กลไกการควบคุมสารน้าภายในร่างกาย ปริมาณนา้ ท่รี ่างกายได้รับ ปริมาณนา้ ท่รี ่างกายขับออก (fluid intake) มลิ ลลิ ติ ร (fluid output) มลิ ลลิ ติ ร Ingested water 1300 Kidneys 1500 Skin Ingested food 1000 200-400 insensible loss 300-500 Metabolic oxidation 300 sensible loss 400 total 2600 lungs 100 Gastrointestinal 2500-2900 Total
ความต้องการท่วั ไปของรา่ งกาย นา้ Insensible loss 500-1000 ml/d นา้ ตาล นา้ ตาล 100 g/d ketosis โปรตีน 1 g/kg/d ไขมนั 300 ทg/d วติ ามนิ ท่ลี ะลายน้า C B
ปัจจัยทมี่ ผี ลตอ่ ปรมิ าณสารนา้ และอเิ ลคโทรไลดใ์ นรา่ งกาย อายุ ในทารกแรกเกิดจะมปี รมิ าณสารนา้ ทังหมดในร่างกายและสารน้านอกเซลล์ มากกว่าในวยั ผ้ใู หญ่ เนือ่ งจากสารน้านอกเซลลจ์ ะสูญเสียออกจากร่างกายได้ง่ายกวา่ สารนา้ ในเซลล์ ทารก แรกเกิดจึงเส่ียงต่อภาวะไมส่ มดุลของสารนา้ และอเิ ลคโทรไลด์ไดง้ า่ ยกวา่ ผูใ้ หญ่ ผ้สู งู อายุปริมาณสารนา้ ทังหมดในร่างกายลดลงเหลือ 45% ประกอบกับการท้างานของไตลดลง การเจบ็ ปว่ ยเรือรังจึงมคี วามเสี่ยงตอ่ ภาวะไม่ สมดุลของสารนา้ และอิเลคโทรไลด์ไดง้ า่ ย
ปจั จยั ทม่ี ผี ลตอ่ ปรมิ าณสารนา้ และอเิ ลคโทรไลดใ์ นรา่ งกาย เพศและขนาดของร่างกาย คนอว้ นจะมปี รมิ าณนา้ ในรา่ งกายนอ้ ยกว่าคนทีม่ นี ้าหนกั ตัวปกติ ผหู้ ญงิ จะมีปรมิ าณนา้ ในร่างกายน้อยกวา่ ผ้ชู าย ไขมนั มากว่า
ปัจจยั ทมี่ ผี ลตอ่ ปรมิ าณสารนา้ และอเิ ลคโทรไลดใ์ นรา่ งกาย อณุ หภูมขิ องส่ิงแวดลอ้ ม อณุ หภูมิสูงท่สี งู ขนึ ร่างกายจะมกี ารปรบั ตัวโดยหลอดเลือดแดงขยายตวั เลือดมาเลียงบริเวณผิวหนังมากขึน สูญเสยี นา้ และอเิ ลคโทรไลด์ โดยเฉพาะโซเดยี มและคลอไรดเ์ พิ่มขนึ
การประเมนิ ผปู้ ว่ ยทมี่ ปี ญั หาของสารนา้ และอเิ ลคโทรไลด์ 1.1 อายุ ทารกและผู้สงู อายมุ ีโอกาสเส่ยี งตอ่ การเกิดภาวะไม่ สมดุลของสารน้าและอิเลคโทรไลดไ์ ดง้ า่ ยกว่าวัยอนื่ ๆ 1.2 ปรมิ าณและชนิดของน้าด่มื โดยปกติในรอบ 24 ช่ัวโมง 1.3 ปริมาณและจา้ นวนครงั ของการขบั ถา่ ยปัสสาวะในรอบ 24 ชั่วโมง เป็นซีซี
การประเมนิ ผู้ป่ วยท่มี ีปัญหาของสารนา้ และอเิ ลคโทรไลด์ 1.4 ปัญหาในการรับประทานอาหาร เชน่ เบือ่ อาหาร คลนื่ ไส้ อาเจยี น ถ่ายอุจจาระเหลว 1.5 ชนิดของอาหารท่ีชอบรับประทาน เช่น อาหารรสเคม็ อาหารที่ มีโซเดยี ม โปตสั เซียมสูง 1.6 การออกก้าลงั กาย ที่มีการสญู เสียเหงื่อ มาก และการไดร้ บั สารน้าทดแทน
การประเมนิ ผู้ป่ วยท่มี ปี ัญหาของสารนา้ และอเิ ลคโทรไลด์ 1.7.ประวตั กิ ารเจบ็ ป่วยและการผ่าตัด โรคเรอื รังตา่ งๆไดแ้ ก่ มะเรง็ หลอดเลอื ด หวั ใจ โดยเฉพาะหวั ใจวาย เปน็ โรค เบาหวาน ภาวะทุพโภชนาการ โรคไต 1.8 ประวัติการไดร้ ับอุบตั เิ หตุ เช่น การเกดิ บาดแผลไฟไหม้ หรอื น้ารอ้ นลวก 1.9 มีประวตั ิ การรกั ษาทไี่ ด้รับเช่น การใช้ยาสเตียรร์ อยด์ ยาขบั ปัสสาวะ การได้รับสารนา้ ทางหลอดเลอื ดด้า การได้รบั อาหารทดแทนทางหลอด เลอื ดด้า การดูดน้ายอ่ ยจากกระเพาะอาหาร และการมรี ูเปิด ทอ่ ระบาย ตา่ งๆ
การประเมนิ ผู้ป่ วยท่มี ีปัญหาของสารนา้ และอเิ ลคโทรไลด์ 1.10 ภาวะเครยี ด เนอ่ื งจากรา่ งกายจะมกี ารหล่งั ฮอรโ์ มน Aldosterone และ Glucocorticoid เพม่ิ ขนึ ทา้ ให้มกี ารคั่งของน้าและโซเดียม
Assessment parameters Fluid intake and output Urine volume and concentration Skin turgor Body weigh Edema (excessive accumulation of interstitial fluid)
ส่งิ ทพ่ี ยาบาลควรพจิ ารณา ค่าปกติ ทต่ี รวจพบปกตใิ นวยั ผใู้ หญ่ การแปลผลสงิ่ ทต่ี รวจพบ fluid intake หมายถึงสารน้าทังหมด ปรมิ าณ fluid intake 1500-3500 การวดั และบันทึก Fluid intake ทีเ่ ข้าสรู่ ่างกาย ไดแ้ ก่ นา้ ด่มื มล. ต่อวัน and output (I&O) อาหารเหลวทไี่ ดร้ บั ทางปากหรอื ทาง ปริมาณ fluid output 2000 มล. ถ้าปริมาณ Fluid intake น้อยกว่า NG tube , IV , TPN ต่อวัน Fluid output เปน็ ข้อมลู สนับสนนุ วา่ fluid output หมายถงึ สารนา้ ทงั หมด ในคนปกติบันทึกจากปสั สาวะ น้าที่ มีภาวะขาดน้า(Fluid volume ทอ่ี อกจากร่างกาย ไดแ้ ก่ ปัสสาวะ เกิดจากการยอ่ ยและการเผาผลาญ deficit.) สารคัดหลั่ง สายระบายจากปอด อาหารท่ปี นออกทางอุจจาระ เหงอ่ื ถ้าปริมาณ Fluid intake มากกว่า สายระบายจากทอ้ ง อาเจยี น ถา่ ย และทางลมหายใจ Fluid output เป็นข้อมูลสนบั สนนุ ว่า อุจจาระเหลว ต้องประมาณจา้ นวนไว้ มีภาวะนา้ เกิน ด้วย รวมทังบันทึกกรณที ี่มกี ารสญู เสยี เหงอ่ื อยา่ งมาก
สิ่งที่พยาบาลควรพจิ ารณา คา่ ปกติ ที่ตรวจพบปกตใิ นวยั ผใู้ หญ่ การแปลผลสง่ิ ทต่ี รวจพบ ปัจจยั ท่มี ีผลตอ่ ปรมิ าตรของปสั สาวะ: ในภาวะปกติค่าปกตขิ องจา้ นวน ปรมิ าตรของปสั สาวะนอ้ ย และค่าความ 1. ปริมาตรนา้ ที่ได้รบั เข้าสู่รา่ งกาย ปัสสาวะทอ่ี อกใน 1 ช่ัวโมงคดิ เปน็ 1 ถ่วงจ้าเพาะสงู บง่ ชวี า่ มภี าวะขาดนา้ 2. ปรมิ าณนา้ ที่สญู เสยี ทางผิวหนัง มล. ตอ่ นา้ หนกั ตวั 1 กก. หรอื คา่ เฉลี่ย ปริมาตรของปัสสาวะนอ้ ย และคา่ ความ ทางการหายใจ และทางเดนิ อาหาร ในผู้ใหญ่ 1500 มล. ต่อ 24 ชม. ถว่ งจา้ เพาะต่า้ บง่ ชวี ่า มภี าวะโรคไต 3. จ้านวนของของเสยี ทีข่ ับออกจาก (40-80 มล.ตอ่ ชม.) ปรมิ าตรของปสั สาวะมากเปน็ ข้อมลู รา่ งกาย ในภาวะเครยี ด ปริมาตรของน้า สนบั สนนุ วา่ มนี า้ เกิน 4. ความสามารถของไตในการกรองน้า ปสั สาวะใน 24 ชม.จะลดลง เหลอื ภาวะปรมิ าตรการไหลเวียนเลือดลดลง ปสั สาวะ 750-1000 มล. (30-50 มล.ตอ่ (Hypovolemia )เป็นสาเหตุท้าให้ 5. ปรมิ าตรของเลอื ดในร่างกาย ชม.) เลอื ดไปเลยี งไตลดลงปสั สาวะจึงออก 6. อทิ ธพิ ลของฮอร์โมน ทีส่ ้าคญั คือ ความถ่วงจา้ เพาะของนา้ ปัสสาวะ น้อย aldosterone และ ADH (specific gravity) คือ 1.003- 1.035.
สิ่งทพ่ี ยาบาลควรพจิ ารณา คา่ ปกติ ที่ตรวจพบปกตใิ นวยั ผใู้ หญ่ การแปลผลสง่ิ ทต่ี รวจพบ ค้าแนะนา้ ในการชง่ั น้าหนกั ผ้ปู ว่ ย น้าหนักตวั ควรมีคา่ คงที่ 1.นา้ หนกั ตัวที่ลดลงอย่างรวดเรว็ 2% 1. ใช้เคร่ืองชง่ั นา้ หนกั เดียวกนั บง่ ชีวา่ มีภาวะขาดนา้ ระดบั น้อย 2. ควรชง่ั น้าหนกั ในเวลาเดยี วกนั ต่นื 2. นา้ หนกั ตัวทล่ี ดลงอย่างรวดเรว็ 5% นอนตอนเชา้ หลังถ่ายปสั สาวะเรียบร้อย บ่งชวี ่ามภี าวะขาดน้าระดบั ปานกลาง และตอ้ งกอ่ นรับประทานอาหารเช้า 3. . น้าหนักตัวทล่ี ดลงอย่างรวดเร็ว8% 3. เสือผ้าทสี่ วมใสค่ วรมลี กั ษณะและ บ่งชีวา่ มีภาวะขาดนา้ ระดบั รุนแรง เนือผา้ เดียวกนั การเพม่ิ ขนึ อย่างรวดเร็วของนา้ หนักตวั เกดิ จากปรมิ าณสารน้าที่ไดร้ บั ทังหมด มากกวา่ ปริมาณสารนา้ ทงั หมดท่ขี บั ออก
ส่งิ ที่พยาบาลควรพจิ ารณา คา่ ปกติ ท่ตี รวจพบปกตใิ นวยั ผใู้ หญ่ การแปลผลสง่ิ ทต่ี รวจพบ 1.น้าหนกั ตวั ทีเ่ พ่ิมขึนอยา่ งรวดเรว็ 2% บง่ ชวี ่ามีภาวะน้าเกนิ ระดบั นอ้ ย 2.น้าหนักตวั ที่เพ่ิมขึนอย่างรวดเรว็ 5% บ่งชีวา่ มีภาวะนา้ เกนิ ระดับปานกลาง 3. น้าหนกั ตวั ที่เพิม่ ขึนอยา่ งรวดเร็ว 8 %บง่ ชวี า่ มีภาวะน้าเกินระดับรุนแรง การเพม่ิ ขึนหรือลดลงของนา้ หนัก ตัวอยา่ งรวดเร็ว1 kg (2.2 lb)จะ เทา่ กบั ปริมาณน้าทไี่ ดร้ บั หรอื ขบั ออก 1 ลิตร.
ส่ิงทีพ่ ยาบาลควรพจิ ารณา คา่ ปกติ ทต่ี รวจพบปกตใิ นวยั ผใู้ หญ่ การแปลผลสงิ่ ทต่ี รวจพบ ทดสอบความตงึ ตัวโดยการหยิบผิวหนัง ผิวหนงั จะกลับสู่ภาวะปกติทนั ทเี มื่อ ในคนท่มี ีภาวะขาดนา้ การกลับคืนของ บริเวณกระดกู หนา้ อก โคนขาด้านใน ปล่อย ผิวหนังจะชา้ ลงผวิ หนังอาจตงั อยูน่ าน หรอื หนา้ ผาก ใหต้ ังขนึ - ความตงึ ตัวของผิวหนงั ในผสู้ งู อายจุ ะ เปน็ วนิ าที - ความตึงตัวจะเปล่ยี นแปลงตามอายุ ลดลงเนอื่ งจากความยืดหย่นุ ของ ,ภาวะโภชนาการ ผวิ หนงั ลดลง ไม่เหมือนความตึงตวั ของผวิ หนงั ลนิ ปกติจะมีร่องยาวร่องเดยี ว ในคนทมี่ ภี าวะขาดนา้ ลินจะเล็กลง tongue turgor ไมเ่ ปลีย่ นแปลงตาม และเป็นรอ่ งมากขึน อายจุ งึ สามารถใชป้ ระเมนิ ได้ทุกอายุ ในคนที่มีภาวะโซเดยี มเกินลนิ จะบวม แดง
ส่ิงท่ีพยาบาลควรพจิ ารณา ค่าปกติ ทตี่ รวจพบปกตใิ นวยั ผใู้ หญ่ การแปลผลสง่ิ ทต่ี รวจพบ ในคนที่มีภาวะขาดน้า หรอื หายใจทาง ปกตจิ ะพบภายในช่องปากจะชุม่ ชืน ตรวจพบเยอื่ บุภายในกระพงุ้ แกม้ ปากจะพบปากแหง้ เหงือก แหง้ บง่ ชีว่ามภี าวะขาดนา้ -ตรวจพบ เย่อื บุภายในปากเหนยี ว แห้งในผ้ทู ่มี ภี าวะโซเดียมสงู . ปกติพบน้าตาและน้าลายลดลงในคนที่ ในเดก็ ตรวจพบวา่ ไม่มนี ้าลายและนา้ ตา มีอายุมากขึน บง่ ชีว่ามีภาวะขาดน้า ซึ่งจะพบเมื่อขาด น้า5% ของ TBW. คนทีข่ าดน้ารุนแรงพบหนา้ นิว่ ตาลกึ โบ๋
สงิ่ ที่พยาบาลควรพจิ ารณา คา่ ปกติ ทีต่ รวจพบปกตใิ นวยั ผใู้ หญ่ การแปลผลสง่ิ ทต่ี รวจพบ Edema No edema อาการบวมจะปรากฏใหเ้ ห็นเมอ่ื มีการ คงั่ ของนา้ 5-10 lb หรือมีนา้ หนักเพิ่ม -ตรวจวัดโดยใชเ้ ทปวดั ตรงตา้ แหนง่ อยา่ งน้อย 10% อาการบวมเฉพาะที่ (localized) เช่น thrombophlebitis ของแขน ขา ล้าตวั ท่มี อี าการบวมท้า อาการบวมทั่วตัว เคร่ืองหมายไว้ส้าหรับวัดทต่ี า้ แหน่งเดิม ทุกวัน -ในคนที่เดินไดแ้ ละมีการสะสมของน้า interstitial fluid จะพบมอี าการบวม ตามปลายมือปลายเท้า ส่วนคนทล่ี กุ จากเตียงไมไ่ ดพ้ บมอี าการบวมทก่ี ระดูก กน้ กบ ถา้ พบว่ามเี ปลือกตาบวมควร ตรวจหาอาการบวมทส่ี ่วนอ่นื ๆของ รา่ งกาย
สง่ิ ทีพ่ ยาบาลควรพจิ ารณา ค่าปกติ ท่ตี รวจพบปกตใิ นวยั ผใู้ หญ่ การแปลผลสงิ่ ทตี่ รวจพบ ภาวะไข้จะท้าให้เกิดการสูญเสยี น้าหาก Baseline temperature: diurnal อณุ หภูมิรา่ งกายสูงพบใน ตรวจวดั ไดค้ วรให้การพยาบาลเพ่อื ลด variations hypernatremia ไข้ อณุ หภูมริ า่ งกายสงู 39.4 ◦C ต้องการ น้าเพม่ิ ขึนอยา่ งน้อย 500 mL ต่อ 1 วัน, ถ้าอุณหภูมริ า่ งกายสูงเกิน39.5ตอ้ งการ น้าเพิ่มขนึ อย่างนอ้ ย 1000 mL ตอ่ 1 วัน
ส่งิ ที่พยาบาลควรพจิ ารณา ค่าปกติ ทต่ี รวจพบปกตใิ นวยั ผใู้ หญ่ การแปลผลสง่ิ ทตี่ รวจพบ Baseline pulse rate, rhythm, and ตรวจพบ Tachycardia เป็นearliest volume sign ของการลดลงของปริมาตรใน หลอดเลือดซึง่ เกดิ จากภาวะขาดนา้ -Irregular pulse rates พบใน potassium imbalances และ magnesium deficit. -ความแรงของ pulse ลดลงในภาวะ ขาดน้า และเพมิ่ ขนึ ในภาวะนา้ เกิน
สง่ิ ทพ่ี ยาบาลควรพจิ ารณา ค่าปกติ ท่ีตรวจพบปกตใิ นวยั ผใู้ หญ่ การแปลผลสงิ่ ทตี่ รวจพบ ในคนที่มีภาวะความไม่สมดลุ ของสารน้า Baseline blood pressure ถา้ พบความดนั systolic pressure ตก ควรตรวจวดั ในทา่ นอน นั่งและยนื มากกวา่ 15 mm Hg จากทา่ นอน ไป น่งั หรือยืน (postural hypotension) บ่งชีว่ามีภาวะขาดนา้
Thank you
Search
