สุนทรียะนาฏศิลป์ไทย

1 สุนทรียะนาฏศลิ ป์ไทย 880000000 สุนทรียภาพ ตามความหมายในพจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2525 หมายถึง ความงามในธรรมชาติหรืองานศิลปะ ท่ีแต่ละบุคคลสามารถเข้าใจและรู้สึกได้ หรือความเข้าใจและรู้สึกของแต่ละบุคคลท่ีมีต่อความงามในธรรมชาติหรืองานศิลปะ ซึง่ ในที่น้ีหมายถงึ ความงามในงานศิลปะทางดา้ นการแสดงนาฏศลิ ป์ วิรณุ ต้ังเจริญ (2546 : 28) ได้กล่าวไว้ว่า สุนทรียะหรือความงาม อาจเป็นความ งาม ของศิลปกรรม ธรรมชาติสิ่งแวดล้อม รวมทั้งความประณีตงดงามของจิตใจ ความ ประณีตงดงามของการใช้ชีวิตส่วนตัวและชีวิตส่วนรวม ศิลปกรรม (Fine Arts) ท่ี หมายความรวมถงึ ทัศนศลิ ป์ ดนตรี ศลิ ปะการแสดง สถาปตั ยกรรม วรรณกรรม นาฏศิลป์ เป็นส่วนหน่ึงของศิลปะสาขาวิจิตรศิลป์ อันเป็นศิลปะที่สร้างสรรค์ ความงาม โดยจาแนกออกเป็น 5 สาขา ได้แก่ จิตรกรรม ประติมากรรม สถาปัตยกรรม วรรณศิลป์ และดุริยางคศิลป์ สาหรับสาขาวรรณศิลป์ และดุริยางคศิลป์ มักจัดให้มี นาฏศิลปร์ วมเข้าไว้ด้วย (สุมิตร เทพวงษ์, 2541 : 2) ภาพ การแสดงนาฏศิลป์ไทย (โขน) ทม่ี า : https://www.ch7.com/shows/detail/307908 รายวชิ าศลิ ปะ 1 (นาฏศิลป์) ศ31101 นางธนิตา รตั นพันธ์ กลมุ่ สาระการเรยี นรศู้ ลิ ปะ โรงเรียนสตรีวัดระฆงั

2 ความงามของนาฏศิลปแ์ ละการละครของไทย นาฏศิลปแ์ ละการละครไทยนอกจากลลี าท่าราท่ีสวยงามแล้ว ยังมีความงามและ คณุ ค่าด้านตา่ ง ๆ ซึ่งถอื วา่ เปน็ องค์ประกอบสาคญั ที่ใช้ในการแสดงดงั น้ี 1. ตัวละคร ในวรรณกรรมมตี วั ละคร 4 ประเภท ดงั นี้ ประเภทท่ี 1 ในการแสดงเรยี กวา่ ตวั นายโรง หรือตวั พระเอก เรยี กสั้นๆว่า ตวั พระ หมายถงึ ผ้แู สดงจะเปน็ หญงิ หรือชายก็ได้ และตอ้ งแสดงบทบาทลลี าท่าราเปน็ ผู้ชาย ตัวพระ แบ่งตามลักษณะเพศของผแู้ สดงได้ 2 แบบ ดังน้ี 1.1 แบบตัวพระแท้ ใชผ้ ู้ชายจรงิ แสดง ใชใ้ นการแสดง โขนและละครประเภทตา่ ง ๆ ยกเว้นละครใน 1.2 แบบตวั พระในละครใน ใชผ้ ู้หญิงแสดงเปน็ ตัวพระ โดยแสดงบทบาทลลี าทา่ ราเป็นผู้ชาย พระราม ประเภทท่ี 2 ในการแสดงเรียกวา่ ตัวนาง หมายถึง ผ้แู สดงจะเป็นหญงิ หรือชาย กไ็ ดแ้ ละ ต้องแสดงบทบาทลลี าท่าราเปน็ ผหู้ ญิง ตวั นาง แบง่ ตามลกั ษณะทา่ ราเปน็ 2 แบบ ดงั นี้ 2.1 นางกษัตริย์ มีลักษณะทา่ ราท่อี อ่ นชอ้ ย งดงาม นมิ่ นวล อ่อนโยน เชน่ นางสีดา นางบุษบา 2.2 นางตลาด มีลกั ษณะท่าราทีก่ ระฉบั กระเฉง ว่องไว เช่น นางแกว้ หนา้ มา้ นางวิฬาร์ (นางแมว) นางสีดา นางวิฬาร์ รายวิชาศิลปะ 1 (นาฏศิลป)์ ศ31101 นางธนิตา รตั นพนั ธ์ กลุ่มสาระการเรยี นรู้ศลิ ปะ โรงเรยี นสตรวี ัดระฆัง

3 ประเภทที่ 3 ในการแสดงเรียกวา่ ตัวยกั ษ์ หมายถึง ผูแ้ สดงเป็นตวั ยักษ์ มักใช้ผ้ชู าย ทรี่ ปู ร่างใหญแ่ สดง ตัวยักษ์ แบ่งลักษณะลีลาท่าราของตัวยักษ์ตามอารมณ์ เช่น โกรธ เจ้าชู้ ขึงขัง เปน็ นกั รบองอาจ และแบง่ ระดับของยกั ษใ์ นละครเป็น 3 ระดับ (การแบ่งระดับของยักษ์มีไว้ เพ่ือการคัดเลือกตัวผู้แสดงให้เหมาะสม รวมถึงการใช้ลีลาท่าราให้เหมาะสมกับลักษณะของ ยักษแ์ ต่ละตัว) ดังนี้ 3.1 ยกั ษใ์ หญ่ เชน่ ทศกัณฐ์ สหัสเดชะ 3.2 ยกั ษเ์ ลก็ เช่น อนิ ทรชิต รามสรู 3.3 ยักษต์ า่ งเมือง เช่น ไมยราพ มังกรกัณฐ์ ทศกัณฐ์ อนิ ทรชิต ประเภทที่ 4 ในการแสดงเรยี กว่า ตัวลิง หมายถึง ผแู้ สดงเป็นตัวลงิ มกั ใช้ผ้ชู ายที่รูปร่างเลก็ แสดง ตวั ลงิ ในการแสดงโขนเร่ือง รามเกียรต์ิ แบ่งลีลาลกั ษณะของลงิ ออกเป็น 3 ลกั ษณะ ดงั นี้ 4.1 ลิงยอด มีลกั ษณะการรา่ ยราเชอ่ื งช้าแตส่ ง่างาม เชน่ พาลี สคุ รีพ 4.2 ลิงโลน้ มลี ักษณะการรา่ ยราทคี่ ลอ่ งแคลว่ วอ่ งไว องอาจ เช่น หนุมาน นิลพทั 4.3 ลิงเลก็ หรือลงิ ปา่ มลี ักษณะการร่ายรารวดเรว็ ไมอ่ งอาจหรอื งดงามเท่าลิงอืน่ เช่น ลิงถวายผ้าสไบให้พระราม หรือสังขวานร สคุ รพี หนมุ าน รายวิชาศิลปะ 1 (นาฏศิลป)์ ศ31101 นางธนติ า รตั นพนั ธ์ กลุม่ สาระการเรยี นร้ศู ิลปะ โรงเรยี นสตรีวดั ระฆัง

4 2. การแตง่ กาย การแสดงนาฏศลิ ป์ทุกประเภท โดยเฉพาะโขนและละคร การใช้สีแต่ละสใี นการแต่งกายมคี วามสาคัญ เพราะตวั ละครแต่ละตวั จะใชก้ ารแตง่ กายท่มี ี สีประจาตัวละครน้ัน ๆ เช่น หนุมานจะต้องแต่งสีขาว-แดง พระรามจะต้องสีเขียว-แดง สาหรับการปกั ดน้ิ เงนิ ทอง หรอื เล่ือม แมแ้ ต่ลายทใี่ ช้กับการปักจะต้องเหมาะสมกับตัวละคร ภาพ การแต่งกายของนาฏศลิ ป์ไทย ทีม่ า : https://www.thairath.co.th/lifestyle/woman/577351 ภาพ อุปกรณป์ ระดษิ ฐ์เคร่ืองแตง่ กาย ที่มา : https://www.matichon.co.th/lifestyle/news_539757 รายวชิ าศิลปะ 1 (นาฏศิลป์) ศ31101 ภาพ ลายต่างๆ ที่ใชใ้ นการปัก ท่ีมา : https://www.bloggang.com โขนพระราชทาน ศาสตร์และศลิ ปแ์ ผ่นดนิ ไทย (๑) นางธนิตา รัตนพนั ธ์ กลุ่มสาระการเรียนรู้ศลิ ปะ โรงเรยี นสตรีวัดระฆงั

5 3. เคร่ืองประดับศีรษะ การรู้จักและเข้าใจเครื่องประดับ จะทาให้เข้าใจการ แสดงมากข้ึน โดยเฉพาะอย่างยิ่งในการแสดงโขน เพราะมีตัวละครมากมายในเรื่อง รามเกยี รต์แิ ตล่ ะฝ่ายจะสวมใส่หัวโขน ไมว่ ่าจะเป็นเทพเจ้า ฤๅษี วิทยาธร ยักษ์ ลิง และสัตว์ ต่าง ๆ ถ้าจะทราบว่าเป็นใครต้องดูท่ียอดของศีรษะ เช่น พระอินทร์มีใบหน้าสีเขียวมงกุฎ ยอดเดนิ หน พระอิศวรใบหนา้ สีขาว มีเทรดิ ยอดน้าเตา้ สว่ นในการแสดงละครนัน้ ผู้แสดงจะสวมใส่เครอื่ งประดบั ศรี ษะ ท่เี รียกว่า “ศิราภรณ์” ซงึ่ เป็นสิ่งทบี่ ่งบอกถึงยศฐาบรรดาศักดิข์ องตัวละครนั้นๆ เช่น ชฎา มงกฎุ รัดเกล้า ปันจุเหร็จ กระบังหนา้ รายวชิ าศิลปะ 1 (นาฏศลิ ป)์ ศ31101 นางธนิตา รตั นพันธ์ กลุ่มสาระการเรียนรู้ศิลปะ โรงเรียนสตรวี ดั ระฆัง

6 4. ฉาก ฉากเปน็ สว่ นสาคัญในการจัดการแสดง อุปกรณ์ที่ใช้ในฉากละครล้วนมี ความสาคัญในการแสดงละครทั้งส้ิน เพราะฉากเป็นองค์ประกอบสาคัญที่ทาให้การแสดงมี ความงดงาม มคี ุณค่า ทาใหผ้ ู้ชมเขา้ ใจการแสดงได้ง่ายขึน้ เช่น ฉากเป็นต้นไม้ ก้อนหนิ มีสัตว์ ป่า แสดงถงึ วา่ ขณะนั้นมีเรอ่ื งราวดาเนินอยู่ในป่าและเป็นองค์ประกอบของการแสดงท่ีทาให้ การแสดงสนกุ สนานมากย่งิ ข้ึน รายวิชาศิลปะ 1 (นาฏศลิ ป์) ศ31101 นางธนติ า รตั นพนั ธ์ กลมุ่ สาระการเรยี นรู้ศลิ ปะ โรงเรียนสตรวี ดั ระฆัง

7 5. ดนตรี ในการแสดงนาฏศลิ ป์และละครจะตอ้ งมีการบรรเลงดนตรีและขับร้องบทเพลง ประกอบการแสดงด้วย จึงจะทาให้การแสดงมีความสนุกสนาน น่าสนใจ เพราะถ้าการแสดงมีการ บรรเลงดนตรีและบทเพลงที่ไพเราะจะทาให้ผู้ชมประทับใจ เกิดความซาบซ้ึงในการแสดง และทาให้ เขา้ ใจเน้ือเร่อื งได้ง่ายขนึ้ เชน่ ในเรือ่ งรามเกยี รต์ติ อนทีพ่ ระรามสกู้ บั ทศกัณฐ์ จะมีการบรรเลงดนตรีท่ี มีจังหวะและทานองเรว็ บรรเลงเพลงเชดิ ฉงิ่ เชิดกลอง 000000000000000000000000000000000000000 เอกสารอา้ งอิง วริ ณุ ต้ังเจรญิ . (2546). สุนทรยี ศาสตรเ์ พอ่ื ชวี ติ . (พมิ พค์ รั้งที่ 2). กรุงเทพฯ: โรงพิมพส์ ันติศิริ การพมิ พ์ สถาบนั พัฒนาคณุ ภาพวิชาการ. (2557). นาฏศิลป์ ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4-6. กรงุ เทพฯ: บรษิ ัทพฒั นาคุณภาพ วชิ าการ (พว.) จากดั สมุ ิตร เทพวงษ.์ (2541). นาฏศลิ ปไ์ ทย : นาฏศิลปส์ าหรับครูประถมและมธั ยม. กรุงเทพฯ: โอเดยี นสโตร์ รายวิชาศิลปะ 1 (นาฏศิลป)์ ศ31101 นางธนติ า รัตนพนั ธ์ กลมุ่ สาระการเรียนรู้ศิลปะ โรงเรียนสตรีวดั ระฆงั