลมิ พระเกยี รติ อำ�เภอเมอื งนนทบุรี ภาพยคุ รัชกาลท่ี ๕ (ภาพจากหอจดหมายเหตแุ ห่งชาติ) 32 Ÿ สมดุ ภาพนนทบุรี

สมดุ ภาพนนทบรุ ี Ÿ 33

(ภาพหนา้ ซา้ ย) พระยานนทบุรศี รีเกษตราราม (ทดั สิงหเสนี - ต่อมาเป็นพระยาไกรโกษา) อดีตเจ้าเมืองนนทบรุ ี และ อดีตอัครราชทตู สยาม ณ กรุงเบอรล์ ิน ประเทศเยอรมนี ภาพยคุ รัชกาลท่ี ๕ (ภาพจากรองศาสตราจารยภ์ าสนิ ี เปย่ี มพงศส์ านต์) (ภาพหนา้ ขวา) นายเดช ศริ วิ รรณ ผู้ใหญ่บา้ นหมู่ ๑ ต�ำ บลเกาะเกรด็ อ�ำ เภอปากเกรด็ ภาพถา่ ยยคุ รชั กาลที่ ๕ (ภาพจากนายพิศาล บญุ ผูก) 34 Ÿ สมดุ ภาพนนทบุรี

สมดุ ภาพนนทบรุ ี Ÿ 35

คุณหญงิ จนั ทน์ สงิ หเสนี เป็นภรรยาของ (ภาพหนา้ ขวา) พระยานนทบรุ ศี รีเกษตราราม (ทัด สิงหเสนี) นางบญุ นาค ทองทรพั ย์ อดตี เจา้ เมอื งนนทบุรี ภาพยคุ รชั กาลท่ี ๕ ชาวบ้านเกาะเกร็ด ภาพยคุ ๒๔๖๐ (ภาพจากรองศาสตราจารยภ์ าสนิ ี เปีย่ มพงศ์สานต)์ (ภาพจากนายพิศาล บญุ ผูก) 36 Ÿ สมดุ ภาพนนทบรุ ี

สมดุ ภาพนนทบรุ ี Ÿ 37

นายตาด ปุสเดโว ชาวบางตะนาวศรี เมอื งนนทบุรี นางยวง ปสุ เดโว ชาวบางตะนาวศรี เมอื งนนทบรุ ี ญาติของสมเดจ็ พระสงั ฆราช (สา) วดั ราชประดษิ ฐ์ฯ ญาตขิ องสมเดจ็ พระสังฆราช (สา) วัดราชประดิษฐฯ์ (ภาพจากนายสมพงศ์ รอดปรีชา) (ภาพจากนายสมพงศ์ รอดปรีชา) (ภาพหน้าขวา) นายเฉย พ่วงมงคล ชาวบางตะนาวศรี เมอื งนนทบุรี ในชุดแต่งกายมหาดเลก็ ยุครชั กาลท่ี ๖ (ภาพจากนางสาวณฐั สภุ า เขียวเมน่ ) 38 Ÿ สมดุ ภาพนนทบุรี

สมดุ ภาพนนทบรุ ี Ÿ 39

40 Ÿ สมดุ ภาพนนทบรุ ี

(ภาพหนา้ ซ้าย) นายเฉย พ่วงมงคล (ยืนหลงั สดุ ) เดก็ หญงิ ชาย ๓ พีน่ ้อง ยา่ นบางตะนาวศรี ชาวบางตะนาวศรี กับครอบครัวของนอ้ งสาว มอบให้นายเฉย พว่ งมงคล ผูเ้ ปน็ ลุง มขี ้อความระบใุ ต้ภาพวา่ ถ่ายเมอ่ื วนั ที่ ๕ ตุลาคม พ.ศ. ๒๔๖๐ “ใหล้ ุงเฉย ปา้ ปริวไวด้ ว้ ยความเคารพแหง่ หลานท้ังสาม ๕/๗/๒๔๖๐” นบั ตามปีปฏิทินเดมิ (ภาพจากนางสาวณฐั สภุ า เขยี วเม่น) (ภาพจากนางสาวณัฐสภุ า เขยี วเมน่ ) สมดุ ภาพนนทบุรี Ÿ 41

ครอบครวั กลิ่นดิษฐ์ ยา่ นวัดบางอ้อยช้าง อำ�เภอบางกรวย จากซ้ายคือ เดก็ หญงิ ทวี กล่นิ ดิษฐ์ นางวงษ์ กลิ่นดษิ ฐ์ นายเจียม กลิ่นดิษฐ์ เด็กชายบ�ำ รงุ กล่ินดษิ ฐ์ ภาพยคุ ๒๔๖๐ (ภาพจากนางไพรนิ ทร์ มณรี ัตนป์ ระเสรฐิ ) 42 Ÿ สมดุ ภาพนนทบรุ ี

พระภกิ ษุเทศนใ์ บลาน ถ่ายราว พ.ศ. ๒๔๔๕ เดก็ หญิงไวผ้ มจกุ คอื เด็กหญิงปริว สันทดั รบ (เกิด พ.ศ. ๒๔๔๐) ตอ่ มาสมรสใชน้ ามสกุล พว่ งมงคล เป็นชาวยา่ นบางตะนาวศรี เมอื งนนทบรุ ี (ภาพจากนางสาวณฐั สุภา เขียวเมน่ ) สมุดภาพนนทบรุ ี Ÿ 43

ครอบครัวช่างชุน ยา่ นคลองบางราวนก อำ�เภอบางกรวย จากซา้ ยคือ นายทรพั ย์ ชา่ งชุน (สาม)ี นางบุตร ชา่ งชุน (ภรรยา) และนายสนิ ชา่ งชุน (บตุ ร) ภาพยุค ๒๔๗๐ (ภาพจากบา้ นรอ้ ยปปี ลายบาง นายวันชยั ลลิ า เอื้อเฟ้ือภาพ) 44 Ÿ สมดุ ภาพนนทบรุ ี (ภาพหน้าขวา) ขนุ พทิ ักษป์ ทมุ มาศ (สงิ โต สามวงั - นงั่ กลาง) อดตี นายกเทศมนตรเี มอื งบางบัวทองคนแรก ถ่ายเม่ือ พ.ศ. ๒๔๘๐ (ภาพจากนายไพรตั น์ สุขมะโน)

สมดุ ภาพนนทบรุ ี Ÿ 45

คณะครโู รงเรียนราชวิทยาลัยท่ตี �ำ บลบางขวาง เมืองนนทบุรี ในคราวเปดิ ทำ�การสอนครัง้ แรกเมอ่ื เดือนตลุ าคม พ.ศ. ๒๔๕๔ (ภาพจากหอจดหมายเหตแุ หง่ ชาต)ิ 46 Ÿ สมดุ ภาพนนทบรุ ี

คณะครแู ละนักเรียนโรงเรยี นราชวทิ ยาลัยทีต่ ำ�บลบางขวาง เมอื งนนทบรุ ี ในคราวปิดทำ�การสอนถาวรเมอ่ื เดือนพฤศจกิ ายน พ.ศ. ๒๔๖๘ (ภาพจากหอจดหมายเหตุแห่งชาติ) สมดุ ภาพนนทบุรี Ÿ 47

นายเฉย พว่ งมงคล (คนที่ ๒ จากขวา แถวหลัง - ชาวบางตะนาวศรี เมืองนนทบรุ )ี ถา่ ยในคราวรับราชการทก่ี ระทรวงกลาโหม ราว พ.ศ. ๒๔๖๐ (ภาพจากนางไพรนิ ทร์ มณีรตั นป์ ระเสรฐิ ) 48 Ÿ สมดุ ภาพนนทบุรี