Plastik & Ambalaj Teknolojisi Dergisi 286 Eylül Sayısı

Yeni süreç plastiğin kalitesini artırıyor Yapılan açıklamada, bu pilot projenin önemini anlamak için, Avrupa’da sarı torba veya çöp ku- tusundaki ambalaj atıklarının dörtte biri kadarı- nın folyodan oluştuğu belirtiliyor. Yeşil Nokta’nın yan kuruluşu olan Systec Plastics Eisfeld bunları uzun süredir geri dönüştürüyor. Yeşil Nokta Ba- sın Sözcüsü Norbert Völl; “Folyo çok geniş bir yüzeye sahiptir ve bu nedenle kiri sünger gibi emer, her zaman gri kalıntılar kalır, temizlikten sonra bile kötü kokar ve örneğin bir yoğurt kabı- nın sert plastiği kadar yoğun değildir. Sarı çuval- daki plastik atıkların yarısından fazlası, örneğin temizlik maddeleri ve deterjanlar için ambalajlar da dahil olmak üzere yüksek kaliteli yeni geri dönüşüm ürünlerine dönüştürülürken, filmler yalnızca inşaat kovaları veya çim ızgaraları gibi basit ürünlere dönüştürülür. Bu bizim için yeterli değildi, bu yüzden yeni bir süreç geliştirdik” diye açıklıyor. Basın Sözcüsü Norbert Völl ve Duales System Holding’in Genel Müdürü Michael Wiener konu ile ilgili olarak ortak açıklamalarında şu ifadelere yer veriyorlar; “Ayıklanan folyolar kalite kontro- lünden sonra temizlenir ve parçalanır. Bu plastik parçalar, ekstrüder makinesine girer, eritilir ve bir granülat ortaya çıkar. Systalen adını verdiğimiz bu yeni geri dönüşüm ürünü, esnek ambalajlar da dahil olmak üzere çok daha yüksek kalite- li ürünler yapmak için kullanılabilir. Bu gelişme daha yeni başlıyor. Filme başlangıçta eklenen %10 yavaş yavaş artmalıdır. Amaç, yeni stabil folyolar için temiz malzemedir. Büyük miktarda film göz önüne alındığında, burada çok büyük bir potansiyel var. PepsiCo gibi bir müşteri, bu malzemeyi altılı paket film kadar önemli bir uy- gulamada ilk kullanan kişiyse, bu gerçekten ce- sur bir harekettir.” PepsiCo’dan Kai Klicker-Brunner ise, “Gelecek- te, ambalaj filmi artık eskisi kadar net ve parlak görünmeyecek. Ancak insanlar ambalajın neden farklı göründüğünü bilir ve anlarlarsa, bunu ka- bul etmekten kesinlikle mutlu olacaklardır. Özel- likle içeceğin tadını çıkarmak, gezegenimiz için olumlu bir şey yapmanın iyi hissi ile birleştiğinde” diyerek sözlerini tamamlıyor. Kaynak: PepsiCo

İLERİ TEKNOLOJİ FİLMLER Sızdırmaz filmleri üretmek için daha az malzeme gereksinimi Constantia aketlemenin işlevlerinden biri az malzeme gerektiren bir çözüm uygu- Flexibles ürün güvenliğidir ve bu gerçek- ladı. CompresSeal adlı film, şirkete göre Plasthill ten onun en önemli işlevi sayıla- klasik polietilen folyolara göre daha bilir. Bu nedenle, gıda veya sıvı ürünle- yüksek bir sızdırmazlık gücüne sahip- rin ambalajlarının, ürünün istenmeyen ken, aynı zamanda üretim için daha az maddelerle temas etmemesi ya da yan- malzeme gerektiriyor ve bu sayede ağır- lışlıkla ambalajdan dışarı sızmaması için lığı %30’a kadar azaltıyor. sıkıca kapatılmış olması önemlidir. Mikro kabartma teknolojisi ağırlık Oerlemans Packaging Group’un bir yan azaltımını mümkün kılıyor kuruluşu olan Hollandalı Plasthill şirke- ti, Avusturya’dan Constantia Flexibles ComresSeal filmin arkasındaki teknolojinin, Group GmbH ile iş birliği içinde olarak uzmanları tarafından yıllarca süren araştır- sızdırmaz filmleri üretmek için çok daha ma ve geliştirmelerin sonucu olduğunu belirten Constantia Flexibles CEO’su Pim 50 Plastik & Ambalaj Teknolojisi/Eylül 2022

katkı maddesi gerektiriyor, ama sı- caklık ve nem gibi çevresel faktör- lerden bağımsız olarak, paketleme hattının sürtünme katsayısı sabit kalıyor. Plasthill Technical Films CEO’su Sander Kool ise bu işbirliğini: “Yeni filmlerin üretimi olan bu sürdürü- lebilir yenilik, Rethink Plastics stra- tejimizi yansıtıyor. Constantia Fle- xibles ile iş birliği ve ekip çalışması harikaydı!” ifadeleri ile açıklıyor. Pim Vervaat Bu paketleme çözümünün, örne- Constantia Flexibles CEO’su ğin deterjanlar, kuru evcil hayvan maması, kahve, kuruyemişler ve Vervaat; “Plasthill’in kabartma ko- leri, filmlerin makinelere yapışma- tuzlu yiyecekler gibi akışkan paket- nusundaki uzmanlığıyla birlikte, malarını sağlamak veya ruloların ler ile sıvı içeren dik duran poşetler bu öncü paketleme çözümünü bir açılmasını kolaylaştırmak için, işle- için uygun olduğu belirtiliyor. Ge- sonraki seviyeye taşıyoruz ve çeşitli me sırasında filmlerin işlenmesini liştirmenin ise, ağırlık tasarrufunun uygulamalar için müşterilere sunu- basitleştirmek için gereklidir. Aynı çevre üzerinde en büyük etkiye yoruz” dedi. zamanda, bu göç eden yağlayıcı- sahip olduğu, metrekare başına lar, örneğin renklerin veya filmin 60 gramdan fazla kalınlığa sahip CompresSeal teknolojisi yeni bir diğer kaplamalarının bir dereceye polietilen folyolara odaklanacak özel mikro kabartma tekniğine da- kadar çıkmasına neden olabilir. şekilde ayarlandığı da verilen diğer yanıyor. Kabartma deseni, aynı öl- Geliştirilen teknoloji artık daha az bilgiler arasında yer alıyor. çülen kalınlıkta polyolefin bazlı ya- lıtım filmlerinin m2’si başına %30’a kadar ağırlık azalmasına olanak sağlayabiliyor. Böylece bu tekno- loji, ambalajın CO2 emisyonlarının yanı sıra ham madde tüketimini de azaltmaya yardımcı oluyor. Daha az katkı maddesine rağmen işlenebirlirlik aynı kalıyor Üretici tarafından yapılan açıkla- Sander Kool maya göre, bu Hollanda-Avustur- Plasthill Technical Films CEO’su ya işbirliğinden elde edilen yeni filmin bir başka avantajı daha var. Üretim sırasında, geleneksel PE ve PP filmlere kıyasla çok daha az migrasyon yağlayıcı madde kulla- nıldığı söyleniyor. Bu katkı madde- 51Plastik & Ambalaj Teknolojisi/Eylül 2022

OTOMASYON TEKNOLOJİSİ Üretim anlayışını değiştiren otomasyon teknolojileri MITSUBISHI iber fizik sistemlerini kullanarak kişisel tercihlere hızla yanıt veren üre- ELECTRIC üretim süreçlerinin rehabilite tim bantları kurarak dijitalleşen ticaret edilmesi ve üretimin dijitalleş- süreçlerine uyum sağlamak için dijital mesi olarak tanımlanan Sanayi 4.0, oto- dönüşümlerini gerçekleştirmeleri büyük masyonda kendine özgü yeni kurallar önem taşıyor. Yeni otomasyon çağının yarattı. Önceki dönemde arz-talep den- iddialı bir oyuncusu olan Mitsubishi gesinde yaşanan monolog süreç içinde Electric ise yenilikçi konsept ve çözüm- bir ürün veya hizmet üretilip bunun tü- leriyle bugünün işletmelerinin yarının ketici tarafından alınması bekleniyordu. oyun kurucuları arasında yer almalarına Bugün ise bireylerin kendi beklentilerine yardımcı oluyor. uygun ürün ve hizmet seçme eğilimleri nedeniyle beklentiler farklılık gösteriyor. Sanayicilere geleceğin dijital fabrika- Bu yeni endüstri evresinde işletmelerin larını bugünden kurma imkânı sunan Mitsubishi Electric; e-F@ctory konsepti Tolga Bizel Mitsubishi Electric Türkiye Fabrika Otomasyon Sistemleri Ürün Yönetimi ve Pazarlama Birim Müdürü 52 Plastik & Ambalaj Teknolojisi/Eylül 2022

ile üretimde çok yüksek hız, mali- ekipmanının izlenmesini gerçek e-F@ctory, fabrikaların otomas- yet tasarrufu, kalite ve verimlilik ar- zamanlı hale getirerek üretim du- yon kabiliyetini üst seviyeye taşıya- tışı sağlayarak sanayicilere küresel rumu ve ürün kalitesi konusunda rak üstün performans ve verimlilik rekabette bir adım önde olmanın ekipmana geri bildirimde bulun- sağlıyor. Üretim bantlarına esnek- yolunu açıyor. Endüstriyel alandaki mayı kolaylaştırıyor. Bu durum lik ve hız kazandıran e-F@ctory, öncülüğünü 1980’lerden bu yana operatörlerin yönetimini daha sanayicilere küresel rekabette bir robotik alanda da sürdüren şirket, pratik hale getirirken süreç opti- adım önde olmanın yolunu açıyor. e-F@ctory konseptine ek olarak mizasyonu da sağlıyor. Maliyetle- Bu konseptte fabrika otomasyon esnek, kolay adapte edilebilir, de- ri kontrol altına alan ve verimliliği alanındaki robotlar dahil tüm yeni ğişen mühendislik sistemlerine sürdürülebilir kılan IoT teknoloji- nesil ürünler internette haberleşe- uygun ve insanlarla birlikte çalı- leri, günümüzde otomasyon an- biliyor. Böylece üretim hatlarını ki- şabilen robotlara da imza atıyor. layışında belirleyici bir rol üstlene- şisel bazlı ihtiyaçlara göre optimize e-F@ctory konsepti içinde önemli rek Sanayi 4.0’ın standartlarının ederek pazardaki rekabet koşulla- bir rol oynayan kolaboratif robot- benimsenmesine öncülük ediyor. rına ayak uydurmak hiç olmadığı larla sanayicilere yüksek katma de- Mitsubishi Electric’in Sanayi 4.0’a kadar kolaylaşıyor” dedi. ğer sağladıklarını söyleyen Mitsu- yanıtı olan dijital fabrika konsepti bishi Electric Türkiye Fabrika Oto- Fabrikaların dijital ikizini masyon Sistemleri Ürün Yönetimi oluşturarak öngörülebilir ve Pazarlama Birim Müdürü Tolga senaryolar sunuyor Bizel, MELFA ASSISTA cobotlar ile de yeni endüstri sürecinde hibrit e-F@ctory yaklaşımını kendi üre- bir yaklaşım benimsediklerini vur- tim bantlarında 2003 yılından bu guladı. yana kullandıklarını ve bu sayede edindikleri tecrübeleri ürünlerine Üretim bantlarına esneklik ve ve müşterilerine yansıtabildiklerini hız kazandırıyor söyleyen Bizel; “Köklü inovasyon mirasımızın bir tezahürü olan bu Yeni endüstri çağında fabrikala- konsept, dünden gelen bilgi ve rın üretim, bakım, IT ve yönetim birikimi geleceğin fabrikaları için kısımlarının birbirleriyle anlaşabi- bir rehber olarak konumlandırı- lir hale gelerek takım olmalarının yor. e-F@ctory konseptimiz, bir çok önemli olduğunu vurgulayan fabrikayı yeni endüstri evresindeki Tolga Bizel; “Üretimde IoT tek- tüm ihtiyaçları karşılayacak şekilde nolojisinin benimsenmesi, üretim kurmayı ve kurmadan önce sanal 53Plastik & Ambalaj Teknolojisi/Eylül 2022

bir fabrika oluşturarak ortaya çıka- Robotlar artık bariyerlerin yaratıyoruz. İnsanlarla birlikte ça- cak fabrikayı ve üretimi test etmeyi arkasında değil, insanların lışabilmesi sayesinde üretim hat- sağlıyor. Bir nevi dijital bir fabrika yanında larında herhangi bir yerde esnek ikizi oluşturarak işletmelerin üre- bir şekilde konumlanabilen cobot- time geçmeden önce sanal fabri- Robot kavramına ilişkin algıları larımız, üretimde verimliliği mak- kalarını çalıştırarak ihtiyaçlarını ve değiştiren MELFA ASSISTA’nın in- simize ederek firmalara maliyet verimliliklerini görebilmelerini ve sanlarla iş birliği içinde olduğunu avantajı sağlıyor. Sezgisel metotlar yatırımlarını bu çıktılara göre şe- ve üretim sahalarındaki esnekliği aracılığıyla programlanan cobot- killendirebilmelerine fırsat tanıyor. maksimize ettiğini belirten Bizel, larımız, kendilerine gösterilen bir Ayrıca konseptimiz; otomotiv, am- şunları söyledi: “Bugün üretim sa- hareketi öğrenip tepkiyi hatırlaya- balaj, gıda ve ilaç gibi birçok sana- halarında robotları görmeye alışkı- bildiği için de çalışma döngüsünü yinin üretim aşamasında kullanılan nız ancak robotlar belli bir güvenlik kolayca tamamlıyor. Bu ise hem dijital fabrika ürünlerini, mekanik, bariyerinin arkasında konumlanı- insan iş gücüne efektif bir fayda elektronik ve yazılım hizmetleri bir yor ve insan etkileşimi düşük kala- sağlıyor hem de işletmenin üretim arada olacak şekilde sunuyor” şek- biliyor. MELFA ASSISTA kolaboratif kabiliyetini artırıyor.” linde konuştu. robotlar ile fabrikalarda insanlarla yakın çalışabilen bir üretim sahası En zor uygulamalarda bile uzmanlık gerektirmiyor İnsan iş gücünü asiste eden co- botların pratik programlanma ve kurulum özelliklerine değinen Tolga Bizel; “Kolay programlama ve sistem konfigürasyonu sayesin- de kurulumları son derece rahat olan MELFA ASSISTA cobotumuz, üretim verimliliğini artırmak için sade ve tekrar eden görevleri yeri- ne getirme potansiyelinin yanı sıra uzmanlık gerektiren görevleri ger- çekleştirmek için gerekli esneklik ve ayarlanabilirlik olanaklarını sunu- yor. Tüm bunlara ek olarak MELFA ASSISTA kolaboratif robotlarıyla kolun doğrudan istenen konuma hareket ettirildiği ve manuel yön- lendirmeli yeni bir öğretim strate- jisi geliştirdik. Buna göre operatör- ler, koldaki öğretim panelinde yer alan tek bir düğmeye basarak ko- numu robot programına ekleyebi- liyor. Bununla birleştirilen sezgisel, dokunmatik, grafik programlama aracı RT VisualBox ise programla- ma bilgisi gerektirmeden sofistike uygulamaların oluşturulmasını ko- laylaştırıyor” diyerek sözlerini ta- mamladı. 54 Plastik & Ambalaj Teknolojisi/Eylül 2022



ROBOT TEKNOLOJİSİ 3 boyutlu görüş ekipmanları ile FANUC CRX robotla üretimde yük hafifliyor Endüstriyel kullanım için tasarlanmış 3DV/400 kamera, robotlara görme işlevi kazandırırken dağınık besleme sistemlerinde parça alma- bırakma işlemlerini otonomlaştırıyor. FANUC üm ürün gamında uygulanabi- hareket halindeyken çekildiğinden do- lir sürekli iyileştirmeler yapmayı layı uygulamada ciddi anlamda zaman sürdüren FANUC, entegre gö- tasarrufu elde ediliyor. 2 boyutlu kame- rüntü işleme çözümlerinden 3DV/400 ralara ek derinlik algılama ile binpicking modelinin yer aldığı CRX-10iA/L robotla işlemleri, CRX-10iA/L ile daha kararlı ve üst düzey entegrasyon ve kısa sürede hızlı çalışırken günümüz üretim sistem- görüntü işleme gerçekleştiriyor. 3DV lerinin yükünü hafifletiyor. serisi üç boyutlu kamerasının kompakt yapısı ve kolay programlanabilme özel- Daha geniş bir görüş alanında liği ile öne çıkıyor. Görüntü işleme siste- çalışmayı mümkün kılıyor mi sayesinde üretim hatlarında meyda- na gelen duruşları ciddi oranda azaltan Robotlar ile birlikte kullanılan endüst- CRX-10iA/L, bunun yanı sıra üretim kali- riyel kameralarda fark yaratan “Stitch tesini de artırıyor. Özelliği”, alan olarak büyük veya daha eksiksiz bir 3D nokta bulutu yapmak Hareket halindeyken görüntü işleme için ayrı ayrı görüntüleri birleştirmeyi zaman tasarrufu sağlıyor içeriyor. Bunun yanı sıra yere düşen kü- çük parçaları tespit edip görüntüsünü Kolaboratif robot olduğu için güvenlik işleyerek üretimdeki aksamaların önüne kafesi gerektirmeyen 5, 10, 20 ve 25 kg geçiyor. Stitch fonksiyonu; büyük palet- taşıma kapasitesine sahip 5 farklı mode- lerde olduğu gibi daha geniş bir görüş lin yer aldığı CRX serisi robotlara enteg- alanı gerektiğinde veya tamamlanmış re edilen 3D kameralar, sistemi kurarken bir 3D görüntü gerektiğinde aktive edi- ve yüklerken zaman kazandırıyor. Doğ- lebiliyor. Standart olarak Mavi Spekt- rudan robot kontrolcüsüne bağlanarak rum LED ile donatılmış ve tek bir kablo robot CPU’su tarafından işlenen sensör ile bağlanmış olan 3DV/400 3D görme sayesinde de 3D nokta bulutuna dönüş- sensörleri, FANUC 2D Kamera Paketi ile türülen görüntü bilgisine ulaşılabiliyor. birlikte kullanıldığında, kullanıcının fark- “3D-Anlık Hareket” özelliğiyle robotun lı kablolar veya konektörlerle çalışma hareket halindeyken anlık görüntü- zorunluluğunu da ortadan kaldırıyor. sü alınırken bu da bütünleşik olmayan Bu sayede kameraya güç veriliyor, gö- görüntü sistemlerine göre avantaj ya- rüntüler iletiliyor ve LED aydınlatma bu ratıyor. CRX-10iA/L’de tüm görüntüler tek kabloyla ayarlanabiliyor. 56 Plastik & Ambalaj Teknolojisi/Eylül 2022

ÖLÇÜM CİHAZLARI Soğutma yağlarının manuel bakımı geçmişte kaldı MAW Werkzeugmaschinen GmbH, kimyasal içermeyen bakteri azaltma ile birlikte soğutucu yağ konsantrasyonunun ölçülmesini ve ayarlanmasını otomatikleştiren bir ürünü piyasaya sürüyor. MAW GmbH oğutma yağlarının bakımı, pra- doğrudan üretimle ilgili görevlere odak- tikte düzenli ve doğru bir şekil- lanmasını sağlıyor. Doğru ve eşit kon- de yapılması gereken manuel bir santrasyon ile üretim kalitesi daha yük- faaliyettir. Uygun olmayan bakım, kalite sek, takım aşınması daha düşük, arızasız sorunlarına, üretim kesintilerine, yük- çalışma süreleri daha uzun ve soğutu- sek soğutma sıvısı tüketimine ve daha cu yağ tüketimi azalıyor. Genel olarak, kötü bir çalışma ortamına neden olur. iyileştirmelerin önemli ölçüde maliyet Toplamda bu, üretim maliyetlerinin %8- tasarrufu ve daha sürdürülebilir üretim 16’sını oluşturabilir. anlamına geldiği belirtiliyor. İsveçli Wallenius Water Innovation ta- rafından geliştirilen FluidWorker®150, soğutma yağlarının konsantrasyonunu otomatik olarak ölçüyor, analiz ediyor ve ayarlıyor. Sonuç, daha uzun süre kullanılabilen stabil ve güvenli soğutma yağlarıdır. Sistem ayrıca makine depo- sundaki sıvı seviyesini taşma veya kuru çalışma riski olmadan izliyor ve düzen- liyor. Güvenilir ölçümler ve etkili bakteri azalt- ma elde etmek için FluidWorker® ken- di kendini temizliyor. Tüm okumalar saklanıyor ve Ethernet aracılığıyla seçi- len yazılıma sunuluyor, böylece izlene- bilirlik ve süreç geliştirme sağlanıyor. FluidWorker® eksiksiz olarak tedarik edi- lebiliyor ve üretimi kesintiye uğratma- dan hızlı bir şekilde kurulabiliyor. Şirkete göre, manuel bakım ihtiyacını ortadan kaldırmak, operatörlerin çalış- ma ortamını daha çekici hale getirirken 57Plastik & Ambalaj Teknolojisi/Eylül 2022

PET ŞİŞİRME TEKNOLOJİSİ Geri Dönüşlü & Yeniden Doldurulabilir PET Şişeler ASB, Drinktec 2022’de geri dönüşlü ve yeniden doldurulabilir PET şişe üretim sürecini çalışan makineler ile sergileyecek. Nissei ASB eri dönüşlü ve yeniden dolduru- lık yeniden kullanım döngüsü göz önü- Türkiye Temsilcisi: labilir PET şişeler, cam muadil- ne alındığında 6 yıla kadar uzayabilir. Erensoy leriyle karşılaştırıldığında %30 daha düşük karbon ayak izi ile %90 ora- PET ve diğer plastikler için enjeksiyon nına kadar daha hafif, tek kullanımlık gerdirmeli şişirme makineleri ve kalıpları PET şişelere kıyasla yaklaşık iki kat daha üretiminde dünyanın önde gelen firma- ağırdır. Fakat yine de yeniden kullanıla- larından biri olan Nissei ASB Machine bilirliklerinin bir sonucu olarak, ömürleri Co., Ltd., 12-16 Eylül 2022 tarihleri ara- boyunca eşdeğer tek kullanımlık şişele- sında Münih, Almanya’da düzenlene- rin PET malzemesinin sadece yaklaşık cek olan Drinktec 2022’de, HSB Serisi %8-10’unu tüketirler; ömürleri de 3 ay- Yeniden Isıtmalı Gerdirmeli Şişirme ma- Nissei ASB HSB-4N Model Makine: İki defa şişirmeli ısıya dayanıklı şişe üretme teknolojisi 58 Plastik & Ambalaj Teknolojisi/Eylül 2022

ASB makinelerinde üretilmiş, ilk olarak 1989 yılında Alman- Drinktec 2022’de sergilenecek olan geri dönüşlü & yeniden ya pazarına sunulmuş geri dönüşlü & yeniden doldurulabilir doldurulabilir PET şişeler. Bu görselde şişeler preformları ile PET şişelere ait ilk örnekler birlikte sergilenmiştir. kineleri aracılığıyla köklü “İki Defa az 500 milyon adet tek kullanımlık ilginin yeniden uyanmasıyla bir- Şişirmeli Isıya Dayanıklı Şişe Üret- şişeye denk gelmektedir. likte, ASB sahip olduğu deneyim me Teknolojisi” işlemini kullana- ve şişirme ekipmanlarıyla pazarda rak, mevcut endüstri standartlarını Kullanım ömrünün sonunda yeni- yerini aldı. HSB Serisi makinelerinin aşan bir HSB-4N makinesinde bir den doldurulabilir PET şişeler, şi- temel özelliği olan “İki Defa Şişir- geri dönüşlü ve yeniden dolduru- şeden şişeye geri dönüştürülebilir meli Isıya Dayanıklı Şişe Üretme labilir PET şişenin canlı kalıplanma- veya dönüştürülebilir. %100 saf Prosesi” diğer kalıplama teknikleri sını gösterecek. PET ile kalıplandığında bile, tek ile kıyaslandığında ciddi avantajlar kullanımlık bir şişeye kıyasla zaten sağlayabiliyor. Bu proses sonucun- D1.5 gaz hacmi ile 1 Litre Ma- daha düşük bir karbon ayak izine da ham maddede yüksek krista- den Suyu. (maden suyu için po- sahiptir, ancak performansı etkile- lizasyon (yoğunluk) ve bununla püler Alman endüstri standardı ile meden geri dönüştürülmüş mal- birlikte şişirilen şişede daha termal uyumlu tasarım) zemelerin %30’unu emer, kontey- stabilite ve çevresel faktörlere bağ- nerin karbon ayak izi yaklaşık %25 lı çatlamalara karşı yüksek direnç DAğırlık: 53 gram (mevcut en- oranında azaltılır. sağlayan daha düşük gerilim, do- düstri standardı 62 gram) layısıyla düşük gramajda yüksek ASB, geri dönüşlü ve yeniden dol- geri kullanım oranları gözlemlene- DYeniden Kullanım Döngüleri: durulabilir PET şişe pazarına ya- biliyor. 25 defadan fazla (mevcut endüstri bancı değil. Ünlü bir dolum şirketi uygulaması “25 defaya kadar”) ile çalışan şirket, 1989 yılında ilk HSB-4N model makine Drinktec “Yeşil Dalga” döneminde Almanya 2022 Fuarı’nda Nissei ASB’nin DRPET İçeriği: Performansta azal- pazarı için meyve suyu ve alkolsüz tedarik ettiği preform düzeltici, ma olmadan %30’a kadar (Labo- içecekler için ilk geri dönüşlü & kompresörler ve kalıp ısı şartlandı- ratuvar testlerinde ASB’nin %30 yeniden doldurulabilir PET şişeleri rıcıları gibi tüm yardımcı ekipman- RPET’li R&R şişeleri 30 defadan geliştirdi ve piyasaya sürdü. Kısa ları ile birlikte yer alacak. ASB stan- fazla yıkama ve basınçlandırma bir süre sonra ASB, 1990’lar bo- dında ayrıca şaşırtıcı yeniliklerin döngüsünde elde edilmiştir) yunca yaklaşık 20 ülkede birden yanı sıra Zero Cooling, Sıcak Do- fazla şirkete benzer sistemler te- lum, PET kaplar, bag-in-box, eğri Tipik bir üretim senaryosunda, darik etmeye devam eden bir isim boyun şişeler, ISBM’de üretilmiş tek bir HSB-4N makinesi yıllık 20 haline geldi. HDPE şişeler ve kalın cidarlı/tabanlı milyon şişeye kadar üretim yapa- kozmetik şişeler gibi pek çok fark- bilmektedir. Geri dönüşlü ve ye- Günümüzde, sadece Almanya’da lı teknoloji ile üretilmiş ambalajlar niden doldurulabilir PET şişeler ve değil, dünya çapında yeniden da sergilenecek. her şişenin 25 defa yıllık kullanıma doldurulabilir ambalajlara yönelik kadar ömrü vardır; bu da yıllık en 59Plastik & Ambalaj Teknolojisi/Eylül 2022

MAKALE Plastik Film Ambalaj Malzeme Bileşenlerinin Migrasyonu Çalışma kapsamında migrasyonu ortaya çıkaran faktörler, plastik ambalaj mal- zemelerinin yapısındaki kimyasal mad- delerin migrasyona etkisi ve migrasyon testleri incelenerek baskılı ve baskısız plastik ambalajlarda migrasyon konusu irdelenmiştir. Anahtar Kelimeler: Polimerler, Amba- laj, Kontaminasyon, Migrasyon 1. Giriş Öğr. Gör. Pelin HAYTA Özet Ambalaj; her türlü ürünü üreticiden Doç. Dr. Semiha YENİDOĞAN tüketiciye ulaşıncaya kadarki süreçte Doç. Dr. Cem AYDEMİR ünümüzde plastikler hafif olma- ve tüketim süresi boyunca koruyacak Öğr. Gör. Begüm MUTLU ları, esnek/sert yapıda olabilme- nitelikte olmalıdır. Bazı ambalaj malze- leri ve kırılma gibi dış darbelere meleri fiziksel ve kimyasal yapısına ve dayanıklı olma özelliklerinden dolayı dış etkenlere bağlı olarak gıdaya nüfus gıda başta olmak üzere birçok ürünün etme eğiliminde olabilirler. Gıdalarla ambalajlanmasında tercih edilmektedir- temas eden ambalaj malzemeleri gıda- ler. Plastik ambalajların üretimi sırasında ların yapılarının bozulmasına sebebiyet kullanılan kimyasal maddelerin gıda ile verebilirler. Özellikle ambalaj ürünle- etkileşimi ve transferi plastik ambalajlar- rinde yaygın olarak kullanılan plastik da migrasyon olarak tanımlanmaktadır. esaslı malzemeler uygun olmayan işle- Migrasyonun plastik ambalajlarda oluş- me koşulları ve farklı ortam sıcaklıkları ması gıda yapısı, temas süresi, temas sonucunda migrasyonu oluştururlar. sıcaklığı, ambalaj yapısı ve ambalaj içeri- Migrant olarak gıdaya geçen maddeler ğindeki bileşenlere bağlıdır. Özellikle uy- gıdanın organoleptik özelliklerini etki- gun yöntemlerle işlenmeyen plastiklerin leyebilir ve bunlardan bazıları toksik, yapılarında kalan serbest monomerler kanserojen vb. olabilirler. Zararlı olan ve düşük molekül ağırlıklı bileşikler mig- bileşenlerin gıdaya geçmesi insan sağlı- rasyona neden olur. Migrasyonun belirli ğı ve çevre konusunda olumsuz etkilere değerlerin üzerinde ortaya çıkması da neden olabilir. Örneğin; gıda ambalajı insan sağlığı açısından olumsuz etkilere olarak kullanılan PVC’nin yapısındaki neden olabilir. vinil klorür kanserojendir. Fakat polime- rizasyon sırasında vinil klorür monomeri PVC’ye dönüşür ve böylece serbest vinil Bu makale 6.Uluslararası Matbaa Teknolojileri Sempozyumu’nda yayınlanmıştır. 60 Plastik & Ambalaj Teknolojisi/Eylül 2022

klorür miktarı insan sağlığına zarar- tüzüğünde listelenen malzemeler dir. Genellikle sentetik elyaf, gıda lı olmayacak düzeye inerse PVC’nin grubunu kapsar. Son zamanlarda paketleme endüstrisi ve özellikle gıda ambalajı olarak kullanımı uy- spesifik malzemelerdeki mevzuat- şişeleme gibi alanlarda oldukça gun olur [1]. lar seramikler (kadmiyum ve kur- yaygın kullanılmaktadır. Formülü şun migrasyon limiti), rejenere edil- (C10H8O4) n’dür. Erime 235°C Ambalaj malzemesinden gıdaya miş selüloz filmler, plastikler ve geri ve 260°C arasında olan polietilen olan göç, gıda için bozucu veya dönüşümlü plastikler içindir [4]. terefitalat; yüksek sertlik, iyi işlene- iyileştirici sonuçlar doğurabilir. bilirlik, boyutsal kararlılık ve güneş Toksik bileşenlerin gıdaya olan İnsan sağlığı ve çevre açısından ışınlarına (UV) dayanımı özellikle- migrasyonu gıda güvenliğine yö- tehdit oluşmaması için diğer am- riyle tercih edilmektedir. Özellikler nelik ciddi bir risktir. Benzer şekilde balaj türlerinde olduğu gibi plastik yiyeceklerin ve içeceklerin ambalaj- belirli maddelerin gıdaya migras- ambalajda da migrasyonu ortaya lanmasında koku, su ve gaz geçir- yonu yine gıdanın duyusal olarak çıkaran faktörler belirlenerek güve- genlikleri düşük olduğu için kulla- bozulmasına neden olabilir. Diğer nilir gıda ambalajları üretilmelidir. nılmaktadırlar. bir yandan antioksidanların ve anti Migrant olan maddelerin etkileşim mikrobiyal maddelerin gıda üre- türleri ve plastiğin yapısındaki kim- Yüksek Yoğunluklu Polietilen timinde belirli oranda gıdaya kat- yasalların ne derece migrasyona (HDPE): Paketleme, ince film kap- kı maddesi olarak migrant olması neden oldukları migrasyon testleri lama, boru gibi üretim endüstri- ürünün raf ömrünü iyileştirmekte- yardımıyla belirlenmelidir. Böyle- lerinde kullanılan HDPE; Polietilen dir [2]. likle üretilen plastik ambalajların petrolden üretilen bir termoplastik gıdaların organoleptik özelliklerini polimerdir. Gıda üretiminde ambalajın amacı, ve insan sağlığını etkilememesi için içerisine konulan ürünü mikrobiyal gerekli önlemler alınabilir. Düşük Yoğunluklu Polietilen – kimyasal kontaminasyonlardan, (LDPE): Düşük yoğunluklu bu oksijen, su buharı ve ışıktan koru- 2. Ambalaj Malzemesi Olarak polietilen, radikal zincir polimeri- maktır. Ambalaj malzemesi insan Kullanılan Plastik Malzemeler zasyonu yöntemi ile sentezlenir. sağlığını tehdit eden bir faktör ol- HDPE‘ye göre daha çok dallanma mamalıdır [3]. Ambalaj malzemesi olarak kulla- gösteren bir polimerdir. LDPE gıda nılan ve ticari adını plastik olarak ambalajı olarak en yaygın kullanı- Tüketici sağlığını korumak ve gıda nitelendirdiğimiz termoplastikler, ma sahiptir. maddelerine migrasyonla herhangi ısıtıldığı zaman eriyebilen ve yeni- bir kirliliğin gelmesini engellemek den şekillendirilebilen polimerler- Polivinil Klorür (PVC): Vinil klorür için plastik malzemelerle ilgili iki dir. Bir kere eritildikten sonra en- monomerlerinin polimerizasyonu tür migrasyon limiti oluşturulmuş- jeksiyon kalıplama ve ekstrüzyon ile elde edilir. Uzun ömürlü, ha- tur: Birincisi gıda ile temas eden gibi tekniklerle her türlü şekilde fif ve sudan etkilenmeyen yapıları malzemelerden gıda maddesine kalıplanabilme özelliğine sahip- tercih edilmesini sağlamaktadır. geçebilen tüm maddeler için oluş- tirler. Bu da plastik malzemenin Termoplast bir ürün olarak farklı turulmuş bir limittir ve toplamda gıda ambalajlamada tercih edilme işlemeler neticesinde sert, yumu- 10 mg madde/dm2 (ambalaj mal- sebeplerinden biridir [3]. Plastikler şak, opak ve saydam formlarda zemesinin alanı) geçmemelidir. yapısal özelliklerine göre farklı tür- elde edilebilmektedir. Genellikle İkincisi spesifik migrasyon limitidir lerde olabilmektedirler. yumuşak formda elde edilen po- ve gıdaya geçebilen her bir madde livinil klorürler film veya folyo gibi için toksikoloji değerlendirilmesine 2.1. Plastik türleri malzemelerin üretiminde ve amba- dayanarak sabitlenmiştir. Spesifik lajlamada yer alırlar. migrasyon limiti genelde Avrupa Polietilen Tereftalat (PET): Tama- Bilimsel Gıda Komitesi tarafından men geri dönüştürülebilir yapıda Polipropilen (PP): Polipropilen belirlenen kabul edilebilir veya to- olan polietilen tereftalat; polyes- kimyasal solventlere, asit ve bazla- lere edilebilen günlük alıma göre ter ailesine ait poli kondenzasyon ra karşı çok dirençlidir. Polipropilen oluşturulur. Spesifik malzemeler metoduyla üretilen termoplastik- monomer propilenin polimer hale için mevzuatlar çerçeve çalışmaları tir. Polyester grubundan olan PET, getirilmesiyle elde edilen bir ter- doğrusal bir termoplastik polimer- moplastiktir. Polietilenden sonra 61Plastik & Ambalaj Teknolojisi/Eylül 2022

dünyada kullanımı en yaygın olan ışığı absorbe ediciler, antistatik yağlanma ajanları, statik elektrik ikinci plastik türüdür. maddeler, renklendiriciler, dolgu önleyiciler, optik özellikleri modi- maddeleri ve yağlayıcılardır [5]. fiye ediciler, bütil hidroksitoluen Polistiren (PS): Ucuz ve sert bir (BHT) ve Irganox gibi antioksidan termoplastik polimer olan Polisti- Plastik ambalaj üretiminde; iki yü- özellikteki koruyucu katkı madde- ren, kolay işlenir ve yoğurt, ayran, zey arasındaki sürtünme, aşınma leri ile adipik asit, tolüen, bütanon dondurma ambalajları gibi birçok ve ısıyı azaltmak için yağlayıcılar, 2 – etil asetat, hekzan gibi çözücü- gıdanın ambalajlanmasında kul- plastiğe rengini vermek için renk- ler de materyalden ürüne migrant lanılır. Polistiren, aromatik stiren lendirici olarak pigment veya boya, olabilmektedir [6]. Plastik ambalaj monomerinden sentezlenir. plastiğe yumuşaklık ve esneklik malzemelerinde bulunan ve mig- sağlaması için plastifyanlar, plasti- rant olan bu katkı maddeleri ve Polikarbonat (PC): Düşük özgül ğin kolay işlenebilmesi için dolgu çözücüler çeşitli sağlık sorunlarına ağırlığa sahip olan Polikarbonat maddeleri, UV ışınlardan etkilen- neden olabilmektedir (Tablo 1). yüksek darbelere dayanıklıdır. Ko- memesi için UV stabilizörler kulla- lay işlenebilir olmasından dolayı nılır. 3. Plastik Ambalajlarda ticari polimerler arasında yer al- Migrasyonu Ortaya Çıkaran maktadır. Gıda ambalajlarında kul- 2.3. Plastik malzemelerden Faktörler lanımı tercih edilir. gıdaya migrant olabilen maddeler Migrasyon; ambalajlama ve de- 2.2. Plastik üretiminde polama sıcaklığı, uv ışığına maruz kullanılan katkı maddeleri Plastik malzemeden gıdaya migrant kalma ve ürünün depolama süresi olabilecek migrantlar; başlangıç bi- gibi koşullara bağlı olarak ambalaj Plastiklerin üretiminde kullanılan leşenleri, monomerler, katalizörler, materyali ile gıdanın etkileşime gir- katkı maddeleri katalizörler, emül- çözücüler ve ambalaj katkılarıdır. mesidir [6]. gatörler, plastifiyanlar, ısı ve ışık Bunların yanı sıra, plastikleştiriciler, stabilizörleri, antioksidanlar, UV ışık stabilitörleri, ısıl stabilitörler, Tablo 1. Plastik ambalaj malzemelerinin tartışılan insan sağlığına zararları [3]. 62 Plastik & Ambalaj Teknolojisi/Eylül 2022

Plastik ambalaj malzemesinde mig- rasyonu ortaya çıkaran faktörler farklı parametrelere bağlı olarak değişebilmesine karşın başlıca et- kenler bulunmaktadır. Bunlar; FTemas Süresi: Plastik ve gıdanın temas süresi doğru orantılı bir şe- kilde migrasyonun oluşmasında et- ken olur (Şekil 2). FSıcaklık: Sıcaklığın belirli derece- ler üzerindeki artışı ile plastik mal- zeme migrasyonu artabilir. FMigrantların konsantrasyonu: Malzemenin yapısında bulunan Şekil 1. Polimer – Gıda Etkileşiminde Migrasyon Modeli [7] katkı maddelerinin (migrantlar) başlangıç konsantrasyonu, migras- Migrasyon, toplam ve spesifik ola- Şekil 1 incelendiğinde polimer ta- yon oluşumu ve artışıyla beraber rak ambalajdan - gıdaya ve gıda- bakasına geçen gıda ve bu gıda doğru orantılıdır. dan - ambalaja iki yönlü gerçek- bileşeniyle şişen bir ara polimer ta- leşir. Toplam migrasyon, ambalaj bakası görülmektedir. Katkı mad- FPlastik malzemenin kalınlığı: malzemesinden gıdaya geçen delerine ait konsantrasyon eğimi; Plastik malzemenin belirli bir kalın- toplam madde miktarıdır. Spesifik şişme olmayan polimer tabakasın- lığa kadar migrasyon değeri kalın- migrasyon ise özellikle toksikolojik da difüzyonun gerçekleştiği, şişme- lıkla doğru orantılı olarak artmak- açıdan önemli olan ya da migras- tadır. Migrasyon artışının son bul- duğu bu malzeme kalınlığı “Sınır yon mekanizmasını ve miktarını nin görüldüğü tabakada ise katkı Kalınlık” olarak ifade edilir ve her belirlemek için düzenlenmiş deney- maddelerinin çok daha hareketli bir plastik malzemesinin türüne lerde kullanılan bileşiklerden bir ya olduğu ve ara yüzeyde konsantras- göre bu değer farklılık gösterebilir. da iki tanesinin belirlenmesidir [1]. yonun birden bire değiştiği varsayı- Ambalaj malzemesi ile gıdanın et- larak belirlenmektedir [7]. FPlastik ve migrantların yapı- kileşimi sonucu ortaya çıkan mig- sal özelliği: Yapılan araştırmalar rasyon difüzyondur. Bu difüzyon- da ambalaj malzemesinden gıdaya düşük molekül ağırlığına sahip bi- leşenler transfer olurken, kimyasal potansiyeli yüksek olan alandan düşük olan alana doğru difüzlen- meye bir eğilim olur. Plastik am- balaj malzemesinden gıdaya geçiş yapması olası maddeler düşük mo- lekül ağırlığına sahip bileşenlerdir. Bu bileşenler; plastik ambalaj mal- zemesinin yapısındaki monomer- ler veya oligomerler olabildiği gibi plastik malzemeye polimerin işlen- mesi sırasındaki ilave edilen katkı maddeleri de olabilir [7]. Şekil 2. Plastik malzemenin sıvı gıdayla olan etkileşimi 63Plastik & Ambalaj Teknolojisi/Eylül 2022

plastik çeşitlerine göre migrasyon re migrasyon testleri yapılmaktadır. larda daha kısa sürede uygulana- değerlerinin farklılık gösterdiğini Plastik malzemeden gıdaya geçen bilecek test koşulları geliştirilmiştir ortaya koymaktadır. Plastik mal- maddelerin değerini belirlenmek [7]. Geliştirilen bu koşullar birçok zemeler çeşitlerine göre yoğunluk, için “toplam migrasyon testleri” ve ülkede standardize edilmiştir. erime akış indeksi gibi farklı yapı- “spesifik migrasyon testleri” yapıl- sal özelliklerdedir ve bu farklılıklar maktadır [2]. Spesifik Migrasyon Testleri: Spe- migrasyon değerlerinde değişime sifik göç, belirli maddelerin tok- neden olmaktadır. Migrasyon de- Toplam Migrasyon Testleri: Top- sikolojik önemi ile sınırlı göçünü ğerleri plastik türlerine göre sırasıy- lam migrasyon testlerinde amba- ifade eder [2]. Spesifik migrasyon la LDPE > HDPE > PP > HIPS > PS lajdan gıdaya geçen tüm madde- özellikle toksikolojik açıdan önemli > Sert PVC şeklinde giderek azalan lerin (monomerler, katkı maddeleri olan ya da migrasyon mekanizma- bir yapıdadır. Plastiğin yoğunluğu- vb.) toplam miktarı belirlenmekte- sını ve miktarını belirlemek için dü- nun artmasıyla migrasyon değerin- dir [7]. Toplam migrasyon testleri zenlenmiş deneylerde kullanılan bi- de azalma gerçekleşmektedir. Bu- gıdaya temas eden plastik esaslı leşiklerden bir veya birkaç tanesinin nun yanı sıra plastik malzemeden malzemelere uygulanır. belirlenmesi amacıyla yapılır [8]. gıdaya geçiş yapan migrantların molekül ağırlıkları migrasyonu etki- Toplam migrasyon testleri gerçek- Spesifik migrasyon özellikle toksik lemektedir (Tablo 2). leştirilirken plastik materyalin gıda etkisi olan maddelerin geçiş mikta- simulantında bekletme süre ve sı- rının belirlenmesi açısından önem- 4. Migrasyon Testleri caklığı olarak o gıdanın gerçekteki lidir. Madde göçünün limitlerin saklama koşullarını (sıcaklık/süre) altında olup olmadığının kontrol Yasal koşullara göre gıdayla temas uygulamak çoğu zaman olanaksız- edilmesinde uygulanır. Toplam eden her bir ambalaj malzemesi dır. Bu nedenle migrasyon testle- migrasyon hem toksik maddelerin için migrasyon değerleri belirli bir rini daha pratik hale getirmek için hem de toksik olmayan maddele- sınırın altında olmalıdır. Üretilen aynı miktarda madde geçişini sağ- rin toplam göç miktarını verirken ambalajların bu sınır değerin altın- layabilecek şekilde gerçek kullanım spesifik migrasyon yalnızca toksik da olup olmadığını belirlemek üze- koşullarından daha yüksek sıcaklık- maddelerin göç miktarını verir [7]. Tablo 2. Molekül ağırlıklarına bağlı olarak migrantların davranışları [7]. Migrantların Örnekler Özellikler Molekül Ağırlıkları - Monomerlerin büyük bir Herhangi bir gıda simulantına M<250 çoğunluğu çok hızlı migrasyon - Katkı maddeleri 250<M<1000 - Polimer ve katkı Kuru gıdalara da geçiş Molekül ağırlığı maddelerinin bozunma mümkündür daha yüksek olanlar ürünleri Yağlı gıda simulantına hızlı migrasyon - Bazı monomerler - Katkı maddelerinin büyük bir Gıda ve gıda simulantına çoğunluğu migrasyon az miktarda olur - Reaksiyon ürünleri ya da hiç olmaz - Katkı maddeleri - Polimerik katkı maddeleri - Oligomerler 64 Plastik & Ambalaj Teknolojisi/Eylül 2022

5. Sonuçlar Tebliği” ile gıda maddeleri ile te- [6]FAltuntaş, Ü., (2014), “Türki- masta bulunan plastik madde ve ye’de Satışa Sunulan Bazı Gıdalar- Plastik film ambalaj malzeme bile- malzemelerin bileşenlerinin gıdaya da Ambalaj Materyallerinin Migras- şenlerinin yapısında bulunan katkı migrasyonuna ilişkin analizler için yonun Ölçülmesi”, İstanbul Teknik maddeleri ve konu ile ilgili yapılan gerekli olan kurallar belirtilmiştir. Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, çalışmalar incelendiğinde görül- Yüksek Lisans Tezi, 5, 9, 14. müştür ki; bu maddelerin gıda ile Sonuç olarak; plastik esaslı amba- etkileşimleri sonucunda insan sağlı- lajların üretiminde migrasyonun [7]FÇalışkan, S., (2001), “Yağlı ğını olumsuz etkileyebilecek koşul- önemli bir etken olduğu dikkate Gıdaların Ambalajlanmasında Kul- lar ortaya çıkabilmektedir. Özellikle alınarak yasal sınırlamalara ve test lanılan Bazı Plastik Materyallerin migrasyonu ortaya çıkaran sıcaklık, sürecindeki standardizasyonlara Toplam Migrasyon Değerlerinin temas süresi gibi faktörler dikkate uygun üretim yapılmalıdır. Böyle- Saptanmasında İzooktan Kullanıl- alınmadığında bileşenlerin etkileşi- likle kanser, karaciğer hastalıkları, ması”, Ege Üniversitesi Fen Bilimle- mi ile gıdanın yapısını bozan mig- cilt sorunları gibi insan sağlığını ri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 17, rasyon aynı zamanda insan sağlığı olumsuz etkileyebilecek durumlar 22, 23. için de bir tehdit olmaktadır. Bu önlenmiş olacaktır. tehdidi önlemek amacıyla zorunlu [8]FDoğan, C., (2010), “Gıda ile yasal düzenlemeler ve standardi- 6. Kaynaklar Temas Eden Madde ve Malzeme- zasyonlar dikkate alınmalıdır. ler, Migrasyon Testleri ve İlgili Yö- [1]FKızılırmak, Ö., (1996), “Çeşitli netmelikler”, Tübitak MAM, İstan- Güvenilir gıda anlayışı kapsamın- Plastik Ambalajlardan Gıdalara Ge- bul, 9. da gıdanın raf ömrü ve gıdanın çen Toplam Madde (Toplam Mig- organoleptik özellikleri ambalajın rasyon) Miktarlarının Belirlenmesi”, [9]FArdic, M., Kahve, H. I., Duran, kalitesine bağlıdır. Plastik film am- Ege Üniversitesi Fen Bilimleri Ensti- A., (2015), “Chemical Migration balajlarda ise kaliteyi belirleyen en tüsü, Yüksek Lisans Tezi, 5 – 8, 24 in Food Technology”, Academic önemli faktörlerden birisi plastiğin – 25. Journal of Science, ISSN: 2165- yapısındaki bileşenlerin migrasyo- 6282, 164, 166. nunun belirli yasal limitler altında [2]FMeulenaer, B. D., (2002), olmasıdır. Bu yasal limiter ve analiz “Chemical Interactions Between [10]FEsmer, Ö. K., (2003), “Kar- yöntemleri ülkemizde ve dünyada Packaging Materials and Foods- bondioksitli İçecek Ambalajı Olarak belirli kuruluşlar tarafından belir- tuffs”, Ghent University Open Arc- Kullanılan Pet Şişelerin Bazı Mig- lenmiştir. Ülkemizde güvenilir gıda hive, 9, 37. rasyon Özeliklerinin Belirlenmesi”, ambalajı üretmek için Türk Gıda Ege Üniversitesi Fen Bilimleri Ensti- Kodeksi tarafından “Gıda Madde- [3]FYıldız, F., İlalan, K., (2013), tüsü, Doktora Tezi, 2. leri ile temasta bulunan madde ve “ODTÜ Gıda Ambalaj Malzemeleri malzemeler tebliği” ile temasta Araştırma Projesi”, Orta Doğu Tek- [11]FÖzhan, G., (2016), “Gıda bulunan madde ve malzemelerin nik Üniversitesi Gıda Mühendisliği Ambalaj Materyallerinin Güvnilir- tekniğine uygun ve hijyenik şekilde Bölümü, Sağlıklı Yaşam Projesi, 21- liği”, (AVES İstabul) İstanbul Üni- üretim, işleme, depolama, taşıma 28, 180, 185. versitesi Akademik Veri Yönetim ve pazarlamasını sağlamak üzere Sistemi Açık Arşiv, 5, 10. bu madde ve malzemelerin özellik- [4]Fhttps://firatozel.wordpress. leri belirtilmektedir. Yine ülkemiz- com/ , (Erişim Tarihi: 20.09.2018 ), [12]FTural, S., (2013), “Gıda Am- de Türk Gıda Kodeksi tarafından “Gıda Ambalajlarında Migrasyon”, balajları ve Migrasyon”, Michigan plastik malzemelerin migrasyonu- Açık arşiv Pdf, 4. Eyalet Üniversitesi -Samsun Gıda na ilişkin olarak “Gıda Maddeleri Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü ile Temasta Bulunan Plastik Mad- [5]FÇinibulak, P., (2010), “Gıda Gıda ve Yem Şube Müdürlüğü, de ve Malzemelerin Bileşenlerinin Ambalajlarında Migrasyon”, Na- Tarım Bakanlığı Açık Arşiv, 18, Migrasyon Testi İçin Temel Kurallar mık Kemal Üniversitesi Fen Bilimleri 19, 21. Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 19- 22, 29. 65Plastik & Ambalaj Teknolojisi/Eylül 2022

MAKALE Eğitimin Endüstri 4.0 Uygulamasındaki Rolü Prof.Dr. Semih Ötleşa,b Özet kuruluşunun dijital rekabet edebilirlik araştırmasından bahsedilmektedir. Hep- Özlem Kanneci Yeşilçimena,c ünümüzde üretim sistemleri ve sinin sonucunda eğitimin bizi dijitalleş- teknolojileri hızlı bir biçimde me ve Endüstri 4.0 açısından dünyada aEge Üniversitesi, değişmektedir. Klasik üretim adı geçen ülkeler arasına sokacağı vur- Fen Bilimleri Enstitüsü, sistemlerinin yerini modern üretim sis- gulanmakladır. Ürün Yaşam Döngüsü temleri almaya başlamaktadır. Gelişen Yönetimi Anabilim Dalı sanayinin en önemli konusu teknolojidir 1. Giriş bEge Üniversitesi, ve bu bağlamda işletmelere, devletlere, Ürün Yaşam Döngüsü üniversitelere ve üretim politikası geliş- Su ve buhar gücünün kullanması ve Yönetimi (PLM) tiren kuruluşlara mevcut üretim tekno- mekanik üretim sistemlerinin hayata Mükemmeliyet Merkezi lojilerinin geliştirilmesi veya yenilenme- geçirilmesiyle ilk sanayi devrimi olan cTedarikçi Kalite Şef sinde büyük roller düşmektedir. Son Endüstri 1.0 ortaya çıktı. Üretimde ma- Mühendisi, SaRen B.V. yıllarda sanayi komisyonları tarafından kineleşmenin ve fabrikada üretimin baş- programlar belirlenmesi, Sanayi bakan- langıcını temsil etmektedir. Bu döneme lığının gündemini belirlemesi ve Endüst- buhar çağı denilmesinin nedeni buhar ri 4.0 için geçiş adımlarını yayınlaması makinesinin icadının (James Watt) bu artık anlamayı geçip harekete geçme dönemin başlangıcı olarak kabul edil- zamanımızı gösteriyor. Üniversiteler bir mesidir. süredir açtıkları programlarla sanayiye yön vermeye devam etmektedir. Demir- çelik üretimi miktarı artmış, çeli- ğin şekillendirilebilmesi sağlanmış, daha Endişe verici nokta, Endüstri 4.0 için sağlam ürün üretilmiştir. Buharlı gemi insan gücüne ihtiyaç olmadığından ya- ve trenlerin ulaşımda kullanımının art- tırım yapmak isteyen uluslararası firma- masıyla ulaşım hızlanmıştır. Dünyada ların kendi ülkelerini tercih edebilecek birbirine daha çabuk ulaşılan döneme olmasıdır. Bunun için toplumsal olarak geçilmiştir. dijitalleşmeye geçişimizi hızlandırmalı, eğitimli bilinçli bireyler olarak bu süreci Henry Ford’un üretim bandı tasarımı yönetebileceğimizi göstermemiz gereki- ve elektriğin seri üretimde kullanılmaya yor. Bunun ölçüm derecesi olarak ulus- başlanması, üretim hattının geliştiril- lararası anket şirketleri eğitim kurum- mesi ikinci sanayi devrimi yani Endüstri larını ve yayınlarını takip ediyor. Dünya 2.0 dönemini başlattı. Enerji kaynağı ve değişime uyum sağlarken, endüstrinin ulaşım enerjisi olarak petrol kullanımı tek başına bize liderlik etmesini bekle- başlamıştır. yemeyiz. Dijitalleşen üretim ve yönetim sistemlerine şekil verecek seviyede ol- Bilgisayar ve internetin keşfinin ger- malıyız. Bu derleme çalışmada üniver- çekleşmesiyle programlanabilir ma- sitelerde yapılan araştırmalar değerlen- kinelerin kullanılmaya başlanması ve dirilmekte ve uluslararası bir araştırma BT (Bilgi Teknolojileri)’nin gelişmesi ile üretim sistemleri otomatikleşti ve En- 66 Plastik & Ambalaj Teknolojisi/Eylül 2022

düstri 3.0, yani üçüncü sanayi dev- deme getirmesidir. Bilim adamları iktisadi hayatın tüm alanlarını etki- ri denilen dönem başladı. Farklı Endüstri 4.0’ın olumlu ve olumsuz lemektedir. Siber-fiziksel sistemlere merkezlerden üretim yapılması ve getirilerine dikkat çekmekte ve top- dayalı olarak üretim süreçlerinin in- aynı ürün kalitesinin sağlanmasıy- lumların bu değişim ve dönüşüme ternet üzerinden ağ yapıları ile bir- la global hizmeti geliştirerek mis- hızlı uyum sağlamaları gerektiğinin birine bağlanmasını sağlayan tek- yonunu tamamladı. 2011 yılında önemini vurgulamaktadırlar. En- nolojilerin ön plana çıktığı Endüstri Almanya’da gerçekleştirilen Han- düstri 4.0 düşüncesinin temelinde, 4.0 devriminin üretim ve tüketim nover Fuarı’nda dillendirildiğinden otonom olarak faaliyette bulunan süreçlerinde büyük dönüşümlere beri içinde bulunduğumuz dönem makineler ve üretim sistemleri yer yol açtığı görülmektedir. ise bir endüstri devrimini hedefle- almaktadır. Bu sayede üretim sü- miştir; bilişim teknolojileri (BT) ile reçlerinde insan faktörüne olan ih- Ülkeler arasındaki sosyal etkileşi- endüstrinin bir araya getirilmesiyle tiyacın azaltılması, üretim sistem- min ve ticaretin artması, yeni eko- Endüstri 4.0 dönemi başlamış bu- leri ve fabrikaların daha akıllı hale nomilerin küresel piyasalarda yerini lunmaktadır. gelmesi, kendi kendini yönetebilen alması, küreselleşmenin hız kazan- üretim süreçlerinin oluşturulması, ması, bilgi-iletişim teknolojilerinin Akıllı üretim ve yönetim sistemleri- insan kaynaklı hataların azaltılma- ağ ekonomilerine yön vermesi, nin uygulanmasında ve bilgi işlem sı ve üretim süreçlerinde tam bir kaynak kıtlığının üretim sürecin- altyapılarının oluşturulmasında standardizasyona gidilmesi hedef- deki önemini koruması, çevre ve Endüstri 4.0 yaklaşımı dijital dö- lenmektedir. Böylelikle maliyetlerin güvenlikle ilgili kaygıların artması nüşüm yolunda rehber niteliğinde düşürülmesi, kaynak verimliliği- gibi temel faktörler Endüstri 4.0 görev üstlenmiştir. Dijitalleşme en- nin sağlanması, inovasyon temelli devriminin hazırlığına zemin hazır- düstri alanı dışına yayılıp yaşadığı- büyüme sürecine geçiş ile birlikte lamıştır (2). mız çağa adını vermiştir, 21. Yüz- rekabet gücünün artması bek- yıla “Dijital Çağ” da denilmektedir. lenmektedir. Bu nedenle özellikle İncelenen bir çalışmada; Endüst- Dijital çağla beraber teknoloji geli- gelişmiş ülkeler başta olmak üze- ri 4.0 tüketiciler tarafından talep şimi her alanda görülmekte insan re Endüstri 4.0’a dönüşüm süreci edilen bir ürünün yaşam döngü- gücü ve bilgisi yerine bilgisayarlar tüm ülkeler için önem arz etmek- sü boyunca bütün sürecin kont- gücüyle iş yapımına geçilmiştir. Di- tedir. (1) rol edildiği ve her türlü faaliyet ve jital çağ günümüzde fiziksel olarak Bu çalışma, sanayi endüstri 4.0 fonksiyonun otonom sistemlerle kullandığımız her ürüne yansımaya devrimini yaşarken insanların bu yerine getirildiği bir süreç olarak ta- başlamıştır. değişim sürecini yakalamak için nımlanmaktadır. Sanayideki değer yaptıkları eğitim reformlarını ve zinciri sürecinin yönetimi ve orga- Endüstri 4.0 sadece mühendislerin toplumsal etkilerine değinmekte- nizasyonundaki ileri gelişimsel aşa- çalışma alanı değil son dönemler- dir. ma olarak tanımlamıştır. Endüstri de iktisatçıların, işletmecilerin de 1.1. Dijitalleşmenin Hayatımıza 4.0 kavramını sistem yaklaşımı üzerinde en fazla çalıştıkları konu- Kattıkları çerçevesinde birçok sistemin bileşi- lardan biri haline gelmiştir. Özel- Dijitalleşme süreci sağlıktan eği- minden meydana gelen bütünleşik likle bu üç grubun Endüstri 4.0 ile time, tarımdan sanayiye sosyal ve bir endüstriyel yaklaşım olarak ele yakından ilgilenmelerinin nedeni, almıştır. Ürün ve üretim süreçleri- üretim ve tüketim anlayışını gün- nin eş zamanlı olarak planlanması- nı sağlayan sistemler, ürün kalitesi ve piyasaya erişim süresi açısından olumlu etkiler ortaya çıkaracaktır (21). Endüstri 4.0 denildiğinde tama- men otomasyon sistemlerle çalışan akıllı fabrikalar akla gelmektedir. Akıllı fabrikaların ürünlerinin daha akıllı ve kaliteli olması beklenmek- tedir. Üretim sistemlerinin geldiği nokta tüketicinin ihtiyacını karşı- layacak ve alım gücüne göre ka- litelerde üretim yapabilmektedir. Ürün ömrü boyunca tüketici talebi ve üretim kalitesiyle belirlenmekte- dir. Yani ürünün yaşam döngüsü 67Plastik & Ambalaj Teknolojisi/Eylül 2022

boyunca nasıl davranacağını ürün bilişim sistemleri ile siber güvenlik, temel itici güçlerinden bir konumun- sanal olarak fikir halindeyken belir- etkileşim, nesnelerin interneti ile dadır (http://www.endustri40.com/ lemek mümkündür. sensör teknolojileri, geleceğin fab- siber-fiziksel-sistemler/). rikaları, eklemeli imalat, ileri robo- Ürünü tasarım fikir aşamasından tik sistemler, otomasyon ve kont- Siber fiziksel sistemler sayesinde kullanım ömrü bitinceye hatta geri rol sistemleri olarak görülmektedir gelecekteki tesisler yeni oluşturul- dönüşebilir bir malzemeyse dönü- (14). muş koşullar ve ara yüzlere sahip şüm aşamasına kadar planlamak olacak, bu ara yüzlerin eş zamanlı akıllı fabrikalarla mümkündür. Endüstri 4.0 kapsamındaki tek- olarak kontrol edilebilmesi, üretim Akıllı fabrikalar karanlık fabrika nolojik ilerlemeler 9 başlık altında süreçlerindeki donanımların en son olarak da adlandırılmaktadır. Akıllı toplanabilir: yenilikleri ile güncellenmesi konu- fabrikalarda insan gücünün üretim larında daha esnek olunabilecektir. ve yönetimde kullanımı azaltılması 1.dAkıllı robotlar Bu sayede de ilgili bütün değişiklik- planlanmaktadır. Hala birçok kısım lerin üretim süreçlerine uyarlanma- tarafından toplumun geleceği açı- 2.dSimülasyon ve Modelleme sı daha az zaman alacak ve potan- sından olumlu ve olumsuz yanları siyel olumsuzluklar ile aksaklıkların tartışılmaktadır. 3.dYatay/dikey yazılım entegrasyonu minimum seviyeye çekilebilmesi mümkün olacaktır. Bütün bunlar Akıllı fabrikalar, akıllı kentler, ürün- 4.dNesnelerin interneti da doğal olarak verimlilik seviyesini ler, sistemler, araçlar sadece fikir daha yukarılara taşıyacaktır. aşamasındayken bilim kurgu film- 5.dYapay zekâ lerine bile konu oluyordu. Ancak Nesnelerin İnterneti, IoT: İnternet akıllı ürünlerin hayatımıza girme- 6.dSiber güvenlik aracılığıyla, üretimde kullanılan siyle ve bu teknolojilerin erişilebilir araçlar başta olmak üzere her alan- olmasıyla akıllı araçlar, akıllı evler, 7.dBulut da kullanılan nesnelerin birbiriyle telefonlar, dronelar, çocuk oyun- etkileşimi mümkün kılınacak ve cakları günlük hayatların bir parça- 8.dEklemeli üretim daha verimli üretimin gerçekleşme- sı haline gelmiştir. Akıllı dediğimiz si sağlanacaktır. sistemlerin kurulması için insan 9.dArtırılmış gerçeklik gücüne ihtiyaç olduğu kaçınılmaz Akıllı Robotlar: İnsan kaynaklı ha- gerçektir. Hatta akıllı sistemlerin 10.dBüyük veri analizi taları sonlandırması beklenen ro- kurulması birçok yeni iş alanı aç- botlar, üretimde yaygın şekilde makta geleceğin mesleklerini, ya- 11.dAkıllı fabrikalar kullanılmaktadır. Dolayısıyla robot şam tarzlarını şekillendirmektedir. teknolojileri, Dördüncü Sanayi Endüstri 4.0 ile hayatımıza giren 12.dSiber fiziksel sistemler Devrimi’nin, yani Endüstri 4.0’ın teknolojileri günlük hayatın parça- etkisini arttırmak açısından gele- sında duymaya ve kullanmaya baş- 1.2. Endüstri 4.0 ve Teknolojik cek vaat etmektedir. Örneğin, akıllı lanmıştır. Bileşenler fabrikalardaki robotlar birbiri ile iletişim halinde, iş bölümü yapa- Endüstri 4.0 ile ilgili literatür ta- Endüstri 4.0 uygulanması için sa- rak, değişiklikleri analiz edip tepki raması yapıldığında sıkça beraber dece yeni teknolojilere sahip olmak vererek üretimi yönetebilir hale ge- gelişen teknolojilerden bahsedil- yeterli değildir. Yeni teknolojilerin lecektir. Bu robotlar klasik üretim mektedir. Endüstri 4.0 bileşen- uygulanırken işletmeye nasıl enteg- bandında hareket eden malzeme- lerinin çoğunluğu Endüstri 4.0 re edileceği ve sistemle nasıl uyum leri sensör teknolojileri sayesinde öncesinde kullanılan birbirinden içinde çalışacağına da odaklanmak ayırt ederek, hangi aşama ve işlem- bağımsız teknolojilerdir. Fakat bu gerekmektedir. Bu entegrasyon lere tabi tutulması gerektiğini bil- teknolojiler Endüstri 4.0 işleyişine 3 seviyede gerçekleşmektedir; si- mektedir. Bu sayede her bir farklı uygun çalışma prensiplerine sahip ber fiziksel sistemler seviyesi, veri ürünün tek bir üretim bandında olduğundan dolayı Endüstri 4.0 altyapısının büyük veri sistemine hatasız şekilde işlenmesi sağlana- bileşenleri olarak bahsedilmekte- hazır olması, hizmetlerin büyük bilmektedir. dir. Yapılan bir çalışmada Endüstri veri sistemine hazır olmasıdır (15). 4.0 öncü teknolojilerinden bahset- Araştırma kapsamında, Endüstri Ham maddeyi işleyerek üretilen her mektedir. Bu doğrultuda, Endüstri 4.0 için önem arz eden belirli tek- türlü malın oluşumunda robotların 4.0 bileşenleri ya da alt boyutları- nolojik bileşenler maddeler halinde kullanılması, 1970’li yıllara dayan- nı oluşturan bu öncü teknolojiler; incelenecektir. maktadır. Fakat gelişmiş sensör, dijitalleşme, büyük veri ve bulut aktüatör teknolojileri ve yapay zekâ Siber fiziksel sistemler (CPS): Bu sistemler sensörler aracılığı ile reel fiziksel dünyayı sanal işlem dün- yasına bağlamaktadırlar. Geniş bir iletişim ağı oluşturan ve bu sayede reel ile sanal dünyalar arasındaki sınırları ortadan kaldırmayı sağla- yan sistemler Endüstri 4.0’ın da en 68 Plastik & Ambalaj Teknolojisi/Eylül 2022

algoritmaları sayesinde her ortam- de dijital sistemlere entegre olan uygulamalarının dijitalleşmesidir. da uyum içinde çalışabilen adaptif, firmalar insan sağlığını koruyarak Yani sanayi, ekonomi, eğitim, sağ- esnek robotlar üretilmeye başlan- üretimlerine ara vermeden üre- lık sistemlerinde dijitale dönüştür- mıştır. timlerini devam ettirmiştir. Diğer mek için dijital teknolojileri kullan- yandan salgının artması firmaları ma kapasitesi ölçülmektedir. IMD Simülasyon ve Modelleme: Simü- üretim durdurmaya hatta tüketici dijitalleşmeye geçişi üç faktör kul- lasyon bugün bilgisayar oyunla- için temel ihtiyaçlara ulaşılmasını lanarak ölçtüğünü belirtiyor: Bilgi, rından, endüstri üretim süreçlerine zorlaştırmıştır. Teknoloji ve Geleceğe Hazırlık. pek çok farklı alanda kullanılan si- mülasyon yani modelleme; bir uy- Covid-19 salgınını Türkiye üzerinde Bilgi faktörü; yeni teknolojilerin gulamanın sebep sonuç ilişkilerini 2019 Mart ayının ortasından itiba- keşfi, anlaşılması ve öğrenilmesi bilgisayar modeline uyarlayıp farklı ren ekonomik faaliyetleri dış tica- yoluyla dijital dönüşüm sürecinin koşullarda oluşabilecek davranış ve ret, turizm ve iç talep kanallarıyla altını çizen soyut altyapıyı ifade sonuçları gözlemlemeyi sağlayan etkilemeye başlamış, Nisan ayında eder. Ülkedeki mevcut sermayenin bir sistemdir. Endüstri 4.0 için ise derinleşerek tüm ekonomiye yan- kalitesini, eğitim ve araştırmaya ya- simülasyon ürün tasarımı ve geliş- sımıştır. Pandemi etkisinin yoğun pılan yatırımların seviyesini ve bu tirme süreçleri açısından önem ta- yaşandığı Nisan 2020’de, Türkiye yatırımların sonuçlarını ölçen gös- şımaktadır. Bu modelleme uygula- İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine tergeler değerlendirilir. Örneğin, maları sayesinde sanal ortak çalış- göre sanayi üretimi aylık yüzde yüksek teknoloji alanlarındaki tes- malar yapılabilecek ve bu da ürün 30.4 ve yıllık yüzde 31.4 gerilediği cilli patent hibeleri veya akademik geliştirme sürelerini kısaltırken aynı görülmektedir. Covid-19’un varlı- dergilerdeki bilimsel yayınlar. zamanda kalite kontrollerine olan ğı, dünya çapında hükümetlere iki mecburiyeti de azaltacaktır. Riskli büyük zorluk getirdi: sağlık krizi ve Teknoloji faktörü; dijital teknoloji- işler için geliştirilen seçenekler iş- ekonomik düzensizlik. lerin geliştirilmesine olanak sağla- çiler için gerekli olan sağlık ve gü- yan genel bağlamı değerlendirir. venlik standartlarının yerine getiril- Salgınla beraber her düzeydeki eği- Özel sektörde yeniliği ne kadar mesini de sağlayacaktır. Bunlar gibi tim kurumları çoğunlukla kapatıldı. kolaylaştırdığını, yatırımlar için ser- üretim sürecinin farklı aşamaların- Bu nedenle, bir yanda öğrenciler, mayenin mevcudiyetini ve mevcut da sağlanan pek çok fayda sonuç diğer yanda öğretim görevlileri teknolojik altyapının kalitesini izle- olarak verimliliği arttırırken, mali- yükümlülüklerini uzaktan yerine yen kriterleri değerlendirir. yetleri aşağıya çeker ve nihai olarak getirmek zorunda kaldılar. Benzer müşteri memnuniyetini arttırır. En- şekilde, meslekleri ve çalışma şart- Geleceğe Hazırlık faktörü; hükü- düstri 4.0 döneminde simülasyon ları evden çalışmasına izin veren metlerin, iş dünyasının ve genel bu bağlamda üretim süreçlerinin birçok profesyonel çalışan uzaktan olarak toplumun teknolojiyi ne önemli bir yapı taşını oluşturur. çalışmaya başladı. İnsanlar ayrıca ölçüde benimsediğini inceler. Bu ihtiyaçlarını çevrimiçi olarak sipariş faktöre dahil edilen göstergelere 2. Endüstri 4.0 Kavramı etme konusunda oldukça bağımlı örnek olarak şunlar verilebilir: in- hale geldi. Bu da ürün seçiminin ve ternet perakendeciliği (e-ticaret); Bahsedilen endüstri devriminin sa- ödeme süreçlerinin dijital alanda özel sektördeki endüstriyel robotlar dece sanayiyi kapsamadığı hayatın yoğunlaştığını gösterdi. Dijital gö- ve veri analitiği araçları ve e-devlet her alanına etki edeceği aşikârdır. rüşmeler hayatımıza yer edip aile hizmetlerinden oluşmaktadır. Son yıllarda üniversite gündemi- ve arkadaş görüşmelerine de aracı- ne giren endüstriyel devrim süre- lık etmeye başladı. Her tüketici di- 2021 yılında yaptığı değerlendir- ci için toplumun buna hazır olup jital kanallara hızla adapte olmaya mede, pandemi ile hayatımıza ge- olmadığını veya hangi aşamalar- başladı. len sorunlar ölçülmese de bu de- la hazırlanacağını içeren bilimsel ğerlendirmeler sonucunda bir ül- araştırmalar yapılmaktadır. Hatta Böyle hızla değişen bir düzende kenin pandemiye uyum sağlamak bazı fonlarla bu araştırmalar des- başarılı olmak için, ülkeler, hükü- için geçişini ölçmeye yardımcı gös- teklenmekte, çok sayıda araştırma met uygulamalarını, iş modellerini tergeler olduğu vurgulanmaktadır. kuruluşu ve üniversiteler anket ça- ve genel olarak toplumu dönüştü- lışmaları yapmaktadır. ren yeni dijital teknolojilerin kulla- IMD Dünya Dijital Rekabetçilik ta- nımını arttırdı. rafından yayınlanan listenin en üst 2019 yılında başlayan pandeminin sıralarında yer alan ülkeler, dijital birçok sektörü hızlıca internet ta- IMD Dünya Dijital Rekabetçilik Sı- teknolojileri geniş ölçekte keşfet- banlı yönetim sistemlerine entegre ralamasının anket değerlendirme miş, benimsemiş ve teknolojileri olmaya itmiştir. Pandemi öncesin- ölçütlerinden biri devlet yönetim üretebilen, işletmelerin ve ülke yö- netimlerinin çalışma şeklini ve top- 69Plastik & Ambalaj Teknolojisi/Eylül 2022

lumla etkileşimlerini dijital yollarla Ayrıca Avrupa Komisyonu’nun Ha- işgücünün dijital yetkinliklerinin kurabilen, ekonominin sürekli ge- ziran 2017’de yayınladığı genelge- geliştirilmesidir. Bu amaca ulaşmak lişimini teşvik ettiği görülmektedir. de Eğitim 4.0’den bahsedilmekte- adına birinci bileşen kapsamında Dijital rekabet güçleri, yetenek ve dir. Eğitim 4.0 denilen eğitim mo- atılacak başlıca adımlar şunlardır: eğitim ve öğretimdeki güçlü per- deli ömür boyu öğrenmeye odaklı formanslardan da yararlanır. (16) ve eğitimin siber sistemlere dayalı dSürekli Eğitim Merkezlerinde ve materyallerle desteklenmesidir. tematik teknik kolejlerde dijital tek- Türkiye özelinde gelişmekte olan Öğretmenler teknoloji ile nasıl eği- noloji kullanıcıları yetiştirilecek, ülkelerden bahsedecek olursak, tim yapılacağını öğrenmesini temel devlet yönetim sisteminde sağ- alır ve dijital eğitim için öncelikle dÜniversitelerimizde dijital tekno- lık, güvenlik, savunma sanayi, va- eğitmenlerin eğitilmesinden bah- loji geliştiricileri yetiştiren program- tandaşlık işlemleri gibi alanlarda seder. Eğitim altyapısının geliştiril- lar çoğaltılacak, bilişim sistemlerine yatırım daha mesiyle teknolojiye hakim nesillerin öncelikli yapılmaktadır. Eğitim sis- eğitimi sağlanır. dEğitimin her kademesinde eği- temlerinde dijitalleşe geçiş top- timcilere dijital yetkinlikler kazan- lumun genel ekonomik düzeyine IMD Dünya Dijital Rekabetçilik ta- dırılacak, bağlı olduğu için hızlı geçişler ol- rafından 2021 yılında yayınlanan mamaktadır. raporda bilgi değerlendirmesi yapı- dDijital teknoloji alanlarında dok- lırken bakılan alt faktörler eğitim ve tora öğrenimi desteklenecek, Pandemi başlangıcında dijitalleş- uygulama yöntemleridir. Eğitimin meye en çok zorlanan sistemlerin- Türkiye’nin değerlendirilmesinde dÖzel teşvikler ve desteklerle diji- den birisi eğitim oldu. Bu zorlu ge- en kötü sıralamada olduğu konu tal yetkinliklere sahip işgücü sanayi çiş sürecinin gerek sosyo-ekonomik olması dikkat çekicidir. Değerlen- ile buluşturulacak, sebepleri gerek insanların bu tek- dirmeye alınan 64 ülkeden 63. sı- nolojilere erişim yeterlilikleri sosyal radadır. Değerlendirme alınırken dDijital dönüşüm farkındalığı artı- ve ekonomik araştırmalara konu bakılan unsurlar; Yeni teknolojile- rılacak ve yaygınlaştırılacak, olmaktadır. Endüstriyel dönüşü- rin keşfi, anlaşılması ve öğrenilmesi mün peşinde olan ülke açısından yoluyla dijital dönüşüm sürecinin dDijital dönüşüm paydaşları ara- bakıldığında ise en büyük zorluğun toplum tarafından bilinmesidir. sında iş birliği geliştirilecektir. teknolojik bilgisizlik, internet erişi- Eğitim ve araştırmaya yapılan ya- minin kısıtlı olması denilebilir. tırımların seviyesini ve bu yatırım- İmalat sanayinin dijital dönüşü- ların sonuçlarını ölçen göstergeler mü sürecindeki en kritik konuların 2.1. Endüstri 4.0’da Eğitimin değerlendirilir. başında bu süreci tasarlayacak, Rolü yönetecek ve sürdürebilir kılacak Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı nitelikli işgücünün yetiştirilmesi ve Dördüncü Sanayi Devrimi öğrenme tarafından 2016 Şubat ayında En- eğitim altyapısının bu işgücünü biçimlerimizi ve konularımızı kaçı- düstri 4.0 gündemiyle Dönüşüm yetiştirecek niteliğe kavuşturulma- nılmaz bir şekilde değiştirmektedir. Programı açıklanmıştır. Endüstri sı gelmektedir. Dijital dönüşüm ile Bilgi ve İletişim Teknolojileri (BİT) 4.0 ile ilgili sanayideki yeni çağa birlikte imalat süreçlerinde yaşana- eğitim alanında düşünen ve çalı- uyumun önemine vurgu yapılmış cak değişimler doğrudan ve dolaylı şan herkesin odak noktası haline ve çağın gerisinde kalınmayacağı olarak işgücünde de dönüşümü gelmiştir. Bu noktaya nasıl geldik belirtmiştir. Dönüşüm programın- zorunlu kılacaktır. Eğitim altyapısı- ve dijitalleşen eğitimin hangi kay- da Endüstri 4.0’a uyumla ilgili ola- nı dijitalleşme sürecine uygun hale naktan beslendiğini anlamamız bu rak belirtilen en önemli adımlardan getirmeden gerekli yetkinliklere sürecin geliştirilmesine çok önemli biri eğitimde dönüşüm olmuştur. sahip işgücünün yetiştirilmesi ve katkı sağlayacaktır. dijitalleşmenin istihdama etkisi- Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı nin sağlıklı bir şekilde ele alınması Avrupa Komisyonu (2001) yayın- Dönüşüm Programı Raporunda şu mümkün değildir. Nitekim dijital ladığı genelgede “Tüm üye devlet- şekilde vurgu yapılmaktadır: (17) dönüşüm konusunda somut adım lerde, temel eğitimi ve öğretimi ta- atmış olan ülkelere bakıldığında da mamlayan genç insanların BİT’lere “İnsan başlıklı eğitim altyapısının dijitalleşmenin istihdama olumsuz tam entegre olmaları için donan- geliştirilmesi ve nitelikli işgücünün etkilerinin azaltılması ve nitelikli iş- maları gereken temel yeteneklerin yetiştirilmesi bileşeninin amacı gücünün yetiştirilmesi konularının neler olduğu konusunun yeniden imalat sanayimizin ihtiyaç duya- öne çıktığı görülmektedir. İnsan gözden geçirilmesini gereklidir” cağı yetkinliklere sahip nitelikli iş- başlıklı eğitim altyapısının gelişti- maddesine yer verildi (22). gücünün yetiştirilmesi ve mevcut rilmesi ve nitelikli işgücünün yetiş- tirilmesi bileşeninin amacı imalat sanayimizin ihtiyaç duyacağı yet- 70 Plastik & Ambalaj Teknolojisi/Eylül 2022

Şekil 1: Türkiye’nin genel performans değerlendirmesi (IMD WORLD DIGITAL COMPETITIVENESS RANKING 2021) kinliklere sahip nitelikli işgücünün da bu ülkeleri sıralamakta, ayrıca, tamamen robotik üretime geçen yetiştirilmesi ve mevcut işgücünün ülke içinde bu dönüşüm için ge- üretim sistemlerinde atıl kalan işçi dijital yetkinliklerinin geliştirilmesi- reksinimlerin ne olduğu da tespit için planlama yapılmalıdır. dir. etmektedir. Belirlenen hedefe ulaş- mada ilk adımın yol haritası oluş- Mühendislik ve yönetim sistemle- Eğitim altyapısının geliştirilmesi: turmak olduğu açıktır. (23) rinin teknolojiye entegresi dönü- İncelenen örneklerin birçoğunda şüm programı açıklanması kadar işletmelerin özellikle de KOBİ’lerin Türkiye sanayisini Endüstri 4.0’a kısa sürede ve kolay olmayacaktır. dijital dönüşüm ile ilgili farkında- adapte hale getirmeye çalışmakta- Endüstri 3.0 döneminde ortaya lığının (siber güvenlik gibi) artırıl- dır. Teşvikler, yatırımlar bu alanda çıkan üretim süreçlerinin bileşen- masının önemli bir öncelik olduğu geliştirilmektedir. Ankara, İzmir, lerini koordine eden ve yazılım ve gözlemlenmektedir. KOBİ’lerin diji- Bursa, Kayseri, Konya, Adana, Mer- donanımlarını bu süreçlere entegre tal dönüşüm konusundaki yetkin- sin ve Gaziantep illerinde Endüst- edebilen yazılımların kullanımı baş- liklerinin artırılması amacıyla dijital ri 4.0 üretim yöntemlerine uygun lanmıştır. dönüşüm merkezi, mükemmeliyet model fabrikalar kurulmasına teş- merkezi gibi uygulamalar hayata vikte bulunuldu. Türkiye sanayinin şu anki konumu geçirilmiş bulunmaktadır. İşgücü- tanımlanırken Endüstri 2.0 ile 3.0 nün dijital yetkinlikleri kazanması Türkiye 1990’lı yılların sonunda arasında konumlanmasının en bü- istisnasız her örnekte ön plana çı- otomotiv üretiminde dünyada yük etkenlerinden biri de üretim kan politika alanlarından birisidir. önemli bir konuma gelmiştir, hala süreçlerini yazılımlara henüz en- Ayrıca eğitmen ve öğretmenlerin yan sanayide öncülük eden birçok tegre edememesidir. Endüstri 4.0 yetkinliklerinin geliştirilmesine yö- firma mevcuttur. Üretimine devam terimi hayatımıza girmeden uzun nelik önlemler de alınmıştır.” eden BMC, Otosan, MAN gibi bir- zaman önce üretimde dijitalleşme çok büyük markanın alt tedarikçisi, başlamıştır. Üretim faaliyetlerinin Endüstri 4.0 geçiş sürecini başa- Kobi olarak üretim yapan, firmaların planlanması için gereken yazılım rılı bir şekilde sürdürebilmenin en bu süreçlere katılımının nasıl sağla- sistemlerinin geldiği noktada ise önemli boyutu eğitimdir. İnsan nacağı hala belirsizdir. Endüstriyel Kurumsal Kaynak Planlamasıdır aklının, yeteneğinin ve emeğinin dönüşümlerin faydalarının yanında (ERP). katma değerli işlerde kullanılacağı işletmenin karşılaşabileceği ilk yatı- bu gelecek sistemler, eğitim sis- rım maliyeti, teknik zorluklar, sos- ERP, şirketlerin daha fazla görünür- temlerine de ciddi sorumluluklar yal zorluklar gibi birçok olumsuz lük ve daha fazla kontrol ile üretim yüklemektedir. Yapılan araştırma- etken de vardır. Çalışanlar mevcut yapmasına, tasarlamasına, üretme- lar ülkelerin Endüstri 4.0 geçiş sü- sisteme alışkın oldukları için yeni sine ve yönetmesine yardımcı olan recini başarı ile tamamlamaya ne bir sisteme adaptasyon konusunda bir sistemdir. Product Lifecycle kadar hazır olduklarını ölçmekte zorluk yaşayabilmektedirler veya Management (PLM), ürünlerin fikir ve belirlenen ölçütler doğrultusun- yetersiz kalabilmektedirler. Ayrıca aşamasından son kullanıcıya ulaşa- na kadar tüm süreçlerini uçtan uca 71Plastik & Ambalaj Teknolojisi/Eylül 2022

destekleyerek ürün yaşam döngü- TÜSİAD Tarafından 2016 yılı Mart inanmaktadır. Bu öneri, artırılmış sünü etkin bir şekilde yönetilmesi- ayında “Türkiye’nin Sanayi 4.0 gerçeklik uygulamaları ile sanal ni sağlar. PLM yazılımı, bir ürünü, Dönüşümü Konferansı” ile “Türki- profesyonel atölye çalışmaları ile ürünü etkileyen tüm bilgiler için bir ye İçin Neden Sanayi 4.0 ve Nasıl gerçekleştirilebilir. (18) veri deposu sağlayarak ürünlerinin Bir Yol Haritası” başlıklı panelde Üniversitelerde e-öğrenme plat- yaşamını yönetmesine yardımcı “Türkiye’nin Küresel Rekabetçiliği formları, açık üniversite sistemleri olabilir. PLM yazılımı, ürünle ilgili İçin Bir Gereklilik Olarak Sanayi 4.0: ve çeşitli yazılımlar Eğitim 4.0’da verilerin yönetimini otomatikleş- Gelişmekte Olan Ekonomi Perspek- öğrenme ve öğretme materya- tirmek ve verileri kurumsal kaynak tifi” başlıklı rapor hazırlandı (TÜSİ- li olarak kullanılabilir (18). Bu tür planlaması (ERP) ve üretim yürüt- AD, 2016). Bunun gibi çalışmalar uzaktan eğitim uygulamaları ile me sistemleri (MES) gibi diğer iş her sene gerçekleştirilmekte birçok öğrenciler internet üzerinden farklı süreçleriyle entegre etmek için kul- sanayi kuruluşu tarafından prog- sınıflara ve kurslara erişerek öğren- lanılabilir. ramlar yayınlanmaktadır. Literatür melerini sağlayabilmektedir. Lite- Özellikle ürün tasarımı yapan fir- araştırılması yapıldığında da çok ratürde Endüstri 4 .0’da Kapsamlı malarda ERP ve PLM sistemleri sayıda çalışmaya ulaşılabilir. Açık Çevrimiçi Kursların kullanımı- entegre olarak kullanılmaktadır. Endüstri 4.0, akıllı fabrika, dijital- nın sıklıkla tavsiye edildiğini görü- Ürün tasarımı eski mühendislik leşme uygulamalarına geçmek söy- yoruz (18). sisteminde alanında uzman mü- lendiği kadar kolay değil. Kullanı- Eğitim 4.0 ile 0 dijital kültürün hendisler tarafından doğrulamalar lan endüstriyel nesnelerin interneti yaygınlaştığı bir eğitim ortamında yapılarak geliştirildi. Ürün tasa- sistemlerinin %94’ü hâlâ kablolu “görselleştirme” öğretim materyal- rımları sanal ortama taşındıktan ve sabit sistemlerdir. Var olan sis- lerinin yaygın kullanımı kaçınılmaz sonra tüm hesaplamalar çizimler, temlere zekâ kazandırmak ise zor bir ihtiyaçtır (Öztemel, 2018). Bu malzeme hesaplamaları bilgisayar ve masraflıdır. Hem ekonomik hem tür öğretim materyalleri, öğrenme aracılığıyla yapılmaya başlandı. Bu eğitim açısından bu sistemlere en- aktivitelerini daha aktif ve öğrenci hayatımızdan hesaplamaları, ma- tegre olmak doğru planlama ve merkezli hale getirerek öğrencilerin tematiği çıkarıyoruz demek değil- düzenli gelişimle mümkün olacak- deneyimlerini zenginleştirir (24). dir. Hesaplamalar gelecekte de ya- tır. Toplumun tüm alanlarındaki deği- şamın bir parçası olacak ancak tüm Dijitalleşme için en önemli operas- şimler, üniversitede de değişimleri hesaplamaların robotik sistemlerle yonlardan birisi altyapıdır, altya- gerektirmektedir. Müfredat, yük- yapılacağı görülmektedir. Bunun pı ise maliyet demektir. Endüstri seköğretim kurumlarında niteliksel gibi hayatın birçok alanında eski- 4.0’da yüksek veri hacmi olduğu değişimi getirecek en önemli fak- den insanların gücüne dayalı veri için altyapı önemli unsurdur. Ci- törlerden biridir. (18) analizlerinin artık sanal sistemlerle hazlar birbirlerine ya da sisteme Türkiye deki üniversite öğrencileri- yapıldığını görüyoruz. bağlıdır. Cihazların iletişimi için dü- nin Endüstri 4.0 teknoloji ve bile- Hatta akıllı sistemlerde veriler siste- şük bant genişliğindeki bağlantılar şenleri konusunda, çeşitli üniversi- me bir defa girilmesi veya sistemin yeterli olmamaktadır. Bu sebeple telerden 165 öğrencinin katılımıyla sensörlerle verileri alması sağlandı- yapısal kablolama gelişmiş ve da- araştırma yapılmıştır. Varılan sonu- ğında sistem kendi analizlerini yap- yanıklı ürünlerle yapılmalıdır. ca göre öğrencilerin farkındalık ve maktadır. Teknolojinin gelişmesiyle 2.2. Yükseköğretimde Eğitim bilgi düzeyleri, yaşamakta olduğu- insanlara düşen görev, açığa çıkan Programı 4.0 muz devrimin hız ve teknolojilerini verilerden hareketle yorumlar ya- Araştırma çalışmalarında Endüstri yakalamak bakımından yeterli dü- pabilmek olacaktır. 4.0 destekli öğrenme ortamlarında zeyde olmadığı tespit edilmiştir. Bu Kobi olarak üretimine devam eden sanal laboratuvarlar, esnek ürün sonuca varılırken öğrencilerin katı- birçok firma hala üretim süreçlerini geliştirme sistem laboratuvarları ve lım yaptığı üniversite farkının da ol- program kullanmadan kontrol et- Endüstri 4.0 öğrenme laboratuvar- madığı, yani farklı 5 Üniversite’nin meye çalışmaktadır. PLM sürecine ları kurmayı, özellikle teknik eğitim öğrencileri arasında bu konuda geçiş birçok firma için uzun vade- veren fakülteler için önermektedir- ortalama bakımından bir farklılık li sonuçtur. Maalesef Türkiye de ler. Ayrıca Endüstri 4.0’ın sunduğu olmadığı sonucu vurgulanmıştır mühendislik eğitimini tamamlayan teknolojik imkanların da kullanıldı- (11). birçok insan da bu süreçleri çalış- ğı sanal ve sosyal öğrenme model- Üniversite öğrencileri günlük ya- ma hayatında öğrenmektedir. Son lerinin kullanılması önerilebilir. Zoa şama yansıyan ürün ve kolaylıkları yıllarda Sanayi Odaları, personel (2012) Eğitim 4.0’a uygun eğitim benimsemekte ve kullanmaktadır eğitimine önem veren firmalar ve durumlarının iş hayatındaki ger- ancak altyapıyı oluşturan kavram üniversitelerin de katılımıyla eğitim çek ortam gibi olması gerektiğine ve teknolojilerden uzaktır. Bu du- programları geliştirilmektedir. 72 Plastik & Ambalaj Teknolojisi/Eylül 2022

rumu aşmanın yolu ise; Endüstri dan tekstile, turizmden otomotive NIN_DUNYADAKI_VE_TURKIYE%27DEKI_SEK- 4.0 ve dijital devrim ile ilgili dersler kadar birçok farklı alanda Endüstri TORLER_ACISINDAN_DETAYLI_ANALIZI [accessed açılması, konferans, seminer vb. 4.0’ın hazırlandığını görüyoruz. Jan 28 2022]. bilgilendirme aktivitelerinin çoğal- Nitelikli işgücünün, iyi yatırımın 6.dhttps://dergipark.org.tr/en/download/article- tılması, meslek kuruluşları ve oda- ve iyi teknoloji yönetiminin önemi file/942190 ların farklı etkinlikler ile bu konuda vurgulanmaktadır. 7.dhttps://dergipark.org.tr/tr/download/article-fi- hizmet vermesi tavsiye niteliğinde Endüstriyel devrim süreci doğru le/1214432 sunulmuştur (11). yönetilirse hem üretim sistemleri 8.dhttps://wearesocial.com/uk/blog/2022/01/ 3. Sonuç ve Değerlendirme dünyanın gerisinde kalmama he- digital-2022-another-year-of-bumper-growth-2/ Dünya her alanda teknolojik açı- defi gerçekleştirecek, hem de bu 9.dhttps://www.researchgate.net/publicati- dan gelişime devam ediyor. Bili- süreçleri yönetebilecek nitelikli in- on/339676879_TURKIYE’DEKI_UNIVERSITE_OG- şim teknolojileri geleceğimizin en sanların mesleklerde yetiştirilmesi RENCILERININ_ENDUSTRI_40_BILGI_DUZEYLERI- büyük gerçeği olarak karşımızda olmazsa olmaz talebi karşılanacak- NIN_BELIRLENMESI duruyor. Sanayi devrimleri top- tır. 10.d “Sanayileşme Nedir?” http://www.neokur. lumsal ihtiyaçları karşılamak için Bu yazıda, nitelikli insan yetiştir- com/alfabe/a/26480/sanayilesme-nedir? oluşturulmuş ve geliştirilmektedir. menin ve teknoloji eğitim verme- 11.dYıldız, S.C., Fırat, S. “Türkiye’deki üniversite Gelişen teknolojiyi yakalamak ve nin gerekliliğini ve teşvik politi- öğrencilerinin endüstri 4.0 bilgi düzeylerinin belir- yönetebilmek de yine insanlara dü- kalarının geliştirilmesi gerektiğini lenmesi”, Endüstri Mühendisliği, 31, 1-16, 2020. şen görevdir. vurgulamıştır. Oluşturulan eylem 12.dUluslararası Avrasya Sosyal Bilimler Kongresi- Gelişmekte olan ülkelerde gelece- planlarına nereden başlanacağı 4, Odesa, 2021. ğin ürünleri, geleceğin endüstrileri eğitim kurumları önderliğinde gö- 13.dKoç, E., Şenel, M., Kaya, K., “Dünyada ve bir trend olarak sunulmaktadır. Ya- türülmelidir. Sadece sanayinin bu Türkiye’de Sanayileşme I - Strateji ve Temel Sa- şanan dönemde dünyanın trendi değişim sürecinden etkileneceği- nayileşme Sorunları”, Mühendis ve Makine, 690, teknoloji olduğu için çocuk yaştan ni beklemek ve toplumsal altyapı 1-26, 2018. itibaren teknolojiyle tanışılmakta- olarak hazırlık yapmamak büyük 14.dKamber, E., Bolatan, G., “Endüstri 4.0 Tür- dır. Türkiye’de genç nüfus oranı kayıplara yol açabilir. Bugün hala kiye farkındalığı”, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi yüksektir. Yeni nesillerin yüksek hazırlıkların ve altyapı kurulumları- Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt: 11 Sayı: 30, okullardan, üniversiteden mezun nın devam ettiği bir dönemde ol- 836-847, 2019. olduklarında teknoloji konusun- duğumuzu söyleyebiliriz. Endüstri 15.dhttps://www.imd.org/centers/world- da çok bilgili olmaları ve Endüstri 4.0 bağlamında yapılması gereken competitiveness-center/rankings/world-digital- 4.0’ın küresel taleplerini karşılama- ilk şey, yeni teknoloji altyapıları ve competitiveness/ sı beklenmektedir. Endüstri 4.0’ın bu altyapılarla çalışabilecek uzman 16.dGökçe, M., Ötleş, S., “Ürün yaşam döngüsü bilgi teknolojileri ve BT altyapısı ekipler oluşturmaktır. Endüstri 4.0 yönetimi yazılımlarının fonksiyonelliklerinin yeni ile olan ilişkisi nedeniyle teknik ve ile donanmış ve temellenmiş olmak gıda ürün geliştirme süreçlerine etkiler”, Dünya- mesleki eğitim giderek daha önem- için sadece çocukların değil yetiş- Gıda, Vol 4, Sayfa 91-98, 2019. li hale geliyor (12). kinlerin de sürekli eğitim politikala- 17.dBilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından Gelişmekte olan ülkelerde sanayi rı yardımıyla sürece dahil olmasını 2016 Şubat Raporu -https://www.gmka.gov.tr/ elektrik-elektronik yani Endüstri sağlamak çok önemlidir. Bu aşa- dokumanlar/yayinlar/2023_Dijital-Turkiye-Yol- 2.0 seviyesinde olduğu için dijital- mada kurumsal olarak dağıtılmış Haritasi.pdf leşme yani Sanayi 3.0 halen bütün eğitim politikalarının da oluşturul- 18.dDemir, F., İlhan, E. ve Kalaycı, N. (2019). Yük- yönüyle gelişmemiştir. Dolayısıy- ması gerekmektedir. seköğretimde Hedeflenen Dönüşümü Gerçekleş- la bu tür ülkelerde tam anlamıyla tirme Araçlarından Eğitim Programı 4.0. Bayburt teknolojik dönüşüm gerçekleşme- Kaynaklar Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(28), 432-466. https:// yecektir. doi.org/10.35675/befdergi.643291 Türkiye’deki firmaların Endüstri 4.0 1.dAtik, H., Ünlü, F., “Endüstri 4.0’a dönüşüm sü- 19.dKuban D., Yeşilay R.B. “PLM ve İnovasyon: üzerine yaptığı çalışmalar incelen- reci: Avrupa Birliği ülkelerinin performansı üzerine PLM, İnovasyon için Bir Kolaylaştırıcı Olabilir Mi?” diğinde, bazı yayınların son derece ampirik bir analiz. M.Ü.A.T.E. Avrupa Araştırmala- Int. J. of 3D Printing Tech. Dig. Ind., 5(1): 76-84, hızla bu dönüşüm sürecine hazırlık rı Dergisi, 1, 145-168, 2019. 2021. yapmayı desteklediği, bazılarının 2.dTÜSİAD, Türkiye’nin Küresel Rekabetçiliği İçin 20.dZheng, P., Chen, C. A., “State-of-the-art ise yeni yatırım yapmaktan ziyade Bir Gereklilik Olarak Sanayi 4.0: Gelişmekte Olan survey of digital twin: techniques”, Engineering mevcut konumu korumayı destek- Ekonomi Perspektifi, (İstanbul: TÜSİAD, 2016) Product Lifecycle Management and Business In- leyici bulguları olmuştur. 3.dDavutoğlu, N. A. “Sanayi 4.0 uygulamaları- novation Perspectives. J Intell Manuf, 2019. Sektörlerin değerlendirmesine bak- nın dünyadaki ve Türkiye’deki sektörler açısından 21.dGörçün, Ö.F., “Endüstri 4.0”, Beta Yayınevi, tığımızda tarımdan lojistiğe, gıda- detaylı analizi”, Journal of Social and Humanities İstanbul, 2016. Sciences Research, 8(67), 795-811, 2021. 22.dYıldırım, B., “İşletmelerde sanayi dönüşüm 4.dSanayi 4.0 Uygulamalarının Dünyadaki Ve süreci: nitel bir araştırma”, Ekonomi Maliye İşlet- Türkiye’deki Sektörler Açısından Detaylı Analizi. me Dergisi, 3, 2, 2004. https://www.gmka.gov.tr/dokumanlar/yayin- 23.dKaradayı Usta, S., “Türkiye’de yürütülen En- lar/2023_Dijital-Turkiye-Yol-Haritasi.pdf düstri 4.0 araştırmaları”, Journal of Turkish Ope- 5.dhttps://www.researchgate.net/publicati- rations Management, 2, 839-861, 2021. on/351124538_SANAYI_40_UYGULAMALARI- 24.dThiele, A. K., Mai, J. A., & Post, S., “The student-centered classroom of the 21st century: Integrating web 2.0 applications and other tech- nology to actively engage students”, Journal of Physical Therapy Education, 28(1), 80, 2014. 73Plastik & Ambalaj Teknolojisi/Eylül 2022

ÇEVRE Mavi Nefes Projesi ile Marmara Denizi’nden 9 ayda yaklaşık 53 ton atık toplandı klim kriziyle mücadele ve sürdürülebilir bir dünya Denizlerin oksijen kaynağı olması konusunda için çalışan Garanti BBVA’nın, DenizTemiz Der- bilgi seviyesi %99’a yükseldi neği/ TURMEPA iş birliğiyle deniz kirliliğini önle- Projenin farkındalık yaratma ayağında ortaokul seviye- mek adına Marmara Denizi’nde atık yüzey temizliği ve sinde gerçekleştirilen çevrimiçi eğitimlerle, “Küresel İklim bölge illerinde deniz temizliği konusunda farkındalık Değişikliği, Denizlerimiz, Deniz Salyası (Müsilaj), Kirlilik eğitimleri gerçekleştirmek amacıyla başlattığı “Mavi Kaynakları, Sıfır Atık Hareketi, Sürdürülebilir Kalkınma Nefes Projesi” nin 9 aylık raporu açıklandı. Amaçları ve Karbon Salımı” konuları ele alınıyor. Eğitim- Rapora göre 21 Eylül 2021-Haziran 2022 tarihleri ara- lerin verimliliğinin ölçülmesi ve geliştirilmesi hedefiyle öğ- sında deniz süpürgeleri, 52.590 kilogram, yani yaklaşık rencilere “Bilgi Testi” de uygulanıyor. Testlerin sonuçları 53 ton atık topladı ve geri dönüşüme kazandırdı. Deniz değerlendirildiğinde Mavi Nefes Projesi’nde eğitimlere süpürgeleriyle toplanan atıklar, yaklaşık 46 bin kişinin katılan öğrencilerin farkındalık seviyelerinde büyük oran- günlük ürettiği atığa eşit. larda değişim göze çarpıyor. Yapılan testlerde, öğrenci- Marmara Denizi’ni en çok plastikler kirletiyor lerin denizlerin oksijen kaynağı olması konusundaki bilgi seviyelerinin %68,5’den %99’e, kıyı ekosistemlerinde de- Proje kapsamında deniz süpürgelerinin topladığı yak- polanan karbonu ifade eden “Mavi Karbon” kavramının laşık 53 ton atığın üçte biri, yani 17 tonu poşet, pet bilinirliğinin de %56’den %94,3’e yükseldiği görüldü. şişe vb. plastik atıklardan oluşuyor. Temizlik kapsamın- Okullarda halihazırda yürütülmekte olan “Sıfır Atık Pro- da Marmara Denizi’nden 4.8 ton giyim ve tekstil mal- jesi” ile ilgili farkındalığın ise %64,5’dan %86,3’e çıktığı, zemesi, 4.4 ton metal, 4 ton balık ağı gibi balıkçılık atık oluşumunun önlenmesi ve geri dönüşüm konularına atıklarıyla 11 ton deniz salyası ve deniz çöpü toplandı. hassasiyetin de arttığı gözlemlendi. Ayrıca fitoplankto- nun oksijen üretmesinin bilinirliği %47,7’den %99,2’ye yükseldiği görüldü. Marmara Denizi’nden sonra Antalya Adrasan’da da deniz temizliği başladı Garanti BBVA ve TURMEPA “Mavi Nefes Projesi”ni An- talya Adrasan’a da taşıdı. Proje kapsamında Temmuz ayından itibaren deniz turizminin yoğun olduğu Adrasan bölgesinde faaliyete başlayan deniz süpürgesi, bölgede 4 ay boyunca hem katı hem de sıvı atık toplayarak deniz temizliği için çalışacak. 74 Plastik & Ambalaj Teknolojisi/Eylül 2022

AMBALAJAVRASYA ‹STANBUL 2022 27. Uluslararas› Ambalaj Endüstrisi Fuar› HYBRID+ 12 - 15 Ekim 2022 www.PackagingFair.com Printing Technologies, d - Paper - Carton Packaging Technologies Special Section pcorninvetpr tainc&gk Ambalaj Baskı, Oluklu Mukavva - Karton Ambalaj Üretimi ve Konverting Teknolojileri ESNEK AMBALAJ SANAYİCİLERİ DERNEĞİ Adres : Tunus Caddesi 54/8 Kavaklıdere 06680 ANKARA Tel : 0312 466 60 23 Fax : 0312 466 60 24 TÜYAP FUAR VE KONGRE MERKEZ‹ [email protected] Büyükçekmece, ‹stanbul / Türkiye ‹STANBUL BU FUAR 5174 SAYILI KANUN GEREĞİNCE TOBB (TÜRKİYE ODALAR BORSALAR BİRLİĞİ) DENETİMİNDE DÜZENLENMEKTEDİR.





AKSOY PLASTİK VE MAKİNE 79 ARBURG 43 AVRASYA AMBALAJ FUARI 75 CHEN HSONG 11 ERENSOY GIDA VE AMBALAJ MAK. 23 ERKOÇ KALIP 37 FANUC FAVORİ GRUP 3 HAITIAN ÖN KAPAK İÇİ İLHAN MAKİNA KALIP METKAP METAL VE PLASTİKÇİLER SANAYİ SİTESİ 15 MITSUBISHI ELECTRIC 21 MORETTO 55 PLASTEC MAKİNA 33 PLAST EURASIA FUARI 31 PLASTİK&AMBALAJ TEKNOLOJİSİ DERGİSİ ÖN KAPAK RACEPLAST 76 SENA MAKİNA 45-49 SİSAN MASTERBATCHES 80 SOMPLAST PLASTİK / SESOTEC SPS SENUR 2 TEPRO MAKİNE 9 TOMRA 25-47 UNNOX AKSOY ARKA KAPAK WITTMANN BATTENFELD 5-17 WOOJIN PLAIMM 41 ARKA KAPAK İÇİ 1 4

Tüm makine ve yardımcı ekipmanlar TEK MARKA, TEK ADRES Makinem “CEP’te” Keplast Easynet TEKNOLOJİK ÇÖZÜMLER TM Toogle TH Direk Hidrolik EVH Çift Plaka Göbekten Model Kilitlemeli Model Sıkmalı Model “Full Servo” “Full Servo” “Full Servo” “35 yıllık tecrübe ve güvence” AKSOY-GÖZTEPE AKSOY-DİLOVASI AKSOY-TUZLA AKSOY-YALOVA AKSOY-KÜÇÜKYALI Türkiye Mümessili Ofislerimiz aksoymakinee aksoymakine Aksoymakine 0532 251 02 98 0555 972 01 00 [email protected] www.aksoymakine.com

Yüksek Performanslı Mühend sl k Plast kler nde Güven l r Partner n z Yüksek kaliteli plastik ürünleri dünya çapındaki müşterilerimizin ihtiyaçlarına göre özel olarak üretiyoruz. Bireysel parçaların imalatından seri üretime teknik plastikleri tam olarak ihtiyacınız olan yüksek kaliteli malzemelerden yapılmış ürünleri ulaştırıyoruz. SİZE ÖZEL YÜKSEK TEKNOLOJİLİ KALİTELİ HİZMET İhtiyacınıza uygun Yüksek teknolojili Kaliteli ürünlerimizi hızlı tasarımları üretiyoruz. makineleri kullanıyoruz. olarak teslim ediyoruz. +49 2561 44 69 40 [email protected] www.raceplast.de