PLASTİK & AMBALAJ TEKNOLOJİSİ DERGİSİ 292.MART SAYISI

BASKI TEKNOLOJİSİ Nyala, Avrupa’da en çok satan model olmayı başardı ürkiye’de Pigment Reklam tarafından tem- ediliyor. Nyala’nın 11 yıl önce başlayan yolculuğu bugün sil edilen UV baskı teknolojileri uzmanı dördüncü nesil versiyonla devam ediyor. Artan hız ve swissQprint’in ürün portföyüne 2012 yılında üretkenliğin yanı sıra yeni özelliklerle Nyala pazarı daha katılan önde gelen endüstriyel modeli Nyala, pazardaki uzun süre domine edecek gibi görünüyor” dedi. gücünü bir kez daha teyit etti. Cenevre merkezli pazar 3,2 x 2 metrelik baskı alanına sahip olan model, her bir araştırma enstitüsü Infosource Nyala’nın kendi katego- yeni nesilde baskı hızını ve verimliliğini sürekli artırdı. risinde Avrupa pazarında en çok satan model olduğu- Standart Nyala 4 versiyonda 206 m2/saat, 4S modelinde nu açıkladı. ise 370 m2/saat baskı hızları sayesinde baskı hizmeti sağ- Infosource’un her yıl baskı pazarından elde ettiği ista- layıcıları endüstriyel üretim gücüne çıkabiliyor. Standart tistiklerden yola çıkarak hazırladığı araştırmaya göre, modelde 1350 dpi ve CMYK + 5 renk konfigürasyonu 2022 yılında swissQprint’in Nyala modeli, 130-500 bin sunan model, hızlı versiyonda ise 1080 dpi çözünürlüğe euro fiyat segmentindeki 60 inç (152,4 cm) genişliğin- ve CMYK + 1 renk seçeneğine sahip. Nyala bir flatbed den büyük UV flatbed/ hibrit baskı makineleri kategori- olmanın yanı sıra rulodan ruloya baskı yapabilmesini sağ- sinde bir kez daha lider olarak açıklandı. Nyala üst üste layan opsiyonel özellikleriyle de baskı profesyonellerine sekiz yıldır bu araştırmadaki en çok satan model unva- çok yönlülük ve kârlılık sağlayabiliyor. nını elde etmiş oldu. İsviçre mühendisliğinin yetkinliğini ve gücünü yansıtan Nyala’nın endüstriyel bir baskı gücü sağladığına dikkat geniş format UV baskı makineleri, baskı endüstrisinde çeken Pigment Reklam Firma Sahibi Serkan Çağlıyan, yüksek baskı hızı ve kalitenin yanı sıra, uzun ömürlülük Türkiye pazarında da bu modelin takdir gördüğünü ve düşük enerji tüketimi sunuyor. Yeni nesil UV flatbed söyledi. Çağlıyan; “swissQprint UV baskıda önce flat- ve rulodan ruloya baskı makineleri ortalama 2,2 kw/saat bed daha sonra rulodan ruloya olmak üzere geniş ürün elektrik tüketiyor. Bunun, ortalama bir su ısıtıcısının har- segmentiyle oldukça iyi bilinen bir üreticidir. Giriş sevi- cadığına veya 64 inç 4K TV’nin iki saatlik kullanımına eş yesinden endüstriyel seviyeye kadar farklı modeller ve değer bir güç olduğu belirtiliyor. bu modellerin opsiyonel olarak geliştirilebilme esnekliği Medya Teknolojileri Araştırma Enstitüsü Fogra tarafından baskı profesyonelleri tarafından büyük bir ilgiyle takip swissQprint’in flatbed baskı makineleri Kudu, Nyala 4 ve Nyala 4S ile rulodan ruloya baskı makineleri Karibu 2 ve Karibu S’in güç tüketimleri ISO 20690:2018 standardına uygun olarak incelendi. Testler bu baskı makinelerinin ‘sı- nıfının en iyisi’ enerji verimliliğine sahip olduğunu göster- di. Benzer makinelere kıyasla aynı performans için daha düşük güç tüketimi anlamına gelen bu özellik, maliyet ve kaynak tasarrufu sağlandığını da gösteriyor. Fogra’ya göre swissQprint şimdiye kadar ürünleri için bu açıdan bağımsız ve standartlaşmış kanıt sağlayan tek üretici ko- numunda bulunuyor. 50 Plastik & Ambalaj Teknolojisi/Mart 2023

OTOMASYON TEKNOLOJİSİ Veri merkezleri için uçtan uca çözümler Veri merkezi çözümleriyle sektöre giriş yapan Mitsubishi Electric, Data Center Ankara Konferansı’na katıldı. itsubishi Electric, fabrika otomasyon ve ik- Rick Van Der Kooij limlendirme sistemleri iş birimlerinin ortak Mitsubishi Electric Avrupa Veri Merkezi Uygulama çalışmasıyla hayata geçirdiği veri merkezi çözümleriyle Data Center Ankara Konferansı’ndaki ye- Mühendisliği Direktörü rini aldı. 100 yılı aşkın köklü inovasyon mirasını veri merkezi pazarına aktaran şirket, bütünsel yaklaşımları- tığımızda ise öncelikle çevre dostuyuz, işletme mali- nı ve teknolojilerini, kamu ve bilişim sektörünün önde yetlerinin önemli ölçüde azaltılmasına ve veri merkezi gelen isimlerine anlattı. alanlarının potansiyelinden en yüksek şekilde yararla- nılmasına yardımcı oluyoruz, DCIM ile görünmeyeni Bütünsel veri merkezi çözümleriyle pazarın görünür kılabiliyoruz. En önemlisi de küresel bir ortak ihtiyaçlarını karşılayacak ve yerel bir dostuz, müşterilerimize hizmet vermek için dünya çapında bir ağ sunuyoruz” dedi. Şirket olarak kendi ürettikleri ürün ve kontrol sistem- leri ile bir veri merkezi için gerekli olan tüm çözüm- leri tek bir çatı altında bütünsel olarak sunduklarını vurgulayan Mitsubishi Electric Avrupa Veri Merkezi Uygulama Mühendisliği Direktörü Rick Van Der Kooij; “Mitsubishi Electric olarak Veri Merkezleri için tama- men entegre ve güvenli baştan sona elektrik altyapısı, soğutma, performans yönetimi ve enerji optimizas- yonu çözümleri sunuyoruz. Veri merkezi tasarımının kritik unsurları arasında güç yönetimi ve soğutma yer alıyor. ICONICS yazılımımızı kullanan Veri Merkezi Altyapı Yönetimi (DCIM) çözümümüz ile tesis per- formansı, güç kullanımı verimliliği ve sürdürülebilirlik için tam güvenli görünürlük sunuyoruz. Çok geniş bir ürün çeşitliliğe sahip güvenilir IT soğutma çözümleri- miz enerji tasarrufu sağlayarak işletme maliyetlerinizi düşürmeye yardımcı oluyor ve veri merkezleri için arzu edilen bir özellik olan düşük güç kullanımı verimliliği (PUE) sağlıyor. Üstün dayanıklılık ve güvenilir kesme performansına sahip orta ve alçak gerilim şalterlerimiz veri merkezlerinizin istikrarlı çalışmasına ve güvenliği- ne katkıda bulunuyor. Bizi farklı kılan detaylara bak- 51Plastik & Ambalaj Teknolojisi/Mart 2023

Şevket Saraçoğlu diğer cihazların enerji tasarrufu Mitsubishi Electric Türkiye Başkanı performansını sürekli iyileştiriyo- ruz. İzleme ve kontrol sistemleriyle Veri merkezi pazarına hızlı bir verimli ve bütüncül bir veri merkezi enerjiyi görselleştirerek ve analiz giriş yaptı çözüm paketi oluşturduk” diyerek ederek yüksek düzeyde bir çevre veri merkezi yatırımının şirketleri performansı sağlıyoruz. İkinci te- Şirketin veri merkezleri özelinde için önemine değindi. mel unsurumuz ise “işletme mali- gerçekleştirdiği yatırımlarla ilgili yetlerini azaltmak”. Sunduğumuz açıklamada bulunan Mitsubishi Sürdürülebilir ve bütünsel veri çözümler, klima sisteminin işletme Electric Türkiye Başkanı Şevket Sa- merkezi çözümleriyle dengeleri verimini ve ekipmanlarının yüksek raçoğlu, “Baş döndürücü bir hıza değiştirmeyi hedefliyor enerji verimliliğini iyileştirmenin ulaşan dijitalleşme, 5G iletişimin- yanı sıra soğutma gruplarında ba- deki son gelişmelerle birlikte daha Veri merkezi çözümlerini beş te- kım sıklığı ve maliyetini de azaltı- fazla bulut tabanlı ve çevrimiçi çö- mel unsur üzerine kurguladıkla- yor. Üçüncü olarak çözümlerimizle zümlere olan ihtiyacı tetikliyor. Bu rını ifade eden Şevket Saraçoğlu; “alan esnekliği” sağlıyoruz. Veri da veri merkezleri gibi IT altyapısı- “Birincil önceliğimiz “çevre per- merkezleri söz konusu olduğunda na yapılan büyük yatırımları mo- formansı”. Hepimizin bildiği gibi verimli alan kullanımı çok önemli. tive ediyor. Dijital dünya son za- sürdürülebilir kalkınma amaçla- Bu noktada esnek kuruluma izin manlarda birçok yeniliği ve tekno- rının önem kazanmasıyla çevre veren modüler tasarımlara sahip lojik devrimi tetikledi, buna paralel dostu yeşil veri merkezlerine ilgi kesintisiz güç kaynakları ve klima olarak veri merkezlerinde de bü- arttı. Biz de şirket olarak klimala- gibi birçok ekipmanımız sayesinde yümenin hızlandığını görüyoruz. rın, kesintisiz güç kaynaklarının, aynı performans seviyesini korur- Bu konuda yapılan araştırmalara değişken frekans sürücülerinin ve ken alanların daha esnek ve verimli baktığımızda küresel veri merkezi kullanılmasına imkân tanıyoruz. pazarının önümüzdeki on yıl için- Dördüncüsü “Bütünsel Çözüm” de 2020'ye kıyasla yaklaşık yüzde ise Mitsubishi Electric’in; klima, 8 artması bekleniyor. Mitsubishi chiller, UPS, güç dağıtım sistemi, Electric olarak bu dinamikleri göz izleme ve kontrol sistemi ve daha önünde bulundurarak bir karar al- birçok ürünle birlikte veri merkez- dık, teknoloji konusundaki güçlü leri için uçtan uca yapısal desteğini alt yapımızı ve deneyimli ekipleri- temsil ediyor. Son olarak “başarıla- mizi bir araya getirerek bu büyük rımız ve güvenilirlik” bu konudaki pazar için önemli bir yatırıma imza iddiamızı ortaya koyuyor. Çünkü attık. İklimlendirme ve fabrika oto- veri merkezlerinin yapımı için eşsiz masyon iş birimlerimizin ortak ça- bir uzmanlık gerekli. Biz ise dünya lışmaları neticesinde sürdürülebilir, çapında çok sayıda çözüm teslim etme konusunda ciddi bir uzman- lık ve birikime sahibiz” şeklinde konuştu. Kaynak: Mitsubishi Electric 52 Plastik & Ambalaj Teknolojisi/Mart 2023

BASKI TEKNOLOJİSİ Konica Minolta Türkiye, endüstriyel baskı çözümlerini tanıttı arton Ambalaj Sanayicileri Derneği KASAD Hidetoshi Omo Yönetim Kurulu ve üyeleri ile endüstrinin önde Konica Minolta Avrupa Endüstriyel Baskı Başkanı gelen matbaalarını 21 Mart Salı günü İstanbul Swiss Otel’de ağırlayan Konica Minolta Türkiye, gele- Bir lazer şekilli kesim makinesi olan Motion Cutter ise neksel baskı süreçlerini dijital baskı, süsleme ve kesim 80 - 500 gramlık kâğıtlar için şekilli kesim, perforaj, süreçlerine dönüştürecek endüstriyel baskı çözümleri- pliyaj, yarım kesim, kazıma ve oyma işlemlerini yüksek ni tanıttı. süratte gerçekleştirebiliyor. Karton ambalaj ve özel ki- tap üretimini hedefleyen matbaalar için tüm bıçak ha- Konica Minolta Türkiye Profesyonel Baskı ve Endüst- zırlama ve ön ayar süreçlerini ortadan kaldıran kesim riyel Baskı Bölüm Müdürü Orhan Doğan’ın sunumu makinesi, kullanıcılarına üretimde verimliliği ve düşük ile başlayan toplantıda Doğan; şirketin tüm üreticilerin maliyeti sunuyor. ihtiyaçlarına yönelik güvenlik, görüntüleme, ofis yöne- timi, dijitalleşme ve baskı ihtiyaçlarını karşılayan geniş çözüm portföyünü anlattı. B2 formatta dijital baskı ve sonlandırma Tanıtım toplantısında şirketlerinin baskı ve kesim çö- zümlerini ise Konica Minolta Avrupa Endüstriyel Baskı Başkanı Hidetoshi Omo, anlattı. Omo’nun gündemin- de ise B2+ (578 x 740 mm) baskı yapan KM-1 UV inkjet baskı makinesi ve yine 50 x 70 lazer şekilli kesim makinesi Motion Cutter vardı. KM-1 UV inkjet baskı makinesi, 1200 x 1200 dpi çö- zünürlükte saatte 3000 bin tabaka hızla 0,06 – 0,6 mm kalınlıktaki baskı altı malzemeler üzerine CMYK baskı yapabiliyor. 60 milyon baskı ya da 7 yıl üretim imkânı tanıyan bu UV inkjet baskı makinesi, ticari, ya- yın ve ambalaj matbaalarının B2+ baskılarını FOGRA sertifikasyonu ile ofsetle birebir örtüşen kalitede bas- malarını garanti altına alabiliyor. 53Plastik & Ambalaj Teknolojisi/Mart 2023

Viktor Abergel Orhan Doğan MGI firması Başkan Yardımcısı Konica Minolta Türkiye Profesyonel Baskı ve Endüstriyel Baskı Bölüm Müdürü Konica Minolta’nın 2016’daki matbaacının tüm serigrafi ve yal- ile tüm üretim prosesini otomas- stratejik ortaklığını açıkladığı MGI dız proseslerini ortadan kaldırıyor. yon altına almış olması. Çözüm firması Başkan Yardımcısı Viktor JetVarnish serisi pdf’den bitmiş aynı zamanda üretim sürelerinde Abergel ise sunumunda; MGI’ın, kartona tek geçişte, firesiz hızlı ve firede büyük avantaj sağlarken, dijital kısmî lâk ve yaldız baskı ma- teslim süreleri sağlarken, bobin- tek operatör ile çalışma imkânıyla kinelerini anlatarak, şirketin tüm den bobine etiket üretimi, embel- iş gücünden de önemli tasarruf endüstride dengeleri değiştirecek lishment işlemleri için de bir ma- vadediyor. olan B1 format (70 x 100) Dijital kineye sahip. Ayrıca şirket tarafın- Baskı + Lâk + Yaldız uygulamala- dan verilen bilgiye göre serinin hali 135 gramdan 2 mm’ye varan ara- rını tek geçişte tamamlayan Fabri- hazırda dünyada 1.200 kurulumu lıkta kâğıt, karton, e-flute mukav- ka 4.0 ALPHAJET dijital inkjet baskı bulunuyor. va, sentetik baskı altı malzemeleri- makinesinin Türkiye Lansmanı’nı ne yönelik, 72 x 110 cm ebatta sa- da yaptı. Fabrika 4.0 ALPHAJET ise, dijital atte 1.800 B1 format tabaka hızla inkjet baskı makinesi statüsünde çalışan makinenin bir diğer avan- Baskılarınızı kolayca süsleyin… sürdürülebilir bir baskı üretimi sağ- tajı ise tasarrufu sevmesi. Mürek- lıyor. Çevre ile uyumlu (De-Inkable kep ve elektrik sarfiyatında oldukça Dijital Kısmî Lâk ve Yaldız JetVar- Sertifikası INGEDE’ye) sahip olan cimri olan bu 70 x 100 dijital inkjet nish 3D serisi makineler, tabaka ALPHAJET’in baskıları, geri dönüş- baskı makinesi, düşük üretim mali- beslemede üç farklı ölçüde sunu- türülebilir formda. Makinenin en yet özellikleri ile de öne çıkıyor. luyor. 36 x 76 – 50 x 70 ve 70 x önde gelen mesajı ise Endüstri 4.0 100 ebatlarda sunulan makineler Kaynak: Konica Minolta Türkiye 54 Plastik & Ambalaj Teknolojisi/Mart 2023

BASINÇLI HAVA SİSTEMLERİ Daha verimli ve yeşil üretim için 10 adım klim değişikliğine bağlı endişelerin her geçen gün hava üretimini daha ucuz ve daha çevre dostu hale ge- arttığı günümüzde, sorumluluk bilinciyle hedefle- tirmek için hızlıca ve sürdürülebilir bir şekilde alınabile- rini belirleyen firmaların radarında daha verimli ve cek önlemler mevcut” diyen Enç; basınçlı hava üretimi, yeşil üretim yer alıyor. İklim değişikliğini yavaşlatmak arıtımı ve dağıtımındaki potansiyel tasarruf sağlayacak için bilime dayalı sürdürülebilirlik hedeflerini merkezine önerileri 10 adımda aktardı. koyan Atlas Copco Kompresör Tekniği de geniş ürün portföyüyle sanayide sürdürülebilir verimliliği destekle- 1. İsrafı ortadan kaldırmaya odaklanın meye devam ederken yeşil üretim önerileriyle de sektö- re çözüm sunuyor. Mevcut bir basınçlı hava sistemini genişletmeden, de- ğiştirmeden veya iyileştirmeden önce, sistemin neden Küresel ısınmanın dramatik etkilerini önlemek için alın- olduğu israfı ortadan kaldırmaya odaklanın. Yalnızca ması gereken aksiyonların yanı sıra Atlas Copco’nun Amerika pazarında, uygun şekilde tasarlanmayan ve geliştirdiği teknoloji ve ürünlerin iklim krizi üzerinde kullanılmayan hava sistemlerinin 1 milyar – 3,2 milyar olumlu bir fark yaratmayı hedeflediğinin altını çizen dolar arasında bir enerji maliyeti israfına neden olduğu Atlas Copco Kompresör Tekniği Ürün ve Pazarlama tahmin ediliyor. Bu da enerjinin çok fazla boşa harcan- Müdürü Erdem Enç, geliştirdikleri inovatif çözümlerle dığı anlamına geliyor. firmalara yüzde 60’a kadar enerji verimliliği sağladık- larını belirtti. 2. Daha büyük hava tankı, karbon ayak izinizi azaltabilir “Dünyanın önde gelen endüstri kuruluşlarından biri olarak, sürdürülebilir sanayi verimliliği en önemli konu- Hava tankının ve boruların boyutu, enerji tüketimini larımızdan biri. Bu noktada sektörlere ve üretim yapan doğrudan etkileyebilir. Hava tankları, hava kompresör- firmalara da çok iş düşüyor. Özellikle basınçlı hava üre- lerinin çevrim süresini kısaltarak güvenilirliklerini artı- timi, büyük miktarda enerji tükettiği için hem şirketle- rıyor ve daha uzun ömürlü olmalarını sağlıyor. Daha rin kârlılığını hem de çevreyi etkiliyor. Ancak basınçlı büyük bir hava tankı veya borularda depolanan hava, kompresörlerinizin çalışma basıncı farkını, dolayısıyla da güç tüketiminizi ve karbon ayak izinizi azaltabilir. 3. Hava saflığı seviyenizi öğrenin İhtiyacınız olan hava saflığı seviyesini öğrenin. Aşırıya kaçmak istemeseniz de havanın uygun şekilde şartlan- dırılması önemlidir. Bu sayede yalnızca havanın kalitesi artmaz, aynı zamanda ekipmanınızın kullanım ömrü de artar. Bunun nedeni, havanın su buharı ve toz içer- mesidir. Hava sıkıştırıldığında, bu kirletici maddelerin yoğunluğu da artar ve ekipmanınızın korunabilmesi ve gerekli hava saflığının garanti edilebilmesi için filtrelen- mesi gerekir. 55Plastik & Ambalaj Teknolojisi/Mart 2023

Erdem Enç 8. Pazar payınızı korumak için Atlas Copco Kompresör Tekniği Ürün ve Pazarlama Müdürü karbon ayak izinizi azaltın 4. Hava ihtiyacınızı anlamak tasarruflu, sıkıştırma ısısı kullanan Basınçlı hava üretimi esnasında çok tasarruf sağlar kurutucu kullanmanıza da imkân miktarda ısı açığa çıkar. Bir kompre- verir. Ayrıca; çöpe atılan veya atığa sörün kullandığı elektrik enerjisinin Hava ihtiyacınızın anlaşılması, daha ayrılan filtre sayısını azaltarak, ba- yüzde 90’ından fazlası, sıkıştırma yeşil bir üretimin anahtarıdır. Hava kım maliyetini ve israfı düşürür. ısısına dönüştürülür. Bu ısının boşa ihtiyacınızı daha iyi anlayarak, bir gitmesine izin vermeniz durumun- sonraki kompresör yatırımınızda 6. Doğru kontrol sistemi ile da, kelimenin tam anlamıyla para- önemli miktarda para tasarrufu sağ- maksimum fayda nızın da yok olup gitmesine de izin layabilirsiniz. Ayrıca, bazı durumlar- vermiş olursunuz. Bu ısıyı israf et- da farklı kompresör kullanımları en Doğru kompresörü seçtikten sonra, mek yerine yazın fabrikanızı soğut- iyi çözüm olabilir. Değişen basınçlı onu nasıl kontrol edeceğinizi dü- mak, kışın ise ısıtmak için ve hatta hava hacmi gereksinimleri, basınçlı şünmeniz gerekir. Yalnızca ihtiyaç- elektriğe dönüştürmek için bile hava donanımınızın verimliliği üze- larınıza uygun bir kontrol sistemi kullanabilirsiniz. Bu üç yöntemden rinde ciddi bir etkiye sahip olabilir. seçmeniz durumunda, sisteminiz- ısıdan ısıtmaya dönüşüm, yüzde den en iyi şekilde faydalanabilir ve 90 enerji geri kazanım oranıyla en 5. Yağsız teknolojiye geçmenin bu sayede elde ettiğiniz maksimum verimli olanıdır. Isıdan soğutmaya, avantajları seviyedeki tasarrufun keyfini çıkara- yüzde 60’lık bir geri kazanım oranı bilirsiniz.  İdeal bir sistemde, temel sağlanırken, ısıdan elektriğe yüzde Yatırımları yapmadan önce, mevcut koşulu karşılayan sabit hızlı model- 10’luk bir getiri sağlanır. Pazar pa- sisteminizi, ihtiyacınızı, debi düzeni lerin ve hava talebinde dalgalanma- yını koruyabilmeniz veya sürdürü- gibi pek çok unsuru çok iyi bir şe- ların olduğu durumlarda, verimli bir lebilirlik standartları ile uyumlu ola- kilde kavramanız gerekir. En verimli şekilde çalışan VSD (sürücü) dona- bilmeniz için er ya da geç karbon hava ekipmanlarını, yüksek bir fiyat nımlı kompresörlerin bir kombinas- ayak izinizi azaltmanız gerekecektir. etiketi ile alabileceğiniz doğru olsa yonu kullanılır. da bu ekipmanlar, premium ürün- 9. Sistemin bakımı ile enerji lerimiz de dahil olmak üzere, uzun 7. Enerji verimliliği için akıllı ve tasarrufu sağlayın vadede size para kazandıracak. Bu merkezi bir kontrolcü kullanın noktada, performansınıza olumlu Şirketlerin bakım işlemlerini, üreti- katkı sağlayacak yağsız teknolojiye Birden fazla kompresör ve kurutu- mi durduran külfetli bir iş olarak de- neden geçmeniz gerektiğini bilme- cunun yer aldığı bir basınçlı hava ğil, enerji optimizasyon sisteminin lisiniz: Yağsız teknoloji, gelir kay- sisteminde, en verimli makineler temel bir bileşeni olarak görmeleri bına neden olan ürün veya proses bile merkezi bir kontrolcü olmadan çok önemlidir. Sonuç olarak, ba- kirlenme riski ile karbon ayak izinizi tam potansiyellerine ulaşamazlar. kımlı bir basınçlı hava sistemi, enerji azaltır. Yağ filtrelenmesine ilişkin Bu durumda, enerji verimliliğini tasarrufu sağlayarak bakım maliyet- gereksinimleri ortadan kaldırarak, en üst düzeye çıkarmak ve karbon lerini fazlasıyla karşılayacaktır. daha az güç tüketen düşük basınç- ayak izinizi azaltmak için farklı lı yağsız bir kompresör ve karbon kompresör teknolojilerini ve kontrol 10. Uzaktan izleme ile ayak izinizi daha da azaltan enerji türlerini içeren, akıllı ve merkezi bir performansı optimize edin kontrolcü kullanmalısınız. Uzaktan izleme, kompresörünü- ze her zaman göz kulak olmanıza yardımcı olan son derece kullanışlı bir araç. Bulunduğunuz her yer- den ekipmanınızın performansını optimize etmenizi ve olası sorunlar konusunda uyarı mesajları almanızı sağlar. Ayrıca, üretiminizin değil de enerji tüketiminizin artması duru- munda, daha hızlı tepki vermenizi sağlar. İzleme sistemi size bunun nedenini veremeyecek olsa da sis- teminizin hangi noktalarında ve- rimsizlik olabileceğini araştırmanız gerektiğini gösterecek. 56 Plastik & Ambalaj Teknolojisi/Mart 2023



YÖNETİM & ORGANİZASYON Robot krallığına doğru Dr.M.Raci Hoşgör eni dünyalara açılmalar, küre- Endüstri 4.0’a geçiş ile birlikte süreçleri Üst Yönetim Danışmanı selleşme, ticaret savaşları, sili- düzenleme ve üretkenliği artırma yön- kon bankasının batışı, silikon temi olarak otomasyona yönelen şir- beyinle yönetme merakı derken ipin ketlerde büyük gelişme yaşanmaktadır. ucunu tamamen kaçırmış durumdayız. Kapitalizm de başarı, istihdam edilen Bunun tuzu, biberi; hız, üretkenlik ve kapitalden, maliyetinden yüksek hasıla maliyet düşüşünü sağlayan, teknolojik elde etmektir. Buna en basit anlamda ilerlemeler, dijitalleşme, rekabet ortamı- “iktisadi kârlılık” veya “iktisadi katma nı hızlıca şekillendirerek geliştirmekte- değer” oluşturma diyebiliriz. Serma- dir. Yeşil ve dijital dönüşüm gezegeni- yenin verimli kullanılması, emeğin de- mizin geleceğiyle ilgili eşgüdüm içinde ğerini artırmaktadır. İktisadi kalkınma giden iki önemli eğilimdir. Dijitalleşme budur. Otomasyon sistemlerinin ve ro- bize gerekli olan veri setini ne kadar hızlı botların yaygınlaşması, yaşanılan zihni- güvenilir toplayıp analiz edersek rakiple- yet devrimi, yeni çalışma felsefesinin bir rimizle aramızdaki mesafeyi açabileceği- sonucudur. Bu yükselişin çekirdeğinde, mizi göstermiştir. esasında kiralanabilen robotların kulla- nımı vardır. Üreticilerin mevcut ve gele- cekteki eğilimlere ayak uydurabilmesi ve iş gücü eksikliğinin giderebilmesi için ro- bot teknolojileri ideal çözümdür. Dijital üretim tesislerimizin muazzam iş gücü, robot teknolojileridir. Robotlar, üretim hattındaki işlerimizi çok uzun süreler boyunca ekmek, su, tatil, maaş, bakım istemeden elektrik ve enerji tokluğuna çalışan emekçi dost- larımızdır. Sendikasız, gece, gündüz, sigortasız, tazminatsız çalışırlar, itiraz etmeden ne istersen nasıl istersen öyle yaparlar. Köle durumundan öte. On- larda, insanlar gibi beklenti, mutsuzluk yoktur. Ancak, kendilerince duyguları 58 Plastik & Ambalaj Teknolojisi/Mart 2023

vardır, birbirlerine âşık olabilirler, Teknolojik gelişimler artısını da durdu, ne zaman durdu, bunun hatta düşünme zamanları oldu- eksisini de getirmektedir. Yapay planlı olup olmadığı hepsi detaylı ğunda en gelişmiş tecrübelerle do- zekâ, kendine verilen komutları, raporlanabilmektedir. nanmış olduklarından krallıklarını talepleri daha büyük bir kapasite- bile ilan edebilirler. de daha nitelikli bir şekilde yerine Öncelikle seri şartlarda oluşan getirebilmektedir. Bana bir kitap plansız duruşların operatörden Biz insanlar, başkalarına iş yaptırt- yaz dendiğinde bunu gerçekleşti- bağımsız zaman analizleri yapıla- mayı severiz. Elle yapabildiğimiz rebilmektedir. Teknoloji karşısında bilmektedir. Bununla beraber üre- rutin işler bizler için yüktür. Aslında her şey çok gelişecektir. İnsanda tim takip modülü makinelerin ça- istisnalar dışında, insanın doğası- bir çeşit yapay zekâdır. Çok yük- lışması sırasında anlık olarak verim na hızlıdan ziyade yavaş daha uy- sek düzeydeki birikim, deneyim, oranlarının izlenmesine de olanak gundur. Bizleri bu sıkıntıdan kur- bilginin yüklü olduğu yapay zekâ, verdiği gibi raporlarla da bunu veri taran manuel olarak yapılan tüm insandan da iyidir. Bu yüzden gü- olarak depolayabilmektedir. Tüm işlemlerin dijital dönüşüm sayesin- nümüzde, bilginin anlamı azalmış bunların ışığında analizlerimizi de otomasyona aktarılarak hızlıca ancak uygulamak, yorumlamak ön daha doğru verilere göre oluş- sistem üzerinden yürütülmesidir. plana çıkmıştır. Eskiden hafızası turabilmektedir. Böylece, hızlı ve güçlü insanlar önemliydi. Usta çı- kalıcı çözümleri daha efektif ola- Böylece, tüm süreçlerin eğilimleri rak ilişkisiyle öğrenme, uygulama rak değerlendirebilmekteyiz. Üre- an be an izlenmekte ve raporlana- gerçekleşmekte, hocaya gitmen tim için ürün kalitesinden sonraki bilmektedir. Her alana taşıyabile- gerekmekteydi. en önemli unsur olan işleme süre- ceğimiz robotlarla çok fazla çeşit- sini her bir parça için günlük rapor- lilik gerektirmeyen belli esneklikte Yapay Zekâ (AI), üretimde çeşitli larda analiz edebildiğimiz için, en üretimler gerçekleştirebilmektedir. faydalar sağlayan robotik için bü- ufak süre değişimlerine müdahale Önlenebilecek iş kazalarının sıfır yük bir potansiyele sahiptir. Yapay ve/veya düzeltme yaparak maliyet- risk devrimiyle gerçekleştirilmesi in- zekâyı robotikte değerlendirmenin lerdeki düşüşü raporlayabilmekte- sani zihniyetin dönüşümüdür. Zor altında yatan konu, gerçek zaman- yiz. Operatörlerin de verimlilikleri- iş kollarında huzurlu, güvenli bir lı veya çevrimdışı olarak dış ortam- ni analiz edebildiğimiz için hangi çalışma ortamının varlığı organi- daki değişkenliği ve öngörülemez- tezgâhta kimin daha verimli çalış- zasyonun etkinliğini artırmaktadır. liği daha iyi yönetmektir. Teknoloji tığını belirleyebilmekteyiz. Opera- İş kazalarının önüne geçtiği için kiralama modeliyle, robot otomas- törlerin verimli olduğu yerde daha birçok maddi manevi rahatsızlığı yon sistemi kiralama ile sürdürüle- istekli çalıştığını gözlemlemek ken- yok etmektedir. Hızlı öğrenme, uy- bilir geleceğe yürüyerek rekabette dini daha iyi hissetmek açısından gulama kolaylığı, sistem konfigü- öne çıkarsınız. Makinelerin en doğ- her zaman karşılaşılan bir doğal rasyonuyla, kontrol ve yönetimi ile ru ve verimli şekilde kullanılması- insani ihtiyaçtır. öne çıkmaktadır. Akıllı fabrikalaş- nın anahtarı üretim takip, kontrol ma da enerji verimliliği, artan ener- modülü olup, bununla işletmelerin Endüstriyel bir robotun hizmet ji maliyetleri karşısında şirketlerin kârlılığı artmaktadır. Üretimi izle- ömrü yaklaşık otuz yıl olduğu- rekabet gücünü artırır. Robot tek- me modülünüz yalnızca makine- nu varsayarsak, yeni teknolojik nolojisinin benimsenmesi, imalatta lerin değil operatörünüzün de iz- ekipmanlar eski robotlara \"ikinci enerji tüketimini azaltmada fayda- lemesini, değerlendirmesini tablet, bir bahar, yaşam sunmaktadır.” lıdır. Geleneksel montaj hatlarına bilgisayar veya cep telefonundan ABB, Fanuc, KUKA, Yaskawa gibi kıyasla, azaltılmış ısıtma sayesin- basitçe yapmaktadır. İşgöreninizin endüstriyel robot üreticileri, kulla- de ciddi oranda enerji tasarrufu doğru takımı seçip seçmediği, ma- nılmış birimleri kaynak açısından sağlanmaktadır. Bunun yanında, kineyi doğru kullanıp kullanmadı- verimli bir şekilde yenilemek veya robotlar yüksek hızda çalışarak ğı, makineyi yorup yormadığı, en yükseltmek için müşterilerine ona- üretim oranlarını yukarı çekerler. verimli programı seçip seçmediği, rım merkezleri oluşturmuşlardır. Böylece hızlı ancak sabit kalitede, kaç adet üretimi gerçekleştirdiğine üretimimiz verimlileşmektedir. Te- kadar birçok konuyu gözler önüne Robot krallığına doğru ilerlerken miz bir üretim modeliyle enerji, sermektedir. Sistemden alacağınız robot üreticileri ve onların müşteri- emisyon oranları azaltılmaktadır. verilerle makine kapasite kullanım leri için onarım sunmak maliyet ve Hızlı, duyarlı robotlar sanayicilere, hesaplamalarınıza önemli destek kaynak tasarrufu da sağladığı gibi girişimcilere derin kulaç arttırmak- sağlamak mümkündür. Planlı ve döngüsel ekonomiye önemli bir tadır. Ancak, robotik seri üretimde Plansız Duruş Takibi. Makineniz mi katkıdır. çeşitlilik sevilen bir durum değildir. 59Plastik & Ambalaj Teknolojisi/Mart 2023

ROBOT TEKNOLOJİSİ Cobot’lar hizmet sektöründe kesintisiz ve farklı bir deneyim sunuyor Kolaboratif robotların insan ve makine iş birliği noktasında önemi artıyor. Universal Robots Türkiye & MEA Ülke Müdürü Kandan Özgür Gök de robotik otomasyonun faydalarına değinerek nitelikli insan iş gücünün kazanıldığı yeni bir sürecin doğduğuna dikkat çekti. eknolojinin ve robotik endüstrisinin gelişimi hizmet alanlarındaki varlığını da artırarak sürdürecek” gerek üretim gerek hizmet sektöründe faaliyet şeklinde konuştu. gösteren pek çok iş alanını etkiliyor. Endüstri “Universal Robots cobat’ları kesintisiz verimlilik 5.0’a dair gelişmelerin öne çıktığı günümüzde şimdi- sağlıyor” den yeni meslekler doğmaya başlarken, geleneksel iş Otomasyon birbirinden çok farklı görünen sektörler süreçlerinin otomasyona entegrasyonu oldukça önem için önemli hale gelirken, cobot’ların da farklı alan- kazandı. İnsanların ve makinelerin birlikte çalışarak larda kullanım imkânına sahip olduğunu vurgulayan endüstriyel üretimde verimliliği artırmasını sağlayan Gök, “Cobot’ların endüstride, kaynak, CNC, makine Endüstri 5.0, yalnızca üretimi değil, tüm sektörleri ve besleme gibi alanlarda kullanılması artık normalleşen, iş alanlarını kapsıyor. Endüstride dönüşüm gerçekleşir- yaygınlaşan bir durum. Ancak bunun ötesinde hizmet ken sağlıktan eğitime, imalattan hizmete ve eğlenceye sektörüne baktığımızda, örneğin gıda, içecek ve tarım kadar hemen her sektörde insanlar ile birlikte çalışan sektöründe Universal Robots cobat’ları günde 24 saat cobot’lar yer almaya devam ediyor. çalışabiliyor ve şirketlere kesintisiz verimlilik sağlıyor. Multidisipliner meslekler ön plana çıkacak Gerektiğinde iş süreçlerinde ve uygulamalarda tekrar Endüstri 5.0 dönüşümünde insanın odakta kalmaya konumlandırılabilen ve yeniden programlanabilen devam edeceğini aktaran Universal Robots Türkiye & kolaboratif robotlar, çalışanların tekrara dayalı işlere MEA Ülke Müdürü Kandan Özgür Gök, “Gelecekte bağlı yaralanma riskini azaltmaya da yardımcı oluyor” kolaboratif robot kullanabilen doktorlar, sağlık mü- dedi. hendisleri, robotik tarım operatörleri gibi yeni mul- Hizmet sektöründe cobot’ların kullanımı artıyor tidisipliner meslekler daha fazla ön plana çıkmaya Cobot’ların kahve ikramından pizza yapımına kadar başlayacak. Bu yeni gelişmeler, insana özgü iş yapma birçok alanda kullanıldığının ve hizmet sektöründe de şekillerini daha nitelikli kılacak. Bu noktada teknoloji- belli bir yer edindiğinin altını çizen Gök, “Son dere- nin, hayatın içine daha fazla girerek yeni mesleklerin ce kolay kurulan ve yeni bir görev için hızlıca prog- oluşmasında alışılagelmiş uygulama şekillerinin de- ramlanabilen cobot’ları turizm sektörüne daha fazla ğişmesinde önemli rol oynadığını görüyoruz. Orta ve entegre ederek sorunsuz, yerli ve yabancı turistlere uzun vadede cobot teknolojisi, insan hayatının sade- kesintisiz ve farklı bir hizmet deneyimi sunabilir, ülke- ce endüstriyel alanında yer almayıp; sağlık, sosyal ve mizin turizm gelirlerini artırabiliriz. Bu noktada sağ- lık turizminden de bahsetmekte de yarar görüyorum. Cobot’lar günümüzde saç ekim merkezlerinde saç ekiminde görev alıyor ve oldukça başarılı sonuçlara imza atıyor. Öte yandan hastane ve poliklinik gibi riskli alanların dezenfeksiyon işlemlerini cobot’lar üstlene- biliyor. Bu açıdan bakıldığında hem sağlık sektörün- de hem sağlık turizminde iş birlikçi robotların önemi daha iyi görülebiliyor” ifadelerini kullandı. Kaynak: Universal Robots 60 Plastik & Ambalaj Teknolojisi/Mart 2023

SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK Nitto Bento yeşil enerji sertifikası sahibi oldu Elektrik ihtiyacının tamamını yenilenebilir enerji kaynaklarından sağlayacak olan şirket, attığı bu adım ile Avrupa’daki diğer Nitto fabrikalarına da öncülük ediyor. ürdürülebilir bir gelecek için karbon ayak izini rayna savaşı gündemi biraz değiştirdi. Günümüzde pek azaltmayı hedefleyen endüstriyel bant üreticisi çok ülke ihracat yapan firmalardan üretimi sırasında ye- Nitto Bento, CK Enerji Boğaziçi Elektrik aracılı- nilenebilir enerji kaynaklarını kullandığını belgelemesini ğı ile Uluslararası Yenilenebilir Enerji Sertifikası (I-REC) istiyor. Nasıl turizmde Mavi Bayrak diye bir uygulama var alan kurumlar arasına katıldı. Bu sertifika ile birlikte ve bu belgeye sahip olan oteller teşvik alıyor, tüketimi- şirket, elektrik tüketiminin yüzde 100’ünü yenilenebilir ni yenilenebilir enerji kaynaklarından sağlayan şirketler enerji kaynaklarından karşılayacak. de pek çok avantaja sahip olacaklar. Bugün tükettiğiniz ’ya I-REC verilmesi nedeniyle düzenlenen törende ko- elektriğin yenilenebilir enerji kaynaklardan elde edildiğini nuşan CK Enerji Boğaziçi Elektrik Genel Müdürü Halit size taahhüt eden I-REC belgesini Nitto Bento’ya veriyor Bakal, dünya genelinde yenilenebilir enerjinin payı her olmaktan ve kendilerinin gösterdiği duyarlılıktan dolayı geçen gün artarken CK Enerji Grubu olarak yeşil enerji büyük mutluluk duyuyoruz ve çok teşekkür ediyoruz” de- kullanımının yaygınlaştırılması için çalışmalar yürüttük- ğerlendirmesinde bulundu. lerini söyledi. “Avrupa’daki diğer fabrikalara öncülük ediyoruz” Paris İklim Anlaşması ile karbon ayak izinin azaltılma- Nitto Bento Genel Müdürü Bahadır Buğrul da, 2012 sı için ülkelerin taahhütlerde bulunduğunu anımsatan yılında Japon Nitto Denko’nun Bento’yu satın aldığı- Bakal, “Çok ciddi kararlar alınmıştı, ancak Rusya-Uk- nı anımsatarak, “O tarihten sonra Nitto Bento adı ile 61Plastik & Ambalaj Teknolojisi/Mart 2023

Bahadır Buğrul Halit Bakal rik, jeotermal ve biokütle) üretilen Nitto Bento Genel Müdürü CK Enerji Boğaziçi Elektrik her 1 MWh elektrik karşılığında bir sertifika oluşturuluyor. Yetkili enerji faaliyetlerine devam eden şirketi- Genel Müdürü şirketleri de bu sertifikayı talep eden miz, endüstriyel bant üretiminde müşterilerinin elektrik enerjilerini sektöre öncülük ediyor. Şirket ola- belgeleyen uluslararası sertifikas- yenilenebilir enerji kaynaklarından rak Paris İklim Anlaşması’nı referans yon sistemi. Uluslararası bağımsız karşılanmasına destek veriyor. alarak kendimize koyduğumuz he- bir kuruluş olan IREC Foundation defler var. Bu hedefler bağlamında tarafından verilen ve denetlenen bu Üretilen her birim elektriğin, kayna- da Nitto Bento fabrikası olarak siz- sistemde, yenilenebilir enerji tesis- ğından başlayarak takip edilmesi ve lerden yüzde 100 yenilebilir kaynak- lerinde (güneş, rüzgâr, hidroelekt- nihai tüketiciye kadar izlenebilme- lardan elde edilmiş elektrik enerjisi sini sağlayan bu sistem sayesinde alıyoruz. I-REC belgesi bu işin ol- tüketiciler bilinçli ve güvenilir bir mazsa olmazı. Çok sistemli bir şe- seçim yapabiliyor. Aynı zamanda kilde takibini yapıyoruz. Avrupa’da yeşil enerji kullanımının karbon salı- diğer Nitto fabrikaları için de öncü- nımının azaltılmasına yönelik olum- yüz diyebiliriz. Dünyanın çeşitli yer- lu bir adım olması nedeniyle tüke- lerinden şimdiden sorular gelmeye tici davranışını yeşil enerji kullanan başladı. “Nasıl geçtiniz, nasıl sağla- tesisler için pozitif yönde etkileyen dınız?” diye. En gelişmiş yapılarda bir unsur olarak öne çıkıyor. Avru- bile bu kadar hızlı olmuyor çünkü. pa Birliği ülkeleri başta olmak üzere Bizim için yüzde 100 yenilenebilir gelişmekte olan ülkelerdeki firma- kaynaklardan elektrik ihtiyacımızı lar, satın aldıkları ürünleri üreten te- karşılıyor olmak büyük bir bu gurur sislerin yenilenebilir enerji sertifikası kaynağı” ifadesini kullandı. almasını şart koşarken buna karşılık çeşitli avantajlar da sağlıyor. Yenilenebilir enerji sertifikası nedir? Son yıllarda giderek yaygınlaşan I-REC (Yenilebilir Enerjisi Sertifika- sı), RECs International tarafından geliştirilen elektriğin yenilenebilir enerji kaynaklarından üretildiğini 62 Plastik & Ambalaj Teknolojisi/Mart 2023

SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK Starlinger ilk sürdürülebilirlik raporunu yayınladı okuma plastik ambalaj üretimindeki makineler Onlarca yıldır sürdürülebilirlik konularına önem veren ve komple üretim hatları alanında dünya çapın- şirketin ilk Starlinger geri dönüşüm hatları, 1987 yılında da faaliyet gösteren Viyana merkezli Starlinger, dokuma çuval imalatındaki üretim atıklarının tam olarak 2022 yılının ilk sürdürülebilirlik raporunu yayınladığını değerlendirilmesi fikriyle inşa edildi. Bugün, farklı çeşitlilik- duyurdu. Rapor, Starlinger'in kurumsal stratejisine dahil teki plastiklerin geri dönüşümü ve rafine edilmesine yöne- ettiği KSS politikası ve şirketin uyguladığı önlemler hak- lik makineler, ayrı iş birimleri altında yönetiliyor ve şirketin kında bilgiler veriyor. önemli bir ayağını oluşturuyor. Yaklaşık 720 çalışanı ve dünya çapında 11 şubesi bulu- Starlinger, hem sistemlerin teknik olarak geliştirilmesinde nan Avusturyalı bir aile şirketi olan Starlinger, tekstil am- hem de bunların üretiminde kaynakların ekonomik kul- balaj, geri dönüşüm teknolojisi ve viscotec bölümlerin- lanımını ve enerji verimliliğini uyguluyor. Sürdürülebilirlik den oluşuyor. Şirketin verdiği bilgiye göre Starlinger’in Raporu 2022'de kaydedilen ve hâlihazırda şirkette uygu- %99 ihracat oranı ile 2021/22 mali yılında 356 milyon lanmakta olan önlemler arasında; yenilenebilir enerjilerin Euro'luk satış gerçekleştirdiği belirtiliyor. kullanımı, atık yönetim sistemi, yerel ve bölgesel tedarikçi- 2019'dan beri Starlinger'de Kurumsal Sosyal Sorumlu- lerden sürdürülebilir tedarik, teknik sorunların çözümünde luk (KSS) yetkilisi olarak yer alan Clarissa Graf, ekibiyle birlikte KSS önlemlerini tanımlıyor ve bunların kurumsal destek için video konferansların ve uzaktan iletişimde VR stratejinin bir parçası olarak uygulanmasını sağlıyor. Ra- gözlüklerin artan kullanımı yoluyla iş seyahatlerinin azaltıl- por hakkında bilgiler veren Graf, \"Starlinger'in ilk sürdü- ması yer alıyor. rülebilirlik raporu, şu anda bulunduğumuz noktanın bir Şirket ayrıca, Avusturya ve yurtdışındaki çalışanlarını şir- özeti olarak görülebilir. Şirketimiz için çevre ve toplumla ketin başarısı için önemli bir temel olarak görüyor. Esnek ilgili olarak tanımladığımız KSS politikasını ortaya koyar, çalışma saatleri, eğitim ve mesleki gelişim fırsatları, özel- kaynak ve enerji yönetimi, satın alma, eğitim, mesleki ge- likle çıraklık eğitimi ve tatil stajları yoluyla gençlerin istih- lişim, sağlık ve güvenlik gibi çeşitli alanlarda hâlihazırda damının teşvik edilmesi ile birlikte şirketin her alanından alınmış olan önlemlere genel bir bakış sağlar” açıklama- çalışanların bir araya gelip iyi çalışmayı teşvik etmelerini larında bulunuyor. sağlayan düzenli etkinlikler sunuluyor. Şirket doktoru ta- rafından yapılan düzenli kontroller veya aşılar gibi sağlık hizmetlerine ek olarak Starlinger, çeşitliliğe ve kapsayıcılı- ğa da değer veriyor. 2020 yılında Avusturya'nın önde gelen kurumsal sorum- lu işletme platformu olan respACT'a üyelik başvurusunda bulunan Starlinger, Mart 2022'den bu yana, Birleşmiş Milletler ile sürdürülebilir bir gelecek için birlikte çalışan 16.000'den fazla iş üyesi arasındaki küresel bir anlaşma olan BM Küresel İlkeler Sözleşmesi'nin imzacı şirketleri ara- sında da yer alıyor. 63Plastik & Ambalaj Teknolojisi/Mart 2023

SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK Sürdürülebilir Üretim ve Tüketim Derneği Başkanı Prof. Dr. Filiz Karaosmanoğlu: “Atıklarımızı atmayalım, ayrı toplayalım, atıkla değer yaratalım” retirken, tüketirken her yerde farklı atık çıkar. Vakfı öncülüğünde kutlanan 18 Mart Küresel Geri Dö- Yaşamımızda faydalı kullanım ömrünü ta- nüşüm Günü’nde konuyu gündeme taşıyarak atıklarımızı mamladıktan sonra atık olan ahşap, akü, cam, atmayalım, ayrı toplayalım, atıkla değer yaratalım, dün- elektrikli-elektronik eşyalar, kağıt, metal, plastik, taşıt, yamızı koruyalım çağrısı yapmakta. tekstil, yağlar gibi Geri Dönüştürülebilirler kıymetli ham Geri Dönüştürülebilirler için yaratıcı inovasyon maddelerdir. Hava, su, kömür, petrol, doğal gaz ve minerallerden sonra yedinci doğal kaynak olarak kabul İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) Öğretim Üyesi ve SÜT-D edilen Geri Dönüştürülebilirler ülkemizin döngüsel eko- Başkanı Prof. Dr. Filiz Karaosmanoğlu Küresel Geri Dönü- nomisi için yerli ham maddemiz, ulusal servetimizdir. şüm Günü 2023 temasının Yaratıcı İnovasyon seçildiğini Faaliyetlerinde en iyi atık yönetiminde geri dönüşüm, belirterek her birimizin, kentlerimizin, iş dünyasının Geri ileri dönüşüm ile iklim değişikliği etkileşiminin önemi Dönüştürülebilirler için yaratıcı fikirleri mühim. Küresel için uğraş veren Sürdürülebilir Üretim ve Tüketim Der- Geri Dönüşüm Vakfı’nın Geri Dönüşüm Kahramanları neği (SÜT-D), 2019’dan bu yana Küresel Geri Dönüşüm Ödülü ile yaygın etki yaratmakta. Türkiye başarıları ulus- lararası alanda da gündeme gelmeli, bizden de adaylar olmalı diyerek ülkemizde Geri Dönüştürülebilirler ile de- ğer yaratan, yeşilimizi, mavimizi koruyanlara SÜT-D sela- mını sundu. Prof. Dr. Filiz Karaosmanoğlu, atığımızı yönetmek hepi- mizin görevi. Atıkları doğaya sokarsak çevreyi kirletirken, iklimimizi değiştirerek biyoçeşitliliğimizi yok ederiz. Fay- dalı kullanım ömrünü tamamlayan ürünler ve ambalajları çöp değil, her biri sanayimiz için Geri Dönüştürülebilirler, yerli ham maddelerdir. Geri Dönüştürülebilirler endüstri- mize işlenmek için girerse yaratacağı istihdam ve katma değer ile döngüsel ekonomimizde ulusal servetimiz olur dedi. Geri Dönüştürülebilirlerin ekonomiye ve gezegene katkısı Prof. Dr. Filiz Karaosmanoğlu Uluslararası Geri Dönüşüm Bürosu (BRI) verilerine göre İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) Öğretim Üyesi ve dünyamızın ham madde ihtiyacının yüzde kırkı Geri Dö- nüştürülebilirler ile karşılanırken, 1,6 milyon kişi istihdam SÜT-D Başkanı 64 Plastik & Ambalaj Teknolojisi/Mart 2023

edilip, her yıl bu sektöre 20 milyon dolar yatırım Plast�k kapsamı yapılırken, Küresel Gayri Safi Yurt İçi Hasıla’ya kat- kının gelecek on yılda 400 milyar dolar değeri ge- Enjeks�yon kalıplama teknoloj�s� çeceği öngörülüyor. Bu ekonomik katkı yanında Ekstrüzyon kalıplama teknoloj�s� misli ile önemli etkinin gezegenimizdeki sürdü- Ş�ş�rme kalıplama teknoloj�s� rülebilir yaşamda olduğunu vurgulamak gerekli İnsert kalıplama teknoloj�s� diyen Dr. Karaosmanoğlu Geri Dönüştürülebilirler Kalıp �ç� et�ketleme teknoloj�s� işlendiğinde sera gazı emisyonlarında yılda 700 Rotasyon kalıplama teknoloj�s� milyon ton üzerinde, diğer deyişle havacılık kö- Sandv�ç kalıplama teknoloj�s� kenli salımları dengeleyecek kadar emisyon azaltı- Pres kalıplama teknoloj�s� mı, iklim değişikliği mücadelesine katkı başarılıp, Vakum şek�llend�rme teknoloj�s� atıkların su ve kara ekosistemlerimizi tahribatı, bi- PUR (Köpük) şek�llend�rme teknoloj�s� yoçeşitlilik kaybı önleniyor bilgisini verdi. Termoform�ng teknoloj�s� Ger� dönüşüm teknoloj�s� Dr. Karaosmanoğlu “Öncelikle satın alırken bilinçli Baskı mak�neler� ve s�stemler� olmalıyız. Bu alımı gerçekten yapmalı mıyım diye Kalıp teknoloj�s� kendimize sormayı unutmamalıyız. Ürünlerimizin Sıcak yolluk s�stemler� uzun ömürlü, tamir edilebilir olmasına dikkat et- Karıştırıcılar, kırıcılar, öğütücüler meliyiz. Ürün veya ambalajına atık dedikten sonra Besleme ve dozaj ün�teler� atmayalım, ayrı toplayalım. Hangi atığı nereye, Yazılım ve test ölçüm s�stemler� nasıl vereceğimizi bilelim. Bilmiyorsak öğrenelim, Robotlar ve otomasyon s�stemler� ilçe belediyelerimize soralım. Mahallemizde çöp B�yopol�merler gününü, varsa atıkları ayrı toplama gününü, en Termoplast�kler, termosetler yakın geri dönüşüm kutusunun yerini bilelim. Evi- Elastomerler mizde, okulumuzda, işimizde, tarlada, ormanda, B�leş�mler ve alaşımlar suda atığımızı yönetip, çevremizi, biyoçeşitliliği- Ger� dönüşüm plast�kler� mizi, iklimimizi koruyalım. Her birimizin ülkemiz- Katkılar, boyalar, dolgular de Geri Dönüştürülebilirler için yapacakları var. Unutmayalım” vurgusu ile atıklarımızı atmayalım, Ambalaj kapsamı ayrı toplayalım, atıkla değer yaratalım çağrısı ya- parak, 2 Mayıs 2023’te İTÜ’de gerçekleştirilecek R�j�t ambalajlar VIII. İstanbul Karbon Zirvesi’nde İklim Dirençli Sa- Esnek ambalajlar nayi ve Güçlü Türkiye için davetini sundu. Lam�ne ed�lm�ş ambalajlar B�yoloj�k bozunab�len ambalajlar Küresel Geri Dönüşüm Günü Hakkında Konteynırlar, taşıma kasaları B�g bag, f�le, çuval Geri dönüşümü desteklemek, ekonomik değerini Et�ket ve emn�yet bantları göstermek ve gezegenimizi atıkların yaratacağı Ambalaj yan malzemeler� sorunlardan korumak için Küresel Geri Dönü- Ambalaj tasarımı şüm Vakfı tarafından ilk kez Ekim 2018’de Kü- Paketleme mak�ne ve s�stemler� resel Geri Dönüşüm Günü kutlanması önerildi. Doldurma mak�ne ve s�stemler� Bu anlamlı günün Birleşmiş Milletler tarafından Yıkama, ster�l�zasyon ün�teler� tanınması için Uluslararası Geri Dönüşüm Bürosu Baskı ve kodlama mak�neler� (BIR) ile Birleşmiş Milletler Sınai Kalkınma Örgütü Et�ketleme mak�neler� (UNIDO) büyük bir çaba gösteriyor. İlk kez 2019 Ş�şe, kâse, bardak üret�m mak�neler� yılında, 18 Mart tüm dünyada Küresel Geri Dönü- Poşet üret�m mak�neler� şüm Günü olarak kutlandı. Küresel Geri Dönüşüm Paletleme ve çemberleme mak�neler� Günü'nü ülkemizde gündeme 2019’da ilk kez ta- Yükleme - boşaltma s�stemler� şıyan SÜT-D olurken Prof. Dr. Filiz Karaosmanoğlu İst�fleme ve taşıma s�stemler� “Geri Dönüştürülebilirler” adlandırmasını sektöre Robot s�stemler� kazandırdı. Tartma ve dozajlama s�stemler� Akıllı ambalajlar ve s�stemler Ambalaj endüstr�s� yazılımları Otomasyon ve test ölçüm c�hazları Abone Olun! İş�n�z� Gel�şt�r�n! Teknoloj�y� İzley�n! www.plast�k-ambalaj.com

SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK İzocam, üretiminde %80’e kadar “yedinci doğal kaynak”tan yararlanıyor Doğadan ilham alarak doğal olanı destekleyen İzocam, “18 Mart Dünya Geri Dönüşüm Günü\"nde atıkların, çevrenin yanı sıra ekonominin de önemli bir parçası olduğuna dikkat çekti. ünyamız artık geri dönüştürülebilir ürünle- riyle sürdürülebilirliğe hizmet ederken, ürünlerinin içeriği ri “yedinci doğal kaynak” olarak adlandırıyor. ile de tüm canlılara ve doğaya sağlıklı bir yaşam sunuyor. Geri dönüştürülebilir atıklar; hava, su, kömür, Doğadan ilham alarak doğal olanı destekleyen şirket, petrol, doğal gaz ve minerallerden sonra yedinci doğal ürünlerinin yanı sıra, “Temel Seviye Sıfır Atık Belgesi”ne kaynak olarak kabul ediliyor. Küresel Geri Dönüşüm Vak- sahip çevre dostu tesisleri ve sosyal sorumluluk faaliyetle- fı, dünyada “yedinci doğal kaynak” olarak kabul edilen riyle de geri dönüşüme ve atık yönetimine olan katkılarını ve her gün çöpe giden değerli atıklara dikkat çekmek üst seviyelere taşıyor. amacıyla 18 Mart tarihini “Dünya Geri Dönüşüm Günü” Ülkemizdeki yasaların zorunlu tutmamasına rağmen, yapı- olarak ilan etti ve bu özel gün 2019 yılı itibariyle kutlan- mında geri dönüşümlü malzemeler kullanılan, insan sağ- maya başladı. lığına zarar vermediği ve doğa dostu olduğu kanıtlanmış Türkiye’de yalıtım sektöründe 58 yıldır faaliyet gösteren ürünler üretmeye önem verdiklerini vurgulayan İzocam İzocam, “18 Mart Dünya Geri Dönüşüm Günü”nde, Genel Direktörü Murat Savcı, “Çevre dostu malzemeler atıkların, çevrenin yanı sıra ekonominin de önemli bir içeren İzocam camyünü ve taşyünü yalıtım malzemeleri, parçası olduğuna dikkat çekiyor. Üretiminde %80’e ka- dünyada en çok bilinen ve en güvenilir ürünleri arasında dar “yedinci doğal kaynak” olarak adlandırılan geri dö- yer alıyor. İzocam, üretiminin yüzde 80’inde kum, bazalt, nüştürülmüş malzeme kullanan İzocam, yerel ve en az doğal mineraller ve geri dönüşümlü camlar kullanıyor. %30 oranında geri dönüştürülmüş içeriğe sahip ürünle- Üretim artıkları da tekrar ürün imalatında değerlendiriliyor. 66 Plastik & Ambalaj Teknolojisi/Mart 2023

Murat Savcı dıklarını belirten Murat Savcı, “İzo- İzocam Genel Direktörü cam olarak ‘Sürdürülebilir yarınların arkasında İzocam var’ mottomuzla İzocam, yalıtım sektöründe, deri ve asgariye indirilmesini, atığın oluş- dünyayı daha iyi bir yuva haline solunum yoluyla vücuda nüfuz eden ması durumunda ise kaynağında getirmeyi hedefliyoruz. Gelecek ku- elyafların vücuttan zararsız bir şekil- ayrı toplanması ve geri kazanımının şaklara mavi kıyılar ve yaşayan bir de atıldığını ispatlayan EUCEB serti- sağlanmasını kapsayan bir dizi süre- deniz bırakabilmemiz için karasal fikasına sahip olan ilk kurum olma ci tamamlamış olduğunu ifade edi- atık kaynaklı deniz kirliliğine de 'dur' özelliği de taşıyor. İzocam Taşyünü yor” diye konuştu. dememiz gerekiyor. İzocam olarak ve Camyünü, üretiminde kullanı- bu önemli konuya dikkat çekmek lan geri dönüştürülmüş malzeme- Geri dönüşüm, sosyal amacıyla, geçtiğimiz aylarda Deniz- ler sayesinde, kullanılan binaların sorumluluk faaliyetlerinin de Temiz Derneği/ TURMEPA ve Aktif LEED-BREAM ve Ulusal Yeşil Sertifi- odağında Balık Adamlar ekipleri ile iş birliği ka Sistemimiz olan YeS-TR gibi yeşil içinde bir projeye imza attık. İstan- bina sertifikaları almalarına olanak İzocam olarak, ürünlerinin ve tesis- bul Bebek sahilinde gerçekleşen kıyı sağlıyor” dedi. lerinin yanı sıra sosyal sorumluluk ve dip temizliği etkinliğimiz kapsa- projelerinde de çevreyi, atık yöneti- mında çalışma arkadaşlarımızdan Tüm tesisleri “Temel Seviye Sıfır mini ve geri dönüşümü merkeze al- oluşan gönüllü bir ekip oluşturduk. Atık Belgesi”ne sahip Sadece 30 dakikada 11 kilogram ka- ğıt, plastik, metal, cam ve geri dö- Atık yönetimindeki tutumlarını tesis- nüştürülemeyen atık toplamayı ba- lerine de yansıtarak, tüm tesislerin- şaran ekibimiz, 3 saatlik bir işbirliği de Temel Seviye Sıfır Atık Belgesi’ni ile kıyı ve dip temizliğini tamamladı. almaya hak kazandıklarını açıklayan Toplamda 35 kilogram atık deniz- Murat Savcı, “İlk olarak 2021’in den uzaklaştırılarak geri dönüşüm Temmuz ayında Tarsus Tesisimizin tesislerine iletildi. Dünyayı daha iyi aldığı bu belgeyi, 2022 yılı itibariyle bir yuva haline getirme hedefiyle bir tüm tesislerimiz almaya hak kazan- araya gelen gönüllü ekibimiz, ça- dı. T.C. Çevre ve Şehircilik ve İklim lışmalarına ilerleyen günlerde farklı Değişikliği Bakanlığı tarafından veri- etkinliklerle devam etmeye hazırla- len bu belge; tesisin, temel seviye- nıyor” diyerek açıklamalarına son de israfın önlenmesini, kaynakların verdi. daha verimli kullanılmasını, atık olu- şum sebeplerinin gözden geçirilerek atık oluşumunun engellenmesi veya 67Plastik & Ambalaj Teknolojisi/Mart 2023

MAKALE Deprem sonrası yıkılan binaların enkazlarından çıkan PVC esaslı atıklarda bulunan ftalat ve kurşun türevlerinin yaratacağı çevresel ve sağlık açısından risklerin değerlendirilmesi Ayşe Pınar Tüzüm Demir ünyada en çok kullanılan plas- ta olup seralar, kan torbaları, serum Uşak Üniversitesi, tik türlerinden olan poli(vinil hortumları, can yelekleri, önlük, bebek Mühendisklik klorür) (PVC), vinil klorür mo- giysileri, oyuncaklar, spor malzemeleri Fakültesi, nomerinin basınç, sıcaklık ve katalizör- PVC’den elde edilen malzemelerdendir. Kimya Mühendisliği lerin etkisi altında polimerizasyonundan Suya, yangına ve aleve dayanıklı olup Bölümü, Uşak, Türkiye elde edilen toz halinde bir polimerdir. geri dönüştürülebilirdir. [email protected] İnşaat ve otomobil sektörü PVC’nin yay- gın kullanım alanlarındandır. PVC’nin PVC ürünleri yumuşak (plastikleştirilmiş içeriğinde yer alan klor atomlarının alev (p-PVC)) ve sert (plastikleştirilmemiş geciktirici özelliği nedeniyle elektrik ya- (u-PVC)) olmak üzere ikiye ayrılır. Sert lıtımının sağlandığı uygulamalarda ve PVC dayanıklı ve işlemesi güç, neme ve elektrik kablolarında, dayanıklı olması ve kimyasallara direnci yüksek olup boru çeşitli hava koşullarına uyumu sebebiyle ve profil üretiminde kullanılır. Kablo yapı sektöründe, ucuz maliyet ve çeşitli kılıflarında, hortumlarda, damar yolu formları nedeniyle de otomotiv sektö- aletlerinde, yağmurluklarda, duş perde- ründe kullanılmaktadır. Ayrıca pencere lerinde, film ve folyo gibi malzemelerin profili, kredi kartları, kanalizasyon ve su üretiminde kullanılmak için sert PVC içe- boruları, oluklar, yer kaplamaları, paket- risine katkı maddeleri eklenerek esnek, leme, suni deri ve kaplama kumaşlarda, yumuşak PVC ürünler elde edilir. Ter- medikal ürünlerde de PVC kullanılmak- moplastik ürünlerin yapımında kullanıl- mak istenilen karışımların elde edilmesi 68 Plastik & Ambalaj Teknolojisi/Mart 2023

için toz halindeki PVC, gerekli katkı civarında olup, yapısına eklenen Plastikleştiriciler PVC’ye eklendikle- maddeleri ile karıştırılmaktadır. plastikleştiricilerle bu değer oda sı- rinde ürüne kimyasal olarak bağ- Depremde yıkılan binaların enkaz- caklığının altına düşürülerek esnek lanmazlar. Bundan dolayı temas larından tonlarca PVC atık borular, uygulamalar için de kullanışlı hale ettikleri ortamlara kolayca göç doğramalar vb. çıkmaktadır. PVC getirilmektedir. Polimerin yumu- ederek bulaşırlar ve toksik etki- esaslı atıklar ve bu atıklarda bulu- şaklığı, plastikleştiricinin miktarına ye neden olurlar [6]. Sıcaklık, pH, nan ftalat ve kurşun türevlerinin bağlıdır. Plastikleştiriciler, genellikle basınç, organik bileşenler, enzim- yaratacağı çevresel riskler halk ve %20 ve %40 oranlarında, özel uy- ler, çözücü varlığı ve radyasyon çevre sağlığı yönünden oldukça gulamalar için ise %50-60 oranla- vb. faktörler bu sızmayı hızlandırır önem arz etmektedir. Bu çalışma- rında PVC içerisine eklenmektedir. [7]. Ftalatlar katkı maddelerinin en da, PVC’ye üretim aşamasında ka- En çok kullanılan plastikleştiriciler tehlikelilerinden olmakla beraber, tılan katkı maddeleri, toksik özellik- ftalik asit esterleridir (ftalat). canlılarda metabolik, kanserojenik, leri, olası yağmur ve kar suları ile toksikolojik etkiler, mutajenik ve/ toprağa ve oradan da yeraltı sula- Ftalatlar; yapı gereçleri, kablo kılıf- veya genotoksisite etkileri göste- rına bu maddelerin karışması veya ları, duvar kağıtları, yer kaplama- rebilmektedir. Ftalat maruziyetinin yangın gibi çevresel etkiler sonucu ları, yağmurluklar, yağmur botları, fazla olması, erkeklerde sperm ka- bu maddelerin yaratacağı halk sağ- suni deri, araba aksamları, besin litesinin düşmesi, kadınlarda ge- lığı, çevresel riskler, geri dönüşüm ambalaj malzemeleri, diş kaşıyıcı- belik süresinin kısalmasına neden sürecindeki riskler ve bu risklerin ları, oyuncaklar, banyo perdeleri, olabilir. Ftalatlar oral, dermal ve giderilmesi için alınması gereken hortumlar deterjan, şampuan, sa- inhalasyon yolu başta olmak üzere önlemler değerlendirilmiştir. bun, kağıt, kozmetik, boya üreti- tüm giriş yollarından ve anneden PVC’ye üretim sürecinde katılan mi, oyuncak, çocuk bakım ürünleri bebeğe geçişle organizmaya gi- maddeler (biberon ve emzikler dahil), kan rerler. Canlılarda endokrin bozucu PVC üretim sürecinde klor üretmek torbası, sıvı torbası, tıbbi malze- olarak belirtilmiştir [8]. Pankreas amacıyla cıva kullanılır. Elde edilen meler, kozmetikler, parfümler ve kanseri, meme kanseri, otizm riski klor, sonraki aşamada etilen diklo- sabunlar dahil kişisel bakım ürün- ve idrarda DEHP derişimi arasında rür ve ardından vinil klorür mono- lerinde kullanılmakta ve çok büyük pozitif ilişki olduğu belirlenmiştir meri (VCM) haline dönüştürülür. miktarlarda üretilen ve bilgisayar [9-11]. DEHP, en çok kullanılan Kanser yapıcı etkisi nedeniyle, teh- gibi çeşitli sektörlerde hammadde ve doğada en çok bulunan ftalat likeli maddeler sınıfında yer alan veya yardımcı kimyasal madde ola- olup, insanlarda kansere sebep VCM’in polimerizasyonu ile de PVC rak kullanılan ftalatlar, kanserojen olduğu Uluslararası Kanser Araş- elde edilmektedir. PVC bozunduğu ve endokrin bozucu kimyasallar tırmaları Teşkilatı (International zaman tekrar monomerlerine dö- listesinde yer almaktadırlar [1, 2]. Agency for Research on Cancer – nüşür. Ftalatlar, plastiklere esneklik, şef- IARC) tarafından belirtilmiştir [12]. PVC ürünlerinin üretim faflık ve dayanıklılık kazandıran, DBP, DOP(DEHP) ve BBP, insan sürecinde katılan ftalat ve renksiz, kokusuz (veya az kokulu), üremesindeki toksik ve olumsuz kurşun türevlerine maruziyet ve sudaki çözünürlükleri az, yağdaki etkisiyle, 2008'de 14 SVHC (Sub toksikoloji yüksek olan yağlı sıvılardır [3]. Mo- stances of 3 Very High Concern; Plastiklerin işlenebilirliklerini kolay- lekül yapısında farklı sayıda alkol SVHC) çok yüksek önem arz eden laştırmak, dayanımlarını artırmak, esteri ve dallanma yapılarak farklı maddeler listesinde yer almıştır [6]. ürünlerin raf ömürlerini uzatabil- amaçlar için farklı ftalatlar üretil- AB'nin Toksikoloji Bilimsel Komite- mek, maliyeti düşürmek, çevrenin miştir. Ftalatlardan yüksek etkinliği si (CSTEE), görüşlerine dayanarak, olumsuz etkilerini azaltabilmek ve düşük maliyeti nedeniyle en çok bu ftalatların her biri için mevcut ve istenilen renk ve yüzey özellik- kullanılanı dioktil ftalat (DOP) diğer toksikolojik verilerden göç limitleri lerinde ürünler elde edilebilmek ismiyle DEHP olup, %1-70 oranın- oluşturmuştur [13]. AB’nin 2002 amacıyla katkı maddeleri kullanıl- da PVC’ye eklenir [4, 5]. Boru, pro- yılında endokrin bozucular ile ilgili maktadır. Bu katkı maddelerinden fil gibi sert PVC ürünlerde bu oran yayınladığı raporda, insan sağlığı bazıları; az, kablo kılıfı, ambalaj malzemesi, ve çevreye zararlı olarak gösterdi- Plastikleştiriciler: Sert ve kırılgan yer döşemesi gibi ürünlerde daha ği 60 madde içerisinde ftalatlar da olan saf PVC genellikle boru, pro- fazladır. Ancak, kullanıldığı alan- bulunmaktadır [14]. Ayrıca DEHP, fil, levha, oluk yapımında kullanılır. daki formulasyon ile ilgili belli bir BBP ve DBP, Avrupa Parlamentosu PVC’nin camsı geçiş sıcaklığı 80oC standart olmadığı için depremde ve Konseyi'nin 1907/2006 Sayılı yıkılan binalardan çıkan PVC atıkla- Tüzüğünde üreme için toksik ola- rın ne kadar ftalat içereceği gibi bir rak izne tabi maddeler listesinde tahmin oldukça zordur. yer almaktadır [15]. 69Plastik & Ambalaj Teknolojisi/Mart 2023

Ülkemizde ise 20.10.2005 tarih rilen derişimi 0,1 mg/m3’dür [11, Bu nedenle, bu katkı maddelerine ve 25972 sayılı Resmi Gazete’de 22]. Isıl kararlı kılıcılardan kurşun genellikle \"eski katkı maddeleri\" yayımlanan “Oyuncak ve Çocuk bileşikleri, kemik dokusu, karaciğer denir [27]. Artık hem u-PVC hem Bakım Eşyalarındaki Ftalatlar Hak- ve böbrekte birikim yapan, kan ve de p-PVC'nin ısı ve UV stabilitesini kında Tebliğ”e göre çocuk sağlığı- beyin bariyerini geçen maddelerdir. iyileştirmek için çevre dostu kalay nın korunması için oyuncaklar ve Anemi, kemikte yapısal bozukluk- (Sn) ve çinkonun (Zn) metal orga- çocuk bakım eşyalarının bileşimle- lar, böbrek yetmezliği, hipertansi- nik bileşikleri genellikle PVC reçine- rinde yer alan ve çocukların sağlığı yon, nöropati, yetişkinlerde buna- sine eklenmeye başlanmıştır. açısından zararlı olan veya zarar ma ve özellikle çocuklarda mental riski taşıyan bazı ftalatlara sınırla- gerilik kurşun toksisitesinden kay- PVC esaslı atıklar ve bu atıklarda ma getirilmiştir. Buna göre “DEHP, naklanan etkilerdir [23]. Kurşun, bulunan ftalat ve kurşun türevleri- DBP, BBP, DINP, DIDP ve DNOP endüstride kullanılması nedeniyle nin yaratacağı çevresel riskler halk maddelerini içeren oyuncak ve ço- kronik meslek zehirlenmelerine yol ve çevre sağlığı yönünden oldukça cuk bakım eşyalarında toplam ağır- açtığı gibi, günlük yaşantıda besin- önem arz etmektedir. Bu atıklar ya lığın %0,1’inden daha fazla ftalat lerle, oyuncaklarla ve hatta hava ile geri dönüştürülmekte, ya enerji geri esteri bulunmamalıdır” [11, 16]. insan organizmasına girmektedir kazanım süreçlerinde ya da düzenli Alifatik dikarboksilik asit esterleri; [11, 24]. depolama alanlarında istiflenmek- endokrin bozucu bir kimyasal olan te, toprak altına gömülmekte veya DOA, karaciğer, böbrek, dalak, ke- Kadmiyum; böbrekler bu mad- yakılarak bertaraf edilmektedir. mik oluşumu ve vücut ağırlığı üze- deden en çok etkilenen organdır. Petrol içeren sanayii atıklarının geri rine olumsuz etkileri olduğu bildi- Ayrıca mide ve karaciğer hasarı, dönüşümü, azalan kaynaklar ve rilmiş ve Environmental Protection kemik erimesi, kusma ve ishal gibi ekonomi açısından değerlidir. An- Agency (EPA) tarafından karaciğeri rahatsızlıklar, kemik yumuşaması, cak, PVC’nin geri dönüşümündeki etkileyen olası bir kanserojen oldu- bel ve kas ağrıları, kilo kaybı, gör- en büyük problem PVC’nin içerdiği ğu açıklanmıştır [6, 11, 17, 18]. me bozukluklarına yol açtığı ve ak- klor ve polimere istenilen özellikle- ciğer ve prostat kanserlerine etkisi re ulaşabilmesi için katılan tehlikeli Isıl Kararlı Kılıcılar: PVC’nin düşük olduğu bilinmektedir [11, 25, 26]. katkı maddeleridir. Bu katkı mad- olan ısıl kararlılığı nedeniyle yüksek delerinin PVC ürününde yer alma işleme sıcaklıkları sırasında mole- Geri Dönüşüm Sürecinde ve Olası oranı % 60’lara ulaşabilmektedir küler yapısı bozunmakta ve özel- Çevresel Etkiler Sonucu PVC Atıkla- [6, 11]. Ayrıca buradaki endişe, likleri zamanla değişerek ürünün rının Yaratacağı Risklerin Değerlen- geçmişte PVC reçinelerine karıştırı- kullanım süresi kısalmaktadır [19]. dirilmesi lan “eski katkı maddelerinin” geri Isıl kararlı kılıcılar içerisinde metal dönüştürülmüş PVC ürünlerinden tuzları ve sabunları gösterilebilir. PVC geri dönüşümü sürecindeki sızabilmesi/taşınabilmesi ve böy- Bunlara; kurşun tuzları (bazik kur- risklerin değerlendirilmesi lece temas ettikleri ortamı kirlete- şun karbonat, tribazik kurşun sül- bilmesidir. Düşük buhar basınçları fat, dibazik kurşun fosfat, kurşun Dünya çapında, PVC reçinelerinin nedeniyle metal içeren stabilizatör- silikat ve kurşun stearat), karışım kabaca %50'si belediye ve endüst- ler bu PVC ürünlerin yüzeyinden metal tuzları (baryum-kalsiyum- riyel uygulamalar için u-PVC boru- hemen hemen buharlaşmazlar. stronyum tuzları, kadmiyum-çinko ların üretiminde kullanılmaktadır. P-PVC ürünlerinde ise içerebilecek- tuzları), ve organo-kalay bileşikle- Kurşun içeren katkı maddeleri Av- leri DEHP'nin buharlaşması karakte- ri (monometiltin (MMT), dimetil rupa Birliği'nde 2015 yılı sonunda ristik \"PVC kokusuna\" yol açar. PVC (DMT), monobutilkalay (MBT), di- değiştirilmiştir. Kadmiyum (Cd) bi- atıklarının yaklaşık %80’inin yakın butiltin (DBT)) örnek verilebilir [20]. leşikleri de 2000 yılından önce bazı bir gelecekte geri dönüşümünün PVC ürün kategorilerinin, özellikle mümkün olmayacağı belirtilmiş ve Kurşun tuzları; ucuz, yalıtkan, an- pencere profillerinin stabilitesini ar- yüz binlerce ton PVC’nin büyüyen cak ekolojik sisteme zarar veren tırmak için kullanılmıştır. 2001'den bir çevresel felaket olma yolunda maddelerden biridir. Gıda amba- beri Batı Avrupa'da ve 2006'dan ilerlediği anlaşılmıştır [28]. laj ürünleri, tıbbi ürünler ve oyun- beri Orta ve Doğu Avrupa'da aşa- caklarda kullanımı toksik oluşları malı olarak kaldırılmıştır. Daha ön- PVC atıklarının yakılması iyi bir al- nedeniyle uygun değildir [21]. At- ceki PVC üretim teknolojilerinde, ternatif değildir. Plastiklerin yakıl- mosfere metal veya bileşik olarak şu anda kullanımda olan bir dizi ması sırasında ortaya çıkan CO2 yayıldığından ve toksik oluşundan PVC ürünün (özellikle u-PVC boru- başlı başına kirleticidir. Yapısındaki dolayı çevresel kirlilik yaratmakta- lar ve profiller ile p-PVC döşemeler klor yanma esnasında asitik gaz dır. Çalışma ortamındaki izin ve- ve kablo yalıtımları) bu tür Pb ve olan hidrojen klorür’e (HCl) dö- Cd katkı maddelerini içermektedir. 70 Plastik & Ambalaj Teknolojisi/Mart 2023

nüşür. Modern yakma tesislerinde çevreyi kirletirler. Clara ve diğerleri polimer duman ateşi hastalığı (üşü- çevreye yayılmasını engellemek için [31], bir atık su arıtma tesisine ula- me titreme, baş ağrısı, ateş, halsiz- kireç (kalsiyum karbonat) veya sud şan atık sularda ve tesisten ayrılan lik, miyalji gibi grip vb.semptomlar) kostik (sodyum hidroksit) ile nötra- arıtılmış suda büyük miktarlarda görülebilmektedir [11, 35]. PVC lize edilerek tuzlaştırılır. Kuru veya ftalatlar rapor etmiştir. Ftalatlar, ürünlerinin olduğu yerde yangın yarı kuru scrubber (tutucu) ile, ya- arıtılmış atık sularda önemli ölçüde meydana gelirse, toksik olan diok- kılan 1 kg PVC'den 1.7 ila 3.0 kg daha düşük derişimlerde bulun- sin açığa çıkmaktadır. PVC içerikli arası artık tuz oluşur ve bu tuzların muş, ancak tamamen ortadan kal- tıbbi atıklar (serum ambalajları, da daha sonra tehlikeli atık olarak dırılmadığı rapor edilmiştir. Yapılan enjektörler vs.) yakıldığında dioksin imhası gerekmektedir [11]. PVC'nin çalışmalarda, düzenli depolama ve furan gibi toksik maddeleri olu- yakılmasıyla; toksik dioksinler, fu- sızıntı suyunda da ftalatlar bulun- şabilmektedir. PVC ürünlerinin ya- ranlar, poliklorlu bifeniller (PCB), muş ve depolama alanı ne kadar kılması ayrıca vinil klorür, poliklor- klorotoulen, kurşun, kadmiyum, eskiyse, sızıntı suyu miktarının o lubifeniller (PCBs), klorbenzen gibi antimon ve çinko bileşikleri açığa kadar az olduğu, bunun da ftalat- kanserojenleri ve benzen, toluen, çıkar [29]. ların kademeli olarak bozulduğu- ksilen ve naftalin gibi diğer aroma- nun göstergesi olduğu belirtilmiş- tik hidrokarbonları içeren en az 75 PVC ürünler imha edilmek için gö- tir. Bununla birlikte, DEHP, yaygın yan ürün oluşturmaktadır [28]. müldüğünde de açığa dioksin ve olarak kullanıldıkları ve yavaş bo- furan çıkmaktadır. Açığa çıkan bu zundukları için eski düzenli depo- PVC geri dönüşüm sürecinde, ısıl maddeler oldukça tehlikelidir [29]. lama alanlarındaki sızıntı sularında veya UV bozunduğunda etilen dik- ‘'Dioksinler ve furanlar'' kavramları da bulunduğu belirtilmiştir [32]. lorür ve vinil klorür monomerleri poliklorlu dibenzo-p-dioksinler ve Sonuç olarak ftalatların bozun- oluşur. Bunlar, son derece tehlike- dibenzo furanlar'dan oluşan bir ması zor olduğundan göç ettikleri li kimyasallardır. Bu kimyasalların grubu ifade eder. En toksik klorlu yerlerde kalırlar. PVC ürünlerinin üretim süreçleri toksik klorlu atık- organik bileşikler olarak bilinmek- yüksek sıcaklığa sahip ortamlarda ların meydana gelmesiyle sonuçla- tedirler. Doğada çok uzun süre uygulanmasına ve PVC atıklarının nır. Bu atıklar modern endüstrinin kalabilmekte olan bu maddeler, geri dönüştürülmesine olan ilgi ne- ürettiği en zehirli kimyasallardan çok azda olsa doğal yollardan da deniyle PVC'nin ısıl bozunması da biri olan dioksinleri içerir. oluşmaktadırlar. Ancak, sanayi çevresel etkileri nedeniyle önem arz kaynaklı miktarları, doğal yollardan etmektedir [33]. Yağmur ve kar sularına katkı mad- oluşanlardan çok daha fazladır. Di- delerinin migrasyonu sonucu top- oksin ve furan maddelerine uzun Olası çevresel etkiler sonucu PVC rak ve yeraltı sularının kirlenme ris- süreli ve düşük dozda maruziyet atıklarının yaratacağı risklerin de- kinin değerlendirilmesi bağışıklık sisteminde zayıflık, sinir ğerlendirilmesi sistemi, endokrin sistemi ve üreme Ftalatların Migrasyonu: fonksiyonlarında problemler mey- Yangın, ısı ve UV ışınlarına dana getirmektedir. Yüksek doz- maruz kalma Ftalatlar, yüksek kaynama sıcaklı- larda ve kısa süreli maruziyetlerde ğı, suda zayıf çözünürlük ve çoğu deride lezyonlar oluşurken, karaci- PVC ısıl olarak kararlı bir polimer organik çözücüde tatmin edici çö- ğer fonksiyonları da bozulmakta- değildir. UV ışınları ve ısı maruzi- zünürlük ile karakterize edilen yağlı dır. Dioksin ve furan hayvanlarda yetiyle, yapısında klor içeren PVC sıvılardır. Sudaki çözünürlükleri, kansorejen etki gösterebilmek- polimerleri zamanla bozunmaya karbon zincirinin uzunluğuna, fta- tedir. ABD Çevre Koruma Ajansı başlar ve insan sağlığına zararlı bir latın moleküler ağırlığına, maruzi- (US EPA)’nın 1994 yılında yaptığı gaz olan HCl açığa çıkar [19, 33]. yet miktarı ve süresine bağlı olarak araştırma sonuçlarına göre diok- Açığa çıkan HCI, tehlikeli bir asit değişir. Ftalatlar günlük kullanım- sin, kanser yapıcı etkisinin yanında olup, göz ve deriyle temas etme- daki birçok nesnenin üretiminde doğmamış bebeklerde sakatlıklara mesi gerekir. Oksijenin varlığında kullanılır ve bunların varlığı yapılan sebep olabilmektedir. Ayrıca ka- PVC'nin bozunması sonucu kollo- bir çalışmada havada, içme suyun- dınlarda göğüs kanseri görülme idal karbon, peroksitler, hidro-pe- da, nehirlerde, kanalizasyon çamu- oranı da (1/20’den 1/8’e) dioksin roksitler, karbonil, ester grupları, runda, dip birikintilerinde ve top- maruziyetine bağlı olarak artmıştır eser miktarlarda benzen veya alkil rakta tespit edilmiştir [32]. İsveç'te [11, 30]. benzenler oluşur [19, 34]. PVC’nin otoyollardan ve banliyö yollarından ısıl bozunmasına maruziyet sonucu akan su analiz edilmiş ve toplanan Ftalatlar depolama sırasında sızın- astım hastalığı ve termal indirgen- su örneklerinde ftalatlar belirlen- tı, migrasyon ve oksidasyon yoluyla mesiyle meydana gelen koku ve diği rapor edilmiştir. DEHP, analiz dumana maruziyet sonucunda da edilen numunelerin her birinde 71Plastik & Ambalaj Teknolojisi/Mart 2023

0,45 ila 24 μg . dm–3 derişiminde ketlenmesine ilişkin 16 Aralık 2008 sızmasına/göç etmesine yol açabilir bulunduğu rapor edilmiştir. Ftalat- tarihli ve (EC) 1272/2008 sayılı [46]. Mercea ve ark. [27], kurşun, lar, arıtılmış atık sularda ve yüzey Avrupa Parlamentosu ve Konseyi kadmiyum ve çinko stabilizatörleri- sularını kirleten yol akışında da Yönetmeliğinde, di-n-bütil ftalat, nin geri dönüştürülmüş plastikleş- tespit edilmiştir. Ftalatların varlığı, su ortamı ve sulu organizmalar için tirilmemiş ve plastikleştirilmiş po- İsveç şehirlerinden yağmur suyu toksik etkileri olan tehlikeli bir çev- livinilklorürden (PVC) deiyonize su akışında da belirlenmiş ve ftalatla- resel madde olarak sınıflandırılmış- (DW), tükürük (SAS) ve ter (SWS) rın birçok endüstride yaygın olarak tır [32]. benzerlerine geçtiğini belirtmişler- kullanılmakta olduğu ve imal edil- dir. Ancak, stabilizatörlerin sudaki miş ürünlerden göç etme yetenek- Sonuç olarak bu geri dönüştürül- düşük çözünürlükleri nedeniyle, lerinden dolayı yağmur suyunda meyen tonlarca plastiğin yarattığı plastikleştirilmemiş PVC'den dei- bulunduğu rapor edilmiştir [32]. çevre kirliliğinin ötesinde, plastiğe yonize suya geçiş hızlarının düşük Fern_andez-Amado ve ark. [15], istenilen özelliklerin kazandırılma- olduğu rapor etmişlerdir. Bu göç çok düşük bir numune hacminin sı için eklenen katkı maddeleri de oranları, beklendiği gibi, plastikleş- toplandığı yağmur suyu numune- bilinen kalıcılıkları nedeniyle bu tirilmiş PVC'de daha yüksek bulun- lerinde altı adet ftalik asit esteri be- anlamda önemli bir endişe oluş- muştur. lirlenmiştir. Çeşitli uygulamalarda turmaktadır. Bununla birlikte, yoğun kullanımı nedeniyle DEHP, PVC boruların sert bir malzeme PVC mikro ve nanopartiküllerinin toprak, nehir, kar ve hava gibi yer- olmasına ve sonuç olarak yalnızca ve katkı maddelerinin biyobozu- lerde bulunabileceği belirtilmiştir düşük derişimlerde plastikleştirici nurluğunun çevresel açıdan değer- [36]. Dolayısıyla depremde yıkılan içermesine rağmen, depremlerde lendirilmesi binalardan fazla miktarlarda PVC atık miktarının büyük olması, atık atık çıkacaktır. Bu atıklar içerisinde- boruların içinde taşınan kirletici PVC, karbon-karbon omurgasına ki ftalatların yağmur ve kar sularına kaynaklarının düşündürmesi, for- sahip polimerdir. Sonuç olarak, migrasyonu söz konusu olabilir. mülasyonlarının bilinememesi gibi hidroliz yoluyla bozunmaz. Bunun- nedenlerden ftalatların borulardan la birlikte, PVC'de bulunan klorin, Arıtma çamurunda da ftalatların taşınmasının bu tür bir kirlenmeyi parçalayıcı mikropların aktivite- bulunduğu, analiz edilen bileşik- hesaba katacak kadar önemli olup sini engelleyebilmesine rağmen, lerin atık su arıtma tesislerinde olmayacağının tespit edilmesi için PVC'nin belirli mikrobiyal türler çökeltme yoluyla çamura geçtiği daha ileri çalışmalara ihtiyaç oldu- tarafından biyolojik olarak parça- ve ftalatlarla kirlenmiş çamurun ta- ğu düşünülmektedir. lanması mümkündür. Son zaman- rımsal gübre olarak kullanıldığında larda çevreye yönelik potansiyel toprak ortamına bulaştığı belirtil- Stabilizatörlerin Migrasyonu tehditleri nedeniyle mikroplastikler miştir. Tarım makinelerinden yağ üzerine yapılan çalışmalar önem sızıntısı ile ftalatların migrasyonu U-PVC ve/veya p-PVC ürünlerinden kazanmaktadır. Birkaç raporda, artarak organik gübre uygulamala- metal içeren katkı maddeleri veya PVC mikropartiküllerinin sudaki bi- rında toprağın ftalatlarla kirlenebi- ftalatların çözülebileceği ve yayıla- yota üzerinde toksik etkileri olabile- leceği ve buradan da ekin bitkileri- bileceği bir ortamla (sıvı veya katı) ceği, inorganik ve organik kirletici- ne ulaşacağı, bu bitkilerin kök sis- yakın temas ettiğinde, polimerden leri bağlamak için adsorban görevi temleri aracılığıyla ftalatlar da dahil bu ortama bir geçiş gerçekleşir. Bu, görebileceği ve bu nedenle kirletici olmak üzere kirletici maddelerle sonunda temas ortamının belirli yüklü mikroplastiklerin daha zararlı birlikte toprak besinlerini alacağı bir şekilde kirlenmesine yol açar. olduğu öne sürülmüştür [33]. bildirilmiştir. Tarımsal mahsullerin Eski katkı maddelerini içeren (kur- analizi, köklerden gövdeye ve to- şun bazlı) geri dönüştürülmüş PVC Bununla birlikte, şimdiye kadar humlara kadar her bitki organında ürünlerden yapılan u-PVC borular PVC mikroplastikler üzerindeki ftalatların varlığını ortaya çıkarmış- içinden akan kanalizasyon suyu mevcut toksikolojik sonuçlar, ne- tır [32]. Dolayısıyla oluşan bu fazla ile veya temasta bulunduğu başka redeyse tamamen, şekil, kimyasal atık miktarından ftalatların ve diğer atık PVC ürün ile uzun süre temas- bileşim ve kirletici adsorpsiyon ka- kirleticilerin direk temas ile veya ta kaldığında (kazayla veya değil) pasitesi açısından PVC ürünlerinin yağmur veya kar sularına karışarak atık u-PVC veya p-PVC ürünlerin aşınmasından kaynaklananlardan toprak ve bitkileri de etkileyebilece- üzerine düşen yağmur suları da farklı olması beklenen, tasarlanmış ğini söyleyebiliriz. kirlenir. Bu tür eşyalar ayrıca atık PVC mikropartikülleri kullanılarak PVC'nin işlenmesi sırasında insan yapılan deneylere dayalı olarak Maddelerin ve karışımların sınıf- vücudu ile yakın temasa geçebilir. elde edilmiştir. Depremde yıkılan landırılması, etiketlenmesi ve pa- Bu tür durumlar, maddelerin poli- binalar altında kalan plastiklerden merden insan vücuduna doğrudan böyle aşınmış PVC mikropartiküller 72 Plastik & Ambalaj Teknolojisi/Mart 2023

oluşması mümkündür. Wang ve nıflanan, toz hastalıklarına yol aça- bitkilerde, havada, toprakta, suda, ark. [36], organik asitlerin mevcu- bilir. Akciğer dokusunu etkileyen arıtılmış atık sularda ve düzenli de- diyetinde PVC mikropartiküllerin pnömokonyozlar, akciğer dokusu- polama atıklarında bulunur. Katıl- fotodegradasyonunun arttırdığını nun sağlıklı fonksiyonun daralma- dıkları ürünlerle kalıcı olarak bağ- gözlediler. Sonuç olarak yağmur sına ve oksijen alma kapasitesinin lanmazlar. Ftalatlar çevreye kolay- suları veya etraftaki kirleticiler bu düşmesine neden olurlar [37]. ca salınır ve insanlar ve diğer canlı etkiyi arttıracaktır. PVC'nin yoğun- organizmalar için maruz kalma luğu sudan fazladır. Bu nedenle, Sonuç ve Öneriler riski oluşturur. Üreme toksisitesi ile PVC kalıntıları nehirlere, göllere karakterize edilirler. İnsanlarda ve veya okyanuslara girdikten sonra Depremde yıkılan binaların enkaz- hayvanlarda kısırlığa ve erkeklerde su yüzeyinde yüzmez. Bu, güneş larından tonlarca PVC atık(borular, üreme sorunlarına neden olabilir- ışığına maruz kalmayı imkânsız doğramalar vb.) çıkacaktır. PVC ler. Ftalatlar, fetal yaşam da dahil hale getirir. Ayrıca düzenli depo- esaslı atıklar ve bu atıklarda bulu- olmak üzere ftalat maruziyetine lama alanlarına atılan PVC dökün- nan ftalat ve kurşun türevlerinin çok daha duyarlı olan küçük çocuk- tüleri de güneş radyasyonuna ma- yaratacağı çevresel riskler halk ve larda daha toksiktir. Ftalatlar çok ruz kalmaz. Suyla temas eden PVC çevre sağlığı yönünden oldukça sayıda endüstride kullanılmaktadır nesnelerin güneş ışığına maruz önem arz etmektedir. Bu raporda, ve günlük çevremizden elimine kalmadığı çeşitli durumlar da var- PVC’ye üretim aşamasında katılan edilmesi çok zordur. Bununla birlik- dır, örneğin PVC su depolarının ve katkı maddeleri, toksik özellikleri, te, PVC boruların sert bir malzeme boruların iç yüzü gibi. olası yağmur ve kar suları ile top- olmasına ve sonuç olarak yalnızca rağa ve oradan da yeraltı sularına düşük derişimlerde plastikleştirici Mikro boyutlu plastik parçacıkların bu maddelerin karışması veya yan- içermesine rağmen, depremlerde yanı sıra, nano boyutlu plastik par- gın gibi çevresel etkiler sonucu bu atık miktarının büyük olması, atık çacıklar (nanoplastikler), hücrelerin maddelerin yaratacağı halk sağlığı boruların içinde taşınan kirletici işleyişini potansiyel olarak etkileye- ve çevresel riskler, geri dönüşüm kaynaklarının düşündürmesi, for- bilecek şekilde hücre zarlarından sürecindeki riskler ve bu risklerin mülasyonlarının bilinememesi gibi geçebilecek kadar küçük oldukları giderilmesi için alınması gereken nedenlerden ftalatların borulardan için muhtemelen çevre ve insan önlemler ele alınmıştır. taşınmasının bu tür bir kirlenmeyi sağlığı açısından daha da ciddi bir hesaba katacak kadar önemli olup tehdit oluşturmaktadır. Koloidal bir Termoplastik ürünlerin yapımın- olmayacağının tespit edilmesi için durumda olan nanoplastikler, suda da toz halindeki PVC, gerekli kat- daha ileri çalışmalara ihtiyaç du- dağılabilir ve sudaki biyota için ko- kı maddeleri ile karıştırılmaktadır. yulduğu düşünülmektedir. Ayrıca layca kullanılabilir hale gelebilir. Katkı maddelerinden esnek ürün PVC ve katkı maddelerinin ana- yapmak için kullanılan ftalatların erobik ortamda biyobozunurlu- Plastik nesnelerin/döküntülerin, ve kurşun bileşiklerinin çevreye ya- ğunun düşük olması çevresel bir belirli sulu ortamlarda, örn. H2O2 yınımı önem arz etmektedir. Dep- sorundur. Mikro ve nano boyutlu içeren yağmur suyu alan yerlerde remde yıkılan yapıların çoğunun plastik parçacıklar üreten PVC par- veya atık suyun bulunduğu çevresel eski olduğu göz önüne alınacak çalanması sırasında plastik katkı ortamlarda olan hidroksil radikali, olursa PVC ürünlerde kurşun esaslı maddelerinin ve safsızlıkların gö- yoğunlaştırılmış oksidatif bozun- kararlı kılıcıların varlığı yadsınamaz. çünün artması mümkündür. Bu ma yoluyla PVC altlıklarının par- Bu katkı maddelerinin göçünün hipotezi test etmek için, PVC nes- çalanmasını arttırmada önemli bir çevre kirliliğine yol açabileceği dü- nelerin bozunması sırasında plastik rol oynayabilir. Bu da mikro(nano) şünülmektedir. Sert PVC’den yapı- katkı maddelerinin ve safsızlıkların plastik üretiminin artmasına ve hız- lan boru profil, levha gibi ürünle- eşzamanlı salınımını incelemeye lanmasına ve plastik katkı madde- rin içerdiği ftalat miktarları esnek ihtiyaç vardır. Ayrıca Dünya Sağlık leri ve safsızlıkların salınmasına yol ürünlere göre çok daha düşük se- Örgütü (WHO), içme suyu ile ilgili açabildiği belirtilmiştir [33]. Çev- viyelerdedir. Ancak atık miktarları- bir yönetmelik ve kılavuz yayınla- redeki ftalat konsantrasyonu, litre nın çok olması, ürünlerin birbirleri mış olup, burada ilk durumda bis- başına birkaç nanogramdan litre ile temasının çok olması, ftalatların (2-etilheksil)adipat (DEHA) ve her başına yüzlerce miligrama kadar temas ettikleri ortamlara kolay göç iki durumda da DEHP için referans değişebilir; bu, genel popülasyo- ediyor olması nedeniyle yağmur ve değerler verilmiştir. Bu anlamda, nun bu tehlikeli maddelere açık kar sularıyla, temas edenler vasıta- önemli bir çevresel tehdit oluşturan bir şekilde aşırı maruz kalmasını sıyla toprak, yeraltı suları, bitkiler DEHP ve DEHA gibi öncelikli kirleti- oluşturur. Ayrıca, bu tozlara maruz v.b. çevresel ortamları ftalatların ciler olarak sınıflandırılan tüm bu kalmak, pnömokonyozlar olarak sı- toksik etkilerinden dolayı kirlete- cekleri düşünülmektedir. Ftalatlar 73Plastik & Ambalaj Teknolojisi/Mart 2023

maddeler için, sucul yaşama toksi- rook, J.H., 2003, Journal of Chroma- tion’’, Elsevier Applied Science Pub- sitesi ve ekosistemlerde biyobirikim tography A, 983: 237–246pp. lishers, Vol 1, 1241-1285. açısından kontroller ve kısıtlamalar getirilmesi gerekmektedir. [14]dTüzüm Demir, A. P., 2011, [26]dOmaye S.T., 2004,“Food and “PVC uygulamalarında göç sorunu nutritional toxicology”, New York: Kaynaklar az olan plastikleştiriciler”, Doktora CRC Press, Tezi, Ege Üniversitesi Fen Bilimleri [1]dMatsumoto, M., Hirata-Koizui, Enstitüsü, İzmir. [27]dMercea, P.V, Losher C., Pet- M., Ema, M., 2007, Journal of Ha- rasch, M., Tos¸V. 20158, Journal zardous Materials, 146, 278-282. [15]dM. Fern_andez-Amado, M.C. Of Vınyl & Addıtıve Technology, DOI Prieto-Blanco*, P. L_opez-Mahía, 10.1002/vnl.21609. [2]dLatini, G., 2005, Clinical Chimi- S. Muniategui-Lorenzo, D. Prada- ca Acta, 361, 20–29. Rodríguez, Chemosphere 175 [28]dYarman, Ş., M., 2005. “PET- (2017) 52-65. KİM Petrokimya Holding A.Ş.”, In- [3]dBuckley, J. P., Engel, S. M., Bra- ternational POPs Elimination Project un, J. M., Whyatt, R. M., Daniels, J. [16]dOyuncak Çocuk Bakım Eşyala- – IPEP. L., Mendez, M. A., Richardson, D. rındaki Phthalatlar Hakkında Tebliğ, B., Xu, Y., Calafat, A. M., Wolff, M. 2005, Resmi Gazete, 25972. [29]dMeharg, A.A., 1994, Toxic. S., 2016, Epidemiology, 27(3), 449- Ecotox. News 1(4): 117-121. 458. [17]dJarfelt K., Dalgaard M., Hass U., Borch J., Jacobsen H., Ladefoged [30]dAlcock, R.E., McLachlan, M.S., [4]dBradbury J., 1996, Lancet, 347: O., 2005, Reprod Toxicol, 19: 505- Johnston, A.E. & Jones, K.C., 1998, 1541 515. Environ. Sci. Technol. 32(11): 1580- 1587. [5]dSchetter, T., 2006, International [18]dGüley M., Vural N., 1976, Journal of Andrology, 29, 134-139. “Toksikoloji”, Ankara Üniversitesi [31]dClara M, Windhofer G, Hartl Eczacılık Fakültesi Yayınları, Ankara. W, Braun K, Simon M, Gans O, et [6]dTüzüm-Demir, A.P., Ulutan, S. al. Chemosphere. 2010;78:1078- 2013, J Appl Polym Sci., 128, 1948- [19]dBrydson, J. A., 1995, “Plastics 1084. DOI: 10.1016/j.chemosphe- 1961 materials, 6th edition”, Butterworth- re.2009.12.052. Heinemann, London, 312-332. [7]dBenjamin, S., Pradeep, S., Josh, [32]dPrzybylıńska, P. A. And M.S., Kumar, S.,Masai, E., 2015, J [20]dStepek, J., Daoust, H., 1983. Wyszkowskı, M. 2016, Ecol Chem Hazard Mater, 298, 58-72. ''Additives for plastics, polymer pro- Eng S. 23(2):347-356 DOI: 10.1515/ perties and applications'', Springer- eces-2016-0024. [8]dRoss, G., 2006, International Verlag, New York. Journal of Toxicology, 25, 269–277. [33]dJunhao Qin, Shuqing Zeng, [21]dKumar, A., Pastore, P. , 2007, Xi Wang, Chuxia Lin, Chemosphere [9]dSelenskas, S., Teta, M.J.,Vitale, Current Science, Vol 93, No 6, India. 299 (2022) 134399 J.N., 1995, American Journal Of İn- dustrial Medicine, 28 (3), 385-398. [22]dKahvecioğlu, Ö., Kartal, G., Gü- [34]dEkelund, M., Edin, H., U.W. ven, A. ve Timur, S., 2006, TMMOB Gedde, 2007, Polymer Degradation [10]dLopez-Carrillo, L., Hernandez- Metalürji ve Malzeme Mühendisleri and Stability, 92: 617-629pp. Ramirez, R.U., Calafat, A.M., Tor- Odası Metalürji Dergisi, Sayı 136. res-Sanchez, L., Galvan-Portillo, M., [35]dSokol W.N, Aeoly Y, Beall G.N., Needham, L.L. ve diğerleri, 2010, [23]dÖzdemir S., 2004, “Kadmiyum 1973, Jama, 226: 639-641. Environmental health perspectives, ve kurşuna maruz bırakılan sıçanla- 118 (4), 539-544. rın kan ve değişik dokularındaki tok- [36]dWang, C., Xian, Z., Jin, X., Li- sisite üzerine selenyum ve kateşin et- ang, S., Chen, Z., Pan, B., Wu, B., [11]dPolat, Y.E. 2019, Polivinil Klo- kilerinin araştırılması”, Doktora Tezi, Ok, Y., Gu, C., 2020b. Photo-aging rür (Pvc) Sektöründeki Potansiyel İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri of polyvinyl chloride microplastic Riskler ve İş Sağlığı ve Güvenliği Uy- Enstitüsü, İstanbul. in the presence of natural organic gulamaları, İş Sağlığı ve Güvenliği acids. Water Res. 183, 116082. Anabilim Dalı, Uşak Üniversitesi Fen [24]dGüley M., Vural N., 1976, Bilmleri Enstitüsü, Uşak. “Toksikoloji”, Ankara Üniversitesi [37]dKansoy O., 1997, “Konfeksi- Eczacılık Fakültesi Yayınları, Ankara. yon sanayinde işçi verimliliğini etkile- [12]dHeudorfa, U., Sundermann, yen faktörler üzerine bir araştırma”, V., Angerer, J., 2007, Int. J. Hygiene [25]dNordberg, G.F., Fowler, B. A., Yüksek Lisans Tezi, Ege Üniversitesi Environ. Health, 210: 623–634. Nodberg, M., 2014, ‘’Handbook on Fen Bilimleri Enstitüsü, İz the toxicology of metals-fourth edi- [13]dEarls, A.O., Axford, I.P., Brayb- 74 Plastik & Ambalaj Teknolojisi/Mart 2023









Tüm makine ve yardımcı Makinem “CEP’te” ekipmanlar TEK MARKA, TEK ADRES Keplast Easynet TEKNOLOJİK ÇÖZÜMLER TM Toogle TH Direk Hidrolik EVH Çift Plaka Göbekten Model Kilitlemeli Model Sıkmalı Model “Full Servo” “Full Servo” “Full Servo” “35 yıllık tecrübe ve güvence” AKSOY-GÖZTEPE AKSOY-DİLOVASI AKSOY-TUZLA AKSOY-YALOVA AKSOY-KÜÇÜKYALI Ofislerimiz Türkiye Mümessili aksoymakinee aksoymakine Aksoymakine 0532 251 02 98 0555 972 01 00 [email protected] www.aksoymakine.com

AKSOY PLASTİK VE MAKİNE 79 ALBIS 20-21 ARBURG AVRASYA AMBALAJ FUARI 13 ERKOÇ KALIP 76 FANUC 49 FAVORİ GRUP FOTEG FUARI 3 HAITIAN ÖN KAPAK İÇİ PLASTEC MAKİNA PLASTİK & AMBALAJ TEKNOLOJİSİ DERGİSİ 75 PLAST EURASIA FUARI 4 SENA MAKİNA SİSAN MASTERBATCHES ÖN KAPAK SOMPLAST / SESOTEC ARKA KAPAK İÇİ SPS SENUR TOMRA 77 TEPRO MAKİNE 2 WIN EURASIA FUARI 9 WITTMANN BATTENFELD 25-41 ARKA KAPAK 33 5-17 57 1

www.plast k-ambalaj.com Marka Oluşum Sürecinizde Sizlere Başarılı Çözümler Sunan, Mevcut Pazar Talebinizi Artıran, Her Zaman Yanıbaşınızdaki Fikir Ortağınız... Abone Olun!