การสถาปนาอาณาจักรสุโขทัย

การสถาปนา อาณาจกั รสโุ ขทัย จัดทําโดย : นางสาวนนั ทิชา ถ่ินกาญจนวฒั นา ม.4/5 เลขท่ี 9

สารบัญ หน้า 0 การสถาปนา หน้า 7 หน้า 1 บุคคลสาํ คัญ หน้า 11 สารบัญ หน้า 4 แหล่งอา้ งองิ หน้า 23 อาณาจกั รสโุ ขทัย ชมุ ชนดัง้ เดิม 0

01 อาณาจกั ร สุโขทัย 1

อาณาจักรสโุ ขทัย เป็นรฐั ในอดตี รฐั หน่ึ ง ตงั้ อยบู่ นทร่ี าบล่มุ แมน่ ายม สถาปนาข้นึ ราวพทุ ธศตวรรษที่ 18 ในฐานะสถานี การค้า ของรฐั ละโว้ หลังจากนั้นราวปี 1782 พ่อขนุ บางกลางหาว และพ่อขนุ ผาเมืองได้รว่ มกันกระทําการยดึ อาํ นาจจากขอม สบาดโขลญลาํ พงเป็นผลสําเรจ็ และได้สถาปนาเอกราชให้ รฐั สโุ ขทยั เป็นอาณาจักรสุโขทยั และมีความเจรญิ รุง่ เรอื ง ตามลาํ ดบั และเพ่ิมถึงขีดสดุ ในสมัยพ่อขุนรามคําแหง มหาราช กอ่ นจะค่อย ๆ ตกตา และประสบปัญหาทงั้ จาก ปัญหาภายนอกและภายใน จนต่อมาถกู รวมเป็นส่วนหน่ึ ง ของอาณาจักรอยธุ ยาไปในท่สี ดุ 2

อาณาเขตของ อาณาจักรสโุ ขทยั ตงั้ อยบู่ นเส้นทางการค้า อาณาจักรสุโขทัย ผา่ นคาบสมทุ รระหวา่ งอา่ วเมาะตะมะ และ ที่ราบลมุ่ แม่นาโขงตอนกลาง มอี าณาเขต ทศิ เหนือ ดังนี้ มเี มอื งแพร่ (ปัจจุบันคือเแพร)่ ทิศใต้ เป็นเมอื งปลายแดนดา้ นเหนื อสุด มีเมืองพระบาง (ปัจจุบนั คือนครสวรรค์) ทศิ ตะวันตก เป็นเมืองปลายแดนด้านใต้ มีเมืองฉอด (ปัจจุบนั คือแมส่ อด) ทิศตะวันตก เป็นเมอื งชายแดนทีจ่ ะติดตอ่ เขา้ ไปยัง ถึงเมอื งสะค้าใกล้แมน่ าโขง ในเขตภาคอีสานตอนเหนื อ 3

02 ชุมชนดั้งเดมิ 4

ชมุ ชนดัง้ เดมิ บรเิ วณพ้ืนท่ีตอนล่างของลุม่ แมน่ าปิง ยม และน่ าน พบรอ่ งรอยหลกั ฐานการตงั้ หลักแหลง่ เป็นชุมชนขนาดเล็ก พบหลกั ฐานชุมชนโบราณใกลก้ ับเมืองสุโขทยั เก่า ไดแ้ ก่ แหล่งโบราณคดบี า้ นวังหาด ต.ตล่งิ ชนั อ.บา้ นด่านลานหอย ซง่ึ พบหลักฐานเครอื่ งมอื เครอ่ื งใชท้ ่ที ําจากโลหะ เชน่ หอก มดี เครอ่ื งประดบั ที่เป็นกําไลสํารดิ ลกู ปัดแกว้ ลกู ปัดหิน อาเกต ลกู ปัดหินคา นี เลยี น เหรยี ญตราดวงอาทติ ย์ และเศษภาชนะดนิ เผา นั บเป็นแหล่งโบราณคดี ลุ่มแม่นายมที่มีพัฒนาการทางดา้ นโลหะกรรม โดยเฉพาะความถนั ดในดา้ นการ ถลงุ เหล็กท่ีมอี ายปุ ระมาณ 2500 ปี มาจนถึงสมยั ทวารวดี 5

ชมุ ชนดง้ั เดมิ ชุมชนบรเิ วณปราสาทเขาปู่จ่า บ้านนาเชงิ คีรี ต.นาเชงิ คีรี อ.คีรมี าศ บนภูเขาเลก็ ๆ เชงิ เขาหลวงซง่ึ สูงจากระดบั พ้ืนดนิ ประมาณ 40 – 50 เมตร มีปราสาทก่อดว้ ย อฐิ ลกั ษณะศิลปะรว่ มสมยั ศิลปะเขมรแบบบาปวน ประมาณพทุ ธศตวรรษท่ี 17 เป็น โบราณสถานอิทธพิ ลเขมรทเ่ี ก่าแกท่ ส่ี ุดในเขตจังหวัดสโุ ขทยั ชมุ ชนโบราณทีบ่ รเิ วณ ปราสาทเขาปู่จา่ แสดงถึงพัฒนาการในการแปลงบ้านเป็นเมืองเล็ก ๆ ตรงเชงิ เขาซง่ึ ตาํ แหน่ งทีต่ งั้ ไม่ไกลจากเขาหลวงอนั เป็นแหลง่ แรธ่ าตุและสมุนไพรจากป่า มกี าร ติดตอ่ กบั ชุมชนภายนอกเป็นสังคมทไ่ี ม่โดดเด่ยี ว 6

03 การสถาปนา 7

การก่อตงั้ กรุงสุโขทยั อาณาจักรสโุ ขทยั ก่อตงั้ ข้ึนประมาณ พ.ศ. 1780 พ่อขุนศรอี นิ ทราทติ ย์ ทรงพระนาม เดิมว่า พ่อขนุ บางกลางหาว ทรงสถาปนาสโุ ขทยั ข้ึนมา สรา้ งความเป็นปึกแผน่ ให้กบั ชนชาตไิ ทย โดยขยาย เขตการปกครองออกไปอยา่ งกว้างขวาง สโุ ขทยั เป็นราชอาณาจกั รของชาติไทย อย่ปู ระมาณ 200 ปี จึงถกู รวมเขา้ เป็นส่วนหน่ึ งของอาณาจักรอยธุ ยา เม่อื พ.ศ. 1981 อาณาจกั รสโุ ขทยั ตงั้ อย่บู นเส้นทางการค้าผา่ น คาบสมุทรระหว่างอ่าวเมาะตะมะ และที่ราบล่มุ แมน่ าโขงตอนกลาง การสถาปณาเรม่ิ เกิดเม่อื ขอมเรม่ิ เส่ือมอาํ นาจลง ในราว พ.ศ. 1780 ไดม้ ผี นู้ ํ าสองทา่ น คือพ่อขุนบาง กลางหาวและพ่อขุนผาเมืองซง่ึ เป็นผนู้ ํ าคนไทยไดร้ ว่ มมอื กนั รวบรวมกาํ ลงั เข้าขบั ไลข่ อมและตงั้ ตนเป็น อิสระพรอ้ มทงั้ สถาปนากรุงสโุ ขทยั เป็นราชธานี ของอาณาจักรไทย และได้สถาปนาพ่อขุนบางกลางหาว เป็น กษัตรยิ ป์ กครองกรุงสุโขทยั ทรงพระนามว่าพ่อขนุ ศรอี ินทราทติ ย์ นั บเป็นกษัตรยิ พ์ ระองค์แรกแห่งราชวงศ์ สุโขทยั หรอื ราชวงศ์พระรว่ งนั บตงั้ แต่ พ.ศ 1792 เป็นต้นมาในระยะเรม่ิ ตน้ ของสถาปนากรุงสโุ ขทยั เป็น ราชธานี โดยเฉพาะในสมัยพ่อขนุ ศรอี นิ ทราทติ ย์ บ้านเมืองยังไม่มนั่ คงมากนั กคนไทย ยังอยกู่ ันอยา่ ง กระจัดกระจาย บางเมอื งยงั คงมีอสิ ระในการปกครองตนเอง ไมม่ กี ารรวมอํานาจไว้ ณ ศูนย์กลางเมอื งใด เมืองหน่ึ ง โดยตรงบางครงั้ จึงมีการทาํ ศึกสงครามกันเพื่อแย่งชงิ อาํ นาจ และขยายอาณาเขตของเมือง เม่อื ส้ินรชั สมัยพ่อขุนศรอี นิ ทราทติ ย์ พระราชโอรสองค์ใหญ่ คือพ่อขนุ บานเมอื งได้ข้นึ ครองราชย์ ในสมยั นี้ สโุ ขทยั ได้ขยายอาํ นาจทางการเมอื ง ด้วยการทาํ สงครามกับหัวเมืองตา่ งๆ โดยมพี ระอนชุ าคือ พระราม คําแหงเป็นกําลงั สําคัญซง่ึ ตอ่ มาพระองค์ ได้ข้นึ ครองราชยส์ ืบตอ่ จากพ่อขนุ บานเมอื ง ในสมัย พ่อขุนราม คําแหงมหาราช 8

พระองค์ทรงเป็นแม่ทพั ไปปราบหัวเมืองต่างๆ จนเป็นทเี่ กรงขามของอาณาจกั รอ่ืนๆ ดังนั้นเมอื่ พระองค์ข้ึนครองราชย์ จงึ มีหลายเมอื งท่ยี อมออ่ นน้ อม เข้ารว่ มอยกู่ ับอาณาจักร สโุ ขทยั โดยทพี่ ่อขนุ รามคําแหงมหาราชมไิ ดส้ ่งกองทพั ไปรบ ไดแ้ ก่ เมืองหงสาวดี เมอื ง สุพรรณบุรี เมอื งเพชรบรุ ี เมืองราชบรุ ี เมอื งหลวงพระบาง เมอื งเวยี งจนั ทร์ และเมอื ง นครศรธี รรมราช ทําให้อาณาจักรสุโขทยั มีอาณาเขตแผข่ ยายออกไปกว้างขวา้ งมาก ดงั ปรากฏใน ศิลาจารกึ หลกั ที่ 1 ขณะเดียวกนั พ่อขนุ รามคําแหงมหาราช ทรงใชห้ ลกั ธรรม ในการปกครองเพ่ือให้ประชาชนไดอ้ ย่เู ยน็ เป็นสุข ดว้ ยเหตนุ ้ี จึงทําให้เจ้าเมอื งตา่ งๆเหลา่ นี้ สํานึ กในพระมหากรุณาธคิ ุณ ทาํ ให้สโุ ขทยั ปราศจากขา้ ศึกศัตรูในทกุ ทศิ นั บไดว้ ่าในสมยั พ่อขนุ รามคําแหงมหาราช เป็นชว่ งสมยั ท่อี าณาจกั รสุโขทยั เจรญิ รุง่ เรอื งสงู สดุ เหตกุ ารณ์ สําคัญสมัยพ่อขนุ รามคําแหงมหาราช เหตกุ ารณ์สําคัญสมยั พ่อขนุ รามคําแหงมหาราช คือ พระองค์ทรงเป็นพระมหากษัตรยิ ์ ทม่ี ีความสามารถในด้านการรบทําให้อาณาจักรสุโขทยั ในสมัยพระองค์ขยายอาณาเขตออก ไปอยา่ งกว้างขวางมากกว่าในสมยั ใด พระมหากษัตรยิ ์ แห่งอาณาจักรไทย 9

อาณาจักสโุ ขทัย สโุ ขทยั หมายความวา่ รุ ่งอรุ ณแห่งความสขุ 10

04 บคุ คลสาํ คญั 11

แผนผังราชวงศพ์ ระร่วง 12

ราชวงศพ์ ระรว่ ง ~ราชวงศ์พระรว่ งเป็นราชวงศ์เดียวท่ปี กครองอาณาจักรสโุ ขทยั ~มกี ษัตรยิ ์ 9 พระองค์ ~กรุงสุโขทยั เป็นราชธานี ของอาณาจักรสุโขทยั ~ศูนย์กลางอย่คู ือ เมอื งสุโขทยั และเมอื งศรสี ัชนาลยั ในลมุ่ แม่นายม 13

พอ่ ขนุ ศรอี นิ ทราทิตย์ ~ปฐมกษัตรยิ แ์ ห่งกรุงสุโขทยั ~ตงั้ ราชวงศ์พระรว่ ง ~เกดิ สงครามเมืองฉอด (ขนุ สามชน ยกทพั ตีตาก) ~พ่อขุนศรอี นิ ทราทติ ย์รบี ยกทพั ไป กับ พระราม ลกู คนท่ีสอง ->พระราม ชนะ -> ไดช้ อ่ื ใหม่ว่า รามคําแหง หลังจากนั้ นสโุ ขทยั เรม่ิ ขยายอํานาจ ด้วยสงคราม -> มนั่ คงย่งิ ข้นึ 14

พอ่ ขุนบานเมือง ~มคี วามสามารถในการทําศึกสงคราม โดยมพี ่อขุนรามคําแหงเป็นแม่ทพั พ่อขนุ ปางราช ~รวบรวมหังวเมืองตา่ งๆ ไว้ในอาํ นาจ ~เป็นพระราชโอรสองค์ใหญ่ในพ่อขนุ ศรอี นิ ทราทติ ยแ์ ละพระนางเสือง ~มขี ้อความในศิลาจารกึ เกย่ี วกับพ่อขุน ~มีพระราชบตุ ร คือพระยางวั่ นํ าถุม บานเมอื ง ใจความวา่ เม่ือพระรามคําแหง ~มพี ระอนชุ า คือพ่อขนุ รามคําแหง ยกทพั ไปตีเมอื งอ่ืนจนได้ชยั ชนะ ก็นํ า ~ครองราชยถ์ งึ 11 ปี ชา้ ง ผคู้ น ทรพั ยส์ ินเงนิ ทอง มาถวายแด่ พระราชบดิ า เมื่อพระราชบิดาสวรรคต ก็กระทําอยา่ งเดยี วกนั กับพ่อขนุ บาน เมอื ง 15

พอ่ ขุนรามคําแหงมหาราช ~เป็นกษัตรยิ ์พระองค์แรกของไทยที่ ได้รบั การยกยอ่ งเป็น \"มหาราช\" ~ระบบการปกครองภายในกอ่ ให้เกิด ความสงบเรยี บรอ้ ยอยา่ งมี ประสิทธภิ าพ ~อาณาเขตของกรุงสุโขทยั ไดข้ ยาย ออกไปกว้างใหญ่ไพศาล ~ทรงใชห้ ลักธรรมในการปกครอง เพื่อให้ประชาชนได้อย่เู ยน็ เป็นสุข ~มีการประดิษฐต์ ัวอักษรไทยข้ึนใช้ ครงั้ แรก ~มีความเจรญิ รุง่ เรอื งมาก มกี าร ทํานบุ าํ รุงศาสนา ส่งเสรมิ การค้า และ อ่นื ๆอีกมากมาย 16

พระยาเลอ พระยาเลอไทย ไทย -หัวเมืองต่างๆ เรม่ิ แยกตัวเป็นอสิ ระ -พระยาเลอไทยศัทธาในศาสนามาก เลย ทาํ ให้ในสมัยน้ี มีการศึกษาพระธรรมและ ภาษาบาลี ~เป็นพระโอรสของพ่อขนุ รามคําแหง มหาราช ~มีพระราชโอรสคือ พระมหาธรรมราชาที่1 17

พระยาง่ัวนํ าถม -ปกครองเมืองสุโขทยั ใน ในขณะทีพ่ ระยาลไิ ทยปกครองเมืองศรี สัชนาลัย เม่อื พระยางวั่ นํ าถมสวรรคตกเ็ กดิ การชงิ บลั ลังค์ พระยา ลไิ ทยจงึ มาปราบดาภเิ ษกตนเองข้ึนเป็นกษัตรยิ ์ 18

พระยาลไิ ทย 19 พระมหาธรรมราชาท่ี1 -เกดิ การขยายอาณาเขต -เกดิ การปกครองแบบธรรมราชา -ทาํ นบุ ํารุงศาสนา -เขยี นวรรณกรรม(ไตรภมู ิพระรว่ ง เก่ยี ว กับนรกสวรรค์ กรรมดี กรรมชวั่ ) -การส่งเสรมิ เศรษฐกจิ -ปรบั ปรุงการเขียนหนั งสือไทย

พระมหาธรรมราชาท่ี 2 -สุโขทยั ตกเป็นประเทศราชของอยธุ ยา ขนุ หลวงพระงวั่ แห่งอยธุ ยามคี วามประสงค์ท่จี ะรวบรวมชนชาตไิ ทยให้เป็นปึกแผน่ เลยยกทพั มา รุกรานหลายครงั้ พระมหาธรรมราชาเลยยอมออ่ นน้ อมให้ 20

พระมหา ธรรมราชาที่ 3 ไสลือไทย ~ยงั คงเป็นประเทศราช มีความ สัมพันธ์ทางเครอื ญาตกิ บั อยธุ ยา ~มีพระอนชุ าคือ พระมหาธรรมราชา ท่ี 4 ~ทรงยกทพั ไปชว่ ยทา้ วยกี่ มุ กามชงิ สมบตั ิเวยี งเชยี งใหมจ่ ากพญาสาม ฝ่ ังแกน 21

พระมหา 22 ธรรมราชาท่ี 4 บรมปาลหรือ พระยาบาลเมือง ~เป็นสมัยสุดทา้ ยของสุโขทยั ~สุโขทยั ผนวกกบั อยธุ ยา ~ส้ินสุดอาณาจกั รสุโขทยั ~เป็นพระองค์สดุ ทา้ ยของราชวงศ์ พระรว่ งทไ่ี ดค้ รองเมืองพิษณโุ ลก

แหล่งอ้างองิ ~http://119.46.166.126/self_all/selfaccess7/m1/402/lesson/less on2.php ~https://youtu.be/MkFGyPlmmkU 23