วัตถุติดเช้ือ : วัตถุที่มีเช้ือโรคปนเป้ือนและท่าให้เกิดโรค ได้ เช่น ของเสียอันตรายจากโรงพยาบาล เข็มฉีดยาท่ีใช้ แลว้ เชื้อโรคตา่ ง ๆ วตั ถมุ ีพิษ : อาจทา่ ให้เสียชีวติ หรอื บาดเจ็บอย่างรุนแรงจาก การกิน การสดู ดม หรอื จาการสัมผัสทางผิวหนัง เช่น อาร์ซี นิค ไซยาไนด์ ปรอท สารฆา่ แมลง สารปราบศัตรูพืช โลหะ หนักเป็นพิษ วัตถุก่อให้เกิดการระคายเคือง: อาจก่อให้เกิดการระคาย เคืองต่อระบบทางเดนิ หายใจ ทา่ ลายเยอ่ื บผุ วิ หนัง และเยอ่ื บุตา เช่น กรดแก,่ ด่างแก่ 51
เคร่อื งหมายเตอื นสารเคมอี นั ตราย 52
ปา้ ยกา่ กบั สารเคมี ระบบ NFPA (National Fire Protection Agency) NFPA ไดก้ ่าหนดปา้ ยก่ากับสารเคมีเป็น รูปเพชร ภายในแบ่งเปน็ 4 สี ไดแ้ ก่ สีแดง (ตดิ ไฟ) สนี ่้าเงนิ (อันตรายต่อสขุ ภาพ) สีเหลอื ง (ไวตอ่ ปฏกิ ริ ยิ าเคมี ) และ สขี าว (Special hazard) โดยมีรายละเอยี ด คอื W หมายถึง สารเคมที ี่ทา่ ปฏิกริ ิยากับน่้า (Water reactive) Ox หมายถึง Oxidizer Cor หมายถงึ สารเคมีทีม่ ฤี ทธ์ิ Corrosive นอกจากนย้ี ังใช้ตัวเลข 0-4 เพอื่ แสดงระดบั ความรนุ แรง 0 น้อยมาก 1 น้อย 2 ปานกลาง 3 มาก 4 รุนแรง 53
ระบบ HMIG (Hazardous material identification guide) & HMIS (Hazardous material information system) ทั้งระบบ HMIG และ HMIS มีการใชส้ ี 4 สี โดยทีส่ ามสแี รก น่า้ เงนิ ระบุอนั ตรายของสารเคมที ่เี กดิ ต่อสุขภาพ แดง ระบกุ ารตดิ ไฟ เหลือง ระบปุ ฏิกริ ิยาของสารเคมี โดยมรี ะดับคะแนนต้งั แต่ 0-4 0 หมายถงึ สารเคมนี นั้ ไม่ก่อให้เกดิ อันตราย 4 แสดงความอันตรายสูงสดุ สีขาว แสดงถงึ เครือ่ งปอ้ งกันส่วนบคุ คล 54
ตวั อยา่ งปา้ ยสารเคมรี ะบบ HMIG & HMIS 55
ตวั อยา่ งปา้ ยสารเคมรี ะบบ HMIG & HMIS และเครอ่ื งหมายเตอื นสารเคมอี นั ตราย 56
ระบบ HAZCHEM นิยมใชใ้ นประเทศองั กฤษ เพอื่ ใช้ในการขนสง่ สารเคมอี นั ตราย ป้ายดังกลา่ วเปน็ ขอ้ เสนอแนะในกรณีฉกุ เฉิน เตอื นให้ทราบ ถึงขนาด ความรุนแรงของสารเคมอี นั ตรายนั้นๆ สา่ หรบั เหตกุ ารณ์ทีไ่ มค่ าดคดิ เชน่ การหก รวั่ ไหลของสารเคมี หรือกรณกี ารเกิดไฟไหม้ ณ บรเิ วณทีท่ ่าการ เกบ็ สารเคมี จา่ เป็นตอ้ งจัดเตรียมถังดับเพลงิ และอุปกรณ์ สา่ หรบั ดดู ซับ สารเคมี และสารที่ใช้เพือ่ ท่าลายฤทธ์ิ หรอื ปรบั สภาพของสารเคมี ทหี่ ก หรอื ร่ัวไหลไว้ใหพ้ รอ้ ม และถูกประเภท รวมถึงชดุ ปอ้ งกัน และอปุ กรณ์ ชว่ ยเหลอื ตา่ งๆ ในบริเวณทจ่ี ัดเกบ็ สารเคมีต่างๆ เหล่านน้ั 57
ในรหสั HAZCHEM ตวั เลข 1-4 บอกถึงวิธีการดับไฟทเี่ หมาะกับสารเคมีนั้นๆ ตวั อกั ษรภาษาองั กฤษ แสดงถงึ ระดับความรนุ แรง เครื่องป้องกัน และวธิ ีการทา่ ความสะอาด กรณเี กดิ หกรวั่ ไหล ความหมายของตวั เลขทใ่ี ชใ้ นระบบ HAZCHEM หมายเลข 1 ใหฉ้ ีดน้าเป็นลาตรง (Water jet) 2 ใหฉ้ ดี น้าเป็นละอองคลุม (Fog) 3 ใหใ้ ชโ้ ฟม สาหรบั ดบั เพลงิ ฉีด (Foam) 4 ใหใ้ ชส้ ารเคมี สาหรบั ดบั ไฟฉดี หา้ มใชน้ ้า หรอื สารทม่ี คี วามชน้ื (Dry Agent) 58
ความหมายของตัวอกั ษรทแ่ี สดงอยใู่ นระบบ HAZCHEM ตัวอักษร อันตราย ความหมาย การทา่ ความสะอาด อาจเกิดอนั ตรายรา้ ยแรง P หรืออาจเกดิ ระเบดิ ได้ เครอ่ื งปอ้ งกนั ละลาย หรือชะล้าง ด้วยน้า่ ในปริมาณ R - สวมเครื่องช่วยหายใจ และ มากๆ ใหเ้ จอื จาง S อาจเกิดอันตรายรา้ ยแรง ถุงมือ กันสารเคมี เมอ่ื เกดิ ก่อนปลอ่ ยทง้ิ ลงทอ่ T หรอื อาจเกดิ ระเบิดได้ ไฟไหม้ ระบายน้า่ สาธารณะ W - สวมเครอ่ื งช่วยหายใจ เมอื่ เกดิ ไฟไหม้ อาจเกดิ อันตรายร้ายแรง สวมเครื่องชว่ ยหายใจ เมอื่ หรืออาจเกิดระเบดิ ได้ เกดิ ไฟไหม้ สวมชุดปอ้ งกนั ท้งั รา่ งกาย และสวมเครือ่ งช่วยหายใจ 59
ตวั อักษร ความหมาย X Y อันตราย เคร่ืองปอ้ งกนั การทา่ ความสะอาด Z - สวมชุดป้องกนั ท้ังร่างกาย เก็บกัก หรือดูดซบั E อาจเกิดอันตรายรา้ ยแรง สวมเคร่ืองช่วยหายใจ เมื่อ ดว้ ยตัวดูดซบั เพ่อื หรอื อาจเกิดระเบิดได้ เกบ็ ไปท่าลาย หา้ ม เกิดไฟไหม้ - สวมเครอื่ งช่วยหายใจ และ ปลอ่ ยท้งิ ถงุ มือกันสารเคมี เมื่อเกดิ ไฟ ไหม้ พิจารณาอพยพ ให้หา่ งจากจุดเกดิ เหตุ 60
ตัวอยา่ งปา้ ยสารเคมรี ะบบ HAZCHEM ให้ฉดี น้่าเป็นละอองคลุม อาจเกดิ อนั ตรายร้ายแรง หรืออาจเกดิ ระเบดิ ได้ สวมชดุ ปอ้ งกนั ท้งั รา่ งกาย และสวมเครอ่ื งชว่ ยหายใจ พิจารณาอพยพ ให้ห่างจากจดุ เกิดเหตุ 61
การจัดทา่ บญั ชสี ารเคมี (Inventory control) การจัดซ้อื สารเคมีควรจัดซื้อเทา่ ที่จ่าเป็น การจดั ซื้ออาจกระทา่ เป็นงวด เช่น งวดละ 6 เดือน เปน็ ต้น ควรตรวจสอบวนั หมดอายุของสารเคมแี ตล่ ะตัว ควรมีการบันทึกการซื้อสารเคมีแตล่ ะตวั เช่น วนั ท่ีไดร้ บั ชื่อบรษิ ทั ท่ีผลิต ปริมาณบรรจุ เป็นตน้ การใชส้ ารเคมคี วรเป็นลักษณะ First-in First-out ควรมีการก่าหนดตวั บุคคลท่ชี ดั เจน เพ่อื เปน็ ผรู้ บั ผดิ ชอบ ดแู ลการจดั เก็บ สารเคมี ควรมกี ารตรวจสอบสารเคมีทกุ ๆ คร่งึ ปี ควรก่าจัดสารเคมที ี่เสอ่ื มสภาพ เชน่ สีเปลี่ยน เปน็ ตะกอน หรือ สขี ุน่ รวมท้งั สารเคมีทฉี่ ลากลบเลือน หรอื ภาชนะบรรจเุ สียหาย 62
การจดั เกบ็ สารเคมี แยกการเก็บสารเคมีตามประเภทอนั ตราย จากนนั้ จงึ ค่อยวางเรยี ง ตามล่าดบั ตัวอกั ษร ไมค่ วรใช้ตดู้ ูดควนั เปน็ ทีเ่ ก็บสารเคมี เกบ็ สารเคมเี ข้าท่ี ภายหลังเสรจ็ สิน้ การปฏบิ ัติงานทุกคร้ัง สารเคมีไวไฟ ควรเกบ็ ตู้ควบคมุ อุณหภูมิ เพอ่ื ปอ้ งกันการตดิ ไฟ ไม่ควรเกบ็ สารเคมีบนชัน้ ในระดบั ทเ่ี หนือระดบั สายตาขนึ้ ไป ไมค่ วรวางขวดสารเคมซี ้อนกนั ในแนวตั้ง ไม่ควรเก็บสารเคมีในบริเวณทางเดิน บนั ได หรอื วางบนพ้ืน สารเคมีทกุ ตวั ควรมกี ารบันทกึ วนั ทไี่ ด้รับเข้ามาในหอ้ งปฏิบตั กิ ารและ วนั ทีเ่ ปดิ ใช้ 63
สารเคมที ไ่ี ม่ควรจดั เกบ็ รว่ มกนั (Incompatible chemicals) สารเคมี ไมค่ วรจดั เกบ็ รว่ มกนั สาเหตุ Highly toxic cyanide gas กรด Cyanide salts, Cyanide solution Highly toxic hydrogen sulfide gas กรด Sulfide salts, Sulfide Highly toxic chlorine gas solution อาจเกิดไฟไหม้ กรด ผงฟอกสี (Bleach) เกิดก๊าซไฮโดรเจนทตี่ ิดไฟได้ Oxidizing acid Alcohol, solvent อาจเกิดไฟไหม้ หรือระเบดิ (e.g.,nitric acid) Alkali metals น่้า (e.g.,sodium,potassium) Oxidizing agents Reducing agents (e.g.,nitric acid) 64
สารเคมี ไมค่ วรจดั เกบ็ รว่ มกนั สาเหตุ Hydrogen peroxide Acetone หากมกี รดและไดร้ บั ความ รอ้ น อาจเกดิ การระเบดิ Hydrogen peroxide Acetic acid หากได้รับความร้อน อาจเกดิ การ ระเบดิ Hydrogen peroxide Sulfuric acid อาจเกิดการระเบิด 65
การจัดการของเสยี จากหอ้ งปฏบิ ตั กิ าร ของเสยี อันตรายแตล่ ะประเภทควรท่าการเกบ็ ในขวดแกว้ แยกจากกัน ของเสียที่มีสว่ นประกอบเป็นนา่้ ควรเกบ็ ไวใ้ นขวดพลาสติกชนิด Polyethylene ไมใ่ ช้ขวดโลหะในการเกบ็ ของเสียทเี่ ปน็ กรด หรอื ด่าง ภาชนะที่บรรจขุ องเสียควรมีจุกปดิ แน่น ปิดฝาให้สนิท หลกี เล่ยี งการใชฝ้ าปิดท่ไี มค่ งทน เชน่ จุกคอร์ก หรือ แผน่ พาราฟลิ ์ม ไม่ควรใส่ของเสียในภาชนะจนเตม็ เพ่อื ปอ้ งกันการขยายตวั ของของเสีย ภาชนะทีใ่ ชบ้ รรจขุ องเสียควรมฉี ลากระบชุ นิดของของเสีย พรอ้ มท้ังระบุ วันทเ่ี กบ็ ของเสยี ควรเก็บของเสยี ในสถานทีท่ จี่ ัดไว้ เพื่อรอการก่าจดั ต่อไป 66
การจา่ แนกของเสียในหอ้ งปฏบิ ตั กิ าร ของเสยี ทไ่ี มอ่ ันตราย ของเสยี ทตี่ อ้ งบา่ บดั ของเสยี ทต่ี อ้ งสง่ กา่ จดั ท่สี ามารถปลอ่ ยทง้ิ เบือ้ งตน้ กอ่ นทง้ิ หรอื ได้เลย ก่อนสง่ บา่ บดั ระบบ Waste track บ่าบัดเบอ้ื งตน้ ท้งิ สง่ กา่ จดั 67
ของเสยี ท่ีไมอ่ นั ตรายทส่ี ามารถปลอ่ ยทง้ิ ไดเ้ ลย เกลือของโลหะท่ีไมเ่ ป็นพษิ และไมม่ แี อนไอออนท่เี ป็นพษิ หรอื มี อันตรายอยา่ งอน่ื ของเสียท่ีมนี ้่าเปน็ ตัวท่าละลาย และมีสารอนิ ทรยี ห์ รืออนินทรีย์ทไ่ี ม่เปน็ พิษ ละลายอยูไ่ ม่เกนิ 5 % ของแขง็ ทไ่ี ม่มสี ารเปน็ พษิ หรือมอี นั ตรายอย่างอ่นื เช่น เศษแกว้ ที่ สะอาด กระดาษกรอง ตัวดูดนา่้ 68
ของเสยี ที่ตอ้ งบ่าบดั เบ้อื งตน้ กอ่ นทง้ิ หรอื กอ่ นส่งบา่ บดั สารละลายกรดและเบส (VII, VIII) ท่าใหเ้ ป็นกลางแลว้ ท้ิงลงท่อนา้่ พร้อมทั้ง เปิดน้า่ ตามในปรมิ าณมากๆ ตวั ออกซไิ ดส์ ( III) รีดวิ ส์ดว้ ยตวั รดี วิ ส์ทเ่ี หมาะสมกอ่ นน่าสง่ เป็นของเสีย ประเภทอน่ื หรอื ท้งิ ลงท่อน้่าตามความเหมาะสม สารไวตอ่ น้า่ และ/หรืออากาศ ท่าลายด้วยน้่า/กรดอ่อน เช่น - สารละลายแอมโมเนยี มคลอไรด์ (พวกเมื่อไฮโดรไลส์แล้วได้ผลติ ภัณฑ์ ที่เป็นเบส เช่น โลหะไฮไดรด์หรอื ออร์แกโนเมทัลลิกรีเอเจนต์) - สารละลายโซเดียมไบคารบ์ อเนต (พวกทีเ่ มอ่ื ไฮโดรไลสแ์ ล้วได้ ผลติ ภัณฑ์ที่เป็นกรด เช่นแอซดิ เฮไลด์) แลว้ นา่ สง่ เปน็ ของเสยี ประเภทอนื่ หรอื ทง้ิ ลงทอ่ นา่้ ตามความเหมาะสม 69
ของเสยี ที่ตอ้ งบา่ บดั เบือ้ งตน้ กอ่ นทง้ิ หรอื กอ่ นส่งบ่าบดั ของแขง็ ทมี่ ตี วั ทา่ ละลายอนิ ทรยี ป์ นอยู่ เช่น ซิลกิ าทีเ่ หลอื จากการทา่ โครมาโทกราฟี ผ่ึงใหแ้ หง้ แลว้ ทิ้งเป็น waste ของแขง็ (XIII) สารละลายทป่ี ระกอบดว้ ยโลหะหนกั ในปรมิ าณนอ้ ยๆ ( 100 mg/L) ทา่ ให้เข้มขน้ ขน้ึ โดยการตง้ั ทิง้ ไว้ให้ระเหยแล้วท้ิงในสภาพท่ีเป็นสารละลาย เข้มขน้ ( VI) 70
ของเสยี ทต่ี อ้ งบา่ บดั /กา่ จดั ประเภทที่ 1 ของเสียพิเศษ (I: Special Waste) ประเภทที่ 2 ของเสียท่มี ีไซยาไนด์ (II: Cyanide Waste) ประเภทท่ี 3 ของเสยี ที่มสี ารออกซิแดนซ์ (III: Oxidizing Waste) ประเภทท่ี 4 ของเสียท่มี ีปรอท (IV: Mercury Waste) ประเภทที่ 5 ของเสียท่ีมสี ารโครเมต (V: Chromate Waste) ประเภทที่ 6 ของเสยี ทม่ี โี ลหะหนกั (VI: Heavy Metal Waste) ประเภทที่ 7 ของเสียทเ่ี ป็นกรด (VII: Acid Waste) ประเภทที่ 8 ของเสียอัลคาไลน์ (VIII: Alkaline Waste) ประเภทท่ี 9 ผลิตภัณฑป์ ิโตรเลยี ม (IX: Petroleum Products) ประเภทที่ 10 พวก Oxygenated (X: Oxygenated) 71
ประเภทท่ี 11 NPS Containing (XI: NPS Containing) ประเภทที่ 12 Halogenated (XII: Halogenated) ประเภทท่ี 13 (a): ของแข็งท่เี ผาไหมไ้ ด้ (XIIIa): Combustible Solid (b): ของแขง็ ทีไ่ ม่สามารถเผาไหมไ้ ด้ (XIIIb): Incombustible Solid ประเภทท่ี 14 ของเสยี ที่มนี า้่ เปน็ ตัวท่าละลายอ่ืนๆ (XIV: Miscellaneous Aqueous Waste) 72
73
อุปกรณจ์ า่ เปน็ เพอ่ื ใหเ้ กดิ วามปลอดภยั ในหอ้ งปฏิบตั กิ าร ระบบระบายอากาศ ตูเ้ ก็บสารละลายไวไฟ (Ventilation) (Flammable liquid storage) ต้ดู ูดควนั (Fume hood) อ้างลา้ งตาและทลี่ า้ งตวั ฉกุ เฉนิ อา่ งล้างอปุ กรณ์ (Emergency eyewash fountain and safety shower) (Laboratory sink) 74
อุปกรณป์ อ้ งกนั สว่ นบุคคลในหอ้ งปฏบิ ตั กิ าร (Personal protective equipment หรือ PPE) เสื้อกาว แว่นตา (Laboratory coat) (Eye protection) อปุ กรณช์ ว่ ยหายใจ และหนา้ กากปอ้ งกนั ไอระเหย (Respirator and face mask) ถงุ มอื รองเทา้ 75
การใชต้ ดู้ ดู ควนั ควรมีข้อพึงปฏิบัติ ดังน้ี 1. ระหว่างปฏบิ ัติงาน ฝาต้ดู ูดควัน (Sash) ตอ้ งเปิด ไมเ่ กิน 18 น้ิว 2. อปุ กรณ์ สารเคมีทใ่ี ชป้ ฏิบตั ิงานในตู้ดดู ควนั ควร อยูห่ ่างจากขอบฝาตู้ เขา้ ไปดา้ นในอยา่ งนอ้ ย 6 นิว้ 3. ควรเปิดพดั ลมของตู้ดดู ควันใหท้ ่างานตลอดเวลาท่ี มสี ารเคมีอยู่ภายในตูด้ ูดควนั 4. ไม่ควรใชต้ ู้ดดู ควันเปน็ ท่เี กบ็ สารเคมี 76
สถานที่ตดิ ตง้ั ควรอยใู่ นระยะห่างไมเ่ กิน 10 วินาที จากจุด ปฏิบตั ิงาน ไมค่ วรวางสิ่งของกีดขวางเส้นทางเพอ่ื ให้ ผู้ปฏิบัตงิ านสามารถเขา้ ถงึ ได้โดยสะดวก ควรใชร้ ะยะเวลาการลา้ งตา หรอื ล้างตวั ไม่ต่า กว่า 15 นาที 77
ขอ้ ควรปฏบิ ัตเิ มอื่ เกดิ การหกรวั่ ไหล (Spill) ของสารเคมภี ายในหอ้ งปฏบิ ตั กิ าร อปุ กรณป์ อ้ งกนั 1. แว่นตาปอ้ งกนั สารเคมี (Safety glasses) 2. เสอ้ื กาว หรือผ้ายางกันเปือ้ น 3. ถุงมือชนิดทนสารเคมี 4. รองเทา้ ควรเป็นรองเท้าชนดิ หุ้มส้น ไม่ควรใสร่ องเทา้ แตะ 5. อุปกรณ์ชว่ ยหายใจ กรณีที่สารเคมที ี่หกราดก่อใหเ้ กิดกา๊ ซพษิ 6. อุปกรณ์ทา่ ความสะอาด เชน่ ไม้ถพู ื้น ฟองนา่้ กระป๋องน่้า 78
สารเคมีทน่ี ยิ มใชท้ า่ ความสะอาด Calcium bentonite ใชไ้ ด้กับสารเคมสี ่วนใหญ่ยกเว้น Hydro fluoric acid Sodium bisulfate , Monosodium phosphate ใชก้ ับสารเคมีทีเ่ ปน็ ดา่ ง Sodium bicarbonate, Sodium carbonate, Calcium carbonate ใช้กบั สารเคมีท่ีเปน็ กรด ถา่ นกมั มันต์ (Activated carbon) สามารถใชก้ ับสารเคมีในกลมุ่ ท่เี ป็นตัว ท่าละลาย Sodium thiosulfate ใช้กับสารเคมกี ลุ่มไซยาไนท์ (Cyanides) 79
หลักการของการดบั เพลงิ ทา่ ใหเ้ ยน็ ลง เพ่อื ลดพลงั งานและหยุดปฏิกิรยิ า เช่น ดบั ไฟดว้ ยน่้า กลบไฟ เพอื่ ปอ้ งกนั การเพ่ิมของออกซเิ จน เช่น ดับไฟด้วยโฟม หรือคารบ์ อนไดออกไซด์ หยุดการเกดิ ปฏกิ ริ ยิ า โดยกา่ จัดพวก free radical เช่น ดับไฟ ด้วย Halons (Halogenated Hydrocarbons) ก่าจดั เชอื้ เพลงิ เชน่ ดับไฟโดยการปดิ วาลว์ ถังแกส๊ หรอื ทอ่ แกส๊ 80
การปฐมพยาบาล ตง้ั สติ อยา่ ตกใจ ขอความช่วยเหลือ ปฐมพยาบาลเบอื้ งต้น ชว่ ยหายใจ ให้อากาศเขา้ ปอดสะดวก คลายเส้อื ผา้ ให้หลวม หา้ มเลอื ด 81
82
Search
