สำนวน คำพังเพย สุภาษิตไทย

เรียบเรียงโดย มะลิวัลย์ นันตริ สาขาวิชาภาษาไทย 64040101219 หนังสืออิเล็กทรอนิกส์ (E-book) สำนวน คำพังเพย สุภาษิตไทย



ก หนังสืออิเล็กทรอนิกส์ (E-BOOK) เรื่อง สำนวน คำพังเพย สุภาษิตไทยเล่มนี้ เป็นส่วนหนึ่งของการศึกษารายวิชา นวัตกรรมและเทคโนโลยีสารสนเทศเพื่อการสื่อสารการศึกษา และการเรียนรู้ จัดทำขึ้นเพื่อเป็นการนำเสนอ การเรียนการสอน และเสริมสร้างความคิด ความเข้าใจ ให้ กับผู้ศึกษาที่มีความ สนใจในด้านสำนวน สุภาษิต และคำพังเพยของไทย โดยเนื้อหา เกี่ยวข้องกับหลักภาษา มาตรฐาน ตัวชี้วัด ในระดับชั้นประถม ศึกษาศึกษา เช่น ความหมายของสำนวน มูลเหตุการณ์ เกิด สำนวนเป็นต้น ซึ่งมีเนื้อหาที่กระชับ เข้าใจง่าย เหมาะกับผู้ศึกษา ทุกเพศ ทุกวัย ท้ายนี้ผู้จัดทำขอขอบพระคุณ ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร. พวงทอง เพชรโทน อาจารย์ที่ปรึกษา ในรายวิชา นวัตกรรมและเทคโนโลยีสารสนเทศเพื่อการสื่อสารการศึกษา และการเรียนรู้ ที่อนุเคราะห์ให้คำแนะนำ ตลอดจนกระทรวง ศึกษาธิการ เจ้าของเอกสาร ตำรา หนังสือ และงานวิจัย ที่ได้ กรุณาเผยแพร่งานวิจัยในสื่อเทคโนโลยีสารสนเทศ จนทำให้ผู้จัด ทำได้นำมาสู่กระบวนการนำเสนอได้อย่างมี ประสิทธิภาพ และ เป็นประโยชน์ต่อผู้ให้ความสนใจศึกษา ตามสมควรต่อไป หาก ผิดพลาดประการใดก็ขออภัยมา ณ ที่นี้ด้วย นางสาวมะลิวัลย์ นันตริ ผู้จัดทำ



สารบัญ ข เรื่อง หน้า คำนำ ก สารบัญ สำนวน ข คำพังเพย 1 7 สุภาษิต 13 19 แบบฝึกหัด 21 23 เฉลยแบบฝึกหัด 24 บรรณานุกรม ประวัติผู้จัดทำ



1 สำ น ว น

2 สำนวน คืออะไร สํานวน เหนื่อมงใานยวันถมึางฆบถู้ชอา ปยี 2ค5ํ6า6ที่มีความ หมายไม่ตรงความหมาย มีความ หมายไปในเชิงเปรียบเทียบ เช่น ปอกกล้วยเข้าปาก มาเหนือเมฆ ดาบสองคม ก้างขวางคอ กลัวจนตัวสั่น กาฝาก

3 “ปอกกล้วยเข้าปาก” มีความหมายว่า เรื่องง่าย ๆ ที่สามารถ สะสางให้สำเร็จได้อย่างรวดเร็ว ที่มาของ “ปอกกล้วยเข้าปาก” มาจาก กล้วย ซึ่งเป็นผลไม้ที่ ปอกเปลือก ได้ง่ายกว่าผลไม้ชนิดอื่น ๆ ดังนั้น การกินกล้วย ก็สามารถทำได้อย่าง ง่ายดายเช่นกัน ตัวอย่างการนำไปใช้งาน “เดี๋ยวนี้ต่อให้คนที่ไม่เคยทำ อาหาร ก็สามารถ ทำอาหารได้ง่าย ๆ เหมือนปอกกล้วยเข้า ปาก เพราะมีเครื่องปรุงอาหาร สำเร็จรูปขายกันมากขึ้น”

4 “มาเหนือเมฆ” มีความหมายว่า คิดหรือทำการสิ่งใดด้วย ชั้นเชิงที่ เหนือกว่าผู้อื่น ที่มาของ “มาเหนือเมฆ” มาจาก สำนวนที่มาจากความ เชื่อโบราณว่า ผู้ที่มีอิทธิฤทธิ์สามารถเหาะเหินเดิน อากาศเหนือเมฆได้ เป็นผู้มีสรรพ วิชาความรู้เหนือกว่าผู้ อื่น ดังนั้น จึงใช้เปรียบเทียบกับคนที่มีสติ ปัญญา ความ คิด หรือแผนการที่มีชั้นเชิงเหนือความคาดหมาย ตัวอย่างการนำไปใช้งาน “โจรสมัยนี้มักจะมาเหนือเมฆ สรรหาวิธีการ ใหม่ ๆ ที่คาดไม่ถึงมาได้ตลอด เราจึงต้อง คอยระวังตัวเองให้มากขึ้น เพื่อลดช่องโหว่ที่อาจเป็น โอกาสให้โจรเข้ามาปล้นได้”

5 “ดาบสองคม” มีความหมายว่า สิ่งที่มีทั้งคุณและโทษในตัวเอง ที่มาของ“ดาบสองคม” มาจาก ดาบที่มีคมทั้งสองด้าน แม้จะเป็น อาวุธที่ร้ายกาจ สามารถใช้ฟันแทงได้ดี แต่หากเกิดพลาดพลั้ง หรือผู้ใช้ไม่มีความชำนาญเพียงพอ ก็อาจสร้างความบาด เจ็บให้ กับผู้ใช้ได้เช่นกัน ตัวอย่างการนำไปใช้งาน “การสอนเรื่องเพศศึกษาให้กับเด็ก ก็ เหมือนดาบสองคมที่ทำให้เด็กเข้าใจ และรู้จักป้องกันตัวเอง แต่ อีกด้านหนึ่งก็ทำให้เด็กเห็นช่องทางในการทำเรื่องที่ไม่สมควรได้ มากขึ้น”

6 “กาฝาก” มีความหมายว่า กินอยู่กับผู้อื่นโดยไม่ได้ทำประโยชน์อะไรให้ ที่มาของ “กาฝาก” กาฝากเป็นต้นไม้เล็กๆ เกิดเกาะอยู่กับต้นไม้ ใหญ่ และอาศัยอาหาร ในต้นไม้ใหญ่เลี้ยงตัวเอง ตัวอย่างการนำไปใช้งาน ต้นไม้ที่มีกาฝากอยู่ ก็ต้องลดอาหารที่ ได้ สำหรับเลี้ยงตนไปเลี้ยงกาฝาก ประเทศก็เหมือนกัน มีภาวะ การหา ประโยชน์ได้มาก ก็ต้องเสียกำลังและทรัพย์ไปในทางนั้น มากมาจาก คนที่แอบแฝงเกาะกินผู้อื่นอยู่โดนไม่ได้ทำประโยชน์ อะไรให้เขา จึง เรียกว่ากาฝาก

7 คำ พัง เพย

8 คำพังเพ ยคืออะไร คําพังเพเนื่ยองหในมวัานยมถาึฆงบูถช้าอปยี 2คํ5า6ท6ี่กล่าว ขึ้นมาเพื่อให้เข้ากับเรื่องราว เพื่อสื่อ ความหมายให้ชัดเจน เช่น ขี่ช้างจับตั๊กแตน คางคกขึ้นวอ โค่นกล้วยอย่าไว้หน่อ จระเข้ขวางคลอง เกลือเป็นหนอน กิ้งก่าได้ทอง

9 “ขี่ช้างจับตั๊กแตน” มีความหมายว่า ลงทุนลงแรงมาก แต่ได้รับ ผลตอบแทนเพียงน้อยนิด ที่มาของ“ขี่ช้างจับตั๊กแตน” มาจาก ตั๊กแตนเป็นแมลงตัวเล็ก ๆ ที่ กระโดดได้ไกลและรวดเร็วมาก การขี่ช้างเพื่อไปจับตั๊กแตน จึง เป็นการลงทุนลงแรงอย่างมหาศาล ทำใหญ่โตเกินความจำเป็น แต่ผลประโยชน์ที่ได้ไม่คุ้มค่ากับการลงทุนลงแรงนั้น ตัวอย่างการนำไปใช้งาน “เธอลงทุนเหมาร้านอาหารจัดงานวัน เกิด เพียงเพราะอยากเจอเพื่อน ๆ แค่นี้ ฉันว่าเธอกำลังขี่ช้างจับ ตั๊กแตนอยู่นะ”

10 “คางคกขึ้นวอ” มีความหมายว่า ผู้ที่มีฐานะต่ำต้อย พอได้ ดิบได้ดีแล้วมัก แสดงกิริยาอวดดี ลืมตัว ที่มาของ“คางคกขึ้นวอ” มาจาก “วอ” คือ พาหนะลักษณะ รูปเรือนมี หลังคาทรงจั่ว มีคานอยู่ข้างใต้เพื่อให้คนหามใช้ สำหรับเจ้าขุนมูลนาย หรือข้าราชการฝ่ายใน ถึงแม้คางคก จะขึ้นนั่งบนวอที่ทรงเกียรติ แต่ก็ไม่ สามารถลบล้างความ อัปลักษณ์น่าเกลียดน่ากลัวของตัวมันได้ ตัวอย่างการนำไปใช้งาน “ดาราคนนี้ถูกมองว่าเป็นคางคก ขึ้นวอ เมื่อ ก่อนเคยอยู่ในสลัม พอได้มาเป็นดาราดัง ได้ ดีแล้วท่าทีก็เปลี่ยนไป ทำตัว เรื่องมาก ดูถูกคนอื่นเสมอ ๆ ”

11 “โค่นกล้วยอย่าไว้หน่อ” มีความหมายว่า ทำลายล้างสิ่งไม่ดี หรือสิ่ง ชั่วร้ายให้หมดสิ้น ที่มาของ “โค่นกล้วยอย่าไว้หน่อ” มาจากธรรมชาติของต้น กล้วยที่ สามารถเจริญเติบโตได้อย่างรวดเร็ว ถึงจะตัดลำต้นทิ้ง ไป แต่หน่อ ของมันก็สามารถเจริญเติบโตขึ้นใหม่ได้ ถ้าหากจะ โค่นต้นกล้วยก็ ควรขุดรากถอนโคน อย่าเหลือหน่อทิ้งไว้ ตัวอย่างการนำไปใช้งาน “พวกค้ายาเสพติดมักจะทำกันเป็น ขบวนการขนาดใหญ่ หากคิดจะกวาดล้างก็ต้องทำให้สิ้นซาก ถึง ต้นตอผู้บงการและพรรคพวกทั้งหมด เหมือนโค่นกล้วย อย่าไว้ หน่อ”

12 “จระเข้ขวางคลอง” มีความหมายว่า ผู้ที่คอยกันท่าหรือขัดขวางไม่ ให้ผู้อื่นทำสิ่งที่ปรารถนาได้โดยสะดวกราบรื่น ที่มาของ “จระเข้ขวางคลอง” มาจาก ในสมัยก่อนคนไทย นิยม เดินทางไปมาหาสู่กันโดยล่องเรือไปตามแม่น้ำลำคลอง หาก ระหว่างทางเกิดพบเห็นจระเข้ที่เป็นสัตว์ร้ายปรากฏตัวขึ้น ก็กลัว เกรง ไม่กล้าที่จะเดินทางต่อไปให้ถึงจุดหมาย ตัวอย่างการนำไปใช้งาน “คนใช้รถสมัยนี้ทำอะไรเอาแต่ความ สะดวกของตัวเอง อยากจอดรถตรงไหนก็จอด ทำตัวเป็น จระเข้ ขวางคลอง โดยไม่คิดว่ามันทำให้การจราจรติดขัด”

13 สุ ภา ษิต

14 สุภาษิตคืออะไร สุภาษิต คืเอนื่อถง้อในยวัคนํามาทีฆ่เบปู็ชนาคปีติ2ส5อ66น ใจมีความ หมายสั่งสอนให้ประพฤติ ปฏิบัติแต่สิ่งที่ดี เช่น เข็นครกขึ้นภูเขา น้ำขึ้นให้รีบตัก ตนเป็นที่พึ่งแห่งตน เก็บเบี้ยใต้ถุนร้าน รักวัวให้รักลูกให้ตี รำไม่ดีโทษปี่ โทษกลอง

15 “เข็นครกขึ้นภูเขา” มีความหมายว่า ทำงานที่ยากลำบากอย่างยิ่ง ต้องใช้ ความเพียรพยายามและอดทนอย่างมาก ซึ่งบางทีอาจเกิน กำลังความ สามารถหรือสติปัญญาของตน ที่มาของ “เข็นครกขึ้นภูเขา” มาจาก ครกที่ใช้ตำข้าวในสมัยก่อน มี ขนาด ใหญ่และหนัก ทำจากไม้ทั้งต้น ขุดเอาเนื้อในออกให้เป็นหลุม อาจเรียกว่า ครกกระเดื่องหรือครกซ้อมมือ ขึ้นอยู่กับการนำไป ใช้ การเข็นครกขึ้นภูเขาที่ มีความลาดชัน จึงเป็นสิ่งที่ยากลำบากเป็นอย่างมาก ตัวอย่างการนำไปใช้งาน “ก่อนคุณจะรับงานก็ควรดูให้ดีก่อน ไม่ใช่รับมาแล้ว กลายเป็นว่า เข็นครกขึ้นภูเขา สุดท้ายโดนครกกลิ้งทับตัวตาย มันจะแย่เอา”

16 “น้ำขึ้นให้รีบตัก” มีความหมายว่า ให้รีบไขว่คว้าโอกาสที่กำลังมาถึง ที่มาของ “น้ำขึ้นให้รีบตัก” มาจาก วิถีชีวิตของคนไทยที่ผูกพันอยู่ กับ สายน้ำ เนื่องจากสมัยก่อน เราจะใช้น้ำจากแม่น้ำลำคลองในการ ดำเนิน ชีวิต ทั้งหุงหาอาหาร ดื่มกิน เวลาน้ำขึ้นเปี่ ยมฝั่ งก็จะใส สะอาด ผู้คนจึง มักฉวยโอกาสตักน้ำไปเก็บไว้ใช้สอย แต่เมื่อน้ำลงก็ จะขุ่นและตักได้ยาก ตัวอย่างการนำไปใช้งาน “ตอนนี้สินค้าของบริษัทเรากำลังเป็นที่ นิยม เป็นที่ต้องการของตลาดมาก โอกาสมาถึงแล้วน้ำขึ้นให้รีบตัก เพราะ ฉะนั้น เราต้องฉวยโอกาสนี้ไว้ด้วยการเพิ่มกำลังการผลิต สินค้าให้ได้ ตามความต้องการของลูกค้า”

17 “เก็บเบี้ยใต้ถุนร้าน” มีความหมายว่า พยายามเก็บหอมรอมริบ เก็บเล็ก ผสมน้อย จนสำเร็จเป็นรูปเป็นร่างขึ้นมา ที่มาของ “เก็บเบี้ยใต้ถุนร้าน” มาจาก “เบี้ย” ในที่นี้หมายถึง เบี้ย จั่น ซึ่ง เป็นเงินตราในสมัยโบราณ เวลาซื้อขายแลกเปลี่ยนสินค้า กันตามตลาดอาจ มีคนทำเบี้ยตกไว้แต่ไม่มีใครสนใจเพราะมีราคา ต่ำ ในทางกลับกันหากเก็บ สะสมเบี้ยไว้จำนวนมาก ๆ ก็อาจกลาย เป็นสิ่งมีค่าขึ้นมาได้ ตัวอย่างการนำไปใช้งาน “ใครจะรู้ว่าธุรกิจเก็บเบี้ยใต้ถุนร้าน แบบ เคาน์เตอร์เซอร์วิสที่ให้บริการรับชำระค่าสินค้าและบริการ ที่ เก็บค่าบริการ ทีละ 10-15 บาท สุดท้ายจะมีรายได้เป็นกอบเป็นกำ ขนาดนี้”

18 “ตนเป็นที่พึ่งแห่งตน” มีความหมายว่า จะทำการใด ๆ พยายามทำ ด้วยตัวเองอย่างสุดความสามารถ ที่มาของ “ตนเป็นที่พึ่งแห่งตน” มาจากพุทธสุภาษิตที่ว่า อัตตาหิ อัตตโน นาโถ มีความหมายว่าตนเป็นที่พึ่งแห่งตน สอนให้เรารู้จัก พึ่งพาตนเองรู้จักที่จะใช้ความรู้ความสามารถ ของตนเองออกมา ช่วยเหลือตนเองและนำพาตนเองไปสู่สิ่ง ที่ดีสิ่งที่ถูกต้อง ตัวอย่างการนำไปใช้งาน สุนีย์บอกสุชาติว่า “อย่ามัวแต่ขอ ความ ช่วยเหลือจากฉัน นายควรทำตัวตนเป็นที่พึ่งแห่งตน เสียบ้าง”



19 ชื่อ......................................................ชั้น....................เลขที่............. แบบฝึกหัด คำชี้แจง. ให้นักเรียนเลือกคำที่กำหนดให้นำไปเติมลงในช่องว่างให้ถูกต้อง ได้หวี เกลือ นาย ยื่นแมว กะลา สองมือ หนอน ใส่กระด้ง แก้ว ได้ทอง ๑.กิ้งก่า ๖.วานรได้ ๒.เกลือเป็น ๗.กบเลือก ๓.หัวล้าน ๘.จับปลา ๔.เกลือจิ้ม ๙.กบใน ๕.ยื่นหมู ๑๐.จับปู

20 ชื่อ......................................................ชั้น....................เลขที่............. แบบฝึกหัด คำชี้แจง. จงบอกว่าประโยคต่อไปนี้เป็นสำนวน สุภาษิต หรือคำพังเพย ๑.ทำดีได้ดี ทำชั่วได้ชั่ว ๒.ม้าดีดกะโหลก ๓.แกว่งเท้าหาเสี้ยน ๔.วัวหายล้อมคอก ๕.กบในกะลา ๖.รู้ไว้ใช่ว่า ใส่บ่าแบกหาม ๗.ปิดทองหลังพระ ๘.ตำน้ำพริกละลายแม่น้ำ ๙.งมเง็มในมหาสมุทร ๑๐.ขวานผ่าซาก

21 ชื่อ......................................................ชั้น....................เลขที่............. เฉลย แบบฝึกหัด คำชี้แจง. ให้นักเรียนเลือกคำที่กำหนดให้นำไปเติมลงในช่องว่างให้ถูกต้อง ได้หวี เกลือ นาย ยื่นแมว กะลา สองมือ หนอน ใส่กระด้ง แก้ว ได้ทอง ๑.กิ้งก่า ได้ทอง ๖.วานรได้ แก้ว ๒.เกลือเป็น หนอน ๗.กบเลือก นาย ๓.หัวล้าน ได้หวี ๘.จับปลา สองมือ ๔.เกลือจิ้ม เกลือ ๙.กบใน กะลา ๕.ยื่นหมู ยื่นแมว ๑๐.จับปู ใส่กระด้ง

22 ชื่อ......................................................ชั้น....................เลขที่............. เฉลย แบบฝึกหัด คำชี้แจง. จงบอกว่าประโยคต่อไปนี้เป็นสำนวน สุภาษิต หรือคำพังเพย ๑.ทำดีได้ดี ทำชั่วได้ชั่ว สุภาษิต ๒.ม้าดีดกะโหลก สำนวน ๓.แกว่งเท้าหาเสี้ยน คำพังเพย ๔.วัวหายล้อมคอก คำพังเพย ๕.กบในกะลา สำนวน ๖.รู้ไว้ใช่ว่า ใส่บ่าแบกหาม สุภาษิต ๗.ปิดทองหลังพระ สุภาษิต ๘.ตำน้ำพริกละลายแม่น้ำ คำพังเพย ๙.งมเง็มในมหาสมุทร คำพังเพย ๑๐.ขวานผ่าซาก สำนวน



23 บรรณานุกรม ชิดพงษ์ กวีวรวุฒิ. (2553). ๕๕๐ สำนวน สุภาษิต คำพังเพยไทย สอนใจเด็กดี. กรุงเทพฯ : สำนักพิมพ์เอ็ม สำนวน สุภาษิตไทย. สืบค้นเมื่อ 1 กุมภาพันธ์ 2566,จาก https://online.pubhtml5.com

24 นางสาวมะลิวัลย์ นันตริ รหัสนักศึกษา 64040101219 นักศึกษาชั้นปีที่ 2 สาขาวิชาภาษาไทย คณะครุศาสตร์ มหาวิทยาลัยราชภัฏอุดรธานี

สำนวน คำพังเพย สุภาษิตไทย