การรักษาดุลยภาพของร่างกายมนุษย์

บทเรยี นออนไลนป์ ระกอบการสอนรายวิชา วิทยาศาสตร์ชวี ภาพ กลมุ่ สาระการเรยี นรูว้ ิทยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี การรักษาดลุ ยภาพ HOMEOSTASIS ครูผู้สอน ธนชนก พฤฒพิ ันธ์พิศทุ ธ์

การรกั ษาดุลยภาพ การรักษาดลุ ยภาพ (Homeostasis) o การรักษาสภาพแวดลอ้ มกายในส่ิงมชี ีวัตใหส้ มดุล และเหมาะสมตอ่ การดารงชวี ติ o การรกั ษาสมดุลในรา่ งกายที่ควรรูจ้ กั มี 5 รูปแบบ ได้แก่ 1. การรกั ษาดุลยภาพของนา้ ในรา่ งกาย 2. การรกั ษาดลุ ยภาพของแรธ่ าตใุ นรา่ งกาย 3. การรักษาดลุ ยภาพของกรด-เบสในเลอื ด 4. การรักษาดุลยภาพของอุณหภมู ิกายในร่างกาย 5. ระบบกูมิคมุ้ กัน 1 การรักษาดลุ ยภาพน้าและสารในร่างกาย (Water & Substances Homeostasis) o ร่างกายมนุษยม์ ีนา้ ประมาณร้อยละ 65 - 70 ของนา้ หนักตวั o น้าสามารถพบไดท้ งั้ ภายนอกเซลล์ และภายในเซลลข์ องสงิ่ มีชีวิต o หนา้ ที่ • ตวั กลางในการเกดิ ปฏิกริ ิยาเคมี • ช่วยปรบั อุณหภูมิของร่างกาย • ชว่ ยลาเลยี งแกส๊ สารอาหาร และของเสีย o ในแตล่ ะวันตอ้ งดม่ื น้าใหเ้ พียงพอตอ่ ความตอ้ งการของร่างกาย เพื่อทดแทนนา้ สว่ นที่ร่างกายสญู เสียไป จากการขับถา่ ย การหายใจ และการระเหยผ่านทางผิวหนงั o การสูญเสียน้าข้ึนอยู่กบั อุณหภมู ิ และ ความชน้ื ในอากาศ o อวัยวะทีม่ บี ทบาทสาคญั คือ ไต (kidney) - ช่วยกาจดั ของเสยี ท่เี กิดจากการสลายโปรตนี + กรดนวิ คลอี ิก - ช่วยรกั ษาดลุ ยภาพของน้า ว30101 วทิ ยาศาสตร์ชีวภาพ 1 ครูผสู้ อน ธนชนก พฤฒพิ ันธ์พิศุทธ์

การรักษาดลุ ยภาพ ระบบขบั ถา่ ย ประกอบดว้ ย • ไต (Kidney) • ทอ่ ไต (Ureter) • กระเพาะปั สสาวะ (Urinary bladder) • ทอ่ ปั สสาวะ (Urethra) ไต (Kidney) o ทาหน้าท่ี - รักษาสมดุลของน้าในรา่ งกาย - กาจดั ของเสียท่ีมีไนโตรเจนเป็ นองคป์ ระกอบ ได้แก่ ยูเรีย (Urea) - ได้จากการย่อยสลายโปรตีน หรอื กรดนิวคลอิ ิก - อาศยั 3 ขนั้ ตอน ไดแ้ ก่ 1. การกรอง (Fitration) : กรองของเสยี จากเลอื ด → หนว่ ยไต 2. การดดู กลบั (Reabsorption) : ดูดกลบั สารท่ียงั มปี ระโยชน์จากหน่วยไต → เลอื ด 3. การหลงั่ (Secretion) : หลงั่ ของเสียทยี่ งั คา้ งอยใู่ นเลอื ด ) → หนว่ ยไต o ภายในไต มีโครงสรา้ งเลก็ ๆ ท่ชี ว่ ยในการกาจดั ของเสยี เรยี กว่า หน่วยไต (Nephron) ว30101 วทิ ยาศาสตรช์ วี ภาพ 2 ครูผสู้ อน ธนชนก พฤฒพิ ันธ์พิศทุ ธ์

การรักษาดลุ ยภาพ หนว่ ยไต (Nephron) 1. โกลเมอรูลัส (Glomerulus) ประกอบด้วย • เป็ นกลุ่มหลอดเลือดฝอยทแี่ ตกแขนงมาจาก Renal artery • ส่งเลอื ดทมี่ ีของเสียมากรองท่หี น่วยไต 2. โบว์แมนแคปซูล (Bowman's capsule) • เป็ นเยอ่ื ท่ีล้อมรอบโกลเมอรูลัสไว้ • เพิ่มความสามารถในการกรองสารจากเลอื ด → หนว่ ยไต ** ท้ังโกลมอรูลสั + โบว์แมนแคปซูล ไมย่ อมให้สารที่มีขนาดใหญเ่ ข้าสู่หนว่ ยไต ตัวอย่างเชน่ โปรตีน, เซลล์เมด็ เลือด และเกลด็ เลือด ** 3. ท่อหน่วยไต (Renal tubule) ทาหนา้ ท่ี ดดู กลบั สารทีย่ งั มีประโยชน์ทห่ี ลงเข้ามาในหน่วยไต เช่น กลูโคส, กรดอะมิโน (ดูดกลบั ทั้งหมด) น้า และไออนตา่ ง ๆ (ดดู กลับแค่บางส่วน) หลั่งสารพิษ ของเสียที่ยังตกค้างอยู่ในเลอื ด → หน่วยไต 4. ท่อรวม (Collecting duct) ของเหลวท่ีผ่านท่อหนว่ ยไตแลว้ เม่อื เข้าสู่ทอ่ รวมจะเรียกว่า “ปั สสาวะ (Urine)\" ทาหน้าท่ี О ดูดกลบั นา้ О รวบรวมปั สสาวะจากหนว่ ยไตตา่ ง ๆ และส่งไปยัง กรวยไต → ท่อไต → กระพาะปั สสาวะ → ทอ่ ปั สสาวะ (Renal pelvis) (Ureter) (Urinary bladder) (Urethra) ว30101 วิทยาศาสตร์ชวี ภาพ 3 ครูผสู้ อน ธนชนก พฤฒพิ ันธ์พิศทุ ธ์

การรักษาดุลยภาพ ว30101 วทิ ยาศาสตรช์ ีวภาพ 4 ครูผสู้ อน ธนชนก พฤฒพิ ันธ์พิศทุ ธ์

การรกั ษาดุลยภาพ การรักษาดลุ ยภาพของน้าในร่างกาย → สมองส่วนไฮโพทาลามสั (Hypothalamus) ควบคมุ ปริมาณน้าในร่างกายใหอ้ ยู่ในสภาวะสมดุล → โดยกระตุ้นต่อมใต้สมองส่วนหน้า (Anterior pituitary gland) → ใหห้ ลง่ั ฮอรโ์ มนแอนติไดยูเรดิก (Antidiuretic Hormone; ADH) → กระตุ้น ท่อรวม ใหด้ ดู นา้ กลบั เพื่อลดการสูญเสยี นา้ ทางปั สสาวะ ว30101 วิทยาศาสตร์ชวี ภาพ 5 ครูผสู้ อน ธนชนก พฤฒพิ ันธ์พิศทุ ธ์

การรักษาดุลยภาพ แผนผังสรุปการรกั ษาดลุ ยภาพของน้าในร่างกาย เหงอื่ ออกมาก ดมื่ นา้ มาก ปรมิ าณน้าในรา่ งกาย สมดลุ รา่ งกายสญู เสียนา้ ร่างกายมนี ้ามาก ความเขม้ ข้นของเลอื ด ดืม่ น้า ความเขม้ ข้นของเลอื ด สูง ต่า เพิ่มการกระตนุ้ กระหายนา้ ลดการกระตุ้น ไฮโพทาลามสั ไฮโพทาลามสั กระตุ้น กระตุน้ ต่อมใตส้ มองส่วนหน้า ตอ่ มใต้สมองส่วนหน้า ใหห้ ลง่ั ADH มากข้นึ ให้หลั่ง ADH นอ้ ยลง ท่อหนว่ ยไต + ท่อรวม ปั สสาวะมปี รมิ าณ ปั สสาวะมปี ริมาณ ท่อหน่วยไต + ทอ่ รวม เพิ่ มการดูดกลับน้า นอ้ ย มาก ลดการดดู กลับนา้ ว30101 วทิ ยาศาสตรช์ วี ภาพ 6 ครูผสู้ อน ธนชนก พฤฒพิ ันธ์พิศทุ ธ์

การรักษาดลุ ยภาพ การรักษาดลุ ยภาพของเร่ธาตใุ นร่างกาย → แร่ธาตทุ ่สี าคญั ตอ่ ร่างกาย เช่น โซเดยี ม และโพเทสเซยี ม ซ่งึ มคี วามสาคญั ต่อการทางานของระบบประสาท → ถูกควบคมุ สมดุลโดย ตอ่ มหมวกไต (Adrenal gland) → ผลติ ฮอรโ์ มนแอลโดสเตอโรu (Aldosterone) → กระตนุ้ ทอ่ หน่วยไต ดดู กลบั โซเดยี ม (Na+) และ น้า เขา้ สู่เลอื ด เพ่ือทาให้เกดิ ความสมดุล แผนผังสรุปการรกั ษาดุลยภาพของแรธ่ าตใุ นร่างกาย ปริมาณโซเดยี มตา่ กระตนุ้ ต่อมหมวกไต หลงั่ แอลโดสเตอโรน กระตุ้น ท่อหน่วยไต + ท่อรวม ดูดกลบั โซเดยี ม + นา้ จากหนว่ ยไตเข้าส่รู ะบบหมนุ เวยี นเลอื ด รา่ งกายมีปริมาณโซเดยี มในสภาวะสมดุล ว30101 วิทยาศาสตร์ชวี ภาพ 7 ครูผสู้ อน ธนชนก พฤฒพิ ันธ์พิศุทธ์