ENJEKSİYON TEKNOLOJİSİ FANUC, Roboshot’lar ile medikal sektörünün en teknolojik çözüm ortağı oluyor Şirket, son yıllarda önemi daha da artan medikal sektörünün üretim kapasitesi ve verimini yenilikçi Roboshot modelleriyle sağlıyor. FANUC tomasyon endüstrisinde CNC Roboshot, temiz oda şartlarına tam kontrolör, robot ve makine- uyumlu çalışıyor lerin geliştirilmesine öncülük eden FANUC, otomasyon potansiyelinin Medikal sektöründe Roboshot kulla- yükseliş gösterdiği medikal sektörüne nımının pandemiyle birlikte büyük bir yüksek iş kabiliyeti sağlıyor. Dünyanın değişim geçirdiğini söyleyen FANUC en düşük enerji tüketimini destekleyen Türkiye Genel Müdürü Teoman Alper Roboshot modelleri sayesinde üretim Yiğit, “FANUC olarak insanlığın yara- maliyetlerini düşüren şirket, Avrupa’nın rına olan her projeye, minimum ticari en büyük firmaları ile çözüm ortaklığını kaygı ve beklenti ile yaklaşıyoruz. Bu her geçen gün büyütmeyi sürdürüyor. farkındalıkla Roboshot’ın ISO 7 ve ISO 8 standartlarındaki temiz oda şartlarına 50 Plastik & Ambalaj Teknolojisi/Mayıs 2022
Teoman Alper Yiğit mine sahip makinemiz Roboshot FANUC Türkiye Genel Müdürü ile yer aldığımız projelerde mini- mum bakım gereksinimi ve maksi- uygun çalışması, üst düzey tekrar- özelliğiyle öne çıkan Robosot ile mum verim ile üretimi sağlıyoruz. lama kabiliyeti, hassas üretim im- müşterilerimiz üstün tekrarlama Dünyanın en düşük enerji tüketimi- kanı ve minimum bakım gereksi- kabiliyeti ve minimum fire ile üre- ni destekleyen Roboshot bir yan- nimi olan yalın teknolojisi medikal tim yapıyor” dedi. dan üretim maliyetlerini düşürerek sektöründeki zorlu birçok projede firmalara destek olurken diğer yan- tercih edilmesini sağlıyor. %100 Roboshot, dünyanın en düşük dan çevreye duyarlı üretim yapıl- elektrikli plastik enjeksiyon makine- enerji tüketimini destekliyor masına olanak sağlıyor. Firmaların si FANUC Roboshot, üstün özellik- medikal sektöründe büyümesi ve leri sayesinde gereklilikleri karşılıyor Medikal sektöründe Roboshot kul- başarılı projeler gerçekleştirebilme- ve yan ekipmanlar ile de üretimdeki lanımının yaygınlaşmasıyla birlikte si için Ar-Ge çalışmalarına da ara standartları sağlıyor. Diğer taraftan FANUC’un da yeni çözümler üze- vermeden devam ediyoruz. FANUC CNC kontrol sistemine sahip olma rinde çalıştığını ifade eden Yiğit Roboshot makinesini medikal sek- şunları söyledi: “CNC kontol siste- törüne özgü olacak şekilde tasar- layarak Roboshot S150iB Medikal Serisi ile müşterilerimize sunduk. Bu özel makinemizde gıdaya uy- gun yağlama ‘food grease’ kulla- nılmakta ve platin kaplama özel döküm seçeneği ile temiz oda şart- larına tam uyum sağlanmaktadır. Medikal sektöründe faaliyet göste- ren Avrupa’nın en büyük firmaları ile çözüm ortaklığımızı sürdürerek gelen talepler doğrultusunda da sahip olduğumuz üstün teknoloji- lerimizi her geçen gün geliştiriyo- ruz.” 51Plastik & Ambalaj Teknolojisi/Mayıs 2022
TERMOFORM PAKETLEME TEKNOLOJİSİ Yeni termoforming teknolojisiyle ambalaj ve bakımda uygun maliyetli çözümler R3, kırışık oluşumu olmayan mono malzemelerden yapılmış geri dönüştürülebilir ambalaj filmleri kullanıyor ve modüler yapısıyla her üretim ortamına uyuyor. ndirim mağazalarının raflarına kısa- “Aslında tüm etkinlikler için terzi işi bir ca bir göz atmak; peynir, sosis, bitki takım elbise. Amacımız sadece küçük ve MULTIVAC proteinlerinden gıda ürünleri ve di- orta ölçekli şirketlere değil, aynı zaman- ğer birçok ürünün yanı sıra mini porsiyon da dar bütçeli daha büyük şirketlere de ve tek porsiyonluk paketler konusunda “en uygun” makine konfigürasyonları gıda ambalaj çeşitlerinin ve ambalaj mal- sunmaktır. Müşterinin üretim ortamına zemelerinin her yıl daha da çeşitlendiğini mükemmel şekilde uyan ve ne aşırı ne görmek için yeterlidir. MULTIVAC firması de eksik boyutlandırılmış uygun maliyetli da gıda üreticilerinin bu gelişmeye ayak çözümler. Aynı zamanda mümkün olan uydurabilmesi için R3 makinesini geliştir- en düşük bakım maliyetlerine neden diğini duyurdu. olan çözümler” ifadeleri ile açıklıyor. Yeni termoform paketleme makine- R3, üst düzey dilimleyici hatlarının si, geri dönüştürülebilir ve çevre dostu mono filmler gibi en yeni ambalaj mal- çıktısını elde eder zemelerini kararlılıkla ve güvenirlilikle R3 dört istasyondan oluşuyor: Şekillen- çalıştırılması ile birlikte aynı zamanda dirme istasyonu, yükleme alanı, yapış- gelişmiş modüler yapısı sayesinde çok tırma kalıbı ve kesme alanı. İlk aşama çeşitli müşteri gereksinimlerine kolayca olarak, şekillendirme istasyonu alt do- uyarlanabilme avantajları sunuyor. Ürün kuyu ısının etkisiyle şekillendirilebilir hale müdürü Michael Landerer bu gelişmeyi getiriyor, böylece sıkıştırılmış hava ve 52 Plastik & Ambalaj Teknolojisi/Mayıs 2022
vakum vasıtasıyla sonraki termo- ni iyileştiriyorlar. Ancak genellikle Kaldırma ünitesinin ve sızdırmaz- forming prosesi için ürün boşlukları daha kötü bir görsel görünüme lık plakasının yeni tasarımı bakım üretilebiliyor. Termoform işlemi ta- sahiptirler. Birçok termoform pa- çalışmalarını azaltır mamlandıktan sonra ürünün paket ketleme makinesi, paketin kenarla- boşluklarına manuel veya otomatik rında hafif dalgalar oluştururlar. Bu R3 minimum düzeydeki bakım işiy- olarak yüklenmesi gerçekleşiyor. sorunu çözmek için, R3 teknolojisi; le ve yeni kaldırma ünitesi tasarı- Yüklemeden sonra, alt doku yapış- geri dönüştürülebilir filmleri eşit şe- mıyla birçok avantaj sunuyor. Geliş- tırma kalıbı içinde üst doku ile hava kilde tam ısıtarak çözüm sağlıyor. tirme ekibi, hareketli parça sayısını geçirmez şekilde kapatılıyor. Son Buna ek olarak, doku gelişimi için minimuma indirdi. Buna ek olarak, aşama, çapraz kesme üniteleri ve zincir kılavuzları ayrı ayrı ayarlana- hiçbir yerde yağlayıcı kullanılmadı. uzunlamasına bir kesici vasıtasıyla biliyor ve ayrıca makine işlemlerinin Bu nedenle bakım çalışması miktarı ağdaki paket şeridinden bireysel tüm kuvvetlerinden ayrılabiliyor. ve olası arıza oluşumu çok azalıyor. paketlerin ayrılması oluyor. R3, en Bu, örneğin kalıp setinin ağırlığının Yapıştırma plakasının değiştirilmesi yüksek seviyesinde dakikada on iki tamamen yan çerçevelere yüklen- bile çok hızlı bir şekilde tamam- devirlik bir hıza çıkabiliyor ve bu diği anlamına gelir. Bu nedenle, lanabiliyor. Şimdiye kadar servis nedenle üst düzey dilimleyici hatla- filme hiçbir titreşim iletilmez. Bu, teknisyenleri genellikle kalıbın tüm rının çıktısına ulaşabiliyor. sabit bir ağ gerilimi elde edilmesini üst bölümünü kaldırmak zorunda ve paketin kenarlarındaki dalgala- kalıyordu. Bu, 100 kilo demektir Mono malzemeler kırışmaz rı sürekli olarak önlemeyi sağlıyor. ki bu da ter atmak için yeterlidir. garantili: Tam ısıtma, ambalaj Bu nedenle polipropilen gibi mono MULTIVAC’ın çözümü: Sadece yak- filminde hoş olmayan dalgaların malzemelerden yapılan filmlerde laşık 20 kilogram ağırlığındaki sız- oluşmasını önler optimum paket görünümü garanti dırmazlık plakası, vidalar aracılığıyla edilebiliyor. üst kısımdan kolayca çıkarılabilir ve Çevreyi korumak ve iklim değişik- yükleme alanına çekilebilir. Orada liğinin etkilerini durdurmak için değişiklik hızlı ve minimum çabay- doğrusal paketleme ekonomisin- la gerçekleştirilebilir. Üst kısımdaki den kapalı döngü ekonomisine soğutma suyu devresi etkilenme- geçmek gerekiyor. Ancak birçok den kalır. Bu çok büyük bir fayda plastik paket bu dönüşüme hazır ve soğutma suyunu uzun süre bo- değil. Neden? Çünkü geri dönüştü- şaltmanın gerekli olmadığı anlamı- rülemeyen, sadece yakılan çok kat- na gelir. Geçmişte yalnızca zamana manlı filmlerden oluşuyorlar. Tek mal olan değil, aynı zamanda kon- çözüm: örneğin APET veya PP gibi taminasyon riski de içeren bir işti mono malzemelerden yapılmış geri bu durum. Ve son olarak, tasarım- dönüştürülebilir filmler. Bu filmler cılar termoform paketleme makine- ambalaj dünyasında ilerliyorlar ve sinde çerçevenin alt tarafını güçlen- plastik ambalajların CO2 dengesi- dirdiler. Bu, tüm makineyi merkezi bir noktadan kaldırmayı mümkün kılıyor - örneğin bir forklift ile. Bu takviye sayesinde herhangi bir hat değişikliği durumunda makinenin konumunu hızlı bir şekilde değiştir- mek mümkün olabiliyor. 53Plastik & Ambalaj Teknolojisi/Mayıs 2022
RÖPORTAJ Atlas Copco Kompresör Tekniği Ürün ve Pazarlama Müdürü Erdem Enç ile gerçekleştirdiğimiz röportajda yeni ürünlerinin özelliklerine ve enerji verimliliğine katkılarına değindik. “Yenilikçi ürünlerimiz ile sektörün gelişimine katkı sunuyoruz” Atlas Copco Kompresör Tekniği’nin yeni ürünü Chiller Grubu TCX serisi, başta yiyecek, içecek, ilaç, plastik, baskı olmak üzere birçok sektörde üretim süreçleri ve soğutma uygulamaları için özel olarak tasarlandı. Özellikle proses suyunu soğutmak amacıyla kullanılan yeni ürün ailesi, hava soğutmalı kondensere ve entegre hidro modüle sahip. Proses suyu soğutucu serisi, maksimum güvenilirliğiyle öne çıkıyor. 54 Plastik & Ambalaj Teknolojisi/Mayıs 2022
Öncelikle Atlas Copco’yu ve vidalı, santrifüj (turbo), yağsız hava Enerji verimliliği, doğru teknolojilerin ürün gruplarını tanıyabilir miyiz? blowerları, pistonlu yüksek basınçlı seçilmesi ve basınçlı hava konusun- Sanayiye ne tür ürünlerle hizmet kompresörler, azot ve oksijen jenera- da bilincin artırılması Atlas Copco sunuyorsunuz? törleri, merkezi kontrolörler, gazlı ve Kompresör Tekniği olarak en çok kimyasal tip hava kurutucular, marin önem verdiğimiz konuların başında Sürdürülebilir verimlilik çözümleri tipi kompresörler gibi çok farklı ihti- yer alıyor. Yenilikçi ürünlerimiz ile sağlamada dünya lideri olan Atlas yaçlara çözümler bulunmakta. kompresör odalarında yapılacak iyi- Copco, 1873 yılında İsveç’te kurul- leştirmelerin hem ülke ekonomisine muş bir marka. Kompresör Tekniği, Enerji verimliliği konusu hem de işletmelere katacağı değeri Endüstriyel Teknik, Güç Ekipman- sanayi için son derece büyük önemsiyor ve sunduğumuz tekno- ları ve Vakum Çözümleri alanların- önem taşımakta. Atlas Copco lojik çözümlerle sektörün gelişimine da 180’den fazla ülkede bulunan Kompresör Tekniği’nin endüstride katkı sunuyoruz. şirketimiz, Türkiye’de Atlas Copco enerji verimliliğini sağlamak için Kompresör Tekniği olarak 1950’den sunduğu çözümler nelerdir? Bunun yanı sıra, dijitalleşen dünyada beri faaliyetlerini sürdürüyor. birçok sektör ve iş alanı, teknolojik Kompresör dendiği zaman hiç kuş- gelişmelerle enerji kaynaklarını daha Atlas Copco Kompresör Tekniği ola- kusuz ilk akla gelen başlık enerji verimli kullanarak işletme maliyetle- rak; basınçlı hava çözümlerindeki verimliliği oluyor. Dünya genelinde, rini azaltmayı, karbon ayak izini en geniş ürün yelpazemiz ile demir- sanayinin ihtiyaç duyduğu enerji aza indirmeyi hedefleri arasına almış çelik, otomotiv, tekstil, petrokimya, gereksiniminin çok büyük bir mali- durumda. Biz de sanayinin ve tica- çimento, yiyecek & içecek, atık su yet kalemi oluşturduğunu biliyoruz. retin hızlanan akışını, taleplerini kar- arıtma, ilaç endüstrileri gibi birçok Enerji maliyetlerinin de her geçen şılayabilecek, hatta önüne geçecek farklı sektöre hizmet vermekteyiz. gün arttığı ve önem kazandığını şekilde dijital yatırımlarımızı sürdür- Ürün ve hizmetlerimizi sürdürülebilir düşünecek olursak, enerji verimliliği meye devam ediyoruz. verimlilik, enerji tasarrufu, güvenlik yüksek sistemlerin kullanılması en- ve ergonomiye odaklanarak geliş- düstri için neredeyse bir mecburiyet Ürün portföyüne yeni eklediğiniz tiriyoruz. Her sektör ve uygulama haline geliyor. Yalnızca basınçlı ha- Atlas Copco Chiller Grubu TCX için farklı ihtiyaç ve öncelikler söz vayı değil, enerji tasarruflu basınçlı serisi hakkında bilgi verir misiniz? konusu olduğundan, her biri için havayı sağlamak bir öncelik haline Özellikleri nelerdir? özel çözümler sunabildiğimiz bir gelirken yatırımların da bu yönde teknolojiye sahibiz. Ürünlerimiz ara- yapılması önem kazanıyor. Atlas Copco Kompresör Tekniği’nin sında; yağ enjeksiyonlu vidalı, yağsız yeni ürünü Atlas Copco Chiller Gru- 55Plastik & Ambalaj Teknolojisi/Mayıs 2022
bu TCX serisi, başta yiyecek, içecek, alındığında tüm ürünlerimizle oldu- TCX modellerinde; akış ve seviye ilaç, plastik, baskı olmak üzere bir- ğu gibi TCX serimizle de müşterileri- anahtarları, termal problar, basınç çok sektörde üretim süreçleri ve so- mize üretim süreçlerinde önemli bir probları, karter ısıtma ve chillerin ğutma uygulamaları için özel olarak maliyet avantajı sağlıyoruz. güvenli bir şekilde çalışmasını sağla- tasarlandı. Özellikle proses suyunu yan filtreler gibi çok çeşitli güvenlik soğutmak amacıyla kullanılan yeni Daha az enerji demek sadece eko- cihazları kullanılmaktadır. Bununla ürün ailesi, hava soğutmalı konden- nomik değil, aynı zamanda daha ya- birlikte tamamen hava sızdırmaz sere ve entegre hidro modüle sahip. şanabilir bir dünya için de en önemli şekilde tasarlanmış bir soğutma sis- Proses suyu soğutucu serisi, mak- unsurlardan biri. Tamamen alümin- temi, soğutucu akışkanın sızmasını simum güvenilirliğiyle öne çıkıyor. yum mikro kanala sahip olan TCX önler ve bakım gerektirmez. Faz sı- Paslanmaz çelik bileşenlere sahip serisi, hem hafif hem de korozyon rası rölesinin kullanımı, hatalı kablo- TCX, bu özelliğiyle proses suyunun olmadan uzun ömürlü bir çalışma lama durumunda chiller içerisindeki pas parçacıklarıyla kirlenmesini ön- prosesine olanak tanıyor. Bu da, kompresörün hasar görme riskini lüyor, daha yüksek düzeyde güveni- diğer standart tip ısı eşanjörlerine ortadan kaldırır. Bu yeni tasarım sis- lirlik ve sıcaklık kontrolü sağlıyor. kıyasla yüzde 30 daha az soğutucu temlerde, dokunmatik ekranlı kont- şarjı sağlayarak, TCX’i daha çevre rolör, enerji bakımından verimlilik En son teknoloji ürünü, gelişmiş ne- dostu hale getirirken bakım maliyet- sağlayan algoritmalarla çalışır, tüm sil endüstriyel chillerlerin tasarımın- lerini de düşürüyor. Ayrıca, sesi azal- chiller sensörlerini tek bir sistemde da; bakım kolaylığı, işletim güvenli- tan kanopisiyle gürültü seviyelerini birleştirir ve çalışma parametrele- ği, akıllı kontrol ve bağlantı sistemle- önemli ölçüde düşürerek, çalışma rinden sapılması durumunda uya- ri gibi özellikler öne çıkıyor. Örneğin ortamlarında kullanılmasına olanak rı verir. 11 Kw ve üzeri chillerlerde bu chillerlerin yapımında, -10°C’ye tanıyor. TCX Chiller’in bir diğer özel- yerleşik akıllı uzaktan izleme özelliği kadar düşen ortam sıcaklıklarında liği ise kolay tak-çalıştır tipi yapısı sayesinde tam bağlantı sağlanır. Bu bile iç veya dış mekânlarda çalış- sayesinde soğutma sisteminin hızlı sayede optimum verimliliğin sağla- masına imkân veren IP54 sınıfı, ses kurulumuna olanak vermesi. nabilmesi için kullanıcının makine seviyesini azaltan kanopiler kullanıl- verilerine gerçek zamanlı olarak net mıştır. Bunlar, ön kısımda soğutma İşletmeler soğutma uygulamaları bir biçimde erişim sağlanabilir. sistemleri ve arka kısımda soğutma için en uygun chilleri nasıl suyu devirdaim tertibatı gibi bileşen- belirlemeli? Son olarak, bir chillerin lere kolay erişim sağlanabilmesi için işletmelere maliyet açısından özel olarak tasarlanmıştır. Geniş ka- Öncelikle doğru boyutta bir chillerin ne tür faydalar sağladığından nopi kapakları ve akıllı yerleşim dü- seçilmesi çok önemlidir. Küçük bo- bahsedebilir misiniz? zeni, bakım sürelerinin azaltılması, yutta bir ürün proses ekipmanını asla arızaların önlenmesi açısından kolay gerektiği gibi soğutamayacağından Özellikle proses ekipmanının günde inceleme imkânı sağlar. ve bu nedenle proses suyu sıcaklığı birkaç vardiya çalışması durumun- sabit düzeyde tutulamayacağından da, soğutma suyu maliyetleri hızla Enerji verimliliği noktasında TCX daima sorunların yaşanmasına ne- artmaktadır. Sisteme eklenen bir serisi sanayiye ne tür avantajlar den olacaktır. Buna karşılık, büyük chiller, şebeke suyu teminine ve atık sağlıyor? boyuttaki bir chillerden ise hiçbir za- su deşarjına ilişkin maliyetleri ve ih- man en üst seviyede verimlilik alına- tiyacı azaltarak üretim bütçelerinde Kompresörde olduğu gibi soğutma mayacak ve kullanımı daha maliyetli önemli miktarlarda tasarruf gerçek- tarafında da üreticilere enerji ve- olacaktır. Uygulama için doğru ünite leştirilmesine katkıda bulunmakta- rimli çözümler sunmayı önemsiyo- boyutunu belirlemek üzere, akış hızı- dır. Ayrıca, chiller teknolojisindeki en ruz. TCX serisiyle, verimliliği en üst nın ve proses ekipmanının soğutma son gelişmeler sayesinde, sermaye düzeyde tutarak, bir Atlas Copco ortamına kattığı ısı enerjisinin, yani yatırımı geri dönüşü, ekipmanın çok ürününden beklenilen güvenilirlik ΔT olarak ifade edilen giriş ve çıkış kısa süreli kullanımı sonucunda ger- ve performansı bir arada sağlıyoruz. suyu arasındaki sıcaklık değişiminin çekleşmektedir. Artan enerji maliyetleri göz önüne bilinmesi gerekir. 56 Plastik & Ambalaj Teknolojisi/Mayıs 2022
YILDIRIM HIZINDA GÜÇLÜ MARKALAR VEBRAIMKLI IKŞAYANAÇK IKNULILZAINIMI DEĞIŞTIRIN DÖNGÜSEL EKONOMI ÇEVRE DOSTU GERI DÖNÜŞTÜRÜLEBILIR MALZEME GERI DÖNÜŞÜM Bakış açınızı şimdi değiştirin. Bizimle. Ve ambalaj üretimindeki dinamik performansımız ile. Bunu hem yıldırım hızında, hem de verimli kaynak kullanımı ve çevre dostu bir anlayışla sağlıyoruz. Kullandığınız ürünleri hayata geçiren güçlü markalar. Arkalarında ALLROUNDER’ımız var. Geleceğe doğru. ARBURG ile. www.arburg.com/info/packaging
MAKALE Doypack Ambalajlarda Kullanılan Filmlerin Malzemeleri ve Üretimi Özet kimyasal, elektrik/elektronik ve diğerleri olmak üzere birçok sektörde kullanıl- Aybüke Sultan Demirel1,2, on yıllarda birçok ambalajla- maktadır. Doypack ambalajlar ayakta Rumeysa Betül Aydoğdu1,2, ma uygulamasında adını sıkça durabilme, tekrar açılıp kapanabilme ve duyduğumuz doypack amba- bariyer özelliklerine sahiptir, bu sayede hemen hemen her türlü malzemenin Mukaddes Şevval Çetin1,2, lajlar, plastik filmlerden üretilmektedir. ambalajlanmasında kullanılmaktadır. Örneğin, kedi ve köpek maması, deter- Ozan Toprakçı1,2, Doypack ambalajların özelliklerini ve jan, meyve suyu ve son zamanlarda çok fazla kullandığımız maskelerin paketle- Hatice Aylin Karahan Toprakçı1,2 performansını bu plastik filmler belirle- melerinde karşımıza çıkmaktadır. Doy- mektedir. Örneğin yüksek bariyer özelli- pack ambalajların çok geniş bir yelpa- zede kullanılmasının temel sebebi, farklı 1Yalova Üniversitesi ği gereken bir ambalaj ile bariyer özellik performansa sahip ürün geliştirilebilme- Polimer Malzeme gerektirmeyen ambalajlar için seçilen sidir. Ürün çeşitliliği ilk olarak hammad- Mühendisliği Bölümü filmler farklı olmaktadır. Bunun sebebi de çeşitliliğine bağlıdır. Doypack am- 2Yalova Üniversitesi her filmin farklı özelliklere sahip olma- balajlarda kullanılan malzemeler farklı Lisansüstü Eğitim sından kaynaklanmaktadır. Farklı özel- üretim yöntemleriyle bir araya getirilip, ürün çeşitliliği artırılmaktadır. Enstitüsü likteki filmler farklı hammadde ve/veya 2. Doypack Ambalajlarda Kullanılan farklı üretim teknikleri ile üretilmektedir. Polimerler ve Üretim Yöntemleri Plastik filmler, doypack ambalajlarda Doypack ambalajlarda genellikle polieti- len (PE), polipropilen (PP), polietilen te- tek başına, karışım halinde, katmanlı reftalat (PET) ve poliamid (PA) plastikleri kullanılmaktadır. Ürünün yani ambala- film morfolojisinde veya lamine edilmiş jın nerede kullanılacağı ya da üründen beklenen özelliklere göre de bu plastik- şekilde kullanılabilmektedir. Bu derle- ler tek başlarına, karışım halinde ya da katmanlı film olarak kullanılmaktadır. mede, doypack ambalajlarda kullanılan Filmler üflemeli film ve dökme film yön- temleriyle üretilmektedir. Yapısal farklı- filmlerin üretim yöntemleri ve en çok lıklar hem üretim sırasında hem de üre- timden sonra çeşitli işlemlerle gerçek- kullanılan polimerler ele alınmıştır. leştirilebilmektedir. Korona, laminasyon 1. Giriş Günlük hayatımızda karşımıza sürekli çıkan doypack ambalajlar, ambalaj sek- töründe oldukça önemli bir role sahip olmaktadır. Plastik üretimi ambalaj, in- şaat, elektrik/elektronik, tarım, tekstil, otomotiv ve diğerleri olarak sınıflandı- rıldığında, 2021 verilerine göre 7,7 mil- yon tonluk plastik üretimde 3,23 milyon ton üretimle ambalajlar zirvede bulun- maktadır [1] (Tablo 1). Ambalajlar ise yiyecek, içecek, sağlık, kozmetik, giyim, 58 Plastik & Ambalaj Teknolojisi/Mayıs 2022
Tablo 1. Alt sektörler bazında plastik mamül üretimi (2021/9 Ay) [1] PP’nin erime sıcaklığı genellikle bu değer 150–170 °C arasındadır. Alt Sektörler Plastik Mamül Üretimi (1000 Ton) Film üretiminde kullanılan PP’ler; Ambalaj 3,227 homopolimer, rastgele kopolimer İnşaat 1,537 ve darbe dayanımı arttırılmış kopo- Elektrik/Elektronik 768 limerler olarak sınıflandırılabilmek- Tekstil 538 tedir [3] (Şekil 2). Bu sınıflandırma Tarım 307 kullanılacak alana göre değişmek- Otomotiv 461 tedir. Doypack ambalajlarda da Diğerleri 845 bu türler istenilen özelliklere göre tercih edilmektedir. Örneğin don- durulmuş gıdalar için kopolimer PP’ler tercih edilirken daha genel gıdalar için homopolimer PP’ler tercih edilmektedir. ve baskı işlemi bu işlemlere örnek maktadır. PE’nin işlenmesi normal- PET, termoplastik polyester amba- verilebilmektedir. de 150-210 °C arasındaki sıcak- laj filmidir. PET hem amorf (şeffaf) lıklarda gerçekleşmektedir. Ancak hem de yarı kristal (opak ve beyaz) 2.1 Polimerler doypack ambalajlarda kullanılan olarak kullanılabilmektedir. Düşük PE/kağıt ürünlerin kâğıt kaplanma- sıcaklıklarda bile darbeye dayanık- Plastik sektöründe yaygın bir şekil- sı sırasında 300 °C’ye kadar yüksek lı, pürüzsüz ve iyi aşınma direncine de kullanılan PE, doypack ambalaj- sıcaklıklara çıkılabilmektedir. Bu sahip sert, yarı kristallin bir mal- ların üretiminde de tercih edilmek- özellik kaplama gerektiren proses- zeme olan PET’in erime sıcaklığı tedir. Tercih edilmesinin sebebi lerde avantaj sağlamaktadır. PE’nin 250-260 °C’dir. PET gazlar, aroma- birçok özelliği bir arada bulun- yüzeyinde fonksiyonel grup bulun- lar ve yağlara karşı bariyer özellik durması ve diğer filmlerle lamine maması sebebiyle baskının yüzeye göstermektedir. Kısmi kristaldir, bu edilebilmesidir. PE iyi bir kimyasal tutunması yani yapışması zor hale sayede 60 °C’den 200 °C’ye kadar stabiliteye sahiptir ve ısıyla kolayca gelmektedir (Şekil 1.b). Baskı mü- geniş bir sıcaklık aralığında yüksek şekillenebilmektedir [2]. Polietilen rekkeplerinin PE yüzeylere yeterli mukavemet gösterebilmektedir. filmler, ultra düşük yoğunluklu yapışmasını sağlamak için yüzeyin PET filmlerin bu özelliği doypack polietilen (ULDPE), lineer düşük yo- modifiye edilmesi gerekmektedir. ambalajlar için yaygın kullanım ğunluklu polietilen (LLDPE) orta yo- Eğer ürüne baskı yapılacaksa mo- alanını oluşturmaktadır. Örneğin ğunluklu polietilen (MDPE), LDPE difikasyon, alevleme veya korona hazır çorba gibi gıda ürünlerinin ve HDPE olmak üzere farklı türlere işlemi ile gerçekleştirilmelidir [2]. pişirme ve tüketim kolaylığı sağla- sahiptir [3]. Düşük yoğunluklu poli- ması için doypack ambalajlar kul- etilen (LDPE) gazlara, aromalara ve Doypack ambalaj uygulamaların- lanılmaktadır. Yarı kristalin PET, iyi yağlara karşı düşük bariyer özellik- da kullanılan polimerlerden olan bir dayanıma, sünekliğe ve sertliğe leri gösterirken, yüksek yoğunluklu sahiptir. Amorf PET ise daha iyi polietilen (HDPE), daha yüksek kris- taliniteye sahip olduğu için, daha Şekil 1. Polietilen a) doypack ambalaj [4] ve b) kimyasal yapısı iyi mekanik ve bariyer özellikler ser- gilemektedir. Doypack ambalajlar- da kullanılacak ürüne bağlı olarak PE türü de değişmektedir. Örne- ğin, gıda ürünlerinde LDPE tercih edilirken yüksek dayanım ve bari- yer özelliklerinin istendiği ev kim- yasallarında HDPE tercih edilebil- mektedir. Şekil 1.a’da PE doypack ambalaj gösterilmektedir. Bunların yanında, darbe dayanımı, soğuğa dayanıklılık ve şeffaflıkta azalma ol- 59Plastik & Ambalaj Teknolojisi/Mayıs 2022
Şekil 2. Polipropilen sınıflandırması yapışmayla bir katman oluşturmak- ve kahve paketlemelerinde Naylon ta ve bu katman ile bir taşıyıcı film 66 tercih edilmektedir[3]. süneklik gösterirken daha düşük olarak kullanılmaktadır. Kahve, süt sertliğe sahiptir [2]. PET ve PBT’nin tozu ve et ürünlerinin vakum ve 2.2 Üretim Yöntemleri yapısı Şekil 3’te verilmektedir. inert gazla paketlenmesi bu tür uy- gulamalara örnek olarak verilebilir. Ambalajlar için film üretim yön- Bir diğer polimer olan PA’nın fark- Bu PA laminasyonlar, kutu içinde temi üflemeli film ve dökme film lı çeşitleri bulunmaktadır. Yapısal torba (bag in box) sıvı paketleri yöntemi olmak üzere ikiye ayrıl- farklılıklar nedeniyle özellikleri ve için iç torbalarda da kullanılmakta- maktadır[5]. Dökme film üretimde, kullanım alanları değişmektedir. dır[2]. Gıda ve tıbbi alanlarda Nay- üflemeli film yöntemine göre daha Ambalajlarda genellikle kullanılan lon 6 tercih edilirken, et ve peynir çok ürün alınmaktadır. Bu nedenle Naylon 6 ve Naylon 66’nın özel- paketleme, sert paketler, atıştırma- büyük hacimli üretimler için dökme likleri; yüksek mekanik dayanım, lıklar, çeşniler, rendelenmiş peynir film yöntemi seçilebilmektedir. Her iyi termal boyutsal stabilite, iyi gaz iki yöntemle de 3,5,7,9 veya daha bariyeri özelliği, yüksek su emme Şekil 3. PET ve PBT kimyasal yapısı fazla katmanlı filmler üretilebilmek- oranı ve en yüksek denge su içe- tedir [3]. Doypack ambalajlarda riği (%8 veya daha fazla), güçlü kullanılan filmler tek katmanlı, çok asitlere ve bazlara karşı zayıf kim- katmanlı, alüminyum laminasyon, yasal direnç gibi özellikleri ortaktır kâğıt laminasyon veya metalize [3]. Naylon 66 ve Naylon 6 yapısı film yapısında olabilmektedir. Her Şekil 4’de verilmektedir. Poliamid iki yöntem ile tek adımda katmanlı filmler gazlara ve aromalara karşı film yapısı elde edilmek istenilirse iyi bariyer özelliklere sahip olsa da, birden fazla ekstrüder ve özel bir su bariyer özellikleri kötüdür. Eri- kafa kullanılarak koekstrüzyon işle- me sıcaklıkları 175 -262°C arasında mi uygulanabilmektedir. Eğer üre- olan PA, ayrıca çeşitli uygulama- tim sonrasında katmanlı film yapısı larda 50-70 °C arasında değişen elde edilmek istenirse kullanılan düşük sıcaklıklarda kullanılabilmek- filmlere göre farklı laminasyon iş- tedir. PA genellikle iyi su buharı lemleri uygulanabilmektedir[6]. bariyeri ve ısıl yapışma özellikleri- Eğer filmlerin üzerine reklam, re- ne sahip PE ile birleştirilerek daha sim ya da yazı eklenmek istenirse iyi özellikli ürünler elde etmek için de çeşitli baskı yöntemleriyle baskı kullanılmaktadır. PA’nın çift eksenli yapılabilmektedir. oryante edilmesi işlemi ile dayanım artmaktadır. Laminasyonlarda ısıl 60 Plastik & Ambalaj Teknolojisi/Mayıs 2022
Şekil 4. Naylon 6 ve Naylon 66 kimyasal yapısı nilen katman kadar ekstrüzyon ve kafa gerekirken üretim sonrasında Üflemeli film üretim yöntemi yan doypack ambalajlarda kullanı- laminasyon ve baskı işlemlerine lırken, çok katmanlı filmler bariyer tabii tutulabilmektedir. Yapılmak Bu yöntem üreticiye, tek bir işlem- özellikleri geliştirilmiş doypack am- istenen katmanlı yapı üflemeli film de film oluşturma, kontrol edilebi- balajlarda tercih edilmektedir. üretimiyle aynı prensiptedir (Şekil lir film kalınlığı ve genişliği, yüksek Dökme film üretim yöntemi 9). Tek tabakalı filmler şeffaf ve verimlilik ve farklı malzemelerle Dökme film üretimde eriyik düz özel bir gereksinimi olmayan doy- kombinasyon edilebilme gibi avan- bir kafadan soğutma silindirine pack ambalajlarda kullanılırken, taj sağlamaktadır[7, 8]. Ekstrüzyon dökülmekte, (Şekil 8). Soğutul- çok katmanlı filmler bariyer özel- şişirme yönteminde besleme hu- makta ve makine yönden oryante likleri geliştirilmiş doypack amba- nisi, ekstrüder, vida, kovan, kafa, edilmektedir. Kenar düzenleyiciler lajlarda tercih edilmektedir. Dökme soğutma ünitesi, fan, balon, kıla- yardımıyla film kenarlarındaki faz- yöntemiyle elde edilen filmler daha vuz plakaları, sıkıştırma silindirleri, lalıklar kesilir ve film sarılarak işlem şeffaf olduğu için, şeffaf doypack kılavuz silindirleri ve sarım ünitesi tamamlanmaktadır[10]. Üflemeli ambalajlarda yaygın bir şekilde ter- bulunmaktadır (Şekil 5) . film üretimi ne benzer şekilde tek cih edilmektedir. katmanlı ya da çok katmanlı film Besleme hunisine beslenen poli- üretimleri gerçekleştirilebilmekte- Laminasyon mer ekstrüderin içindeki ısıtıcılar dir. Üretim sırasında sadece iste- yardımıyla eritilmeye başlamakta- Doypack ambalajlarda kullanılan dır. Polimer eriyiği istenilen ürüne Şekil 5. Üflemeli film üretimi filmler genellikle çok katmanlı ya- göre homopolimer, karışım, blend pıya sahiptir. Katmanlı yapı oluş- ya da kompozit olabilmektedir. turmak için koekstüzyonun dışında Eriyen polimer tüp şeklinde olan laminasyon prosesi kullanılmakta- kafa kalıbına ulaşır ve kafa kalıbı- dır. Doypack ambalaj üretimindeki nın ortasından hava verilerek ba- lamine filmlerde genellikle plastik lon gibi şişirilmektedir. Film balon filmler, alüminyum folyo, kağıt ve halinde dikey olarak soğutulur ve metalize film kullanılmaktadır. Ter- bu şekilde makine yönünde or- cih edilen malzemelere göre farklı yante edilmektedir. Katılaşan film üretim ve laminasyon yöntemleri kılavuz plakaları tarafından katlanır kullanılmaktadır [11]. ve ardından sıkıştırma silindirleri tarafından sıkıştırılmaktadır. Kıla- vuz silindirler yardımıyla film sarım ünitesine gönderilmektedir. Sarılan film diğer aşamalar için hazır hal- de beklemektedir [7-9]. Bu işlem sonunda tek katmanlı bir film elde edilir ancak Şekil 6’da gösterildiği gibi birden fazla ekstrüder ve özel bir kafa kullanılırsa katmanlı filmler elde edilebilir. Tek tabakalı filmler şeffaf ve özel bir gereksinimi olma- 61Plastik & Ambalaj Teknolojisi/Mayıs 2022
Laminasyon film formundaki iki Şekil 6. Üflemeli film yönteminde katmanlı film üretimi ya da daha fazla malzemeyi sıcak- lık, basınç veya yapıştırıcı kullana- proseste katmanlar ve yapıştırıcı yonunda olduğu gibi silindirlerin rak bir araya getirip tek bir ürüne aynı anda silindire aktarılmaktadır. arasından geçerek basınçla yapış- dönüştürme işlemidir. Bu sayede Isı elektrikle sağlanmaktadır. İkinci tırılmaktadır. Termal laminasyonda bir üründe birden fazla özellik bir proseste ise eriyebilen toz malze- ise katmanlar ısı enerjisi kullanıla- arada bulunabilmekte ve ürünün me katman arasına dökülmektedir. rak yapıştırılmaktadır (Şekil 10.b). fonksiyonları artırılmaktadır. Lami- İki katman, ekstrüzyon laminas- Bu proseste katmanlardan en az nasyon işlemi birçok alanda farklı amaçlar için kullanılmaktadır. Doy- pack ambalajlarda ise bu işlem ge- nellikle ambalajın stabil bir şekilde durması ve bariyer özelliklerinin iyileştirilmesi için kullanılmaktadır. Diğer bir kullanım amacı ise baskı kolaylığı sağlamaktır. Laminasyon işlemi kullanılacak malzemele- rin cinsine, birbirlerine uyumuna, mekanik ve ısıl özelliklerine göre çeşitlilik göstermektedir. Laminas- yon işlemi ekstrüzyon, sıcak eriyik, termal veya yapıştırıcı laminasyon yöntemleri olmak üzere dört fark- lı şekilde gerçekleştirilmektedir Ekstrüzyon laminasyon işleminde farklı iki katman ekstrüzyon ka- fasından dökülen sıcak eriyik ile yapıştırılmaktadır (Şekil 10.a). Ar- dından silindirler tarafından basınç uygulanmakta ve soğutulmaktadır. Böylece laminasyon işlemi tamam- lanmakta ve film hazır hale gel- mektedir. Sıcak eriyik laminasyon işlemi ekstrüzyon laminasyon işle- mine benzemektedir. Bu işlemde iki ayrı proses bulunmaktadır. İlk Şekil 7. Dökme film üretimi 62 Plastik & Ambalaj Teknolojisi/Mayıs 2022
Şekil 9. Dökme film yönteminde katmanlı film üretimi birinin ısıyla yapışabilmesi gerek- da çikolatalı ve kayısılı müsli ör- leri kullanılmıştır. Daha sonra bu mektedir. Silindirlerden geçerken neklerini kâğıt torba, kağıt tüpler ürünler bir yıl boyunca saklanmış ısıtılan ve yapışan katmanlar daha ve doypack olmak üzere 3 farklı ve her on beş günde bir numune sonra preslenerek soğutulmakta- ambalajı 9 ay boyunca saklamış- açılarak analiz edilmiştir. Alümin- dır. Böylece işlem tamamlanmak- tır. Ambalajlarda; içleri alüminyum yum doypack ambalaj alüminyum, tadır. Bir diğer teknik olan yapış- katmanlı ve düşük yoğunluklu po- polietilen ve polietilen tereftalat tırıcı laminasyonu kuru ve ıslak lietilen (LDPE) siyah kapaklı karton malzemeler içermektedir. Alümin- olmak üzere ikiye ayrılmaktadır kâğıt tüpler, polipropilen (PP) pen- yum yapısı dışardan ışık, hava, nem (Şekil 10.c-d). Kuru yapıştırmada cereli kahverengi kraft kağıdı pa- ve tozdan koruduğu için ürünlerin yapıştırıcı malzeme yapıştırma iş- ketler ve PAP/Al/PE içeriği ile zipli daha uzun süre taze kalmasını sağ- lemi yapılmadan önce kurutulur ve doypack paketler kullanılmıştır. Ör- lamıştır. Metalize doypack ambalaj silindirlerden geçirilmektedir. Islak neklerin nem içeriği, su aktivitesi, esnetilmeyen polipropilen ve me- yapıştırmada ise, yapıştırıcı yapış- küf ve mayaların oluşumu, uçucu tal malzemeler içermektedir. Ön tırma işlemi yapılırken ıslak olmak- bileşiklerin sayıları ve duyusal ka- tarafı şeffaf arka tarafı metaliktir. tadır. Daha sonra kuru yapıştırma liteleri analiz edilmiştir. Sonuçlar- Alüminyuma ek olarak ürünün ne da olduğu gibi silindirlerden geçe- da en az nem kaybı, en yüksek su olduğu ön taraftan görülmektedir. rek işlem tamamlanmaktadır [6]. aktivitesi, en az mantar oluşumu, Ürünün tazeliğini uzun süre koru- Bu yöntemlerin hepsi kullanılacak uçucu bileşiklerde en az azalma maktadır. Şeffaf doypack ambalaj katmanlara ve uygulamalara göre ve sabit bir duyusal kalite doypack polietilen ve polietilen tereftalat alüminyum folyo ve metalize film ambalajlarında görülmüştür[13]. malzemeler içermektedir. Her iki laminasyonu için kullanılabilmekte- tarafı da şeffaftır bu sayede ürünün dir. Kağıt laminasyonun da ise ısıya Kulcu ve arkadaşları farklı amba- ne olduğu görülmektedir. Ürünle- karşı dayanımdan dolayı genellikle laj malzemelerinin ve farklı amba- rin içinden ışık geçebilir, uzun süre ekstrüzyon ve yapıştırıcı laminasyo- laj yöntemlerinin kuru ürünlerin koruma sağlamamaktadır. Sonuç nu tercih edilmektedir. depolanma süresi boyunca ürün olarak; vakum paketlemenin ürün- üzerinde gösterecekleri etkileri lerin tazeliğini daha uzun süre ve 3.Doypack Ambalajları İle İlgili araştırmışlardır. Ürün olarak ku- alüminyum doypack ambalajın ise Çalışmalar rutulmuş elmalar kullanmışlardır. ürünleri maksimum derecede koru- Ambalaj olarak şeffaf, metalize ve duğu gözlemlenmiştir [14]. Bazı literatür çalışmalarında doy- alüminyum doypack ambalaj kul- pack ambalajların diğer ambalaj- lanılmıştır. Ürünlerin her biri 200 Kirse-Ozolina ve arkadaşları ise larla kıyaslandığında doypack am- gr olacak şekilde paketlenmiştir. borş ve bezelye çorbasının cam balajların daha uzun raf ömrüne Paketleme yöntemi olarak atmos- kavanoz ve doypack ambalajla pa- sahip olduğu verilmiştir. Örneğin ferik ve vakum paketleme yöntem- ketlenmesini karşılaştırmıştır. Ça- Senhofa ve arkadaşları çalışmasın- 63Plastik & Ambalaj Teknolojisi/Mayıs 2022
Şekil 10. Laminasyon yöntemleri a) ekstrüzyon laminasyon, b) termal laminasyon, c)yapıştırıcı laminasyon (ıslak yapıştırma), d) yapıştırıcı laminasyon (kuru yapıştırma) [12] lışmada duyusal değerlendirme, pack ambalajlar üretilebilmekte ve Blown Film Extrusion (Film Blowing). http:// su aktivitesi, pH, renk, aromalar bu ambalajlar gıdadan kimyasal- www.industrialextrusionmachinery.com/ ve yoğunluklar analiz edilmiştir. lara kadar çok geniş bir yelpazede plastic_extrusion_blown_film_extrusion. Üretim sırasında enerji tüketimini kullanılabilmektedir. html#:~:text=Also%20known%20as%20 azaltan doypack ambalajlar karşı- Film%20Blowing,to%20create%20a%20 laştırma için avantaj sağlamıştır. Kaynaklar flat%20film. (26.05.2022) Aynı zamanda ürünün kullanıl- dıktan sonra geri kazanımı içinde 1.fDemirci, B., Türkiye Plastik Sektör Raporu 9.fCantor, K., Blown Film Extrusion, Hanser doypack ambalajlar sterilizasyon 2021 İlk 9 Ay, Plastik Araştırma, Geliştirme Publishing, Munich, 2011. döngüsünü azaltmıştır. Paketleme ve İnceleme Dergisi PAGEV. 2021(3):157, kısmında sıcak ve soğuk hazırlama 150-176, 2021. 10.fAbdel-Bary, E.M., Handbook of Plastic yöntemleri karşılaştırıldığında ise Films, iSmithers Rapra Publishing, 2003. cam kavanozun geliştirilebileceği 2.fPiringer, O.G., Baner, A.L., Plastic Packa- ancak doypack ambalajda soğuk ging: Interactions with Food and Pharma- 11.fDemirel, A.S., Aydoğdu, R.B., Çetin, hazırlama yönteminin uygun oldu- ceuticals, John Wiley & Sons, 2008. M.Ş., Toprakçı O., Karahan Toprakçı, H.A., ğu gözlemlenmiştir [15]. Doypack Ambalajların Temel Özellikleri ve 3.fEbnesajjad, S., Plastic Films in Food Pac- Üretimi, Plastik ve Ambalaj Teknolojileri Sonuç kaging: Materials, Technology and Applica- Dergisi, 2022(3), 64-69, 2022. tions, William Andrew, 2012. Doypack ambalajlar, ambalaj sek- 12.fHernandez, R.J., S.E., Selke, Culter, töründe yaygın olarak kullanıl- 4.fPE Doypack Ambalaj, https://tr.dhgate. J.D., Plastics Packaging: Properties, Proces- maktadır. Bu derlemede, doypack com/product/11x14cm-220ml-50pcs- sing, Applications, and Regulations, Hanser ambalajlarda kullanılan filmlerin clear-plastic-doypack/448881389.html. Publishing, Munich, 2000. üretim yöntemleri ve en çok kulla- (26.05.2022) nılan polimerler ele alınmış ve bu 13.fSenhofa, S., Straumite, E., Sabovics, alanda yapılan bilimsel çalışmalar 5.fEmblem, A., Packaging technology: Fun- M., Klava, D., Galoburda R., Rakcejeva, T., derlenmiştir. Yapılan literatür araş- damentals, materials and processes. 2012: The Effect of Packaging Type on Quality of tırmasına göre, farklı malzeme ve Elsevier. Cereal Muesli During Storage, Agronomy üretim teknolojisinin kombine edil- Research, 13(4): p. 1064-1073, 2015. mesiyle farklı özelliklere sahip doy- 6.fAydoğdu, R.B., Demirel, A.S., Çetin, M.Ş., Toprakçı O., Karahan Toprakçı, H.A., 14.fKulcu, R., Determination of the Ef- Laminasyon Prosesi ve Farklı Laminasyon fects of Different Packaging Methods and Teknikleri, Plastik ve Ambalaj Teknolojileri Materials on Storage Time of Dried Apple, Dergisi, 2022(4), 67-73, 2022. International Journal of Science and Tech- nology, 4(2), 238–255, 2018. 7.fJenkins, W.A. and K.R. Osborn, Plastic Films: echnology and Packaging Applicati- 15.fKirse-Ozolina, A., Muizniece-Brasava, ons, CRC Press, 1992. S., Raits, E., Kruma, Z., Effect of Sterilization Parameters on Quality of Commercially-Pre- 8.fIndustrial extrusion and machinery. pared Instant Soups, Engineering for Rural Development, 22(24.05): p. 2019. 64 Plastik & Ambalaj Teknolojisi/Mayıs 2022
MAKALE Polyolefin Plaka Ekstrüzyonu -1- Giriş Ekstrüzyon Primdrive Mechanics u derlememizin ilk bölümünde Ekstrüzyon işlemi, bir polimerin ısıtılmış tek katlı bir levha ekstrüzyon bir kovan içinde sürekli dönen bir vida prosesini basit bir şekilde ta- tarafından sıkıştırılması, eritilmesi karış- nımlamaya çalıştık. Ayrıca önemli nok- tırılması ve taşıması işlemdir. Homojeni- talar ve sorun giderme gibi konulara ze edilmiş eriyik bir dizi ek sistem için- dikkat çekmeyi amaçladık. Okurken göz den geçerek en son istenilen genişlik ve önünde tutulması gereken bir nokta bu kalınlıkta levha haline geleceği yatay ka- içerikte paylaşılan bilgilerin tüm polimer lıba ulaşır. Kalıptan tahliye edildiği gibi tipleri için geçerli olmayacağıdır. PET ile soğutulması ve hassas ölçülendirilme- PP veya PMMA levha hattının ortak nok- si için soğutulmuş merdanelere sahip taları bulunsa da bir takım konfigüras- kalenderden geçer kenarlarından final yon farklarının olacağı da açıktır. Bu ne- genişliğe kesilir ve boş bir bobin üstüne denle burada verilen bilgiler ağırlıklı ola- sarılarak rulo haline getirilir. rak polyolefin için özetlenmiştir. Özellik- le ekstrüzyon uzmanlığı olmayanlar için Vida ve Kovan faydalı olacağını umduğumuz, firmala- rın ekstrüzyon eğitimlerinde kullanabi- Bir polyolefin vidalı ekstrüder tipik ola- leceği bir prosese giriş seviyesi kılavuzu- rak 3:1 sıkıştırma oranına ve ortalama dur. Verilen bilgiler, derlenmiş literatür 24-32:1 L/D oranına sahiptir. Böyle bir bilgilerine ve teknik kadromuzun biri- vida proses edilen malzemenin reolojik kimlerine dayanmaktadır. özelliklerine, istenilen üretim miktarına ve blend edilen malzeme sayısına bağlı 65Plastik & Ambalaj Teknolojisi/Mayıs 2022
olarak tek kademeli veya iki kade- törde farklı hesaplama yöntemleri Besleme bölgesinin geri kalan meli vida olabilir, genellikle çeşitli olmasına rağmen basitçe “efektif uzunluğunda sıcaklık kademeli tiplerde tek veya iki farklı miksere vida uzunluğunun vida çapına ora- olarak arttırılır. Kovan ve vida yü- sahiptir. Kovan, aslında vidayı ba- nıdır”. Vidanın efektif olmayan kıs- zeyleri arasındaki sıcaklık gradyanı, rındıran içi boş bir silindirdir, bir mı bu hesaplamaya dahil değildir. polimerin kovan yüzeyine yapışma- yataktır. Vida kanatları ile kovanın Ne kadar yüksek olursa uzunluk sını, vida yüzeyinde kaymasını ve iç yüzeyi arasındaki boşluk anma çapa göre o kadar fazladır. İşleni- vida döndükçe ilerlemesini en üst çapına ve normlara göre belirlenir. len malzeme tipine göre değişir, düzeye çıkarmasını sağlar. Buna Tabi bunda proses edilen malze- istisnalar vardır ancak genelde “slip/stick effect” denir. Bu etkiyi me de önemlidir. Genellikle çapta 22:1 den yüksek olması istenir. Bu arttırmak için bazı uygulamalarda 0.15-0.25mm mertebesindedir. boyutlar, polimerin erimesi ve ka- boğaz girişinde 3-4 tur boyunca rışması için gerekli kovanda kalma kovan iç yüzeyinde düz veya spiral Bir ekstrüderin kalbi vida-kovan iki- süresine göre belirlenir. Elbetteki kanallar bulunur. Bu kanallar ko- lisidir. İyi çalışan bir vida olmadan vidanın dönüş hızı da kalma süresi vana tutunma eğilimini arttırarak kaliteli bir eriyik, doğru sıcaklık ve için bir etkendir. Ekstrüder vidası besleme performansının yükselme- stabil bir akış elde etmek mümkün üç ana bölge veya bölüm ile ta- sine yardımcı olur. değildir. sarlanmıştır: besleme, sıkıştırma ve dozajlama bölgeleri. Vida Sıkıştırma Bölgesi Vida Sıkıştırma Oranı (Compression Ratio) Vida Besleme Bölgesi Geçiş bölgesi olarak da bilinen sı- kıştırma bölgesi, koni şeklinde bir İlk hatve derinliğinin son hatve de- Vidanın besleme bölgesi genelde köke ve giderek azalan kanal de- rinliğine oranı sıkıştırma oranı (CR) sabit hatve ve kanal derinliğine rinliğine sahiptir. Azalan kanal de- olarak bilinir. Tipik bir poylolefin sahiptir. Sadece malzemeyi kovan rinliği sayesinde malzemenin hap- vidanın sıkıştırma oranı 3:1’dir. içine alma ve ileriye doğru iletme solduğu hacim giderek daralır. Bu Gereğinden fazla CR, aşırı kesme amacı taşır. Besleme bölgesinde sı- sıkıştırma peletleri bir eriyik haline (shear), yüksek sıcaklık, aşırı motor caklık nispeten düşük tutulur. Hat- getirir. Peletler sıkıştırmaya maruz zorlanması ve polimer degredas- ta soğuk tutmak için bazı uygula- kaldığında, bir tarafta birbirleri yonuna neden olur. Gereğinden malarda kovan dışındaki bir ceket- ile olan temasından diğer tarafta düşük ten veya vida içindeki bir kanaldan vida ve kovan yüzeyleri üzerindeki soğuk su sirkülasyonu sağlanır. yüksek sürtünmeden dolayı ek ısı CR, yetersiz kesme, düşük sıcaklık Böylelikle peletlerin erken eriyip üretilir. Bu ısı, sürtünme ısısı olarak ve eriyik içinde erimemiş partiküller boğazda birbirlerine veya vida yü- bilinir ve kovan dışındaki elektrikli kalması demektir. zeyine yapışmaları ve girişi tıkama- ısıtıcılardan gelen harici ısı ile bir- ları engellenir. Bu bölüm genelde leştirilir. Sıkıştırma bölgesi genellik- Vida L/D (Uzunluk/Çap) Oranı 3-4 tur uzunluğundadır. le vida uzunluğunun yaklaşık yüz- L/D olarak bilinen bu oran, sek- 66 Plastik & Ambalaj Teknolojisi/Mayıs 2022
de 50’sidir. Sıkıştırma bölgesi, ko- Xaloy® Nano™ tip bir Mixer leştiği hattın üzerinde kapalı hazne nik veya kademeli tasarım olabilir. içinde olmalıdır. Filtre elemanının Diğer Eriyik Ekipmanları kullanılma nedeni proses gerekli- Vida Dozajlama Bölgesi liklerine bağlı olarak değişir. Bunun Bir ekstrüder sisteminin downs- başlıca nedenleri malzemenin kirli Vidanın dozajlama bölgesi, sıkış- tream ekipmanları kovan ve kalıp olması veya işlem sırasında bir şe- tırma bölümünün sonunda başlar arasında bulunur ve genellikle aşa- kilde kirlenmesidir. Çoğu üretici ve vida ucunda biter. Dozajlama ğıdakilerden bir veya birkaçının bir- kozmetik veya kalitesel nedenlerle bölgesi, besleme ve sıkıştırma bö- leşiminden oluşur: bu kirliliğin final ürüne taşınmasını lümlerinden daha sabit bir kesite istemezler. Kirliliğin seviyesine göre ve daha küçük kanal derinliğine Filtre Değiştirici filtre elemanının belli bir sıklıkta sahiptir. Bu boyutlar nedeniyle, değiştirilmesi gerekir. İşte bu nok- dozajlama bölgesindeki polimer Filtre değiştiriciler düz plaka şek- tada filtre değiştiriciler devreye gi- fiziksel ve termal olarak eriyiği lindeki bir filtrenin kolay değişimini rer. Farklı tipteki değiştiriciler hattın homojenleştirmek için yoğun kes- sağlayan ekipmanlardır. Normalde durmasını gerektirmeden kirli filtre me ve karıştırmaya tabi tutulur. yüksek basınç altında ve sürekli elemanının akıştan çıkarılmasını ve Polimer içindeki sıcaklık gradyanı, çalışan bir hat içindeki böyle bir yeni filtre elemanının akışta yerini vidanın yüzeyinden kovanın yü- elemanı değiştirmek mümkün de- almasını sağlarlar ve bunu otoma- zeyine 15°C’ye kadar değişebilir. ğildir. Filtre elemanı akışın gerçek- tik yaparlar. Bitmiş üründeki kusurları önlemek için homojen polimer sıcaklığı kri- Eriyik Pompası tik önem taşır. Dozajlama bölümü, polimerin ilave karıştırılmasını sağ- Genellikle dişli pompa olarak ta lamak için farklı karıştırıcı tipleri ile adlandırılan eriyik pompası, sistem desteklenir. basıncını artırmayı, ama daha da önemlisi eriyik akışı sırasında oluşan basınç dalgalanmasını daha dar bir aralıkta stabil tutmayı amaçlayan iki dişliden ibaret bir cihazdır. İdeal bir ekstrüderin basınç dalgalanma- sı yapısı gereği ±5 aralığında sey- redebilir. Ancak eriyik pompası ile Nordson BKG® V Tip bir Kesintisiz Backflush Filtre Değiştirici 67Plastik & Ambalaj Teknolojisi/Mayıs 2022
bu dalgalanma ±1 seviyesine indi- tik bir elemandır. Hareket etmez, Levha Kalıbı rilebilir. Sonuç daha stabil bir akış içindeki kanatlar dolayısıyla içinden ve final üründe ölçüsel kararlılıktır. geçen eriyiği arka arkaya birkaç ka- Bir levha kalıbı, erimiş polimeri ön- Bu nedenle özellikle daha ince ve demede bölüp tekrar bileştirilerek ceden belirlenmiş bir genişliğe ve daha dar toleranslara sahip ürün- karıştırır. 6-8-10 veya daha fazla tek tip kalınlığa yaymaya hizmet lerde kullanılması doğaldır. kademeli olabilir. Farklı dizaynlara eder. Düzgün levha kalınlığı için sahip tipleri vardır. Kullanılmasın- dengeli bir kalıp gereklidir. Tipik Pompa sistemi malzeme tasarrufu daki gereklilik polimerin hafızası ol- bir polyolefin tek katlı levha ka- sağlar, ekstrüder verimliliğini (kgh) masına bağlıdır. Bir önceki adımda lıbı, standart coathanger tipi bir artırır, ürünün boyutsal stabilitesini eriyik pompasından geçerken olu- kalıptır. Bu kalıp, gözyaşı damlası iyileştirir. şan diş izleri final üründe düzenli şeklinde bir kesite ve yerine göre enine çizgiler olarak ortaya çıkar. 0.025 ila 0.15 Ra yüzey pürüzlülü- Bir pompa sisteminin birkaç ana Bazı üretimlerde bu çizgiler çok net ğüne sahip krom kaplı bir manifold parçası vardır; Eriyik pompası, görülmez ancak eğer plaka termo- kanalına; polimer akışını kalıbın motor, redüktör ve kontrol ünite- form vakuma tabi tutulursa çizgiler tüm genişliği boyunca eşit olarak si gibi. Ana kontrol ve tahrik bir daha da belirginleşebilir. Bu çizgi- dağıtmak için dahili ayarlanabilir motor tarafından sağlanır. Kontrol leri ortadan kaldırmanın tek yolu bir kısma barına ve esnek bir dudak ünitesi pompadan aldığı verilerle pompadan sonra eriyiği tekrar ka- takımına sahiptir. aynı zamanda dozajlamadan baş- rıştırmaktır. layarak tüm ekstrüder hızını kont- Temel olarak bir kalıbın birkaç ana rol eder. Pompanın giriş ve çıkış hedefi vardır. Eriyiği mümkün olan tarafından bulunan basınç sensör- en kısa sürede kalıp içinde tutmak, lerinden alınan veriler anlık olarak polimerin akış kanalına yapışmasını kontrol ünitesi tarafından işlenir ve önlemek, kenarlardan ve ortadan arka tarafta bulunan ekstrüderi de gelen polimerin yakın sürelerde regüle eder. Ekstrüder vidası ge- kalıbı terk etmesini sağlamak (bu rektiğinde hızlandırılıp gerektiğin- fiziksel olarak çok zor bir problem- de yavaşlatılarak pompanın ihtiyacı dir), eriyik sıcaklığını her noktada olan malzeme akışı tesis edilir. sabit tutmak, kalınlığı dudak ge- nişliği boyunca hassas bir şekilde Statik Mikser ayarlamak, polimerin kör noktalar- da takılı kalmasını önlemek gibi. Adından da anlaşılacağı gibi sta- Kalıbın farklı bölüm ve fonksi- Nordson EDI® Ultraflex™ Fastgap™ Tipi bir Plaka Ekstrüzyon Kalıbı yonlarına değineceğimiz yazımı- zın 2’inci bölümü Haziran sayı- sında yayınlanacaktır. 68 Plastik & Ambalaj Teknolojisi/Mayıs 2022
MAKALE Rotogravür Baskı Modeli Baran Özkana,c, Özet eden baskı teknolojisi, hız kesmeden yoluna devam etmektedir. Prof.Dr.Semih Ötleşa,b lk insanların ortaya çıktığı milattan önce 200.000 yıllarından bu zama- 1. Giriş aEge Üniversitesi, na kadar, insanlar için olmazsa ol- Fen Bilimleri Enstitüsü, maz şeylerden birisi de koşulsuz şartsız Baskı, metin veya görselin karton, ku- Ürün Yaşam Döngüsü iletişimdi. Gerek göçebe hayata gerekse maş, film veya herhangi bir basılabile- Yönetimi Anabilim Dalı yerleşik hayata geçilmiş olsun her insa- cek bir yüzeye basılması ile elde edilen bEge Üniversitesi, nın yaşamını devam ettirebilmek için renkli veya renksiz bir işlemdir. Birçok Ürün Yaşam Döngüsü iletişim halinde olması gerekmekteydi. çeşidi de bulunan baskı yöntemlerinin Yönetimi Mükemmeliyet Yüz yıllar geçtikçe ve insanoğlu daha geçmişi insanlık tarihi kadar eskidir. Kil Merkezi da akıllanmaya başladıkça, sadece ileti- tabletlerden günümüze kadar uzanan cÜretim Mühendisi, şim ile yetinmeyip, yaşantıları boyunca bu mükemmel teknoloji, geçmişten gü- Pilenpak Ambalaj gördüğü birikimleri ve deneyimleri diğer nümüze asla yok olmayacağının da gös- kuşaklara aktarmayı düşündü. Yazının tergesidir. Geçmişten bu zamana kadar icadına kadar olan sürede resimlerle bu insanlık tarihinde önemli bir rol oynayan yapılmaya çalışılsa da özellikle yazının baskı tekniği, ilk çıktığı zamanlardan bu icadı ile beraber insanlık tarihi baştan zamana kadar hem saklama hem de yazıldı. Gelecek kuşaklara aktarımların modern ve şıklık bakımından insanların teknolojinin gelişmesiyle de son derece vazgeçilmezi olmuştur. kolaya indirildiği zamanlarda bilgi, çok daha hızlı bir şekilde yayılmaya ve akta- 2. Baskı Teknolojisi Tarihi rılmaya başlandı. Bilgileri yayma ve daha 2.1 Tarihçe ve Gelişim çok kişiye daha kolay yoldan ulaşma ar- zusu ile insanoğlu bir yazıyı veya bir res- İnsanlar var oluşundan bu yana sürekli mi kolay yoldan çoğaltabileceği teknik- iletişim halinde olan ve gelişmeye açık ler geliştirerek baskı teknolojisi geliştir- canlı türleridir. Yazının icadından önce di. Bir süre sadece kitap, ansiklopedi ve de resimler çizerek, konuşarak ve hatta sözlük gibi şeyler basılırken, zamanla bu ateş ile haberleşme yöntemleri kullan- teknikler ile saklama ve koruma işlerinin mış ve bu durum yazının bulunmasına de hızla olunabileceği gözlemlendi. Bil- kadar bu şekilde devam etmiştir. Yazı- gileri aktarma ile başlayan bu yolculuğa, nın bulunması ile de insanoğlu her türlü ürünleri saklama ve korumaya yönelik bilgiyi not edebildiği gibi bu bilgilerin de ambalaj ürünlerinin üretimi ile devam aktarılmasının önünü açmış oldu. Fakat bilgi aktarımı son derece yavaş ve me- şakkatliydi. Çünkü yazının bir yerden bir yere taşınması ve çoğaltılması bir o ka- 69Plastik & Ambalaj Teknolojisi/Mayıs 2022
dar zordu. Bu durum yerini taşlar- Resim 1: Papirüse yazılmış yazılar hinde Viyana ziyaretine giden To- dan, kil tabletlere, kil tabletlerden katlı Apkar isimli kişi burada mat- de yaprak ve kağıtlara bırakacaktı. devrimini başlatmıştır. Kendisi ise baacılık konusunda bilgiler edinmiş yapmış olduğu buluş ve yenilikler ve bu bilgiler ışığında da ilk matba- Tarihler M.Ö. 600 yıllarını gösterdi- ile matbaacılığın babası olarak ka- asını kurmuştur. Apkar, Pokir Kera- ğinde artık insanlar çok daha kolay bul edilmiştir. ganutyan Gam Aypperan isminde bir şekilde yazıları yayabilecekleri bir alfabe kitabı, bir dua kitabı ve bir yöntem bulmuşlardı; Papirüs. 2.2 Türk Baskı Tarihi ayinler ile alakalı da kitaplar yayın- Mısırlıların kullanmaya başladığı layarak 1569 yılına kadar beş adet bu yöntem ile yazı çok daha hızlı Türk baskı sanatı, 9. yüzyılda Doğu kitap kazandırmıştır. bir şekilde yayıldı ve hatta o dönem Türkistan’da Uygur Türkleri ile baş- yazılmış birçok papirüs günümüze lamıştır. Özellikle tahta oyma baskı Ermenilerin bu matbaa olaylarına kadar geldi. teknikleri konusunda kendilerini girmesinin ardından 1627 yılında son derece geliştiren Uygur Türkle- Rum’lar tarafından da matbaa ku- Tarihler M.S. 105 yılını gösterdiğin- ri, Budistler tarafından bu tekniğe ruldu. Nicodimus Metaxas adında de ise artık günümüzde kullandığı- gösterilen ilgiden dolayı genellikle bir papaz tarafından İstanbul’da mız kağıt kullanılmaya başlanmış- bu tekniği kullanmışlardır. Budist- kurulan bu matbaa Yahudiler Aley- tı. Çin’den icat edilen bu yöntem, lerin büyü yazımları, dua formülleri hine Küçük Risale ismindeki kitap M.S. 750 yılında Talas Savaşında ve günah çıkarma işlemleri adına ile faaliyete başlamıştır. Fakat ku- Çinlilere esir düşen Arapların, bu bu teknik kullanılmaktadır. Manas- ruluşunun üzerinden daha bir sene tekniği öğrenip gelmesi ile ilk önce tırlarda yazan metin, kitap ve for- bile geçmeden Cizvitler ya da bir İspanya’ya sonraki 1000 senede ise mülleri çoğalttıktan sonra satışını başka adıyla İsa Cemiyeti diye bi- tüm Avrupa’ya yayılmıştır. Çin’de yapan Uygur Türkleri bu sayede linen, Katolik klisesinin tarikatla- basım yöntemi ilk olarak, mermer maddi gereksinimlerini de karşıla- rından olan bu cemiyet baskısı ile kabartma yazı ve şekillerin üstüne mışlardır. matbaa kapatılmıştır. yaş kağıt baskılanması ve ardından kağıtların mürekkeplenmesi şek- Anadolu’ya kağıt gelmeden önce Osmanlı, bünyesinde birçok yaban- linde gerçekleşmiştir. Bu yöntem kumaşa uygulanan tahta oyma cı matbaacı bulundururken, Os- 300 yıl boyunca sürmüştür. Yeni yöntemi Yazmacılık adıyla da ad- manlı hayatını da gravür yöntemi yöntem ile beraber ağaç kütükleri landırılır. Avrupa’da Block Printing ile resimleyebilmek için yurt dışın- oyulmuş ve basılacak ürün kabart- de denen bu yöntem ile ilgili bu- dan sanatçılar ağırlamıştır. Bu ağır- ma şekline getirilerek mürekkeple- lunan ilk örnekler 16. yüzyıla da- lanan sanatçılar Osmanlı yaşantı- nip preslenerek kağıda basılmıştır. yanmaktadır. Anadolu’da ise 17. sını anlatan gravürler hazırlamış- yüzyıl sonrasında yaygın olarak lardır. 1533 senesinde Osmanlı’ya Baskı teknolojisi yavaş yavaş geliş- kullanılmaya başlanmıştır. gelen Flaman ressam Pieter Coeck, meye başlamışken asıl çığır açan olay 1450 yılında Johannes Guten- 1567 yılında İstanbul’da bir Ermeni berk tarafından olmuştur. Tahta matbaası kurulmuştur. 1562 tari- bloklar ile yapılan baskı kalıpları- nın aksine Gutenberk, metal ve kurşunu karıştırarak ne çok sert ne de çok yumuşak ve aynı zamanda defalarca kez kullanılabilen baskı makinesi geliştirdi. Tipo baskının temellerini atan Gutenberk, kurşun alaşımdan yapılan dökme harflerin, baskı bittikten sonra, diğer baskıda da kullanılmasını sağlayacak basım yöntemini geliştirmiştir. Hali ha- zırda Çin ve Kore’de kullanılmakta olan bu yöntem Johannes Guten- berk tarafından daha hızlı ve pra- tik bir hale getirilerek matbaacılık 70 Plastik & Ambalaj Teknolojisi/Mayıs 2022
Resim 2: Block Printing diği bilinse de Arapça harf kalıpla- Çukur Baskı Sistemleri arasına ise rının nereden geldiği veya nerede asıl konumuz olan Tifdruk Baskı bulunduğu zaman içinde yedi adet üretildiği bilinmemektedir. Tüm girmektedir. Bununla beraber Pad İstanbul gravürü hazırlamıştır. bunların sonrasında Yalova’da bir Baskı da Çukur Baskı Sistemleri ara- Sultanahmet’te bulunan At Mey- kağıt fabrikası da kuruldu. 1729 sında yerini almaktadır. Tampon danı mevkiinde, ilk olarak “Sultan yılında Vankulu Lügatı adında ilk baskı olarak da bilinen Pad baskı, Süleyman’ın Maiyeti” olarak farklı eseri ortaya çıkaran İbrahim Müte- kalem, seramik, top ve cam gibi gravürleri barındıran yedi gravür, ferrika ardından tarih ve coğrafya yüzeyi düz malzemelere baskı ya- Coeck’un vefatının ardından 1553 ile ilgili 16 eser daha yayınladı. pılmasında kullanılır. senesinde basılan özel bir albüm Düz yani Ofset Baskı Sistemleri ara- içinde bir araya getirilmiştir. 2.3 Baskı Çeşitleri sında ise Ofset Baskı yer almakta- dır. Tabaka Ofset Baskı, Web Ofset Her ne kadar Osmanlı Devleti, Rum Baskı çeşitleri geçmişten günümü- Baskı ve Lenticular Ofset Baskı da ve Ermeniler ile matbaacılığa girmiş ze teknolojinin de gelişmesiyle art- bu baskı sistemlerinin arasında yer olsa da ya da yurt dışından sanat- maktadır. Matbaanın başlattığı bu almaktadır. çılar ağırlamış olsa da Türk basım hızlı ve kolay basım tekniği birçok Bütün bu sistem topluluğu haricin- tarihi Johannes Gutenberk’in bu- farklı türlerde, farklı firma ve istek- de hepsinden bağımsız olarak Di- luşundan yaklaşık 300 sene sonra lere göre müşterisini bulmaktadır. jital Baskı, Hexac Chrome Baskı ve başlayabilmiştir. Bu duruma daha İşin kalitesinden mürekkebine, fil- Serigrafi Baskı modelleri de mev- çok Osmanlı Devleti padişahlarının minden makinesine kadar her biri cuttur. bakış açısı ve ekonomik durumlar birbirinden farklı olan bu baskı 3. Tifdruk Baskı etkili olmuştur. İbrahim Mütefer- türleri, müşterinin de her ihtiyacını 3.1 Tifdruk Baskı Tarihi rika tarafından 1727 yılında kuru- karşılamaktadır. Çukur baskı tekniğinin tam olarak lan ve 1729 yılında faaliyete geçen ne zaman kullanıldığı bilinmese matbaa, ilk Türk matbaasıdır. Günümüzde kullanılan yaygın bas- de on beşinci yüzyılda yapıldığı kı sistemlerinden ilki Yüksek Baskı tahmin edilmektedir. Bu teknik, ilk Açılan bu matbaada sadece dini Sistemidir. Bu yüksek baskı sistemi olarak kuyumcular tarafından kul- olmayan eserlerin basımına izin de kendi içinde iki kısma ayrılmak- lanılmış ve geliştirilmiştir. Genellik- verilecekti ve Şeyhülislam Abdul- tadır. Bu iki kısımdan ilki Tipo Baskı le Almanya ve İtalya’da kullanılan lah Efendi’den dinle ilgisi olmadı- ve ikincisi ise Flekso baskıdır. Genel kalburlama tekniği ile madeni lev- ğı yönünde fetva alındıktan sonra olarak patates baskı olarak da bili- basılabilecekti. Bununla beraber nen baskı sisteminin gelişmiş siste- Resim 3: İbrahim Müteferrika 3. Ahmet’ten de uygunluk ferma- mi olarak bilinen bu iki baskı mo- nı alındıktan sonra Darüt-Tıbaatil deli Yüksek Baskı Sistemleri arasına Amire adlı ilk matbaa kurulumuna girmektedir. başlandı. Makinenin ve Latin alfa- besi kalıplarının yurt dışından gel- 71Plastik & Ambalaj Teknolojisi/Mayıs 2022
haların üzerine sayısız noktacıklar Bağlayıcıların ise diğer bir adı re- Resim 4: Çukur baskı tekniği ile yapılan açmaktalar ve bu şekilde resimler çinedir. En önemli görevi ise renk resim oluşturmaktadırlar. verici maddeyi sıvı hale getirir. Bu sayede ise renk verici madde bası- gerekmektedir. Tifdruk baskıda ku- Yapılan diğer kazılarda ise ortaya labilir bir hal alır. Kullanılan bu re- ruma, mürekkep içindeki solventin çıkan eserler diğerlerine göre biraz çineler doğal ya da sentetik olarak buharlaşmasıdır. daha farklıdır. Bu kazılarda ortaya ikiye ayrılır. Doğal reçine bitkilerden çıkan levhalar altın ve gümüştendir üretildiği gibi kimyasal olarak ha- 3.2.1 Mürekkep Viskozitesi ve bu levhaların üzerine işlenmiş zırlanması da mümkündür. Fakat sayısız oyuklara siyah kimyasal bir sentetik reçine direkt olarak kim- Mürekkebin akmaya karşı oluştur- madde doldurularak yüzeyde siyah yasal yöntemlerle hazırlanır. Baskı duğu dirence viskozite denir. Eğer beyaz renkler elde edilmiştir. malzemesinin türüne göre de kul- ki viskozite çok akıcı ise viskozite lanılan reçine değişmektedir çünkü düşük, eğer ki çok yoğun veya ak- 15. yüzyılın önemli isimlerinden her plastikte doğal ya da sentetik mıyor ise viskozite yüksektir. olan Lucas Granach ve Albrecht reçine aynı etkiyi vermemektedir. Dürer, dini kitaplara çizdikleri re- Kağıt, folyo ve polimer filmlerde Mürekkeplerin viskozitesinin düşük simleri metale aktararak bu konu- sentetik reçine olarak nitroselüloz mü yoksa yüksek mi olduğunu an- daki ilk üretimlerini yapmışlardır. kullanılmaktadır. lamak için kronometre yardımı ile Bu tür çizimlerin de artmasıyla Çözücüler, adından da anlaşılaca- ölçüm yapılması gerekmektedir. Rönesans’ı beraberinde getirmiştir. ğı üzere mürekkep içerisinde bu- 100 mililitrelik bir ölçüm kabına lunan bağlayıcı, pigment ve yar- doldurulan mürekkebin kaç saniye- 3.2 Tifdruk Baskı Mürekkepleri dımcı malzemelerin çözünmesini de boşaldığı bize viskozite değerini sağlayan maddedir. Solvent olarak verir. Tifdruk baskı, bir resim bir şeklin adlandırılır. Tifdruk baskıda kullanı- ya da herhangi bir fikrin çoğaltıl- lan solvent sıvıdır. Solventlerin bir ması amacı ile kullanılabilecek be- diğer görevi de mürekkebin visko- lirli malzemeler ile film ya da kağıt zitesini ayarlar. Bu şekilde mürek- malzemesine transferini sağlayan kebin akışkanlığını kontrol ederek kimyasal bir karışımdır. Mürekkep- daha iyi bir basım sağlar. Tifdruk ler genel olarak dört ana madde- baskılarda baskı sonrasında en den oluşur ve bunlar; önemli olay kürlenme süresi dedi- ğimiz kuruma süresidir. Mürekkep, DRenk verici madde baskı esnasında fırınlardan geçerek kurumaktadır fakat asıl kuruma DBağlayıcı için baskıdan sonra da kurutulması DÇözücü Resim 5: Pigmentler DYardımcı maddeler olarak sıra- lanabilir. Burada renk verici madde olarak pigment ve boyar maddeler söy- lenebilir. Bunlar mürekkebe renk veren toz parçaları olmakla birlikte ikisinin de görevleri aynıdır. Fakat aralarında az da olsa fark bulun- maktadır. Boyar madde uygun bir çözücüde çözünebilir fakat pig- ment çözücüde çözünemez. Buna rağmen pigmentlerin renk haslığı çok daha iyidir. Bu nedenle de bir mürekkebin asıl kalitesini pigment- ler belirlemektedir. Durum böyle olunca da pigmentler maliyet açı- sından da büyük pay sahibidir. 72 Plastik & Ambalaj Teknolojisi/Mayıs 2022
Dünya genelinde viskozite ölçümü Resim 6: Viskozite ölçüm kapları Belirli büyüklükteki silindirlerden için çeşitli kaplar vardır. Türkiye’de uygun olan seçilerek işleme başla- en çok kullanılan kap türü Ford kap Bu işlemde filmin yüzeyine elektrik- nır. Bu makinelerde 80 santimet- türüdür. sel işlem yapılır ve film mürekkebi reden 2 metreye kadar kalıp silin- tutma özelliğine kazanır. Korona dirleri kullanılabilmektedir. Metal Viskozite ölçümü için en önemli deşarj ünitesi, yüksek frekanslı bir silindirin etrafı öncelikle bakır ile etkenlerden birisi sıcaklıktır. Sıcak- jeneratör, yüksek voltajlı bir kay- kaplanarak, ana silindirin zarar lık sabit 25 derece olması viskozi- nak, yüksek elektrik üreten sabit görmesi engellenmiş olur. Bakır tede doğru ölçüm için son derece bir elektrot ve karşısında silindirik kaplanan silindir, basılacak içeriğe önemlidir. İşleme başlamadan bir yalıtkan silindirden oluşur. Yük- göre aşındırma yöntemi ile CNC önce kronometre sıfırlanır. Kap sek frekanslı voltaj jeneratörüne tezgahlarında işlenir. Burada mik- mürekkebin içine daldırılır ve ta- (13.000-15.000 volt) bağlanan ron cinsinde milyonlarca çukur mamen dolduğu anda çıkarılarak elektrotlar, ozon emisyonları eşli- açılarak bu işlem gerçekleştirilir. kronometre çalıştırılır. Kap içindeki ğinde mavi kıvılcımlar şeklinde de- Çukur açma işlemi bittikten sonra mürekkep bittiği anda kronometre şarj olacaktır. Filmin yüzeyi elektro- bakır kaplı silindirin üzerine krom durdurulur ve kaç saniyede boşal- tun birkaç milimetre altından geçer kaplanarak pürüzsüz bir yüzey elde dığına bakılır. Çıkan değer, bizim ve elektrot ile yalıtım silindiri arasın- edilir. Bu sayede hem silindir orta- viskozite değerimizdir. da yüksek bir voltaj salınır. Bu işlem ya çıkabilecek zararlardan daha az sayesinde filmin yüzeyi boşaltılır ve etkilenir hem de Doctor Blade ismi Baskı esnasında sürekli olarak mü- oksitlenir. Bu nedenle filmin yüzeyi ile adlandırılan sıyırıcı bıçak daha rekkebin değeri ölçülmesi gerek- fiziksel ve kimyasal olarak modifiye rahat kayarak mürekkebi daha iyi mektedir. Bu durum önceleri el ile edilir. Baskı işleminde mürekkep, temizler. yapılmaktadır fakat günümüz de bu değiştirilmiş ve işlevselleştirilmiş faşnat dediğimiz makineler saye- plastik yüzey ile daha sıkı bir bağ Doctor Blade bıçaklarının sıyırma sinde yapılmaktadır. Belirli aralık- oluşturur. işlemi baskı için son derece önem- larla mürekkebin viskozite değerini lidir. Çünkü sıyırma işleminin tam ölçen faşnat, viskozitesi yükselen 3.4 Tifdruk Baskı Nedir? olmaması durumunda filme mü- mürekkebe solvent ilave ederek vis- rekkep bulaşarak hatalı bir basıma koziteyi düşürmektedir. Tifdruk baskı, Almanca kelime olan neden olur. Bunun önüne geçe- Tiefdruck adından gelmektedir. Bu- bilmek için de Doctor Blade’in si- 3.3 Korona İşlemi rada Tief derin anlamına gelirken, lindire yaklaşık 55 ile 65 derecelik Druck baskı anlamına gelmektedir. temas açısında olması gerekmek- Korona, tifdruk baskı makinele- Türkçe’de bu kelimeyi karşılayan tedir. Bu doğru bir sıyırma için rinde, mürekkep ve lak baskı iş- kelime ise çukur baskıdır. önemlidir. Her baskı sonrasında lemlerinde, film yüzeylerine basım düzenli olarak temizlenmesi gere- yapabilmek için kullanılan elekt- Tifdruk baskı adından da anlaşı- ken Doctor Blade, tutucu kullanı- ron bombardıman uygulama tek- lacağı üzere, silindir üzerinde çok larak monte edilmesi gerekmekte niğidir. Bu işlem baskı yapılacak fazla oyuklara doldurulan mürek- ve kesinlikle düz olmalıdır. Destek malzemenin, filme tutunması için kebin filme transfer edilmesi ile or- tutucunun dışarıya doğru 20 ile 25 önemlidir. Baskı öncesinde korona taya çıkan işlemdir. Ortaya çıkacak işleminin filmlere muhakkak uygu- olan ürün, her renk ve desen farklı- lanması gerekmektedir. lığında ayrılarak, her biri için silindir oluşturulur. Korona, baskı yapılacak yüzeyin baskı yapılmaya uygun hale getiril- mesi için yüzey geriliminin arttırıl- ması işlemidir. Birçok film için 36 ile 38 dyn/cm korona uygulanır. Filmlerde baskı yüzeyleri baskı için yeterli olunmayan yüzey enerjileri, uygun enerji seviyesine getirilerek filmin mürekkebi tutması sağlanır. Bu sayede mürekkepten filme mü- rekkep geçişi kolaylaşmış olur. 73Plastik & Ambalaj Teknolojisi/Mayıs 2022
mm çıkması gerekmekte ve Doctor Resim 7: Korona işlemi olarak hala gücünü koruyan Tifd- Blade’in ise hemen altında 3 ile 4 ruk Baskı Teknolojisi, teknolojisinin mm’lik bir çıkıntıdan çıkması ge- silindirinde işlenmiş yüzeyde kalan ilerlemesi ile daha da güçlenerek rekmektedir. mürekkebi kendine transfer ederek yoluna devam edecektir. fırına doğru giderek kurur. Aynı iş- Doctor Blade monte edilirken cı- lemi diğer ünitelerde de uygular ve Kaynaklar vataları iyi durumda ve eksiksiz ol- sonucunda baskı işlemi uygulan- malıdır. Tutucunun ve bıçağın mü- mış olur. 1)DWikipedia- Tifdruk https:// rekkepten arınmış olması gerek- tr.wikipedia.org/wiki/Tifdruk mektedir. Burada diğer bir sorun Sonuç ise dalgalanmadır. Dalgalanmayı 2)DMatbuu.com Tifdruk Baskı Nedir? önlemek için yapılması gereken ise İnsanlık tarihi boyunca, insanlar Kullanım Alanları Nelerdir? https:// cıvataları ortadan başlayarak kena- önce resimlerle, sonra yazı ile ileti- www.matbuu.com/blog/tifdruk-baski. ra doğru sıra ile dönüşümlü olarak şim halinde oldu. Mağara duvarla- html sıkmaktır. rına çizilen resimler ile başlayan ile- tişim kültürü, bir kelebek etkisiyle 3)DGarvure Process and Techonogy Tifdruk baskıda her bir renk ve de- önce matbaa sektörünü sonra hem 1991 https://www.worldcat.org/tit- sen farklı ünitelerde basılır. Her bir resmi hem de yazıyı birleştirerek le/gravure-process-and-technology/ ünitede desenin işlenmiş olduğu ambalaj sektörü denilen bir iş ko- oclc/24855465 silindir, silindire basınç uygulayan lunu çıkardı. Teknolojinin ilerlemesi bir Piresör ve mürekkebi silindire ile müşteri ihtiyaçları da o şekilde 4)DBozkurt, C.O., Çubukcu, C. 2016. ileten mürekkep merdanesi denen değişti ve gelişti. İnsanlar daha Geçmişten günümüze ve geleceğe yö- furnicher vardır. ucuza daha kaliteli yollar aramaya nelik baskı teknolojilerinin grafik tasarı- başladı. Bununla beraber şirketler- ma olan etkileri. 6. Uluslararası Matbaa Mürekkep merdanesinin bulundu- de kaliteyi daha ucuza vermenin Teknolojileri Sempozyumu, İstanbul. ğu mürekkep ünitesi iki bölümden yolunu aramaya başlamasıyla bas- oluşmaktadır. Bunlardan ilki mü- kı sektörü gelişmeye başladı. Farklı 5)DT.C. Milli Eğitim Bakanlığı – Megep rekkep haznesi, diğeri ise mürek- mürekkep çeşitlerinde, bağlayıcı- Matbaa Alanı. http://www.megep. kep tankıdır. Her renk için bu iki lara, tipo baskıdan, flekso baskıya meb.gov.tr/mte_program_modul/mo- bölümde ayrı ayrı bulunmaktadır. kadar birçok farklı yelpazede ürün duller_pdf/Dijital%20Montaj.pdf Mürekkep, mürekkep haznesine ve teknolojiler ortaya çıktı. Geldiği- makinenin yan tarafında bulunan miz noktada en iyi baskı teknolojisi 6)DEfe Gençoğlu – Rotogravür Baskı mürekkep tankı sayesinde aktarılır. Sistemi İstenmeyen maddelerin de uzak- Resim 8: Doctor Blade montaj laştırılması için tank içinde pompa 7)DHuber Group – Solvent Bazlı Baskı ve filtre bulunur. Pompa mürekkebi Mürekkepleri https://www.hubergro- hazneye gönderir. Haznedeki fazla up.com/tr/tr/product-finder mürekkep, tekrar hazneye geri ge- lir ve bu şekilde sürekli olarak bir devir daim oluşur. Furnicher, üzerinde dönen silindire mürekkebi aktarır. Silindirin tüm yüzeyi; işlenmiş ve işlenmemiş yü- zeylerin tamamı, mürekkep içinde kalır. Baskı silindirinin arkasında bulunan Doctor Blade dediğimiz sıyırıcı bıçak, işlenmiş yüzey harici bütün mürekkebi temizler. Baskı silindiri içerisinde sadece işlenmiş yüzeyde mürekkep kalır. Korona uygulanmış film, piresör ve baskı silindiri arasından geçerken, baskı 74 Plastik & Ambalaj Teknolojisi/Mayıs 2022
AMBALAJAVRASYA ‹STANBUL 2022 27. Uluslararas› Ambalaj Endüstrisi Fuar› HYBRID+ 12 - 15 Ekim 2022 www.PackagingFair.com Printing Technologies, d - Paper - Carton Packaging Technologies Special Section pcorninvetpr tainc&gk Ambalaj Baskı, Oluklu Mukavva - Karton Ambalaj Üretimi ve Konverting Teknolojileri ESNEK AMBALAJ SANAYİCİLERİ DERNEĞİ Adres : Tunus Caddesi 54/8 Kavaklıdere 06680 ANKARA Tel : 0312 466 60 23 Fax : 0312 466 60 24 TÜYAP FUAR VE KONGRE MERKEZ‹ [email protected] Büyükçekmece, ‹stanbul / Türkiye ‹STANBUL BU FUAR 5174 SAYILI KANUN GEREĞİNCE TOBB (TÜRKİYE ODALAR BORSALAR BİRLİĞİ) DENETİMİNDE DÜZENLENMEKTEDİR.
AKSOY PLASTİK VE MAKİNE 79 ARBURG 57 AVRASYA AMBALAJ FUARI 77 CHEN HSONG 11 ERKOÇ KALIP 33 FANUC FAVORİ GRUP 3 HAITIAN ÖN KAPAK İÇİ İLHAN KALIP KOLBAY DANIŞMANLIK 15 OREGO AMBALAJ 29 PAN MAKİNE 21 PLASTEC MAKİNA 27 PLASTEURASIA FUARI 41 PLASTİK&AMBALAJ TEKNOLOJİSİ DERGİSİ ÖN KAPAK RACEPLAST 76 RXM MAKİNA 39 SENA MAKİNA 80 SİSAN MASTERBATCHES ARKA KAPAK İÇİ SOMPLAST PLASTİK / SESOTEC SPS SENUR 2 TEPRO MAKİNE 9 WITTMANN BATTENFELD 25-49 WOOJIN PLAIMM ARKA KAPAK 5-17 1 4
aksoymakinee Aksoymakine aksoymakine 0216 518 83 33 0555 972 01 00 0532 251 02 98 [email protected] www.aksoymakine.com AKSOY-GÖZTEPE AKSOY-DİLOVASI AKSOY-TUZLA AKSOY-YALOVA AKSOY-KÜÇÜKYALI
Mühendislik plastiklerinde projenize özel modern ve yenilikçi çözümler sunuyoruz! Raceplast; mühendislik plastikleri alanında hizmet vermek amacıyla Almanya Legden’de kurulan firma, bugün sektörünün liderleri arasında yer alıyor. Savunma sanayisi başta olmak üzere; yenilenebilir enerjiler, inşaat endüstrisi, otomotiv sanayii, elektrik endüstrisi, otomasyon, tarım endüstrisi, havacılık ve uzay, gemi ve tekne yapımı, tıp teknolojisi, elektronik ve gıda endüstrisi için inovatif ürünleri tüm dünya ile buluşturuyor. +49 2561 44 69 40 [email protected] www.raceplast.de
www.rxm.com.tr Proje Tasarim Ltd. Sti. Proje Tasarim Ltd. Sti. Your solution partner for auto-mation NEDEN RXM? Tecrübeli kadromuzla daima yerinde ve zamanında, ürüne göre, farkındalık yaratan hizmet. IML Etiket Transfer Ünitesi IML Ürünler Z Konveyör ve Her Türlü Taşıma Üniteleri Yüksek Hızlı Atlet Poşet Küresel Vana Medikal Elyaf Ürün Kesme Makinesi Montaj Otomasyon Alma Otomasyonu +90 532 646 36 51 Serdar TOPRAK +90 555 713 46 80 Seçkin KORKMAZ
Search
