อารยธรรมโรมัน

อารยธรรมโรมัน ธญั ชนก สโุ ชวรพนั ธ์ ม เลขที

คํา นาํ รายงานเล่มนจี ดั ทําขนึ เพอื เปนสว่ นหนงึ ของวชิ า ประวตั ิศาสตร์ ชนั มธั ยมศึกษาปที เพอื ใหไ้ ดศ้ ึกษา หาความรใู้ นเรอื งอารยธรรมโรมนั และไดศ้ ึกษาอยา่ ง เขา้ ใจเพอื เปนประโยชนก์ ับการเรยี น ผจู้ ดั ทําหวงั วา่ รายงานเล่มนจี ะเปนประโยชนก์ ับผู้ อ่านทีกําลังหาขอ้ มูลเรอื งนอี ยู่ หากมขี อ้ แนะนาํ หรอื ขอ้ ผดิ พลาดประการใด ผจู้ ดั ทําขอนอ้ มรบั ไวแ้ ละ ขออภัยมา ณ ทีนดี ว้ ย ผจู้ ดั ทํา

สารบญั ภูมิศ า ส ต ร์ ม ร ด ก ข อ ง อ า ร ย ธ ร ร ม โ ร มั น โ ร มั น ด้ า น ก า ร ป ก ค ร อ ง ด้ า น เ ศ ร ษ ฐ กิ จ ด้ า น สั ง ค ม ด้ า น เ ก ษ ต ร ก ร ร ม ด้ า น ก า ร ค้ า ด้ า น อุ ต ส า ห ก ร ร ม ด้ า น ว ร ร ณ ก ร ร ม ก า ร ก่ อ ส ร้า ง แ ล ะ สถาปตยกรรม

อารยธรรมโรมนั มศี ูนยก์ ลางอยูท่ ีแหลม อิตาลี เปนอารยธรรมของพวกอินโด-ยูโร เปยนเผา่ ละติน (Latin) ซงึ อพยพจากทาง ตอนเหนือมาตังถินฐานในแหลมอิตาลีเมอื ประมาณ 1,000 ปก่อนครสิ ต์ศักราช และ เรยี กตัวเองวา่ “โรมนั ” พวกโรมนั ได้ขยาย อิทธิพลเข้าครอบครองดินแดนทีเปน ศูนยก์ ลางความเจรญิ ของอารยธรรมเฮล เลนิสติกซงึ สลายเมอื ประมาณป 146 ก่อน ครสิ ต์ศักราช และดินแดนอืนๆ ทังในยุโรป และแอฟรกิ าเหนือ ทําให้อารยธรรมของ โลกตะวนั ออกซงึ ผสมผสานอยูใ่ น อารยธรรมกรกี ได้ขยายเข้าไปในทวปี ยุโรป และเปนรากฐานของอารยธรรมตะวนั ตกในปจจุบนั กขปาอรจขงจโยจยั รกัาสมยรง่ นั อวเสรํานรรมดิาจิ รสคจดะํักาือินบครแสัญวอดภรบนทารกพตดีสา่่งาิโภรรงเมูปสมๆศิ รกนั นามิคขสากรยนตอาารรหงยข์ขลอแอยาําลางยนะยแรากอหอ้ จอํายลทงนมปียทาองิ โจัพิตดใขหโายรอญลมมงี ปีโนั่เหรจมนจนั ือัย

สภาพภมู ศิ าสตร์ของแหลมอิตาลี แหลมอิตาลีตังอยูก่ ึงกลางทะเลเมดิเตอรเ์ รเนียน ระหวา่ งคาบสมุทร บอลข่านและคาบสมุทรไอบเี รยี ซงึ สะดวกต่อการติดต่อกับเอเชยี ไมเนอรแ์ ละยุโรปตอนใต้ นอกจากนีรูปรา่ งของแหลมอิตาลียงั เปรยี บ เสมอื นรองเท้าบูตทียนื เข้าไปในทะเลเมดิเตอรเ์ รเนียน ทําให้สามารถ ติดต่อกับดินแดนรอบๆ ทะเลเมดิเตอรเ์ รเนียน โดยเฉพาะตอนเหนือ ของทวปี แอฟรกิ า อนึง ตอนเหนือของแหลมอิตาลีแมจ้ ะมเี ทือกเขาแอ ลป (Alps) ขวางกันแต่ชาวโรมนั ก็สามารถติดต่อกับดินแดนตอน กลางของยุโรปได้ไมย่ ากนักเนืองจากมชี อ่ งเขาทีสามารถเดินทางผา่ น ได้ นอกจากนีชายฝงทะเลทียาวเหยยี ดของแหลมอิตาลีก็ชว่ ยให้ชาว โรมนั ติดต่อกับดินแดนอืนๆได้สะดวก ลักษณะทีตังดังกล่าวแมจ้ ะเคย เปนจุดอ่อนทีเปดโอกาสให้ศัตรูทีเข้มแข็งกวา่ เข้ามารุกรานชาวโรมนั สมยั โบราณได้โดยง่าย แต่ในทางตรงข้าม ชาวโรมนั ก็ใชป้ ระโยชน์จาก สภาพภมู ศิ าสตรข์ องตนในการรุกรานดินแดนอืนๆ ทัวทุกทิศ จน ขยายอํานาจเปนจักรวรรดิโรมนั ในเวลาต่อมา สภาพภมู ศิ าสตรข์ องแหลมอิตาลียงั มี ส่วนสําคัญในการหล่อหลอมเอกภาพ ของชาวโรมนั ลักษณะภมู ปิ ระเทศของ แหลมอิตาลี แมจ้ ะมเี ทือกเขาอะเพนไนน์ (Apennine) ทอดขนานตามความยาว ของรองเท้าบูต แต่เทือกเขานีก็ไมส่ ูงชนั เหมอื นกับภเู ขาในดินแดนกรกี จึงไมเ่ ปน อุปสรรคต่อการติดต่อค้าขายภายในและ การรวมอํานาจสู่ศูนยก์ ลาง นอกจากนี แหลมอิตาลียงั มพี นื ทีราบเชงิ เขาทีมดี ิน อุดมสมบูรณ์ รวมทังมภี มู อิ ากาศทีอบอุ่น ชว่ ยให้การเพาะปลกู ได้ผลดี ชาวโรมนั จึง มเี ศรษฐกิจรุง่ เรอื ง สามารถขยายตลาด การค้าภายในดินแดนของตนและไมต่ ้อง พงึ พาการค้าต่างประเทศมากนัก

มรดกของอารยธรรมโรมนั ชาวโรมนั ได้ใชเ้ วลานานกวา่ 600 ปในการผสมผสาน และหล่อหลอมอารยธรรมของตน ซงึ ได้เผยแพรไ่ ปทัว จักรวรรดิโรมนั ทีกวา้ งใหญ่ ความโดเด่นของอารยธรรม โรมนั เกิดจากรากฐานทีแข็งแรง ซงึ ได้รบั จากอารยธรรม กรกี และอารยธรรมของดินแดนรอบๆ ทะเล เมดิเตอรเ์ รเนียนผสานกับความเจรญิ ก้าวหน้าทีเปน ภมู ปิ ญญาของชาวโรมนั เองทีพยายามคิดค้นและสรา้ ง ระบบต่างๆ เพอื ดํารงความยงิ ใหญ่ของจักรวรรดิโรมนั ไว้ ทําให้จักรวรรดิโรมนั เจรญิ ก้าวหน้า ทังด้านการปกครอง เศรษฐกิจ และสังคม

ด้านการปกครอง ด้านการปกครอง อารยธรรมด้านการปกครองเปนภมู ปิ ญญาของ ชาวโรมนั ทีได้พฒั นาระบอบการปกครองของตนขึนเปนระบอบ สาธารณรฐั และจักรวรรดิ เพอื สรา้ งความแข็งแกรง่ ให้กับจักรวรรดิโรมนั จุดเด่นของการปกครองแบบโรมนั คือการให้พลเมอื งมสี ่วนรว่ มในการ บรหิ ารราชการส่วนกลาง และการปกครองโดยใชห้ ลักกฎหมาย การปกครองส่วนกลาง พลเมอื งโรมนั แต่ล่ะกล่มุ ทังชนชนั สูง สามญั ชน และทหาร ต่างมโี อกาสเลือกผูแ้ ทนของตนเข้าไปบรหิ าร ประเทศรวม 3 สภา คือ สภาซเี นต (Senate) ซงึ เปนตัวแทนของกล่มุ แพ ทรเิ ซยี น (Patricians) หรอื ชนชนั สูง สภากองรอ้ ย (Assembly of Centuries) ซงึ เปนตัวแทนของกล่มุ ทหารเหล่าต่างๆ และราษฎร (Assembly of Tribes) ซงึ เปนตัวแทนของพวกพลีเบยี น (Ple-beians) หรอื สามญั ชนเผา่ ต่างๆ รวม 35 เผา่ แต่ละสภามหี น้าทีและอํานาจแตก ต่างกัน รวมทังการคัดเลือกเจ้าหน้าทีไปบรหิ ารงานส่วนต่างๆ แต่โดยรวม แล้วสภาซเี นตมอี ํานาจสูงสุด เพราะได้ควบคมุ การปกครองทังด้าน บรหิ าร นิติบญั ญัติ และตลุ าการ ตลอดจนกําหนดนโยบายต่างประเทศ ด้วย กฎหมายโรมนั โรมนั มกี ฎหมายมาตังแต่สมยั สาธารณรฐั ในระยะ แรกกฎหมายไมไ่ ด้เขียนเปนลายลักษณ์ การบงั คับใชก้ ฎหมายเปนไปตาม วนิ ิจฉัยของผูพ้ พิ ากษาซงึ เปนกล่มุ ชนชนั สูง ดังนันพวกสามญั ชนจึงเรยี ก รอ้ งให้เขียนกฎหมายเปนลายลักษณ์ ซงึ ต่อมาได้แกะสลักบนแผน่ ไมร้ วม 12 แผน่ เรยี กวา่ กฎหมายสิบสองโต๊ะ (Twelve Tables) ความโดดเด่น ของกฎหมายโรมนั คือ ความทันสมยั เพราะมกี ารปรบั ปรุงแก้ไขเพมิ เติม ให้สอดคล้องกับโครงสรา้ งการปกครองทีเปลียนเปนระบอบจักรวรรดิ และสภาพแวดล้อมของประชาชนในทุกส่วนของจักรวรรดิ นอกจากนี ตลุ าการชาวโรมนั ยงั มสี ่วนทําให้เกิดการยอมรบั หลักการพนื ฐานของ กฎหมายวา่ ประชาชนทุกคนมคี วามเสมอภาคกันภายใต้กฎหมาย ซงึ รวม ถึงกระบวนการยุติธรรมทียดึ เปนแบบอยา่ งปฏิบตั ิต่อมาถึงปจจุบนั คือ ให้สันนิษฐานวา่ ผูต้ ้องหาทุกคนเปนผูบ้ รสิ ุทธิไวก้ ่อน จนกวา่ จะมหี ลักฐาน ยนื ยนั แน่ชดั วา่ มกี ารกระทําความผดิ กฎหมายโรมนั เปนมรดกทางอารยธรรมทีสําคัญ เพราะเปนพนื ฐานของหลักกฎหมายของประเทศต่างๆในทวปี ยุโรป และยงั มอี ิทธิพล อยา่ งมากต่อกฎและข้อบงั คับของศาสนาครสิ ต์

ด้านเศรษฐกิจ จักรวรรดิโรมนั มนี โยบายส่งเสรมิ การผลิตทางด้าน เกษตรกรรม และอุตสาหกรรม รวมทังการค้ากับดินแดน ภายในและภายนอกจักรวรรดิ ด้านสั งคม จักรวรรดิโรมนั มคี วามเจรญิ ด้านสังคมมาก ทีสําคัญ ได้แก่ ภาษา การศึกษา วรรณกรรม การก่อสรา้ ง และ สถาปตยกรรม วทิ ยาการต่างๆ และวถิ ีดํารงชวี ติ ของชาวโรมนั ด้านเกษตรกรรม เดิมชาวโรมนั ในแหลมอิตาลีประกอบเกษตรกรรมเปน หลัก และพงึ พงิ การผลิตภายในดินแดนของตน ต่อมาเมอื จักรวรรดิโรมนั ขยายอํานาจออกไปครอบครองดินแดนอืนๆ การเพาะปลกู พชื และข้าวในแหลมอิตาลีเรมิ ลดลง เนืองจากรฐั ส่งเสรมิ ให้ดินแดนอืนๆ นอกแหลมอิตาลีปลกู ข้าว โดยวธิ ีการ ปฏิรูปทีดิน ดินแดนทีปลกู ข้าวส่วนใหญ่อยูใ่ นแควน้ กอล (Gaull) เขตประเทศฝรงั เศสปจจุบนั และตอนเหนือของแอฟรกิ า ส่วน พนื ทีการ เกษตรในแหลมอิตาลีส่วนใหญ่เปลียนไปทําไรอ่ งุ่น และเลียงสัตว์

ด้านการค้า การค้าในจักรวรรดิโรมนั รุง่ เรอื งมาก มที ังการค้ากับดิน แดนภายในและนอกจักรวรรดิ ปจจัยสําคัญทีทําให้การ ค้าเจรญิ รุง่ เรอื ง ได้แก่ ขนาดของดินแดนทีกวา้ งใหญ่ และจํานวนประชากร ซงึ เปนตลาดขนาดใหญ่สามารถ รองรบั สินค้าต่างๆได้มาก นอกจากนีการจัดเก็บภาษี การค้าก็อยูใ่ นอัตราตาและยงั มกี ารใชเ้ งินสกลุ เดียวกัน ทัวจักรวรรดิ ประกอบกับภายในจักรวรรดิโรมนั มี ระบบคมนาคมขนส่งทางบก คือ ถนนและสะพานที ติดต่อเชอื มโยงกับดินแดนต่างๆ ได้สะดวก ทําให้การ ติดต่อค้าขายสะดวกรวดเรว็ การค้ากับดินแดนนอก จักรวรรดิโรมนั ทีสําคัญได้แก่ ทวปี เอเชยี โดยเฉพาะ การค้ากับอินเดียซงึ ส่งสินค้าประเภทเครอื งเทศ ผา้ ฝาย และสินค้าฟุมเฟอยต่างๆ สําหรบั ชนชนั สูงเข้ามา จําหน่าย โดยมกี รุงโรมและนครอะเล็กซานเดรยี ใน อียปิ ต์เปนศูนยก์ ลางการค้าทีสําคัญ ด้านอุตสาหกรรม ความรุง่ เรอื งทางกาค้าของจักรวรรดิโรมนั ส่งเสรมิ ให้มกี าร ผลิตสินค้าอุตสาหกรรมอยา่ งกวา้ งขวาง ดินแดนทีมกี าร ประกอบอุตสาหกรรมทีสําคัญได้แก่ แหลมอิตาลี สเปน และ แควน้ กอล ซงึ ผลิตสินค้าประเภทเครอื งปนดินเผาและสิง ทอ อยา่ งไรก็ตาม อุตสาหกรรมในเขตจักรวรรดิโรมนั ส่วน ใหญ่เปนอุตสาหกรรมขนาดเล็กทีใชแ้ รงงานคนเปนหลัก

ด้านวรรณกรรม โรมนั ได้รบั อิทธิพลด้านวรรณกรรมจากกรกี ประกอบกับได้ รบั การส่งเสรมิ จากจักรพรรดิโรมนั จึงมผี ลงานด้าน วรรณกรรมจํานวนมากทังบทกวแี ละรอ้ ยแก้ว มกี ารนํา วรรณกรรมกรกี มาเขียนเปนภาษาละตินเพอื เผยแพรใ่ นหมู่ ชาวโรมนั และยงั มผี ลงานด้านประวตั ิศาสตร์ นัก ประวตั ิศาสตรโ์ รมนั ทีมชี อื เสียงคือ แทซอิ ุส (Tacitus) ซงึ วพิ ากษ์การใชช้ วี ติ ฟุมเฟอยของชาวโรมนั ส่วนกวที ีมชี อื เสียง มากทีสุดคนหนึงของโรมนั คือ ซเิ ซโร (Cicero) ซงึ มผี ลงาน จํานวนมากรวมทังการแสดงความคิดเห็นทางการเมอื ง ภาษาละติน ชาวโรมนั พฒั นาภาษาละตินจากตัว พยญั ชนะในภาษากรกี ทีพวกอีทรสั คันนํามาใชใ้ น แหลมอิตาลี ภาษาละตินมพี ยญั ชนะ 23 ตัว ใชก้ ันแพร่ หลายในมหาวทิ ยาลัยของยุโรปสมยั กลาง และเปน ภาษาทางราชการของศาสนาครสิ ต์นิกาย โรมนั คาทอลิกมาจนถึงศตวรรษ 1960 นอกจากนี ภาษาละตินยงั เปนภาษากฎหมายของประเทศในยุโรป ตะวนั ตกนานหลายรอ้ ยปและเปนรากของภาษาใน ยุโรป ได้แก่ ภาษาอังกฤษ ฝรงั เศส สเปน โปรตเุ กส และโรมาเนีย ภาษาละตินยงั ถูกนําไปใชเ้ ปนชอื ทาง วทิ ยาศาสตรเ์ ชน่ เดียวกับภาษากรกี ด้วย

การก่อสร้างและ สถาปตยกรรม การก่อสรา้ งและสถาปตยกรรม ผลงานด้านการ ก่อสรา้ งเปนมรดกทียงิ ใหญ่ของชาวโรมนั โรมนั เรยี นรูพ้ นื ฐานและเทคนิคการก่อสรา้ ง การวางผงั เมอื งและระบบ ระบายนาจากกรกี จากนันได้พฒั นาระบบก่อสรา้ งของ ตนเอง ชาวโรมนั ได้สรา้ งผลงานไวเ้ ปนจํานวนมาก เชน่ ถนน สะพาน ท่อส่งนาประปา อัฒจันทรค์ รงึ วงกลม สนามกีฬา ฯลฯ อนึง ในสมยั นีมกี ารใชป้ ูนซเี มนต์เปนวสั ดกุ ่อสรา้ งอย่าง แพรห่ ลาย นอกจากผลงานด้านการก่อสรา้ งแล้ว โรมนั ยงั มี ผลงานด้านสถาปตยกรรมซงึ ได้รบั ยกยอ่ งวา่ เปนศิลปกรรม ทีงดงามจํานวนมาก เชน่ พระราชวงั วหิ าร โรงละครสรา้ ง เปนอัฒจันทรค์ รงึ วงกลม ฯลฯ อยา่ งไรก็ตาม แมว้ า่ โรมนั จะ รบั สถาปตยกรรมกรกี เปนต้นแบบงานสถาปตยกรรมของ ตน แต่ชาวโรมนั ก็ได้พฒั นารูปแบบทีเปนเอกลักษณ์ของตน ด้วย เชน่ ประตู วงโค้ง และหลังคาแบบโดม โคลอสเซยี ม สถานทีบนั เทิงของชาวโรมนั

วถิ ีชวี ติ ของชาวโรมนั ความเจรญิ รุง่ เรอื งของจักรวรรดิโรมนั ทําให้ชนชนั สูง ชาวโรมนั และผูม้ ฐี านะมงั คังดํารงชวี ติ อยา่ งฟุมเฟอย หรูหรา ทังการสรา้ งคฤหาสน์ทีโอ่อ่า สุขสบาย มสี ิง บาํ เรอความสะดวกครบถ้วน ลักษณะเด่นทีสะท้อนถึง วถิ ีชวี ติ ทีหรูหราของชาวโรมนั คืออ่างอาบนา ซงึ มที ังที อยูใ่ นบา้ นและทีอาบนาสาธารณะ ในทางตรงข้าม ประชาชนส่วนใหญ่มฐี านะยากจน โดยเฉพาะในกรุงโรม มคี นจนจํานวนมากซงึ มชี วี ติ ยากจน ส่วนใหญ่มอี าชพี รบั จ้างและขาดสวสั ดิการ ลักษณะเชน่ นีสะท้อนถึง ปญหาสังคมของเมอื งใหญ่ทีเจรญิ ก้าวหน้าทางด้าน วตั ถุ แต่มกั ประสบปญหาด้านคณุ ภาพชวี ติ ของ ประชาชน โดยสรุป อารยธรรมสมยั โบราณคือเมโสโปเตเมยี และอียปิ ต์ แมจ้ ะมแี หล่งกําเนิดอยูใ่ นเขตทวปี เอเชยี และ ทางตอนเหนือของแอฟรกิ า แต่ความเจรญิ ส่วนใหญ่ กลับเปนรากฐานของอารยธรรมตะวนั ตก เนืองจากกรกี และโรมนั รบั เอาความเจรญิ ของอารยธรรมอียปิ ต์และเม โสโปเตเมยี ไปพฒั นาและผสมผสานกลมกลืนเปน อารยธรรมของตน ซงึ ได้ลืบทอดไปสู่ทวปี ยุโรปพรอ้ มกับ การขยายตัวของจักรวรรดิโรมนั ทําให้อารยธรรมตะวนั ตกหล่อหลอมขึนจากความหลากหลาย ส่วนอารยธรรม จีนและอินเดียเปนอารยธรรมหลักของอารยธรรมตะวนั ออกโบราณทีได้รบั อิทธิพลจากโลกภายนอกไมม่ ากนัก เปนพลให้พฒั นาการของอารยธรรมตะวนั ออกและ อารยธรรมตะวนั ตกในเวลาต่อมาต่างมเี อกลักษณ์ของ ตนเอง