SSOOMMPPLLAASSTTPPllaasst�ikkDDıışşTTiicc.. vvee SSaann.. LLtd. Şt�i. PPiiyyaalleeppaaşşaa BBuullvvaarrıı KKaasstteellİİşşMMeerrkkeezziiBB||BBlolokkKKaatt.4. 4KKaasısmımppaaşaşa||InIstanbul TTeel.l.++990022112222551133005544||iinnffoo@@ssoommppllaasstt..ccoomm..ttrr || wwwwww..ssoommppllaast.com.tr MEATLAZLEMSEEPANRATLIOZ NSISTEMI InPltaesltliikgeflnaktemveetçaalpsaekplaarırnation uKnailtitfeoarnmaliazti e–rdiaalkrikeacloarrviçeinryde RFLEA-SKOERSTC AN TPhleasRtEik-SfOlaRkTe mveeçtaalpsaekpüarreattiimoni ve prosesi EVffierciimenlit.. uinçitnr,eslüiarbelkyliroemlaroavkeysümkseetaklmalzeme kalitesi PHraescsisaes.. PKraorfilıt.able. pthsAaaarntğtailhcalilazmevsseaifskratolebrmmeealiipdrmlyeaizsybtiFecicLieAgbnrKiraEnkSauCrlelAıslıNk,fpalkatSsötcriküadgnüerr.hi ere! pdreövnioüuşüslmy dviescphlarsgtiekdişflreommede kullanılmak için thöezeplrgoedluişctitrioilmn pişrtoircveessp. lTahsetik tipine, preoncegisnsedveprmodeutacltiçceanriğbiene göre dakikalar reiçtiunrdneedgütovetnhielirmbairtenruiaml une analizi sağlar. stream.
SOĞUTMA TEKNOLOJİSİ Plastik endüstrisinde soğutma sistemleri HASTEK lastik endüstrisi, soğutma uy- larda kalıpların açılıp kapanma süreleri gulamalarına en fazla ihtiyaç uzamakta ve üretim kapasitesi düşmek- duyulan sektörlerden biridir. tedir. Makinelerin verimli çalışabilmesi Bu nedenle soğutma uygulamalarında için kullanılan yağın da uygun şekilde kullanılacak yöntemin bilinçli ve titizlikle soğutulmasına ihtiyaç vardır. Aksi tak- seçilmesi gerekir. dirde performans düşer ve aşınmalar yaşanır. Bu durumda enerji kaybının art- İmalatta kullanılan kalıpların soğutul- masının yanı sıra, makine ömrü de kısal- ması, özellikle ürün kalitesi açısından maktadır. Yağ soğutma işleminin doğru önemlidir. Plastiğin cinsine göre kalıpla- şekilde yapılması halinde bu sorunların rın belirli sıcaklık değerleri arasında tu- önüne geçilmektedir. tulması gereklidir. Gerektiği gibi soğu- tulamayan kalıplarda imal edilen ürün- Plastik endüstrisinde, kalıp ve yağ so- lerde yüzeyde pürüzlülük, renk değişimi ğutmada kullanılan temel sistemler şu gibi problemler görülmektedir. Ayrıca, şekilde sıralanmaktadır.: yeterli soğutma yapılamadığı durum- 50 Plastik & Ambalaj Teknolojisi/Temmuz - Ağustos 2022
I. Su Soğutma Kuleleri tüketimli aksiyal fanları, geniş ısı dSoğutma kapasitesi 77 kW ile transfer alanına sahip tropikal tip 1440 kW arasında değişen on beş 2.Chillerler (Soğuk Su Üretici Ci- kondenserleri ve scroll kompresö- farklı modele sahiptir hazlar) re sahip Scroll Kompresörlü Hava Soğutmalı Chiller Serisi ile daha dTam kapalı, basınçlı tip, silindi- 3.Chiller ve Entegre Doğal So- yaşanabilir bir çevre için çalışmak- rik tank ile statik basınç kaybı ol- ğutma Bataryalı Sistemler (Free tadır. maz, pompa daha az enerji tüketir Cooling Chillerler) Chiller soğutma grupları endüstri- dMg anot ile korozyon oluşması 4.Kuru ve Islak Kuru Soğutucular yel alanlarda en çok tercih edilen görülmez sistemler olup soğutma suyuna Son yıllarda hem çevre hem de ihtiyaç duyulan tüm sistemlerde dSıcak daldırma gavanizli gözde- işletmelerin sürdürülebilirliği için yaygın bir şekilde kullanılmaktadır. si, IP 55 koruma sınıfı ile zorlu dış enerjinin verimli kullanımı ve enerji ortam şartlarına dayanıklıdır tasarrufu giderek daha da ön pla- Scroll Kompresörlü Hava Soğut- na çıkmaktadır. Özellikle tesislerde malı Chiller’in avantajları şu şekil- d(-5 ) – (+25) set sıcaklık aralığı enerji tüketiminin büyük kısmını de öne çıkmaktadır; mevcuttur oluşturan soğutma sistemlerinin dizaynları bu durumdan etkilen- dScroll tip COPELAND ya da dDANFOSS ya da EATON marka mekte olup doğal kaynakların ve- DANFOSS marka kompresörleri ile kontrol üniteleri ile kullanıcı dos- rimliliğini artırma amaçlı alternatif daha az enerji tüketir tu gelişmiş kontrol, geçmiş alarm sistemlere yönelim artmakta ve takibi, kablolu ya da web tabanlı daha az enerji tüketimi yaratan dÇevre dostu R407C gazı kulla- uzak kontrol özelliğine sahiptir sistemler geliştirilmektedir. nılmaktadır dKolay temizlenebilir ve yıkana- Hastek Plastik Sistemleri, endüst- dEBMPAPST marka otomatik bilir alüminyum hava filtresi ile ba- riyel alanda soğutma ihtiyacı du- hız kontrollü aksiyal fanları düşük taryalar her zaman temiz kalır yan işletmeler için enerjinin etkin enerji tüketir kullanımı ve enerji tasarrufu sağ- dYüksek ve alçak basınç kontrol layabilecekleri çevre dostu R407C d43-44 °C ortam sıcaklığında sensörleri ile gaz devresi güvenliği gazı ile şarj edilen, düşük enerji dahi çalışmasını sürdürmektedir garanti altındadır Plastik & Ambalaj Teknolojisi/Temmuz - Ağustos 2022 51
RÖPORTAJ Elektromag Makine Genel Müdürü Ozan Okur ile gerçekleştirdiğimiz röportajda şirketlerinin ürün yelpazesinde yer alan makinelerin öne çıkan teknolojik özelliklerine değindik. “Ülkemizde olmayan makinelerin ilk üretimini yapmak bizi benzersiz kılan özelliğimizdir” Rekabet her geçen gün artıyor ve sektöre yeni firmalar giriyor. Burada bizi ayrıştıran özellik en kaliteli ürünleri üretiyor olmamız ve 1978 yılından beri ambalaj makineleri sektöründe Türkiye’de lider üretici firma olmamızdır. Şuan bizim kadar geniş bir ürün portfolyosuna sahip bir üretici firma yok. Marka kimliğimizi geliştirirken en büyük yatırımızı ürün geliştirmesine ve tutundurmasına harcıyoruz. Paketleme sektörünün ihtiyacı olan, ülkemizde üretimi yapılmayan veya istenilen adetlere ulaşamayan makinelerin hızlılarını yaparak, müşterilerimizin üretim adetlerini ve kazançlarını arttırmayı hedefliyoruz. 52 Plastik & Ambalaj Teknolojisi/Temmuz - Ağustos 2022
Lineer Dolum Makinesi Yenilikçi üretim çözümlerinizle tedir. Şişelerin dizilmesi ve temiz- Türk ambalaj makineleri lenmesinden başlayarak; şişe diz- 1978’de Topçular’da bir atölyede sektörüne yön veren firmalardan me ve temizleme makinesi, dolum başlayan üretimlerinize bugün biri olarak çok geniş bir ürün makinesi, kapak kapatma makinesi, ise on dört bin metrekare alana portföyüne sahip olduğunuzu sleeve makinesi, etiket makinesi, kurulu fabrikanız ile devam biliyoruz. Genel olarak bu kutulama makineleri, kolileme ve ediyorsunuz. Buradan geriye ürünler nelerdir? paletleme makineleridir. doğru baktığınızda, 45 yıla Likit hatlarımız ilaç, kozmetik, gıda yaklaşan bu istikrarlı büyümede, ve kimya sektörleri için üretilmek- Dolum makinelerinizin dünden çıtayı yükselten kilometre bugüne gelişimi ve bugün taşlarınız ve başarıyı sürdürülür Sleeve Makinesi gelinen noktada ayırt edici kılan temel yaklaşımlarınız sizce teknolojik özelliklerinden nelerdir? bahseder misiniz? Ülkemizde olmayan makinelerin ilk Her farklı üretilen teknolojinin şuan üretimini yapmak bizi benzersiz kı- ki son haline gelmiş makinemize lan özelliğimizdir, üretmiş olduğu- katkısı olmuştur. Doldurulan ürü- muz makinelerin mekanik ve elekt- nün yoğunluğuna ve köpürmesi- rik olarak uzun yıllar çalışabilecek ne bağlı olarak dolum esnasındaki özelliklere sahip olması yıllar süren hassas ve kademeli ayarları sayesin- referansların oluşumu ile memnun de ürüne en uygun hızda ve stabil müşteri profilini oluşturmamıza dolum yapılabilmektedir. katkı sağlamıştır. Ayrıca kapatma ve etiketleme Son 10 yılda teknolojinin hızlı ge- hatlarındaki teknolojinizden lişimi, bilgisayar tabanlı alt yapıya ve bugün öne çıkardığınız geçiş yapılmasıyla birlikte yüksek makinelerinizden bahseder teknolojiye sahip, kullanıcı dostu misiniz? makineler üretmemizi sağlamıştır. Birbirinden farklı 200 kapak için ka- patma makinesi yaparak tecrübe- mizi arttırmış bulunmaktayız, tek- nik olarak mümkün olan her kapağı kapatabilecek kabiliyete sahibiz. Plastik & Ambalaj Teknolojisi/Temmuz - Ağustos 2022 53
Paletleme Makinesi nabilmeleri için detaylı eğitimler yaparak makine parkurumuza dahil verilmektedir. Makine tasarım ve etmekteyiz. İlaç gibi sektörlerde kullanılan ka- yazılım sürecinde operatörün kul- pak kapatma makinelerinde kapatı- lanımını kolaylaştıracak dizaynlar Önümüzdeki dönemde hedef lan her kapağın torkunu kaydede- sayesinde servis ihtiyacını minimu- ve beklentileriniz nelerdir? bilen ve raporlayabilen makinelere ma indirmiş durumdayız. Dünyanın Sırada yeni ürün, yatırım veya sahibiz. birçok yerinde yıllarca servis hizmeti projeleriniz var mı? almadan çalışan makinelerimiz bu- Etiket makinelerinde kozmetik sek- lunmaktadır. Ülkemizdeki üreticilerin daha hızlı töründe son yıllarda etiket değiştir- Sektörde yeni gelişen ihtiyaçlara hatlar ile çalışabilmesi ve üretim ve- me zamanlarını azaltmak için çift yönelik çözümler konusunda rimliliklerini ve kazançlarını arttıra- bobinli durmadan diğer bobine Ar-Ge süreçleriniz hakkında bilgi bilmeleri için makinelerimizin yapay geçerek çalışabilen otomatik maki- alabilir miyiz? zekâ ile gelişim süreçlerini hızlandı- neler geliştirilmiştir. İlaç sektörünün Müşteri tarafından gelen talepleri rıyoruz. görüntü işleme, etiket var/yok kont- değerlendirerek karar vermekteyiz, rolü, kullanıcı seviyelendirme gibi ilk kriterimiz ülkemizde üretilmi- Paketleme sektörünün ihtiyacı olan, isteklerini karşılayacak makineleri- yor olmasıdır. Eğer ihtiyaç varsa ülkemizde üretimi yapılmayan veya miz ön plana çıkmaktadır. ve kendi alanımız ile ilgiliyse Ar-Ge istenilen adetlere ulaşamayan ma- kinelerin hızlılarını yaparak, müşte- Dolum, kapatma ve etiketleme Kutu Kolileme Makinesi rilerimizin üretim adetlerini ve ka- hatlarının yanı sıra kolileme zançlarını arttırmayı hedefliyoruz. makineleri konusunda sağladığınız çözümler ve Makinelerinizde sensör, yenilikler nelerdir? otomasyon ve sürücü gibi inovasyon konularında Müşterinin ambalajına ve hızına çalıştığınız firmalar hangileri? göre kolileme makinesi ihtiyacı kar- şılanmaktadır, son geliştirdiğimiz Beckhoff, Omron, Keyence, Sıck ve kutu kolileme makinesi ile beraber Siemens gibi; müşterilerimizin iyi ve kutulanmış ürünlerin koli içerisine hızlı üretim yapabilmesini sağlaya- konumlandırılması yapılmıştır. cak iyi markalar ile çalışmaktayız. Satış sonrası servis, eğitim ve Ülkemizde şu andaki yerli üretim müşteri memnuniyeti sağlama ambalaj teknolojisi hız, enerji, konusunda nasıl bir kurumsal maliyet düşümü, fire tasarrufu örgütlülüğünüz var? Burada sizi ve fiyat yönünden gelişmiş öne geçiren ölçütler nelerdir? Avrupa ve ABD menşeleriyle Kurulum öncesi ve kurulum son- rası eğitimler ile makineleri kulla- 54 Plastik & Ambalaj Teknolojisi/Temmuz - Ağustos 2022
Şişe Kolileme Makinesi kimliğin güçlenmesine katkıları muştur. Hem birden fazla firmanın yönünden nasıl görüyorsunuz? ürünleri ile kıyaslama yapılabiliyor kıyaslandığında Elektromag Rekabet her geçen gün artıyor, hem de müşteriler ile doğrudan ile- Makine’nin rekabet konumu ve sektöre yeni firmalar giriyor. Bura- tişim kuruluyor. Aynı zamanda sek- avantajları nelerdir? da bizi ayrıştıran özellik en kaliteli törel yayınlar da müşteri kitlemize ürünleri üretiyor olmamız ve 1978 ulaşmamıza ve yapmış olduğumuz Elektromag müşteri odaklı ve kalite- yılından beri ambalaj makineleri yenilikleri duyurmamıza yardımcı li makine üretmek için gereken tüm sektöründe Türkiye’de lider üretici oluyor. özveriyi gösteren bir şirkettir, fiyat firma olmamızdır. Şuan bizim ka- olarak onlardan uygun ve daha hızlı dar geniş bir ürün portfolyosuna Son olarak neler söylemek çözüm üretmekteyiz. Bu firmalarla sahip bir üretici firma yok. Marka istersiniz? kıyaslandığında yurt içi ve yurt dı- kimliğimizi geliştirirken en büyük şında en iyi ve en hızlı servisi biz yatırımızı ürün geliştirmesine ve tu- Sektör ile ilgili son teknolojik ge- vermekteyiz. tundurmasına harcıyoruz. lişmeleri, bizden haberleri ve fuar Makine sektörünün en iyi tanıtım takvimimizi web sitemizden, sosyal Ambalaj makineleri sektörüne mecraları her zaman fuarlar ol- medya kanallarımızdan takip edebi- yerli üretici olarak yaklaşık lirsiniz. 45 yıllık bir teknoloji sağlama Koli Açma Makinesi deneyiminin ardından Elektromag Makine sektöründe kendini nerede konumlandırıyor? Markanız ülkemizde sektöre ne gibi ilkleri kazandırdı? Firmamız kendi alanında öncü bir kuruluştur, birçok makinenin üre- timini ülkemizde ilk defa yapmıştır. Etiketleme makinesi, emniyet bandı ve sleeve makinesi, plastik şişe diz- me ve cam şişe temizleme gibi ma- kinelerin ülkemizdeki ilk üreticisidir. Rekabet gücü açısından marka kimliği geliştirme vizyonunuzdan bahseder misiniz? Özellikle sektörel yayınları ve fuarları bu Plastik & Ambalaj Teknolojisi/Temmuz - Ağustos 2022 55
ENJEKSİYON TEKNOLOJİSİ Wittmann Battenfeld Münih Drinktec’te Şirket, fuar ziyaretçileri için ortaklarıyla birlikte yüksek verimli ve yüksek hızlı bir enjeksiyon kalıplama hücresi sergileyecek. WITTMANN rinktec, EcoPower Xpress se- Wittmann Battenfeld, 12-16 Eylül BATTENFELD risi yüksek hızlı ful elektrikli tarihleri arasında düzenlenecek olan enjeksiyon kalıplama makine- Drinktec’te C5.103 numaralı standında, lerini, içecek ve sıvı gıda sektöründeki 29/25 mm çapında ve 1,35 g ağırlığın- potansiyel müşterilere tanıtmak amacıy- daki içecek şişeleri için 32 göz HDPE ka- la Wittmann Battenfeld için uygun bir paklar üreterek ambalaj endüstrisi için platform olarak öne çıkıyor. yüksek hızlı ekipman alanındaki uzman- lığını tüm fuar ziyaretçilerine göstere- EcoPower Xpress, hızlı prosesler için ta- cek. IMDvista görsel denetim sistemi ile sarlanmış, ful-elektrikli olması sebebiyle donatılan EcoPower Xpress 210/1100+ etkin proses kontrolü sunmanın yanı üzerinde HTW, Avusturya tarafından sıra direkt sürüş özelliği ile son derece sağlanan kalıp kullanılacak. İsviçre men- dinamik mengene ve enjeksiyon kontro- şeli bir otomasyon firması tarafından, lü sunabilen yeni nesil ‘’hızlı ve yüksek eksiksiz bir üretim hücresi oluşturulmak performanslı’’ bir makine. Minimum sureti ile, enjeksiyon sonrası soğutma, rotasyonlu kütleleriyle güçlü sürücü çö- yönlendirme ve hassas ayırmanın ardın- zümü, üreticilerin son derece yüksek hız dan tüm içecek kapakları hat içi kalite ve ivmelenme değerlerine ulaşmasını kontrolüne tabi tutulacak. Tespit edilen sağlıyor. Bu değerlerin, hibrid ve hatta hatalı kapaklar paketleme istasyonuna geleneksel hidrolik çözümlerin elde et- gönderilmeden önce otomatik olarak tiği değerlerin çok üzerinde olduğu be- ayıklanacak. Parçaların üretimi ise 2,5 lirtiliyor. saniye gibi çok kısa çevrim süresinde gerçekleşecek. Komple IMDvista otomasyon sistemi İçecek şişeleri için kapaklar 56 Plastik & Ambalaj Teknolojisi/Temmuz - Ağustos 2022
ENJEKSİYON TEKNOLOJİSİ Yüzde 70’e varan daha az enerji tüketimi Yeniden elektrik üretme kabiliyetine sahip FANUC Roboshot ile sürdürülebilirlikte istikrar FANUC ANUC, enerji verimliliğini düşü- Hidrolik yağ kullanımını tamamen nen çözümleriyle üretim süreç- ortadan kaldırıyor lerine yenilikçi yorumlar getiri- yor. Üretim tesislerinde enerji verimliliği Tamamen elektrikle çalışan Roboshot, ve sürdürülebilirliği iyileştiren Roboshot; aynı boyuttaki hidrolik makineyle kı- tutarlı ve yüksek kaliteli parçaları büyük yaslandığında bu makinelerin soğutma miktarlarda üretmek açısından yüksek gereksinimleri hesaba bile katılmadan derecede hassasiyet ve düşük çevrim sü- %70’e kadar daha az elektrik tüketiyor. resi sağlıyor. 15-20 yıl boyunca yüksek Yalnızca gerektiğinde elektrik tüketimi verimle çalışan Roboshot modelleri, sarf gerçekleştirirken, aynı zamanda yeniden malzemeleri için yapılan harcamalarda elektrik üretme kabiliyeti gösteriyor. Sis- ise potansiyel olarak piyasadaki en dü- temde bir eksen yavaşlamaya geçtiğin- şük mülkiyet maliyetini sunuyor. de kullanılan enerji, güç kaynağına geri dönerek genel tasarrufa katkı sağlıyor. Hava soğutmalı motorlara sahip olan Roboshot, su tüketimini minimuma in- dirmesinin yanı sıra hidrolik yağ kullanı- mını ortadan kaldırarak sürdürülebilirlik açısından da işletmelere avantaj sağlı- yor. 15-20 yıl sorunsuz çalışma, sınırsız bakım hizmeti Farklı fonksiyonların yerine getirilmesi için motorları eş zamanlı olarak çalışabi- len paralel harekete sahip Roboshot, bu özelliği sayesinde üretkenliği artırıyor. İlk günkü verimini koruyarak 15-20 yıl sorunsuz şekilde çalışarak, aynı zaman- da 20 yıl sonra ihtiyaç duyulduğunda FANUC’un geniş servis ağı, rakipsiz par- ça bulunurluğu ve sınırsız bakım hizme- tiyle çalışma verimini kaybetmiyor. 58 Plastik & Ambalaj Teknolojisi/Temmuz - Ağustos 2022
OTOMASYON TEKNOLOJİSİ Yeni IIoT platformu eski makinelerden veri yakalıyor Banner Engineering’in Snap Signal teknolojisi sayesinde, kullanıcılar mevcut ağ altyapısını bozmadan istediği cihazı sistemine ekleyip veri sağlayabiliyor. BANNER ndüstriyel otomasyon ekipman- Veriler, uzaktan izlemeyi sağlayan bir ENGINEERING ları üreticisi Banner Engineering, bulut panosu veya SCADA sistemi da- eski yeni fark etmeden tüm ma- hil olmak üzere çeşitli konumlara veya kine bileşenlerini ortak bir haberleşme diğer PLC’lere ve HMI’lara gönderilebi- protokolüne dönüştürüp kullanıcılarının liyor. Geniş tesislerde bile projeleri yal- üretkenliğini artırmalarını kolaylaştıra- nızca bir algılama noktasını izleyerek cak yepyeni Snap Signal Endüstri 4.0 yönetebilmek mümkün olabiliyor. Bu ürün grubunu piyasaya sürdü. yaklaşım sayesinde, az maliyetle tüm te- sise hakim olunarak ve elde edilen veri- Banner Küresel İş Geliştirme Direktörü ler sayesinde gelecekteki yatırım getirisi Luke Karnas yeni ürünleri hakkında yap- hakkında daha öngörülü hareket edi- tığı açıklamada şu ifadelere yer veriyor: lebiliyor. Snap Signal ürün ailesi, sinyal “Endüstriyel ekipmanları izlemek kimi dönüştürücüleri, kablosuz sensör ağları, zaman zorlu bir uygulama olabilir. Ör- IO-Link master ve hubları, son olarak ise neğin, son kullanıcıların PLC’ye erişimi endüstriyel getewayleri içeriyor. Bütün olmayabilir veya son kullanıcıların sis- ürünler endüstri standardı olan M12 temi tamamen değiştirme riskini almak konnektörüne sahip olduğu için son istemiyor olması mümkündür. Sensör derece basit bir şekilde kurulumları ger- gibi makine bileşenleri nadiren aynı dili çekleştirilebiliyor. Halihazırda bir pano konuşur. Bu durum, bir üreticinin maki- çözümüne sahip olmayan kullanıcılar ne performansı hakkında daha fazla bil- için isteğe bağlı bir bulut veri platformu gi edinmek için ekipmanlarını izlemesini olan Banner Bulut Veri Hizmetleri (CDS) zorlaştırır. Snap Signal ürünleri, marka- mevcut olacak şekilde sunuluyor. dan bağımsız olarak çalışma mantığıyla her türlü cihazınızı tek bir platformda Üreticilerin üretkenliklerini artırmak buluşturmanıza olanak verir. Bu sis- amacıyla Endüstri 4.0’a geçiş için çözüm tem, Modbus, Analog, Dijital, Seri veya aradıklarını belirten Luke Karnas, “Süreç IO-Link gibi makine sinyallerini algılar ve iyileştirmeleri hakkında daha fazla veriye birbirlerine dönüştürür.” ihtiyaçları var. Snap Signal, çalışanların teker teker fabrikada dolaşıp panolara Bir Snap Signal platformu, sensör, ga- numaralar yazma uğraşını ortadan kal- teway ve ışık gibi halihazırdaki cihazları dırıyor. Çünkü, yeni ürünümüz size za- bir “Y” konektör ile birbirine bağlayarak ten 7/24 makine verileri sunar. Veri akış hem durumu hem süreci izlemeyi sağ- zincirinizin herhangi bir noktasında uy- layacak verileri algılıyor. Yeni ürünün gulanabilir ve Endüstri 4.0’a geçişin kar- önemli bir özelliği olan “katmanlanabi- maşıklığını ortadan kaldırabilir” ifadeleri lir ağ yapısı” sayesinde mevcut sistemi ile açıklıyor. bozmak zorunda kalmadan sinyaller al- gılanabiliyor. Plastik & Ambalaj Teknolojisi/Temmuz - Ağustos 2022 59
MAKALE Plastik enjeksiyon kalıplarında soğutma sistemi esasları Doç. Dr. Ahmet DEMİRER 1.Giriş Plastik enjeksiyon üretim yöntemi, plas- Muhammet DAĞLI tik parçaların ve ürünlerin imalatı için Sakarya Uygulamalı Bilimler ünümüzde, plastik parçaların kalıp kullanımını gerektirir. Plastik en- Üniversitesi , imalatında yaygın olarak kullanı- jeksiyon kalıpları, bir plastik parçanın Teknoloji Fakültesi, lan üretim yöntemlerinin başın- üretim sürecinde en önemli bileşendir Makine Müh. da plastik enjeksiyon yöntemi gelmek- çünkü çevrim süresini ve ürünün kali- tedir. Plastik enjeksiyon üretim yöntemi, tesini etkilemektedir. Plastik parçaların granül halindeki plastik ham maddenin optimum özellikleri, yalnızca doğru ka- ısı etkisiyle eritilerek kalıplanması ve şe- lıp sıcaklığı ve soğutma sisteminin ve- killendirilmesi prosesidir. Plastik enjeksi- rimli kullanımında elde edilebilmektedir. yon üretim yöntemi, yüksek hacimlerde karmaşık geometrilere sahip parçaların Soğutma zamanı, plastik enjeksiyon hızlı bir şekilde üretilebilmesi, düşük çevrim sürecinde en önemli zamandır. maliyet, ikincil işlemlere gereksinim duy- Plastik malzemenin katılaştığı noktaya mama, değişik renk-yüzey ve geometri- kadar, soğuması için gereken bir süre- lerde parça üretimi, malzeme firelerinin dir. Soğutma aşaması enjeksiyonla aynı çok düşük seviyede olması, düşük ölçü anda başlamaktadır. Çünkü eriyik enjek- toleranslarıyla çalışabilme imkanı sağla- siyon işleminin başından itibaren soğuk maktadır. kalıp duvarı ile karşılaştığında soğumaya başlar. Soğutma süresi, iç malzeme ya- pısından etkilenir. Daha yüksek soğut- ma hızı, malzemenin içyapısını ve dola- yısıyla mekanik özelliklerini iyileştirebilir. Bununla birlikte, daha uzun soğutma süreleri boyutsal kararlılığı artırabilir an- cak döngü süresi üzerinde olumsuz etki yaratır [1]. Şekil 1.Plastik enjeksiyon çevrimi şematik diyagramı [2]. Bir plastik enjeksiyon kalıplama işlemi sırasındaki soğutma süresi, toplam çev- rim süresinin yaklaşık üçte ikisi kadardır. İyi tasarlanmış bir soğutma tasarımı, ka- lıplama süresini düşürebilir ve üretkenli- ği yüksek bir seviyede artırabilmektedir. 60 Plastik & Ambalaj Teknolojisi/Temmuz - Ağustos 2022
Şekil 2.Plastik enjeksiyon döngüsünün oransal grafiği [3]. artık gerilmeleri azaltmaktadır. Bu- nun sonucunda boyutsal doğru- Yetersiz soğutma sistemi tasarımı işlemlerle elde edilirler. Kaba iş- luğu ve kararlılığı koruyarak parça ise, kalıplama sürelerini uzatarak, lenmiş iç yüzeyler, türbülanslı akışı kalitesini iyileştirmektedir. üretim maliyetlerini de artırabil- arttırarak, daha iyi bir sıcaklık de- mektedir. Ayrıca kalıp sıcaklığının, ğişimi sağlamaktadır. Türbülanslı Kalıbın dolumu esnasında en yük- ürünün büzülmesine (%kalıpta akış, türbülanssız akışa göre yakla- sek sıcaklık erimiş kalıp girişindedir çekmesine), boyutsal kararlılığına, şık olarak 3-5 kat daha iyi bir so- ve en düşük sıcaklıktaki erimiş plas- çarpılmaya, deformasyona, iç ge- ğutma performansı sağlamaktadır. tik ise, yolluk girişinden en uzak rilmeye ve yüzey kalitesine büyük Soğutma kanalları, kalıp boşluğu- noktadadır. Soğutma sıvısının sı- etkisi olmaktadır. na (cavity) mümkün olduğunca caklığı, bu kanallardan geçtikçe ar- yakın konumlandırılarak, birbirileri tar, bundan dolayı baskı esnasında Özetlemek gerekirse kalıp sıcaklığı; arasındaki merkez uzaklıkları da eşit soğuma sağlamak için, kalıbın mekanik özellikler, çekme, çarpıl- eşit tutulmalıdır (Şekil 3). Soğutma sıcak bölgelerine soğuk sıvı, parça- ma, yüzey kalitesi ve çevrim süresi kanalları tasarlanırken, kalıp çelik- nın soğuk bölgelerine sıcak sıvı gi- gibi unsurlar üzerinde temel etkiye lerinin mekanik dayanımı da göz rişi sağlamak gereklidir. sahiptir. önünde bulundurulmalıdır [4]. Özellikle parçaların köşe kısımların- Genel olarak soğutma kanalları, Homojen olarak tasarlanan soğut- da et kalınlıkları fazla olduğu için delme veya frezeleme gibi kaba ma sistemleri, parça üzerindeki sıcaklık o kısımlarda daha yüksek değerlerdedir. Bu bölgelerin soğu- tulması için soğutma kanalları ola- bildiğince yaklaştırılmalıdır. Literatürde soğutma kanal tasa- rımları ve yerleşimleriyle ilgili olarak üç farklı yaklaşım bulunmaktadır. Soğutma kanalı tasarım ölçüle- ri parçanın cidar kalınlığına göre değişim göstermektedir. Şekil 4 ve 5’de verilen ilk iki yaklaşımda 2 mm ile 6 mm arasındaki, Şekil 5 de ise değer yaklaşıma göre 1.5-6 mm ci- dar kalınlıkları için önerilen soğut- ma kanal tasarımları verilmiştir. Şekil 3.Soğutma kanallarının parça köşelerine yaklaştırılması ile sıcak bölgelerin soğutulması [5]. 61 Plastik & Ambalaj Teknolojisi/Temmuz - Ağustos 2022
Şekil 4.Soğutma kanallarının geometrik yapısı ve pozisyonlarının şematik gösterimi [4]. Üçüncü yaklaşımda ise bir cidar ka- Şekil 5.Önerilen soğutma kanalları ve parçaya olan uzaklık mesafeleri [5]. lınlık sınırlaması olmaksızın tavsiye edilen soğutma kanal tasarımları Şekil 6’da verilmiştir. Şekil 6’da Soğutma kanalı çapı (������), kalıp açılma (boşluk) yüzeyi ile soğutma kanalı merkezine olan mesafe (������) ve kanallar arasındaki mesafe (P) gösterilmiştir. Soğutma kanal çapları genelde 10-14mm arasında değişmektedir. Tasarım- da, “������” nin çelik malzemeler için 1 × ������, Berilyum için 1.5 × ������ ve Alüminyum malzemeler için 2 × ������ olması tavsiye edilmektedir [6]. Soğutma sistemi komponentleri genel olarak aşağıdaki bileşenler- den oluşmaktadır: DSıcaklık Kontrol Ünitesi DPompa DBesleme Manifoldu DHortumlar DKalıp Üzerindeki Soğutma Kanalları DToplama Manifoldu Bu sistemlerde kalıp, sıcak polimer eriyiğinden, ısının dolaşan soğutu- cu akışkan tarafından uzaklaştırıl- dığı bir ısı eşanjörü olarak düşünü- lebilir [7]. Şekil 7 ve 8’de soğutma sisteminin bileşenleri gösterilmektedir. 2.Soğutma Kanalı Türleri 2.1.Paralel soğutma kanalları Paralel soğutma kanalları, bir te- darik manifoldundan bir toplama manifolduna düz bir şekilde de- linmektedir. Paralel tasarımın akış özelliklerinden dolayı, çeşitli soğut- ma kanalları boyunca akış hızı, her bir soğutma kanalının akış diren- cine bağlı olarak farklı olabilir. Bu değişen akış hızları, soğutma ka- nallarının ısı aktarım verimliliğinin birbirinden farklı olmasına neden 62 Plastik & Ambalaj Teknolojisi/Temmuz - Ağustos 2022
Şekil 6.Soğutma kanal tasarımı ve konumu [6]. olmaktadır. Sonuç olarak, kalıbın Şekil 7.Bir enjeksiyon kalıplama makinesi için tipik bir soğutma sistemi [7]. soğutulması, paralel bir soğutma Şekil 8.Kalıp plakalarına tutturulmuş bir soğutma kanalı düzeneği [7]. kanalı konfigürasyonu ile munta- zam olmayabilir. Tipik olarak, kalı- bın boşluk ve çekirdek taraflarının her birinin kendi paralel soğutma kanal sistemleri vardır. Sistem ba- şına soğutma kanalı sayısı, kalıbın boyutuna ve karmaşıklığına göre değişim göstermektedir. 2.2.Seri soğutma kanalları Soğutucu girişinden çıkışına tek bir döngüde bağlanan soğutma kanallarına seri soğutma kanalları denir. Bu tip soğutma kanalı konfi- gürasyonu en yaygın olarak tavsiye edilen ve kullanılan konfigürasyon- dur. Tasarım gereği, soğutma ka- nalları tek tip boyutta ise, soğutma sıvısı (tercihen) türbülanslı akış hı- zını tüm uzunluğu boyunca koru- yabilir. Türbülanslı akış, ısının daha etkili bir şekilde aktarılmasını sağ- lar. Bununla birlikte, soğutma sıvısı tüm soğutma kanalı yolu boyunca tüm ısıyı toplayacağından, soğutu- cunun sıcaklık artışını en aza indir- meye özen gösterilmelidir. Genel olarak, giriş ve çıkıştaki soğutucu- nun sıcaklık farkı genel amaçlı ka- lıplar için 5ºC ve hassas kalıplar için 3ºC içinde olmalıdır. Büyük kalıplar için, soğutma kanalı yapılandırma- sı tek tip soğutma sıvısı sıcaklığı ve dolayısıyla tek tip kalıp soğutması sağlamak için birden fazla seri so- ğutma kanalı gerekebilir. Plastik enjeksiyon kalıplarında po- zitif kalıp (erkek kalıp) olarak ad- landırılan kısmın soğutulması ge- nellikle daha zordur. Çünkü kalıbın bu kısmında itici pimler, hareketli maçalar gibi detaylar bulunmakta- dır. Erkek kalıbın derinliği fazla ise dengeli ve verimli soğutma yapa- bilmek için farklı soğutma teknik- leri kullanılmaktadır. Bu teknikler alternatif soğutma sistemleri konu başlığı altında ele alınmıştır. Plastik & Ambalaj Teknolojisi/Temmuz - Ağustos 2022 63
Şekil 9.Paralel soğutma kanalı düzeneği [7]. tarafına döner ve ardından ana so- doğru devam eder. Özellikle ince ğutma hattına geri akar. Kısacası cidarlı kalıp çekirdeklerinin, en etkili Şekil 10.Seri soğutma kanalı düzeneği [7]. bölmeli kanalda, soğutma deliği bir şekilde soğutulması bu yöntem- 2.3.Alternatif soğutma sistemleri ikiye bölünecek şekilde araya pla- le sağlanır. Her ikisinin de çapı, her Bölmeli ve fıskiyeli sistemler, soğut- ka konulur ve soğutucu akışkanın iki kesitte de akış direnci eşit olacak ma sıvı akışını normalde soğutma bu plakanın üstünden diğer tarafa şekilde ayarlanmalıdır. Bu şartı sağ- eksikliği olan alanlara yönlendiren geçmesi sağlanır. Bu yöntem, so- lamak için, iç çap dış çapın 0,707 soğutma hatlarının bölümlerin- ğutma sıvısı için maksimum kesit katı olacak şekilde kullanılmalıdır. dendir. Soğutma kanalları tipik sağlamakta olup ancak bölücüyü Fıskiyeler, ticari olarak da piyasada olarak kalıp boşluğu ve göbeği bo- tam olarak merkeze monte etme mevcuttur ve Şekil 13’te (soldaki) yunca delinir. Ancak kalıp, normal zorluğu vardır. gösterildiği gibi genellikle göbe- soğutma kanallarını barındırmak ğe vidalanarak kullanılmaktadır. 4 için çok uzak alanlardan oluşabilir. Şekil 12’de gösterildiği gibi sarmal mm çapa kadar, çıkışın enine olan Bu alanları, parçanın geri kalanıyla bölme, soğutucuyu bir sarmal şek- kesitini büyütmek için boru ucu aynı şekilde soğutmak için alter- linde bir uçtan diğer uca taşır. Bu eğimli olmalıdır; bu teknik Şekil natif yöntemler kullanılmaktadır. soğutma sistemi 12 ila 50 mm çap- 13’de (sağdaki) gösterilmektedir. Bu yöntemler “Bölmeli, Fıskiyeli ve lar için kullanışlıdır ve çok homojen Fıskiyeler sadece maça soğutması Termal pimli” soğutucu kanallardır bir sıcaklık dağılımı sağlamaktadır için değil, aynı zamanda delinmiş [7]. [7]. veya frezelenmiş kanallarla dona- tılamayan düz kalıp bölümlerini 2.3.2.Fıskiyeli soğutma kanalları soğutmak için de kullanılabilmek- tedirler [7]. Fıskiyeler, deliğe küçük bir tüpün monte edilmesiyle oluşturulmakta- Hem bölmeli hem de fıskiyeli sis- dır. Soğutucu, tıpkı bir çeşme gibi temlerde, akış alanları daraldığı borunun altından girerek üstten için akış direnci artmaktadır. Bu ne- “Fıskiye şeklinde” çıkar. Daha son- denle, bu sistemlerin boyutlarının ra akışkan, soğutma kanallarından tasarlanmasında dikkat edilmelidir. akışına borunun dışından aşağı Şekil 11.Bölmeli (baffle), Fıskiyeli (bubbler) ve Termal pimli (thermal Pin) Soğutma kanalları [7]. 2.3.1.Bölmeli soğutma kanalları Bölme, aslında bir soğutma kanalı- Şekil 12.Soldaki Helezon, Sağdaki Spiral Bölmeli Soğutma sistemi görünümü [7]. nı iki yarı dairesel kanala ayıran bir deliciyle ana soğutma hattına dik olarak açılan soğutma kanalıdır. Soğutucu, kanadın bir tarafında ana soğutma hattından akar, kanal ucundan dönerek bölmenin diğer 64 Plastik & Ambalaj Teknolojisi/Temmuz - Ağustos 2022
Şekil 13.Soldaki fıskiye göbeğe vidalanmış, Sağdaki fıskiye büyütülmüş tipte genel 3.İnce Kalıp Çekirdeklerin maça soğutma sistemi görünümü [7]. Soğutulması buhar sıvı Çapın veya genişliğin 3 mm’den az olduğu durumlarda yalnızca hava Şekil 14.Termal pimli kanalda ısı transfer verimlilik görünümü [7]. ile soğutma mümkün olmaktadır. Şekil 16’da gösterildiği gibi, kalıp Şekil 15.Termal pim şematik gösterimi [8]. açma sırasında göbeklere dışarıdan hava üflenir veya içeriden merkezi 2.3.3.Termal pimli soğutma makta ve ısıyı soğutucuya saldıkça bir delikten akar. Bu yöntem kuş- kanalları yoğunlaşmaktadır. İyi bir ısı iletimi kusuz, kalıp sıcaklığının korunma- için, termal pim ve kalıp arasında sına izin vermemektedir. Termal pimler, bölmeli ve fıskiyeli hava boşluğu olması önlenmeli sistemlere alternatif bir yöntemdir. veya oldukça iletken bir dolgu ma- 5 mm’den küçük ince çekirdek- Termal pim, içerisine sıvı doldurul- cunu ile doldurulmalıdır. Termal lerin, daha iyi soğutulması bakır muş sızdırmaz bir silindirdir. Şekil bir pimin ısı aktarım verimliliği, bir veya Bakır-Berilyum malzemeler 14’de gösterildiği gibi sıvı, kalıp bakır borunun hemen hemen on gibi, yüksek termal iletkenliğe sa- çeliğinden ısı çekerken buharlaş- katıdır [7]. hip malzemelerden yapılmış uçlar kullanılarak gerçekleştirilmektedir. Bu teknik, Şekil 17 ‘de gösterilmek- tedir. Bu tür parçalar, göbeğe bas- tırarak takılır ve mümkün olduğu kadar büyük bir enine kesite sahip olan tabanları ile bir soğutma ka- nalına uzanacak şekilde kullanılır [7]. 4.Büyük Kalıp Çekirdeklerin Soğutulması Büyük yani 40 mm ve üzeri çekir- dek çapları için doğru bir soğut- ma sıvısı taşınması sağlanmalıdır. Bu durum, soğutucunun göbeğin ucuna merkezi bir delikten ulaştığı ve bir spiral aracılığıyla çevresine yönlendirildiği deliklerle yapılabilir. Şekil 18’de gösterildiği gibi, gö- bek ve uç arasında, çıkışa sarmal bir şekilde yerleştirilir. Bu tasarımın dezavantajı, göbeği önemli ölçüde zayıflatabilmesidir. 5. Soğutma Silindiri Göbekleri Silindir çekirdeklerinin ve diğer yu- varlak parçaların soğutulması, Şekil 19’da gösterildiği gibi çift sarmal ile yapılmalıdır. Soğutucu akışkan, bir sarmalda göbeğin ortasına akar ve diğer dış sarmalda ise ayrı giriş çıkış ile soğuma sağlanır. Tasarım kısıtlamalarından dolayı bu durum- larda çekirdeğin duvar kalınlığı mi- nimum 3 mm olmalıdır [7]. Plastik & Ambalaj Teknolojisi/Temmuz - Ağustos 2022 65
Şekil 16.İnce bir çekirdekte hava ile soğutması [7]. Şekil 17 .İnce çekirdeği soğutmak için yüksek termal iletken malzeme kullanımı [7]. Şekil 18.Büyük çekirdeği soğutmak için sarmal bölme Şekil 19.Ortadan fıskiyeli çift sarmal [7]. kullanımı [7]. 6. Soğutma Sistemi rı, soğutucu akışkanın hızıyla ilişki- Dairesel kesitli bir kanal geomet- Hesaplamaları lidir. Isı transfer miktarı, akışkanın risi için, Reynolds sayısı > 2300 laminer akıştan türbülanslı akışa olduğunda türbülanslı akış mey- Kalıptan ısıyı atmak, enjeksiyon geçmesiyle artmaktadır. Laminer dana gelir. Türbülans arttıkça so- kalıbının temel bir gereksinimidir. akışta, akışkanın sadece kanal çe- ğutma sisteminin ısı transfer kat- Her çevrimde kalıp, enjekte edi- perlerine yakın olan bölgeleri kanal sayısı artmaya devam etmektedir. len malzemeyi eriyik sıcaklığından çeperleriyle temas halindedir, tür- Bu nedenle soğutma kanalları için püskürtme sıcaklığına soğutmak bülanslı akışta ise daha fazla akış- Reynolds sayısının tasarım sınırı için bir ısı eşanjörü görevi görür. kan çeperlere temas etmektedir. > 5000 ve tercihen 10.000’e eşit Enjeksiyon kalıbından ısı, akışkan Bu durum ısı transferini arttırmak- olmalıdır. Soğutucunun hacimsel bir soğutucunun kalıp plakaları tadır. Akışın rejimi, laminer veya akış hızı sabit kalırsa, kanalın boyu- boyunca, özellikle boşluklar ve ma- türbülanslı olması, boyutsuz bir tunu küçültmek Reynolds sayısını çalar boyunca kesilen kanallardan sayı olan Reynolds sayısı ile belirle- artırabilir. Bu durum daha büyük dolaştırılmasıyla uzaklaştırılır. Bu nir (Denklem 1) [9]. bir kanalın her zaman daha iyi so- nedenle doğru bir ısı transferi için ğutma ile sonuçlanması gerektiği soğutma kanal tasarımlarının op- (1) düşüncesine ters düşer. Su ile kar- timum şekilde yapılmasına dikkat şılaştırıldığında daha yüksek visko- edilmelidir. D = soğutma kanal çapı (m) zitelerinden dolayı yağlar veya an- V = soğutma sıvısı hızı (m/s) tifriz çözeltileriyle türbülanslı akış Soğutma kanalı tasarımında bir v = soğutma sıvısı kinematik elde etmek daha zordur [9]. diğer önemli nokta, soğutucu viskozitesi (m2/s) akışkanın laminer akıştan ziyade Teorik minimum soğutma süresi türbülanslı olmasını sağlamaktır. Denklem (2)’den hesaplanabilir. Kalıptan uzaklaştırılan ısının mikta- 66 Plastik & Ambalaj Teknolojisi/Temmuz - Ağustos 2022
Denklem (2)’deki s2 terimi ile ka- nıtlandığı üzere parçanın kalınlığı soğutma süresi üzerinde güçlü bir etkiye sahiptir [9]. (2) tc = Soğutma süresi, (s) Şekil 20.Konformal soğutma tasarımı görseli [12]. s = Cidar (et) kalınlığı, (mm) Soğutma işleminde verimliliğin kalıp basınçlı hava ile soğutulur. Bu sağlanması için parça ile soğutma soğutma sisteminde basınçlı hava, a = Termal yayılma , (mm2/s ) sıvısı akışı arasındaki termal deği- kalıp içerisine açılan soğutma ka- şim sürecini en üst düzeye çıkaran nallarını dolaşarak kalıptan ayrıl- TM = Plastiğin Erime sıcaklığı, (°C) optimum bir kanal sistemi tasarla- maktadır. narak elde edilebilir [10,11]. TW = Kalıp Duvar sıcaklığı, (°C) Basınçlı hava kullanılan soğutma b) Enjeksiyon Kalıplarının sisteminde soğutma etkisi, su so- sTıDca=klıKke, s(i°tCü)zerindeki ortalama Soğutulmasında Kullanılan ğutmalı sisteme göre daha yavaş- Akışkanlar tır. Bu nedenle hava soğutma sis- a) Konformal Soğutma temi daha çok et kalınlığı düşük Sistemleri Enjeksiyon kalıplamada, kalıplama (ince cidarlı) ve kalıp sıcaklığının işleminin sıcaklığını düzenlemek ve çok fazla değişmediği kalıplama Yukarıdaki bölümde geleneksel so- kesme nedeniyle oluşan aşırı ısıyı işlemlerinde kullanılır [13]. ğutma tasarımları hakkında bilgiler gidermek için soğutma sistemleri verilmiştir. Plastik enjeksiyon ka- kullanılır. Genellikle su veya basınç- Bunların dışında üçüncü bir alter- lıplama teknolojisinin gelişmesiyle lı hava soğutma sisteminde stan- natif olarak da ısı transfer yağları birlikte serbest biçimli ve karmaşık dart iki yöntem kullanılmaktadır. kullanılmaktadır. Bu soğutma işle- geometrili parçalar da bu yöntem mi, yağ soğutucu eşanjörler tara- ile üretilmeye başlanmıştır. Artan Su soğutma işleminde su, kalıp fından yapılır. Genellikle soğutma rekabetle birlikte özellikle girift boşluğunun hemen dışına ve ka- kulesi veya chillerden gelen suyun, (karmaşık) parça geometrilerine sa- lıbın giriş noktalarından geçen makine tarafından gelen sıcak yağ hip parçaların üretimleri enjeksiyon bir hat üzerinden akmaktadır. Bu ile çarpışmasıyla gerçekleştirilir. kalıplama ile daha kolay ve cazip soğutma hattı, aynı zamanda bir hale gelmiştir. pompa ve soğutucu veya ısı eşan- Doğada ısı iletimi en yüksek olan sı- jörü içeren kapalı devre bir sisteme vılardan biri sudur. Suyun ısı iletim Geleneksel olarak, düz soğutma bağlanmakta ve belirlenen sıcak- katsayısı yağlara göre çok yüksek- kanalları, serbest biçimli parçalarda lık değerlerinde su pompalayarak tir. İletimle ısı aktarımı durgun bir tek tip ve etkili soğutmayı önler. Bu çalışmaktadır. Dişi ve erkek kalıp ortamda gerçekleşir, birbirleriyle parçaların karmaşık yapıları nede- yarımları içerisine açılan soğutma temas halindeki moleküllerin kafes niyle geleneksel soğutma tasarım- kanallarından geçen suyun birle- yapısındaki titreşimler sayesinde ısı ları etkili soğutmayı önler. Katman- şim bölgelerinden kalıp içerisine bir sonraki moleküle taşınır. Tablo lı üretim teknolojisinin gelişmesiyle kaçmasını önlemek için geçiş yol- 1’de bazı akışkanların ısı iletim kat- uyumlu soğutma kanalları, soğu- ları üzerinde bulunan delikler tapa sayıları verilmiştir. Taşınımla ısı ak- tucu akışının kalıplanmış parçanın ile körlenerek kapatılır. Kalıp destek tarımı ise temel olarak moleküllerin geometrisini takip edebilmesi ve plakaları arasındaki su kaçakları- kitleler halinde hareketinden kay- bu şekilde ısıyı kalıp boşluğundan nı da önlemek için dairesel kesitli naklanır. İki farklı sıcaklıktaki yüzey soğutma kanalına verimli bir şekil- salmastralar kullanılır. Su soğutma arasında hareket halindeki akışkan de aktarması anlamına gelir. Kon- sisteminin uygun olmadığı veya bu hareketi sırasında ısı taşınımını formal soğutma kanallarının bir su soğutmanın kalıp ve kalıplanan sağlar. başka avantajı ise soğutma süresi- parçaya zarar verdiği durumlarda, nin azalmasının yanı sıra parçanın yüzey sıcaklığındaki dağılımı iyileş- tirmesidir. Plastik & Ambalaj Teknolojisi/Temmuz - Ağustos 2022 67
Tablo1 Bazı malzemelerin ve akışkanların ısı iletim katsayıları [14]. 10-fKuo C.C., Jiang Z.F., Lee J.H. Effects Malzeme cinsi Isı iletim katsayıları (W/m. K) of cooling time of molded parts on ra- pid injection molds with different layouts 0,002... 0,2 and surface roughness of conformal co- 0,1... 1,0 oling channels. Int. J. Adv. Manuf. Tech- 0,5... 0,7 nol. 2019;103:2169–2182. doi: 10.1007/ 100 s00170-019-03694-2. 10,0... 3,0 0,3... 200 11-fLi Z., Wang X., Gu J., Ruan S., Shen C., 20... 400 Lyu Y., Zhao Y. Topology optimization for 40... the design of conformal cooling system in thin-wall injection molding based on BEM. Plastik enjeksiyon kalıbında iki tür- 2-fhttps://www.brightworksengineering. Int. J. Adv. Manuf. Technol. 2018;94:1041– de ısı transferi gerçekleşir. İlk ola- com/teknik-bulten, (2020). 1059. doi: 10.1007/s00170-017-0901-1. rak, eriyik plastikten kalıbın çelik yüzeyine “ısı radyasyonu” ile ısı 3-fChoosing The Right Cooling Method is 12-fSuchana A. Jahan, Tong Wu, Yi Zhang, girişi, ikinci olarak da kalıbın çe- The Key To Cycle Time Reduction-SealecP- Jing Zhang, Andres Tovar, Hazim Elmounay- lik yüzeyinden soğutucu akışkana lastics Erişim adresi:https://sealectplastics. ri, Thermo-mechanical design optimization doğru “taşınım (konveksiyon)” ile com/news/choosing-the-right-cooling- of conformal cooling channels using design ısı çıkışıdır [15]. method-is-the-key-to-cycle-time-reduction/ of experiments approach, Department of Mechanical Engineering, Purdue School of Soğutma sistemlerinde dikkat edil- 4-fDSM Design Guide, 2005. Performance Engineering and Technology, IUPUI, India- mesi gereken bir husus da kullanı- and Value with Engineering Plastics, 52 p. napolis, IN-46202, USA, 45th SME North lan akışkanların ısı taşınım katsayı- American Manufacturing Research Confe- larıdır. Isı taşınım katsayısı ne kadar 5-fBayer Engineering Polymers Design Gui- rence, NAMRC 45, LA, USA,2017. yüksekse ısı taşınım miktarı da o de, 2004, Mold Design kadar yüksek olur. Bu durum daha 13-fMEGEP, “Plastik Teknolojisi-Enjeksiyon iyi bir ısı transferini sağlayarak, ka- 6-fRosato D. V. and Rosato M. G., Injection ile Üretimde Kalıp Ayarları”, Ankara 2013. lıplanan parçada oluşan enjeksiyon Molding Handbook, Springer, 2000. problemlerini ve çevrim sürelerini 14-fÇolak A., Ayık M. “Isı Tekniği Ders de azaltmaktadır. 7-fInjection Mould- Chapter 2: Designing Notu”, Ankara Üniversitesi,2009. for Productivity and Performance- http:// Bazı akışkanların ısı taşınım katsayı- www.mtn.com.tr/faydali/Injection_mould. 15-fKamber Ö., Plastik Enjeksiyon Kalıp- ları Tablo 2’de verilmiştir. pdf larında Basınç ve Sıcaklık Parametrelerinin Ürün Kalitesine Etkileri ve Taguchi Yöntemi Not: Bu çalışma Sakarya Uygu- 8-fNoren Thermal Solutions, Erişim ile Optimizasyonu, Marmara Üniversitesi, lamalı Bilimler Üniversitesi Lisan- adresi:https://norenthermal.com/products/ Fen Bilimleri Enstitüsü, Makine Eğitimi Ana- süstü Eğitim Enstitüsünde “Kalın thermal-pins/ bilim Dalı, Doktora Tezi, 2008. 9-fSina Ebnesajjad, in Fluoroplastics (Se- cond Edition), Volume 2: Melt Processible Fluoropolymers - the Definitive User’s Guide and Data Book,2015, Pages 236-281. Cidarlı HDPE (YYPE) Malzemelerin Plastik Enjeksiyon Yöntemiyle Ka- Tablo 2.Bazı akışkanların ısı taşınım katsayıları [14]. lıplanmasında Soğutma Paramet- Akışkan α Isı taşınım katsayısı (W/m2.K) relerinin Parça Kalitesine Etkilerinin İncelenmesi” başlıklı yüksek lisans Gazlar Doğal Isı taşınımı Zorlanmalı Isı taşınımı çalışmasının bir bölümünden revi- Yağlar ze edilerek alınmıştır. Su 5... 30 30... 300 KAYNAKLAR 5... 100 30... 3000 30... 300 300... 10 000 1-fBryce, D. M., -Plastic injection molding: Sıvı metaller 50... 5 000 500... 20 000 manufacturing process fundamentals-, vol. Kaynayan su 2 000... 20 000 3 000... 100 000 1, Society of manufacturing engineers, Yoğuşan su buharı 3 000... 30 000 3 000... 200 000 (1996), ISBN: 9780872634725. 68 Plastik & Ambalaj Teknolojisi/Temmuz - Ağustos 2022
AMBALAJAVRASYA ‹STANBUL 2022 27. Uluslararas› Ambalaj Endüstrisi Fuar› HYBRID+ 12 - 15 Ekim 2022 www.PackagingFair.com Printing Technologies, d - Paper - Carton Packaging Technologies Special Section pcorninvetpr tainc&gk Ambalaj Baskı, Oluklu Mukavva - Karton Ambalaj Üretimi ve Konverting Teknolojileri ESNEK AMBALAJ SANAYİCİLERİ DERNEĞİ Adres : Tunus Caddesi 54/8 Kavaklıdere 06680 ANKARA Tel : 0312 466 60 23 Fax : 0312 466 60 24 TÜYAP FUAR VE KONGRE MERKEZ‹ [email protected] Büyükçekmece, ‹stanbul / Türkiye ‹STANBUL BU FUAR 5174 SAYILI KANUN GEREĞİNCE TOBB (TÜRKİYE ODALAR BORSALAR BİRLİĞİ) DENETİMİNDE DÜZENLENMEKTEDİR.
MAKALE Yeşil ve Dijital Dönüşüm Prof.Dr.Semih Ötleşa,b Özet damgasını vurduğu Birleşmiş Milletler Büşra ALAKUŞa,c Çevre ve Kalkınma Konferansı’ndan 20 ijital dönüşüm, yapay zekâ, bü- yıl sonra düzenlenen konferansa “yeşil aEge Üniversitesi, yük veri analitiği, bulut bilişim ekonomi” kavramı damgasını vurmuş- Fen Bilimleri Enstitüsü, ve Nesnelerin İnterneti (IoT) gibi tur. Birleşmiş Milletler Çevre Programı Ürün Yaşam Döngüsü dijital teknolojilerdeki ilerlemelerin teş- (UNEP) yeşil ekonomiyi, bir taraftan Yönetimi Anabilim Dalı vik ettiği toplum, endüstri ve kuruluşlar- çevresel riskleri ve ekolojik problemleri bEge Üniversitesi, daki benzeri görülmemiş aksaklıkları ifa- ortadan kaldırırken, diğer taraftan da Ürün Yaşam Döngüsü de eder. Halen, çevresel sürdürülebilirlik insan refahında artış sağlayan ve sosyal Yönetimi (PLM) alanında dijital dönüşümü haritalayacak eşitliği sağlamaya çalışan bir büyüme Mükemmeliyet Merkezi çalışmalar bulunmamaktadır. stratejisi olarak tanımlamaktadır. Daha cSFS Grup açık bir ifadeyle yeşil ekonomi, sera gazı Bu makalede, yeni teknolojilerin, her emisyonlarının azaltılmasını, kaynak ve- şeyin dijitalleşmesinin ve yeşil ekonomik rimliliğinin arttırılmasını ve sosyal geliş- yaklaşımının dünyayı ve iş ortamını nasıl meyi de içeren bir yaklaşım olarak dü- etkilediğinden bahsedilecek ve son on şünülebilir (UNEP, 2010b). Yeşil olarak yılda çokça duyduğumuz yeşil ekonomi, adlandırılabilecek bir ekonomide, gelir dijitalleşme konuları ele alınmıştır. ve istihdam artışlarının sağlanabilmesi, çevre kirliliği ve karbon emisyonlarının Anahtar Kelimeler: Yeşil ekonomi, azaltılabilmesi, enerji ve kaynak verim- Dijital dönüşüm, PLM liliğinin geliştirilmesi, biyolojik çeşitli- liğin korunması ve zenginleştirilmesi 1. Yeşil Ekonomi Kavramı kamu ve özel sektörün birlikte gerçek- leştireceği yatırımlar sayesinde sağlana- Yeşil Ekonomi kavramı refah algısı, para bilecektir. Nitekim, Birleşmiş Milletler ve maddi zenginliğe verilen değere yö- Kalkınma Programı’nın 2012 yılı Ekim nelik radikal bir eleştiri olarak 1960’lı ayında Cenevre’de düzenlemiş olduğu yıllardan sonra ortaya çıkan yeşil dü- “Technical Workshop on Fiscal Policies şünce akımın iktisadi temellere oturmuş Towards an Inclusive Green Economy” şekli olarak ifade edilebilecek olan yeşil isimli çalıştayda, yeşil bir ekonomiye ekonomi anlayışı, 20-22 Haziran 2012 geçişte çevresel vergiler, enerji sektö- tarihleri arasında Rio-Brezilya’da gerçek- ründe uygulanan sübvansiyonların re- leştirilen ve Rio+20 adıyla da anılan Bir- formize edilmesi ve mali reformlar ko- leşmiş Milletler Sürdürülebilir Kalkınma nuları gibi üç unsur anahtar kavramlar Konferansı ile üzerinde daha fazla ko- olarak belirlenmiştir. Birleşmiş Milletler nuşulan konulardan biri haline gelmiş- tir. 1992 yılında da Rio’da düzenlenen ve “sürdürülebilir kalkınma” anlayışının 70 Plastik & Ambalaj Teknolojisi/Temmuz - Ağustos 2022
Kalkınma Programı, yeşil ekonomi rize edilmektedir. Söz konusu sek- düzenlemelere gidilmesi gerektiği törler arasında, yenilenebilir enerji, de ifade edilmektedir. Doğal kay- alanında gerçekleştirilecek yatırım- düşük karbon emisyonlu ulaşım, nakların tükenmeye başlaması, ların; kamu harcamaları, politika enerji verimliliğine sahip binalar, ekosistemde ortaya çıkan bozul- reformları ve regülasyon değişiklik- temiz teknolojiler, gelişmiş atık malar gibi negatif etkilerin diğer leri ile de desteklenmesi gerektiğini yönetimi ve temiz içme suyu sağ- bir ifadeyle yıpranmaların büyüme ileri sürmektedir. Ayrıca, toplumsal lanması, sürdürülebilir tarım, sür- hesaplamalarına dahil edilmesi faydanın asıl kaynağı olan ve kritik dürülebilir orman ve sürdürülebilir gerekmektedir. Yeşil ekonomi pa- değere sahip önemli bir varlık ko- balıkçılık sayılabilir. Bu sektörlerde radigması, sürdürülebilir kalkınma numundaki doğal sermayenin ko- yapılacak yatırımların ulusal poli- anlayışının yerini alabilecek bir uy- runması ve geliştirilmesi, geçimini tika reformları ya da uluslararası gulama olarak düşünülmemelidir. doğal kaynaklardan sağlayan in- politika ve piyasa altyapılarının ge- Böyle bir paradigmanın altında ya- sanlar için de son derece önemlidir lişmesi yoluyla gerçekleştirilmesi ya tan temel düşünce, sürdürülebilir (UNEP, 2011). da desteklenmesi gerekmektedir bir kalkınma hedefine ulaşabilmek- (UNEP, 2010a). Ekonomik büyüme tir. Bu bağlamda, sürdürülebilir Yeşil politikanın temelleri arasında ile çevresel sürdürülebilirlik arasın- ekonomik zenginliği oluşturmak yer alan yeşil ekonomi kavramı, in- da çok önemli bir bağ kuran yeşil için kolaylık sağlayacak her türlü sanoğlunun doğa üzerindeki yıkıcı ekonomiye geçişin en önemli ama- düzenlemeyi yapmak ve bu süreçte etkilerini en aza indirmeyi ve bu cı; yatırım artışları ve ekonomik bü- doğal kaynakları optimal düzeyde sayede dünya üzerindeki canlı ya- yüme süreci ile birlikte çevre kalite- kullanmak büyük önem taşımakta- şamın ve uygarlıkların kalıcı olma- si ve sosyal kapsayıcılık konusunda dır (Kuşat, 2013:4904). Bu açıdan sını sağlamayı amaçlayan, mevcut da artışların sağlanabilmesidir. yeşil ekonomi, sürdürülebilir kal- ekonomik büyüme ve kalkınma Günümüze kadar ekonomik bü- kınma kavramını benzer tabanda dogmalarını reddeden ve doğay- yüme ile negatif dışsallıklar olarak daha somut söylemlerle uygulama- la uyumlu, insani ölçekte üretim- ortaya çıkan çevresel sorunlar ara- ya kavuşturmayı amaçlayan, doğal tüketim ilişkilerini temel alan bir sındaki ilişkilerin düzeltilmesi hatta kaynak kapasitelerinin korunması ekonomik anlayış olarak da ifade ortadan kaldırılması hedeflenmek- ve arttırılması boyutunda daha edilmektedir (Şahin, 2012:24). Bu tedir. Buna ek olarak, ekonomik spesifik hedefler ve uygulamalar kavram, dünyanın doğal sermaye- büyümenin temel göstergelerinde, getiren bir anlayış olarak karşımı- sini zenginleştirici ya da ekolojik örneğin gayri safi yurtiçi hasıla de- za çıkmaktadır. Sürdürülebilirlik kıtlıklar ve çevresel riskleri azaltıcı ğerlerinin hesaplanmasında bazı kavramı yeşil ekonomi için de son sektörlerdeki yatırımlarla karakte- Plastik & Ambalaj Teknolojisi/Temmuz - Ağustos 2022 71
derece önemlidir, ama asıl konu 2050 yılına kadar devam etme- mancılık sektöründe yaratılan kat- ekonomilerin daha yeşil boyutlara si ve 2050 yılına kadar herhangi ma değerin 2050 yılına kadar %20 kavuşturulması çabalarıdır. Diğer bir politika değişikliğinin olma- artacağı ileri sürülmektedir. Tarım taraftan, yeşil ekonomi anlayışı ması varsayımına dayanmaktadır. sektöründe 2050 yılına kadar yıllık sadece doğaya uyumlu ve sürdü- BAU1 senaryosu, BAU senaryosu- 100 ila 300 milyar dolarlık yatırım rülebilir üretim-tüketim sistem- na göre, yatırımların yıllık gayrisa- miktarı, toprak verimliliği ve temel leri kurmak ve doğal kaynaklara, fi yurtiçi hasıla rakamlarının %1’i gıda maddeleri üretiminde mevcut üretim biçimlerine öncelik vermek oranında arttırılması ve kaynak stratejilerin %10 üzerinde bir verim anlamına gelmemektedir. Sosyal kullanımı ve enerji tüketimi eğilim- artışının gerçekleşmesine neden politikalar da yeşil ekonominin lerinin korunması varsayımlarına olacaktır. Tarım, sanayi ve belediye ayrılmaz bir parçasıdır. Yeşil poli- dayanmaktadır. BAU2 senaryosu, hizmetlerinde artan etkinlik, temiz tikaların temel ilkeleri arasında yer BAU1’e benzer olmakla birlikte, içme suyuna olan talebi 2050 yılına alan sosyal ve kültürel adalet bakış yatırım düzeyinin yıllık gayri safi kadar %20 oranında azaltacaktır açısı, kamu hizmet sektörünün de yurtiçi hasılanın %2’sine yükseltil- (UNEP, 2011:8). Sadece ekono- yeşil ekonomi anlayışıyla yeniden mesi anlamını taşımaktadır. G1 ve mik büyümeyi değil doğal sermaye yapılandırılmasını gerekli kılacaktır G2 senaryoları, kaynak etkinliğini stoklarında da artışı hedefleyen ye- (Şahin, 2012:28). Tüm bu söyle- arttıran ve karbon yoğunluğunu şil ekonomiye geçebilmek için bazı nenler çerçevesinde yeşil ekonomi, azaltan yatırımların modele dahil özel koşulların oluşması zorunlu- ekolojik, toplumsal ve ekonomik edildiği senaryolardır ve yeşil se- dur. Bu özel koşullar, ulusal düzen- açıdan sürdürülebilirlik bir yaşamı naryolar olarak bilinmektedir. G1 lemeler, politikalar, sübvansiyon mümkün kılacak dönüşümlere ışık senaryosunda yatırımların düzeyi ve teşviklerin zemin kazanması ile tutan bir yaklaşım olarak değerlen- gayri safi yurtiçi hasılanın yıllık %1’i uluslararası piyasaların ve yasal alt- dirilebilir (Aşıcı, 2012:55). kabul edilirken, G2 senaryosunda yapıların oluşması ve ticaret - yar- bu oran %2 olarak kabul edilmek- dım protokolleridir. Örnek olarak; 1.1. Yeşil Ekonomi Stratejisi tedir. Rapor, G2 senaryosunu açık 2008 yılında Amerika Birleşik dev- bir şekilde “yeşil yatırım senaryosu” letlerinde fosil kaynaklı enerji kul- Yeşil ekonomi stratejisi, gelir ve is- olarak tanımlamaktadır (Victor ve lanımına ödenen sübvansiyonlar tihdam artışlarının sağlanabilmesi Jackson, 2012:12). toplamda 650 milyar doları aşmış- için, karbon emisyonlarını ve çevre tır (UNEP, 2011:2). Bu açıdan fosil kirliliğini azaltan, enerji ve kaynak Birleşmiş Milletler Çevre Progra- kaynaklı enerjilere ödenen yüksek verimliliğini arttıran ve bu süreçle mı’na göre, belirlenen anahtar ücret ve sübvansiyonlar, yenilene- birlikte biyolojik çeşitlilik ve eko- sektörlerde düşük karbonlu ve bilir enerji kullanımına geçiş açı- sistemdeki kayıpları önleyen kamu enerji etkin ekonomi anlayışına sından ters etkiler yaratmaktadır. sektörü ve özel sektör yatırımları- geçebilmek için 2050 yılına ka- Buna karşılık, yeşil ekonomiye geçiş nın birlikte gerçekleştirilmesini ön- dar her yıl küresel gayri safi yurtiçi sürecinde kamu ve özel yatırımla- gören bir stratejidir (UNEP, 2011). hasıla rakamlarının sadece %2’si rın başarısı için uygun koşulların Yeşil ekonomiye geçişin etkin bir oranında anahtar sektörlere yatı- yaratılması dünya ekonomilerinin şekilde gerçekleştirilebilmesi için rım yapılması gerekmektedir. Bu önünün açılabilmesinde önemli rol kamu yatırımlarının öncü rolü ol- anahtar sektörler, tarım, inşaat, oynamaktadır. Uygun koşulların dukça önemlidir. Bu yatırımların, enerji, balıkçılık, ormancılık, sana- yaratılmasında ulusal düzeyde ya- hedeflerine uygun kamu harca- yi, turizm, taşımacılık, su ve atık pılabilecek düzenlemeler arasında, maları, politika reformları ve yasal yönetimi alanlarıdır. Bu alanlarda maliye politikalarının değiştirilmesi, değişikliklerle de desteklenmesi zo- yapılacak olan yatırımların ulusal çevreye zarar veren sübvansiyonla- runludur. Birleşmiş Milletler Çevre ve uluslararası politika düzenle- rın azaltılması, piyasa tabanlı yeni Programı, 2011 yılında yayınlamış meleriyle de desteklenmesi gerek- enstrümanların uygulanması, yeşil olduğu bir raporda, yeşil ekonomi- mektedir. Birleşmiş Milletler Çevre ekonomi için kilit sektörlerde kamu ye geçiş sürecinde yapılması gere- Programı’nın yayınlamış olduğu yatırımlarının gerçekleştirilmesi, ken yatırımların etkilerini göstere- rapora göre, yeşil ekonomiye ge- çevresel kuralların ve düzenlemele- bilmek amacıyla beş farklı senaryo çiş için gerçekleştirilen yatırımların rin iyileştirilmesi sayılabilir. Ulusla- ortaya koymuştur. Bu senaryolar; dörtte biri (yaklaşık olarak 325 mil- rarası alanda ise, ticareti geliştirici, BAU, BAU1, BAU2, G1 ve G2 se- yar dolar) doğal sermaye ile doğ- yardım akışlarını hızlandırıcı, daha naryoları olarak adlandırılmakta- rudan ilişkili olan tarım, ormancılık, büyük işbirliklerini teşvik edici bir- dır. BAU senaryosu, 1970-2009 balıkçılık ve içme suyu sektörlerine çok düzenleme gerçekleştirilebilir. dönemindeki mevcut gelişmelerin ayrılmalıdır. Bu sayede, örneğin or- 72 Plastik & Ambalaj Teknolojisi/Temmuz - Ağustos 2022
2. Dijital Dönüşüm Nedir? daş ilişkileri dijital ortamda yeniden pa Komisyonu tarafından sunulan tanımlanmaktadır (dijital dönü- Dijital Gündem, Avrupa Birliği’nin 20. yüzyılın sonlarında başlayan şüm). Dijitalleşme süreci tek yön- büyüme hedeflerini belirleyen Av- 2000’li yıllarda hızlanan sayısal- lü olmayıp, organizasyonlar yeni rupa 2020 Stratejisi’nin 7 dayana- laştırma ve dijitalleştirme sürecinin teknolojiler ile her zaman otomas- ğından birini oluşturmaktadır. Diji- hemen her alandaki kurumsal yapı- yonlarını daha verimli kılabilmekte tal Gündem, inovasyon, ekonomik larda ve iş yapma biçimlerinde kök- ve hizmetlerindeki dijital teknoloji büyüme ve gelişmeyi teşvik etmek lü değişiklikler ortaya çıkardığı göz- deneyimini iyileştirebilmektedir. amacıyla bilgi ve iletişim teknolo- lemlenmektedir. Dijital teknolojile- Bu açıklamalardan yola çıkılarak jilerinden daha fazla yararlanmayı rin ürünü; robotlar, akıllı sistemler, dijital dönüşüm; sayısallaştırma ve amaçlamakta; temel amacının ise e-ticaret, sosyal medya, e-devlet, dijitalleştirme sürecinin, “hızla geli- Avrupa’da akıllı, sürdürülebilir ve mobil iletişim gibi uygulamalarla; şen bilgi ve iletişim teknolojilerinin kapsayıcı bir büyümeyi oluşturmak imalat sektörü yanında iletişim, sunduğu imkânlar ve değişen top- için dijital tek pazarın geliştirilmesi bankacılık, sağlık kurumları gibi lumsal ihtiyaçlar doğrultusunda, olduğu ifade edilmektedir (Kara- hizmet sektörünün farklı alanların- organizasyonların daha etkin, ve- göz, 2018: 73). Dijital Gündem’in da büyük bir değişim yaşanmıştır. rimli hizmet vermek ve faydalanıcı amacına ulaşmasında; sayısal tek Bu değişim ve dönüşümün teme- memnuniyeti sağlamak üzere in- pazarın sağlanması, birlikte çalı- linde; teknolojinin sağladığı işleri san, iş süreçleri ve teknoloji unsur- şabilirlik ve standartların geliştiril- daha hızlı, etkili ve ucuz yapabilme larında gerçekleştirdiği bütüncül mesi, online güven ve güvenliğin olanakları yanında, bilginin anında dönüşümü” olarak tanımlanabilir güçlendirilmesi, herkes için hızlı kaydedilmesi, çok hızlı işlenmesi (TÜBİTAK-BİLGEM, Dijital Dönü- ve ultra hızlı internet erişiminin ve iletilmesi ve karar süreçlerinde şüm Portalı). Dijital teknolojinin teşviki, araştırma ve yenilik yatırı- kullanılması yatmaktadır. Bu nok- insan toplumunun her alanında mı, dijital okuryazarlık, beceri ve taya gelinmesinde, dijitalleştirme uygulanmasına bağlı değişimlerin içermeyi teşvik ile AB toplumu için süreci oldukça önemli bir yer tut- ortaya çıkardığı dijital dönüşüm, bilgi ve iletişim teknolojilerinden maktadır. Peki, dijital dönüşümü dijital teknolojileri benimseyerek etkin fayda sağlanması şeklinde gelişimin neresine koymak gerekir? iş stratejisini veya dijital stratejiyi, 7 ayaklı bir süreç belirlenmiştir. Başka bir ifade ile dijitalizasyon ve modelleri, işlemleri, ürünleri, pa- Avrupa’nın ardından Amerika da dijital dönüşüm arasındaki fark ne- zarlama yaklaşımını, hedefleri vb. 2012 Mayıs ayında Dijital Hükü- dir? Dijitalleştirme aynı zamanda iş yenilemek suretiyle iş dünyasının met Yol Haritasını yayımlayarak bu operasyonlarını, iş modellerini ve dönüşümüdür. Bu, işin satışını ve kapsamda yapılacak çalışmaların hatta gelir akışlarını ve yeni iş fır- büyümesini hızlandırarak uçtan “açık veri, içerik ve API (Application satlarını değiştirmekle ilgili olduğu uca çözüm sunan servis yönetim Programming Interface-Uygulama için kavram olarak dijital dönüşüme sistemidir. Dönüşüm aşaması, di- Programlama Arayüzü) kullanımını benzemektedir. Dijital dönüşüm, jital kullanımların, geleneksel yön- sağlayan bir bilgi merkezi oluştur- bugün kullandığımız gibi, dijital iş temleri basitçe geliştirmek ve des- mak”, “dijital hizmetleri geliştire- dünyasına taşınmanın bir yolu ola- teklemek yerine, belirli bir alanda cek ortak bir platform kurmak”, rak dijitalleştirmekten daha geniş yeni türdeki inovasyon ve yaratıcı- “müşteri merkezli araçlar ve tekno- bir kavramdır. Kapsamlı bir dijital lığı mümkün kılması anlamına gelir lojinin kullanılmasını sağlamak” ile dönüşüm stratejisinin oluşturul- (Dijital Dönüşüm Dergisi, 2017). “yeni teknolojilerin kullanılmasında ması, daha fazla köprü gerektirir Bilgisayar ve başlangıçta onunla güvenlik ve gizliliğin temel alın- (i-SCOOP I). Dijital dönüşümü bir- bütünleşen ancak şu an neredeyse masından oluşan 4 başlık altında kaç teknolojiye indirgemek müm- her teknolojik araç/gerece entegre yürütülmesini öngörmüştür (Kara- kün değildir ancak web 2.0, mobil, edilen internetin yaygınlaşmasıy- göz, 2018: 73). AB ve Amerika’da geniş bant internet, bulut bilişim, la sayısallaştırma ve dijitalleştirme dijital dönüşüm süreciyle ilgili bir dijital medya, büyük veri, yapay hızı da bir o kadar artmaya başla- yol haritası oluşturulurken Türkiye zekâ, artırılmış gerçeklik, nesnele- mış ve 2010’lu yıllarla birlikte dijital bu konuda belli bir gecikmeyle iler- rin interneti ve 3D yazıcıların çığır dönüşümü tüm ülkelerin günde- lemektedir. 64. Hükümet’in 2016 açan etkisi yeni bir dönem başlat- mine sokmuştur. Örneğin dijital Yılı Eylem Planı’nda yer alan “Diji- mıştır. Dijital teknolojiler ile ilk ola- dönüşüm yakın zamanda Avrupa tal Türkiye Projesi Yol Haritasının, rak analog kayıtlar dijital ortamda Birliği (AB) tarafından ele alınarak 2018 yılında yapılan seçimlerin işlenir hale getirilmiş (otomasyon) yeni bir vizyon olarak değerlendiril- ardından oluşturulan 67. Hükü- ve süreçler dijital ortama aktarıl- meye tabi tutulmuştur. Söz konu- met döneminde ve Cumhurbaş- mıştır (e-hizmet). Gelinen noktada su vizyon 2010 yılında yayımlanan kanlığı bünyesine kurulan “Dijital ise tüm kurumsal varlıklar ve pay- “Avrupa Dijital Gündemi”dir. Avru- Dönüşüm Ofisi” ile oluşturulacağı Plastik & Ambalaj Teknolojisi/Temmuz - Ağustos 2022 73
görülmektedir. Sanayi ve Teknolo- süreç; ekonomik, sosyal ve kültü- yeniden biçimlendirmiştir. Dijital ji Bakanlığı ile koordineli çalışacak rel yapılarda çok önemli değişik- medya artık küresel sermaye akım- ofis, ekonomik ve sosyal hayat ile likler ortaya çıkarmaktadır. Çünkü ları için merkezi bir öneme sahip kamudaki hizmetlerin dijital dönü- dijitalleştirme olgusu bir taraftan olurken, dijitalleşme de farklı sek- şümü için çalışma yapacaktır. Di- ekonomik yapıları, üretim biçimi- törlerin yakınlaşmasını motive et- jital dönüşüm ile ilk olarak eğitim ni, işi ve meslek tanımı ile işgücü miştir (Brennen and Kreiss, 2014). altyapısının geliştirilmesine odak- piyasalarını etkileyip değiştirirken, lanılması, bu çerçevede üniversite- aynı zamanda toplumsal yaşam ile 2.2. Ekonomik Yapıda lerde dijital teknoloji geliştiricilerini kültürel yapıyı da dönüştürmekte- Dijitalizasyon ve Sanayi 4.0 yetiştiren programların artırılması, dir. Bu etkilerin merkezinde, tek- dijital teknoloji alanında 30 bine nolojinin bilgi toplama, depolama, Bilgi teknolojileri ile sayısallaştır- yakın öğrencinin doktora yapma- takas ve kullanımında uzun süredir ma ve dijitalleştirme sürecinin en sı, dijital dönüşüm farkındalığının oynadığı rol yer almaktadır. Dijital büyük etkileri ekonomik yapıda artırılması, özel teşvikler ile dijital teknoloji özellikle özel bir güce görülmektedir. Daha önce belirtil- yetkinliğe sahip işgücünün sanayi sahiptir, çünkü firma ve çalışanla- diği gibi post endüstriyel dönüşüm ile buluşturulması gibi adımların rın üretime ilişkin organizasyonel, ve küreselleşme süreciyle birlikte hayata geçirilmesi için çalışmalar analitik ve yönetsel yönlerini geliş- ekonomik yapılarda ortaya çıkan yapılması ve kamudaki hizmetlerin tirerek değer kazandırırken, diğer esneklik, yalın üretim, üretimin ar- de hızlandırılıp, bürokratik süreçle- işlerin önemini azaltmaktadır. Bu tan otomasyonu vb. değişiklikler, rin sıfıra indirilmesi hedeflenmek- bağlamda, dijital teknoloji, günü- dijitalizasyon süreciyle birlikte farklı tedir. Ayrıca, Ofis, bakanlık ve ilgili müzde ekonominin en önemli iti- bir boyut kazanmıştır. Teknolojik kurumlarla birlikte, “bulut bilişim”, ci gücü olarak ortaya çıkmıştır. Bu yeniliklerle birlikte dijitalleştirme “yapay zekâ”, “otonom robotlar” durum, işyerlerinde büyük ölçüde olgusu, yeni işler ve yeni meslek- gibi konu başlıklarında teknolo- etkide bulunarak, yerleşik iş uygu- ler ortaya çıkarırken, işi ve işe iliş- ji yol haritaları açıklayacağı gibi, lamalarını bozmasına rağmen, iş- kin organizasyon yapısını, görev öncelikli teknolojilere odaklanılan yerlerinde bilgi yönetimini ve kural- tanımları ve yetkinlikleri, mal ve 50’ye yakın uygulamalı araştırma lara dayalı işlemleri büyük ölçüde hizmet üretiminin mekânsal bo- merkezinin kurulması ile sanayi- iyileştirme gücüne sahip olmakta- yutunu, üretim biçimini, üretim cilerin yüksek hızlı internete ulaşı- dır. Ekonomik, toplumsal ve kültü- sürecini, pazarlama ağını, üretilen mı ve endüstriyel siber güvenliğin rel yapı alanında yarattığı değişim mal ve hizmete ulaşılma biçimini, sağlanması konularında da altyapı nedeniyle dijitalleştirmeyi çağdaş tüketim anlayışını vb. birçok şeyi, çalışmaları yapılması noktasında da dönemin temel özelliği olarak ele özetle ekonomik yapıyı hızla de- yetkilendirilmiştir (BİK, 2018). almak yanlış olmayacaktır. Ekono- ğiştirmektedir. Bu değişim ortaya minin dijitalleşerek ulusal sınırların çıkardığı dönüşüm süreci sanayi 2.1. Ekonomik, Toplumsal ötesine yayılması; sermaye, meta devriminin dördüncü aşaması ya ve Kültürel Yaşamda Dijital ve insan dolaşımını kolaylaştırarak da “Sanayi (Endüstri) 4.0” olarak Dönüşüm küreselleşme sürecini hızlandırdığı nitelendirilmektedir. Üçüncü Sana- gibi, giderek ulusal egemenliği de yi Devrimi’ne karşılık, Sanayi 4.0, Sayısallaştırmayla başlayan ve hızla dijital dönüşüme doğru ilerleyen 74 Plastik & Ambalaj Teknolojisi/Temmuz - Ağustos 2022
artık salt bir teknik terim olmanın ğerlendirilecektir (Kesayak, 2017). FHammadde ve kaynak tüketi- ötesinde milyarlarca dolar ve euro Endüstri 4.0, 6 prensibe dayan- mi en aza indirgenirken, verimlilik ile ifade edilen bir ekonomik piya- maktadır. artmakta ve yeşil enerji dönemine sa ya da süreç haline gelmiştir. Bu geçilmektedir. son devrim, siber-fiziksel sistemler FKarşılıklı Çalışabilirlik: Siber fi- ve dinamik veri işleme kapasite- ziksel sistemlerin yeteneği ile (örn. FKendi kendini organize eden siyle makinelerin veya cihazların iş parçası taşıyıcıları, montaj is- üretim yöntemleri sayesinde üre- kendilerini ve üretim süreçlerini tasyonları ve ürünleri) nesnelerin tim için gerekli kaynaklara (ener- yönetebilmesiyle şekillenmekte- interneti ve hizmetlerin interneti ji, insan, makine vb.) olan ihtiyaç dir. Endüstri 4.0, teknolojilerin ve üzerinden insanların ve akıllı fabri- azalmaktadır. değer zinciri organizasyonları kav- kaların birbirleriyle iletişim kurma- ramlarının kolektif bir bütünüdür. sını içerir. FÜrün-yaşam döngüsü kısalırken, Bu yapı akıllı fabrikalar vizyonunun üretimdeki hata payı minimuma oluşmasına büyük katkı sağlamış- FSanallaştırma: Bu yapı akıllı fab- inmektedir. tır (Kesayak, 2017). Bu bağlamda, rikaların sanal bir kopyasıdır. Sis- “dijital devrim” diye de adlandırı- tem, sensör verilerinin sanal tesis Fİş sağlığı ve güvenliği robotlarla lan Sanayi 4.0’ın temel amacı, ken- ve simülasyon modelleri ile bağlan- daha iyi sağlanmaktadır. dini yönetebilen akıllı makine ve masıyla oluşur. fabrikaların hayata geçirilmesidir. Robotlar üretim süreçlerini hız- Yeni süreç insan emeğinin en az FÖzerk Yönetim: Siber-Fiziksel landırdığından, çalışma saatleri çok kullanıldığı, ancak en yüksek emek sistemlerin akıllı fabrikalar içinde daha esnek hale gelmektedir (TİSK, verimliliğinin elde edildiği, ileri de- kendi kararlarını kendi verme yete- 2016): 37). Bu konu AB’de sayısal recede otomasyona dayalı üretim neğidir. verilerle ifadeye başlanmıştır. Ör- biçimlerine dayanmaktadır. Sanayi neğin, Avrupa Parlamentosu’nun 4.0; üç boyutlu yazıcılar, nesnele- FGerçek-Zamanlı Yeteneği: Ve- yaptırdığı bir araştırmaya göre, rin interneti, akıllı fabrikalar, siber- rileri toplama ve analiz etme yete- Dijital Devrim Avrupa sanayiinin fiziksel sistemler, büyük veri, oto- neğidir. Bu yapı, anlayışın hızlıca yaşadığı gerileme sürecini tersine nom robotlar, simülasyon, sistem oluşmasını sağlar. çevirebilecek ve imalat sanayiinin entegrasyonu, artırılmış gerçeklik, GSYH içinde halen %16 dolayla- bulut bilişim sistemi gibi çok sayıda FHizmet Oryantasyonu: Hizmet- rında olan payını 2020’ye kadar yeni kavram ve buluş içermekte- lerin interneti üzerinden siber-fizik- %20’ye çıkarabilecektir. Entegre dir (TİSK, 2016: 37). Endüstri 4.0 sel sistemler, insanlar ve akıllı fabri- değer zincirleri sayesinde imalat genel olarak aşağıdaki 3 yapıdan ka servisleri sunulmaktadır. süreci %120, üretilen malların pi- oluşmaktadır. yasaya sürümü ise %70 oranların- FModülerlik: Bireysel modülle- da hız kazanacaktır. Aynı araştır- FNesnelerin İnterneti rin değişen gereklilikleri için akıllı maya göre verimlilik %20 oranında fabrikalara esnek adaptasyon sis- artacaktır. Fakat tüm bu kazançla- FHizmetlerin İnterneti temi sağlar (Kesayak, 2017). Sa- rın bir de maliyet cephesi bulun- nayi 4.0’a ilişkin tartışmalar farklı maktadır. Yine AP araştırmasına FSiber-Fiziksel Sistemler Endüstri boyutlarıyla devam etmektedir. Bu göre, Sanayi 4.0’ın başarıya ula- 4.0 ile modüler yapılı akıllı fabrika- sürecin ortaya çıkaracağı yararlar şabilmesi için sadece Almanya’da lar kapsamında; fiziksel işlemlerin toplumun farklı kesimleri tarafın- yılda 40 milyar euro’luk yatırım siber-fiziksel sistemlerle izlenmesi, dan farklı şekilde değerlendirilmek- yapılması gerekecektir. AB’nin bü- fiziksel dünyanın sanal bir kopyası- tedir. İşverenler ve işveren örgütleri tününde ise bu rakam 140 milyar nın oluşturması ve merkezi olma- yararları üzerine odaklanılırken, euro’ya ulaşmaktadır. Buna karşılık yan kararların verilmesi hedeflen- işçi sendikaları başta olmak üzere The Boston Consulting Group’un mektedir. Nesnelerin interneti ile değişik meslek örgütlerinin temsil- tahminlerine bakılırsa, Sanayi 4.0 siber-fiziksel sistemler birbirleriyle cileri bu süreçle birlikte yok olabi- önümüzdeki 10 yılda Alman eko- ve insanlarla gerçek zamanlı olarak lecek mesleklere ve özellikle işçiler nomisine yıllık %1 ilave büyüme iletişime geçip işbirliği içinde çalı- açısından olumsuzluklarına vurgu hızı kazandıracak ve 390 bin yeni şabilecektir. Hizmetlerin interneti yapılmaktadır. Sanayi 4.0’ın yarar- iş yaratacaktır (TİSK, 2016: 37-38). ile hem iç hem de çapraz örgütsel ları şöyle ifade edilmektedir: Konuya ilişkin tahmin ve rakamlar hizmetler sunulacak ve değer zin- bir tarafa bırakıldığında şu tespiti cirinin kullanıcıları tarafından de- FDaha karmaşık ve akıllı ürünler yapmak yanlış olmayacaktır: Mak- üretilebilmektedir. roekonomik gelişmelerin son yıllar- da endüstriye olan en önemli etkisi FSeri üretimden, müşteri ihtiyaç- larına göre özel üretime geçilebil- mektedir. Plastik & Ambalaj Teknolojisi/Temmuz - Ağustos 2022 75
teknolojide yaşanan baş döndürü- uca bilgi işleme ve enerji yönetimi 5.DOutlook, Environment for Development cü devrim ve bunun yansıması olan çözümlerinden oluşan bir ağ ara- (GEO-4), Nairobi, Kenya. dijital dönüşümdür. İnovasyon, Ar- cılığıyla binaların enerji tüketimi Ge ve teknoloji tabanlı ekonomik azaltılabilir ve verimlilik maksimum 6.DVICTOR, Peter ve JACKSON, Tlm (2012), ve sektörel büyüme aynı zamanda düzeye çekilebilir. A Commentary on UNEP’S Green Economy yeni sermaye birikim modeli olarak Scenarios, Ecological Economics, 77, s:11- karşımıza çıkmaktadır (Büyükuslu, İmalat sanayinde de nesnelerin in- 15 2018). Söz konusu dijital dönüşü- terneti, uzaktan izleme, endüstriyel me uyum sağlayan firmalar açısın- robotlar, üç boyutlu baskı, büyük 7.DŞAHİN, Ü. (2012), “Yeşil Düşünceden dan yenilikçi ve teknolojik ürünler veri analizi ve yapay zekâ gibi di- Yeşil Ekonomiye”, Yeşil Ekonomi, Editörler: üretmek yeni pazar genişlemesi jital teknolojiler, geleneksel üretimi Ahmet Atıl Aşıcı ve Ümit Şahin, Yeni İnsan anlamına gelmekte, yeni tedarik daha güvenli, daha verimli, daha Yayınevi, İstanbul zincirlerinin ya da servis sağlayıcı sürdürülebilir ve daha uygun ma- start-up (yeni girişim) veya spinn liyetli hale getirmeyi vaat ediyor. 8.DKUŞAT, N. (2013), “Yeşil Sürdürülebilir- off (bölünerek büyüme)’ların ve Dijital teknolojilerin çelik fabrikası lik İçin Yeşil Ekonomi: Avantaj ve Dezavan- nihayetinde KOBİ’lerin genişleme- karbon emisyonlarını kullanılabilir tajları - Türkiye İncelemesi”, Yaşar Üniversi- si sonucunu doğurmaktadır. Bu yakıtlara ve plastiklere dönüştürdü- tesi Dergisi, 29 (8), s:4895-4916 bağlamda yaşanmakta olan dijital- ğü de biliniyor. leşme temelli ekonomik ve sosyal 9.DSCOOPI.“Digitization, digitalization and transformasyonun yüksek nitelikli Üretirken daha düşük enerji tüket- digital transformation: the differences”, ve iyi ücretli yeni işlerin yaratılma- mek için dijital çözümler bulma ko- Retrieved from https://www.i-scoop.eu/ sına (job creation) neden olduğu nusunda çalışan Arçelik, Accentu- digitization-digitalization-digital-transfor- görülmektedir. Rekabetin artması, re ve Siemens ile ortak olduğu bir mation-disruption/i- artan verimlilik özellikle Endüstri projede veri analitiği, veri görsel- 4.0 felsefesi ile birlikte bütünleşe- leştirme, akıllı algoritmalar ve her 10.DSCOOP II.Moving From Digitization rek, söz konusu dönüşümün özel- şeyin interneti (IoT) teknolojilerini to Digitalization, Retrieved from https:// likle dijitalleşen ülkeler için birçok kullanarak optimizasyon yapıyor www.i-scoop.eu/information-manage- fırsatı beraberinde getirdiği açıktır. ve ürün başına enerji tüketimini ment/moving-digitization-digitalization Dijital tabanlı gelişim ve Endüst- azaltıyor. Menşei Almanya olan ri 4.0 uygulamaları dışında kalan SAP şirketi, ürün karbon ayak izinin 11.DTÜBİTAK-BİLGEM. Dijital Dönüşüm ülkeleri ve iş kollarını bekleyen en hesaplanmasını sağlayan bir bulut Nedir?, Dijital Dönüşüm Portalı, Retrieved büyük tehdidin; eski sermaye biri- uygulaması geliştiriyor. SAP Ürün from https://www.dijitaldonusum.gov.tr/ kim modelleri (düşük ücretli, emek Ayak İzi Yönetimi, ürün yaşam dijital-donusum-nedir/ yoğun üretim, eski ve ithal teknolo- döngüsü ve tedarik zinciri boyunca ji kullanımı, geleneksel üretim tek- ürün ayak izlerinin periyodik olarak 12.DDijital Dönüşüm Dergisi.(2017), nikleri ve lojistik yaklaşımlarına yük- hesaplanmasını sağlayarak şirketle- Dijital Dönüşüm Nedir? (Digital sek bağlılık vb), üretim yöntemleri rin karbon emisyonlarını düşürme- Transformation),retrieved from http:// ve paradigması ile mesafe almaya lerine ve ürünlerini daha sürdürüle- www.dijitaldonusumdergisi.com/dijital-do- çalışmak olduğu öne sürülmektedir bilir hale getirmelerine olanak sağ- nusum-nedir/ (Büyükuslu, 2018). layacak. Ölçülen karbon ayak izleri tüm paydaşlara ürünlerin çevresel 13.DKaragöz, U. (2018), Dijital Dönüşüm 3. Dijital Teknolojiler Yeşil etkilerine ilişkin bilgi sağlayacak. ve Türkiye, Retrieved from h t t p : / / Dönüşümü Nasıl Destekler? www.igb.gov.tr/Kutuphane/ugurkaragoz_ KAYNAKÇA AB’de binalar enerji tüketiminin Dijital%20D%C3%B6n%C3%BC%C5%9F% yaklaşık yüzde 40’ını ve sera gazı 1.DUNEP (2011), Towards A Green Eco- C3%BCm%20ve%20T%C3%BCrkiye.pdf emisyonlarının yüzde 36’sını üre- nomy: Pathways to Sustainable Develop- tiyor. Her şeyin interneti (Internet ment and Poverty Eradication. 14DBİK. (2018), Retrieved from http:// of Things) ve yapay zekâ gibi dijital www.bik.gov.tr/cumhurbaskanligi-dijital- teknolojiler, bina yönetimi konu- 2.DUNEP (2010a), “Green Economy: Dri- donusum-ofisi-kuruldu/ sunda çok cazip imkânlar sunuyor. ving A Green Economy - Through Public Binalardan yayılan sera gazlarının Finance and Fiscal Policy Reform”, Working 15.DBrennen, S. and Kreiss, D. (2014), yaklaşık dörtte üçü ısıtma ve so- Paper v.1.0. Digitalization and Digitization, Retrieved ğutma sistemlerinden kaynaklanı- from http://culturedigitally.org/2014/09/ yor. Sensörler, akıllı sayaçlar, uçtan 3.DUNEP (2010b), “Green Economy Deve- digitalization-and-digitization/ loping Countries Success Stories”, UNEP, Genava. 16.DTİSK. (2016) 26 Genel Kurul Çalışma Raporu, TİSK Yayın No: 356, 15 Ekim 2016, 4.DUNEP (2009), Global Green New Ankara Deal:Policy Brief. UNEP (2007), Global En- vironment 17.DKesayak, B.(2017),Endüstri Tarihi- ne Kısa Bir Yolculuk, Retieved from http:// www.endustri40.com/endustri-tarihine- kisa-bir-yolculuk/ 18DBüyükuslu, A. R.Küresel Ekonomik ve Sosyal Sorunlar: Eşitsizlik, Dijital Dönüşüm ve Endüstriyel Transformasyon (Endüst- ri 4.0), http://www.sanayigazetesi.com. tr/kuresel-ekonomik-ve-sosyal-sorunlar- esitsizlik-dijital-donusum-ve-endustriyel- transformasyon-endustri-40-makale,1375. html 19.Dhttps://fikirturu.com/cevre/ikiz- donusum-dijital-ve-yesil-donusum-neden- ayrilmaz-ikili/ 76 Plastik & Ambalaj Teknolojisi/Temmuz - Ağustos 2022
AKSOY PLASTİK VE MAKİNE 79 AVRASYA AMBALAJ FUARI 69 CHEN HSONG 11 CNR AMBALAJ FUARI 77 ELEKTROMAG MAKİNE 45 ERKOÇ KALIP 41 FANUC FAVORİ GRUP 3 HAITIAN ÖN KAPAK İÇİ HUSKY KOLBAY DANIŞMANLIK 15 METKAP METAL VE PLASTİKÇİLER SANAYİ SİTESİ 21 MORETTO 27 PLASTEC MAKİNA 57 PLASTİK&AMBALAJ TEKNOLOJİSİ DERGİSİ 31 RACEPLAST ÖN KAPAK SENA MAKİNA ARKA KAPAK İÇİ SİSAN MASTERBATCHES 80 SOMPLAST PLASTİK / SESOTEC SPS SENUR 2 TEPRO MAKİNE 9 WITTMANN BATTENFELD 25-49 WOOJIN PLAIMM ARKA KAPAK 5-17 78 Plastik & Ambalaj Teknolojisi/Temmuz - Ağustos 2022 1 4
aksoymakinee Aksoymakine aksoymakine 0216 518 83 33 0555 972 01 00 0532 251 02 98 [email protected] www.aksoymakine.com AKSOY-GÖZTEPE AKSOY-DİLOVASI AKSOY-TUZLA AKSOY-YALOVA AKSOY-KÜÇÜKYALI
Yüksek Performanslı Mühend sl k Plast kler nde Güven l r Partner n z Yüksek kaliteli plastik ürünleri dünya çapındaki müşterilerimizin ihtiyaçlarına göre özel olarak üretiyoruz. Bireysel parçaların imalatından seri üretime teknik plastikleri tam olarak ihtiyacınız olan yüksek kaliteli malzemelerden yapılmış ürünleri ulaştırıyoruz. SİZE ÖZEL YÜKSEK TEKNOLOJİLİ KALİTELİ HİZMET İhtiyacınıza uygun Yüksek teknolojili Kaliteli ürünlerimizi hızlı tasarımları üretiyoruz. makineleri kullanıyoruz. olarak teslim ediyoruz. +49 2561 44 69 40 [email protected] www.raceplast.de
www.plast k-ambalaj.com Marka Oluşum Sürecinizde Sizlere Başarılı Çözümler Sunan, Mevcut Pazar Talebinizi Artıran, Her Zaman Yanıbaşınızdaki Fikir Ortağınız... Abone Olun!
Search
