อิเหนา

อเิ หนา By Amani Chapakiya

บทนา • อเิ หนาเป็นนิทานองิ พงศาวดารของประเทศชวา (อนิ โดนีเซีย) • นิทานเรือ่ งนีม้ าจากความเชื่อ • ต่อมาอเิ หนาแพรม่ าถงึ มลายู(มาเลเซีย) • เรือ่ งอิเหนาจงึ มีหลายสานวน • ตน้ ฉบับเก่าเปน็ หนังสือภาษาชวา ชื่อ ปันหยี สะมิหรัง ถูกเก็บไวท้ ี่ หอสมุดสมาคม ศลิ ปวทิ ยาเมืองบะตาเวีย

อเิ หนาในเมืองไทย • นทิ านอเิ หนาไดเ้ ร่ิมเขา้ มาในเมืองไทย ตัง้ แต่สมยั กรุงศรีอยุธยาดังที่สมเด็จเจา้ ฟา้ กรมพระ นครสวรรค์วรพนิ ิจ ไดป้ ระทานความคิดเหน็ ไวด้ ังนีว้ ่า “ผูท้ ีน่ าอเิ หนาเขา้ ไปเล่าในกรุงสยามครั้งกรุงเกา่ นัน้ คงเป็นชาวชวา หรือมลายู แตค่ งจะมีล่ามแปล ลา่ มนั้นน่าจะเป็นชาวมลายูตอนใต้ ซึ่งพูดไทยไดเ้ ปน็ เสียงชาวนอก และคามลายูทัง้ ปวงทีใ่ ชใ้ นเรือ่ งอเิ หนา จึงมีเสียงผันเป็นเสียงชาวนอก เพราะภาษาชวา และมลายู ปกติไมม่ ีเสียงสูงต่า ดังเช่น ดาฮา เปน็ ดาหา , สงิ คัสซารี เป็น สิงหัด ส่าหรี , บายัน เป็นบาหยนั , วายัง เปน็ วา่ หยัง เปน็ ต้น”

นทิ านอิเหนาเข้ามาเมืองไทยตามที่สันนิษฐานกันว่า... สมเดจ็ พระเจ้าอยู่หัวบรมโกศ เจ้าฟ้าหญงิ กุณฑล เจา้ ฟ้าหญิงมงกุฎ หญงิ เชลยแหง่ ปัตตานี

หลักฐานทีเ่ กี่ยวกับเรื่องนีพ้ บวา่ ในหนังสือเรื่องอิเหนาพระราชนิพนธใ์ นรัชกาลที่ ๒ กล่าวอ้างไว้เปน็ เพลงยาว หน้า ๑๒๐๖-๑๒๐๗ ดังคาประพนั ธ์ว่าดังนี้ “อันอเิ หนาเอามาทาเป็นคาร้อง สาหรับงานการฉลองกองกุศล ครั้งกรุงเกา่ เจ้าสตรีเธอนพิ นธ์ แตเ่ รือ่ งตน้ ตกหายพลัดพลายไป หากพระองค์ทรงพภิ พปรารภเล่น ให้ราเตน้ เล่นละครคดิ กลอนใหม่ เติมแต้มต่อประดษิ ฐ์ไว้ บารุงใจไพร่ฟา้ ข้าแผ่นดนิ ”

สาหรับผูแ้ ต่งเรื่องอิเหนานั้น สมเด็จกรมพระยาดารงราชานุภาพ ไดป้ ระทาน อธิบายไวใ้ นคาอธบิ ายวา่ ด้วยบทละครเรือ่ งอเิ หนาฉบับหอสมุดวชิรญาณ เมื่อปี พ.ศ. ๒๔๖๔ วา่ ดังนี้ “บทละครเรือ่ งอิเหนา ซง่ึ เรียกรวมกันทั้ง ๓๘ เล่มสมุดไทยว่าพระราช นิพนธ์รัชกาลที่ ๒ นัน้ ที่จริงหาไดเ้ ป็นพระราชนิพนธ์ทัง้ หมดไม่ มีคาผู้หลัก ผูใ้ หญบ่ อกเล่าสืบมาวา่ พระราชนิพนธท์ รงไวเ้ พียงสึกชี คือเพียงจบเล่ม ๒๙ เล่มสมุดไทย ตอ่ ไปอีก ๕ เลม่ สมุดไทย วา่ เป็นของผูอ้ ืน่ แต่งเพม่ิ เตมิ ต่ออีก ภายหลัง แตใ่ ครเป็นผู้แตง่ ขอ้ นีก้ ลา่ วกนั เปน็ หลายอย่าง ไมม่ ีหลักฐานทีจ่ ะ สอบสวนใหร้ ูไ้ ด้เป็นแน่นอน”

•ทานองแต่งดว้ ย คาประพันธป์ ระเภทกลอนบทละคร ขนึ้ ตน้ บทดว้ ย เมือ่ นัน้ บัดนัน้ •ภาษาที่ใช้ในเรือ่ งอเิ หนา ภาษาชวา ภาษาบาลี สันสกฤต ภาษามลายู คาไทยโบราณ

บทพระราชนพิ นธเ์ รื่องอเิ หนาของพระบาทสมเด็จพระพุทธเลศิ หลา้ นภาลัย มีความดีเดน่ ครบทัง้ องค์หา้ ของละคร ตัวละครงาม รางาม รอ้ งไพเราะ พิณพาทยไ์ พเราะ กลอนไพเราะ

วรรณคดีสโมสรไดต้ ัดสินเมื่อปี พ.ศ. ๒๔๕๙ ให้บทละครเรือ่ งอิเหนาเป็น “ยอดของกลอนบทละคร”

จัดทาโดย นางสาวอามานี จะปะกียา รหัสนักศกึ ษา ๔๐๖๐๐๑๐๐๖ สาขาภาษาไทยครุศาสตรบ์ ัณฑติ