คู่มือครู วิทยาศาสตร์ ม.3 เล่ม 1

หน่วยที่ 4 | ระบบสุรยิ ะของเรา 314 คูม่ อื ครรู ายวิชาพืน้ ฐานวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี สอื่ การเรยี นรู้/ • หนงั สือเรียนรายวิชาพ้ืนฐานวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ระดับมธั ยมศึกษาปีท่ี 3 เลม่ 1 สสวท. แหล่งเรียนรู้ • วดี ทิ ัศนต์ ัวอยา่ งการปฏิบตั กิ ารวิทยาศาสตรเ์ ร่อื ง ขา้ งข้นึ ข้างแรม เกดิ ขึ้นไดอ้ ยา่ งไร http://ipst.me/9486 http://ipst.me/9486 • แผนภาพวงโคจรของดวงจนั ทร์รอบโลก ในเอกสารประกอบการจัด กจิ กรรม หนว่ ยท่ี 4 ระบบสรุ ิยะของเรา http://ipst.me/10952 • สอ่ื อินเตอร์แอก็ ทีฟซิมเู ลชัน ตอน การเกิดข้างข้นึ ขา้ งแรม http://ipst.me/10952 http://ipst.me/10594 http://ipst.me/10954 • วดี ิทัศน์ ตอน ปรากฏการณ์ท่ีเกีย่ วข้องกบั ดวงจนั ทร์ http://ipst.me/10597 http://ipst.me/10957 สถาบันสง่ เสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี

315 หน่วยที่ 4 | ระบบสรุ ยิ ะของเรา คู่มอื ครูรายวชิ าพืน้ ฐานวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี ตวั อย่างผลการทำกิจกรรม การคาดคะเน นักเรยี นบนั ทึกตามการคาดคะเนของตนเอง บันทกึ ผลการทำกิจกรรม ผลการสงั เกตรปู ร่างของดวงจนั ทร์ท้ัง 8 ตำแหน่ง (สงั เกตขณะที่ต่อแถวเพื่อนทีถ่ ือลกู ปงิ ปอง) ภาพผลการสงั เกตรปู ร่างของดวงจันทร์ทัง้ 8 ตำแหน่งเมื่อตอ่ แถวผทู้ ่ีถอื ลูกปิงปอง ผลการสังเกตพนื้ ท่ีที่ได้รบั แสงบนผิวของลูกปงิ ปอง (สังเกตรอบ ๆ ลูกปงิ ปองหรอื ขณะยืนนอกกระดาษปรู๊ฟ จากหลาย ๆ มุมมอง) คือ เมื่อดวงจันทร์โคจรรอบดวงอาทิตย์ ดวงจันทร์ได้รับแสงจากดวงอาทิตย์ครึ่งดวง ตลอดเวลา ภาพผลการสังเกตรูปร่างของดวงจนั ทรท์ ้ัง 8 ตำแหนง่ เมอ่ื เดนิ ออกจากกระดาษปรู๊ฟ สถาบันส่งเสรมิ การสอนวิทยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี

หนว่ ยที่ 4 | ระบบสุรยิ ะของเรา 316 คมู่ อื ครรู ายวชิ าพื้นฐานวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี เฉลยคำถามทา้ ยกิจกรรม 1. แบบจำลองนใ้ี ชส้ ิง่ ใดแทนอะไรบ้าง แนวคำตอบ ลกู ปงิ ปองแทนดวงจันทร์ แหลง่ กำเนดิ แสงแทนดวงอาทติ ย์ 2. ตำแหนง่ ท่ี 1 2 3 4 5 สว่ นสว่างและสว่ นมืดของดวงจันทร์ที่คนบนโลกมองเหน็ มีการเปลี่ยนแปลงอย่างไร และเรยี กช่วงเวลานวี้ า่ อะไร แนวคำตอบ คนบนโลกมองเห็นดวงจนั ทรม์ ีสว่ นสวา่ งเพิ่มขึน้ เรือ่ ย ๆ เรียกช่วงเวลาน้ีว่า ขา้ งข้ึน 3. ตำแหน่งท่ี 5 6 7 8 1 สว่ นสวา่ งและส่วนมดื ของดวงจันทร์ท่ีคนบนโลกมองเห็นมีการเปลี่ยนแปลงอย่างไร และเรียกชว่ งเวลานว้ี ่าอะไร แนวคำตอบ คนบนโลกมองเหน็ ดวงจันทร์มีสว่ นสว่างน้อยลงเร่ือย ๆ เรียกช่วงเวลานวี้ า่ ข้างแรม 4. เมื่อดวงจันทร์โคจรไปแต่ละตำแหน่ง พื้นที่บนดวงจันทร์ที่ได้รับแสงจากดวงอาทิตย์เป็นอย่างไร และ สัมพันธต์ ำแหน่งของดวงอาทิตยห์ รอื ไม่ อยา่ งไร แนวคำตอบ ในแต่ละตำแหน่งที่ดวงจันทร์โคจรรอบโลก ดวงจันทร์จะได้รับแสงจากดวงอาทิตย์เพียงครึ่งดวง เสมอ โดยพ้นื ท่ีทีไ่ ดร้ บั แสงจะเป็นด้านที่หนั เข้าหาดวงอาทติ ย์เสมอ 5. เพราะเหตใุ ด คนบนโลกจึงมองเห็นดวงจันทร์ในแต่ละตำแหนง่ มีสว่ นสว่างและส่วนมืดแตกต่างกัน แนวคำตอบ เพราะดวงจันทร์โคจรรอบโลก โดยดวงจนั ทร์จะได้รับแสงจากดวงอาทิตย์ครงึ่ ดวงเสมอ แตค่ นบน โลกจะมองเหน็ สว่ นทีไ่ ดร้ บั แสงหรอื ส่วนสวา่ งของดวง1จันทรเ์ ปลยี่ นแปลงไปในแต่ละตำแหนง่ 6. จากกจิ กรรมตอนท่ี 1 สรุปได้ว่าอยา่ งไร แนวคำตอบ ข้างขึ้น ข้างแรม เกิดจากการที่ดวงจันทร์โคจรรอบโลก โดยที่ดวงจันทร์ได้รับแสงจากดวงอาทติ ย์ ครึ่งดวงตลอดเวลา ซึ่งคนบนโลกสังเกตส่วนสว่างของดวงจันทร์แตกต่างกันในแต่ละวัน ทำให้เห็นรูปร่างของ ดวงจันทรเ์ ป็นเสี้ยว ครง่ึ ดวง ค่อนดวง และเตม็ ดวง สถาบันสง่ เสริมการสอนวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี

317 หนว่ ยท่ี 4 | ระบบสรุ ยิ ะของเรา คู่มือครูรายวชิ าพน้ื ฐานวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ตอนที่ 2 เวลาขนึ้ และตกของดวงจันทรใ์ นแตล่ ะวัน การเตรียมตัว ครูใช้ปฏิทินจันทรคติ เพื่อวางแผนมอบหมายให้นักเรียนสังเกตดวงจันทร์วันเพ็ญ วันแรม 1 ค่ำ ล่วงหน้าสำหรบั ครู แรม 2 คำ่ เพือ่ บันทึกเวลาที่ดวงจันทร์ในแต่ละวันข้นึ และตก ข้อเสนอแนะ • ครูควรนำนักเรียนคำนวณไปทลี ะข้อ เน่อื งจากในการคำนวณแต่ละข้อจะต้องใช้ขอ้ มูลจากข้อ ในการทำกิจกรรม ก่อนหน้า • ถา้ นกั เรยี นไม่สามารถคำนวณได้ ครอู าจอธิบายและวาดภาพประกอบเพ่มิ เตมิ สอ่ื การเรียนรู้/ • หนังสือเรยี นรายวชิ าพ้ืนฐานวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ระดับมัธยมศึกษาปีท่ี 3 เล่ม 1 สสวท. แหล่งเรยี นรู้ • วีดิทัศนต์ วั อยา่ งการปฏบิ ัติการวิทยาศาสตรเ์ รอื่ ง ดวงจนั ทร์มเี วลาการขึ้น และตกอยา่ งไร http://ipst.me/9518 http://ipst.me/9518 • สอื่ อนิ เตอร์แอ็กทีฟซิมเู ลชนั ตอน การเปล่ียนแปลงเวลา ขน้ึ และตกของดวงจันทร์ http://ipst.me/10595 http://ipst.me/10595 • วีดิทัศน์ ตอน ปรากฏการณท์ ่ีเก่ยี วขอ้ งกบั ดวงจันทร์ http://ipst.me/10597 http://ipst.me/10597 สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี

หน่วยท่ี 4 | ระบบสุรยิ ะของเรา 318 ค่มู อื ครูรายวชิ าพื้นฐานวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ตัวอย่างผลการทำกจิ กรรม 1.1 ดวงจนั ทร์โคจรรอบโลกไปเป็นมุม 360 องศา ซงึ่ ใชเ้ วลาประมาณ 27.3 วัน ให้คำนวณวา่ ใน 1 วัน ดวงจันทร์ เคลอ่ื นทหี่ รอื เปล่ียนตำแหนง่ ไปเปน็ มุมเท่าไร วิธที ำ ดวงจันทร์ใชเ้ วลา 27.3 วนั ในการโคจรไปเปน็ มมุ 360 องศา ดวงจนั ทร์ใช้เวลา 1 วัน ในการโคจรไปเปน็ มมุ 360/27.3 = 13.2 องศา ดงั น้ัน ใน 1 วัน ดวงจนั ทรเ์ คลอื่ นทีห่ รือเปล่ยี นตำแหนง่ ไปเป็นมุมเทา่ กับ 13.2 องศา การเปลย่ี นแปลงตำแหนง่ 13.2o ของดวงจนั ทร์ใน 1 วนั โลก ดวงจันทร์ 1.2 จากการหมุนรอบตัวเองของโลกใน 1 วัน ซึ่งคิดเป็นมุม 360 องศา ใช้เวลา 24 ชั่วโมง ให้คำนวณเวลาที่โลก ใชใ้ นการหมุนไปได้เป็นมมุ เทา่ กบั ทด่ี วงจันทรเ์ คลือ่ นทีใ่ น 1 วนั วธิ ที ำ จากข้อ 1.1 พบวา่ ใน 1 วนั ดวงจนั ทร์เคลอื่ นทหี่ รือเปล่ยี นตำแหน่งไปเป็นมมุ เทา่ กบั 13.2 องศา ดงั นัน้ จากโจทย์ใหค้ ำนวณว่า โลกใช้เวลาเทา่ ใดในการหมุนรอบตวั เองเป็นมมุ 13.2 องศา โลกหมุนรอบตัวเองเป็นมมุ 360 องศา ใช้เวลา 24 ชว่ั โมง ถ้าโลกหมนุ รอบตัวเองเปน็ มมุ 13.2 องศา ใชเ้ วลา (24/360) x 13.2 = 0.88 ช่ัวโมง ดังน้ัน โลกใชเ้ วลาในการหมุนไปเป็นมุม 13.2 องศา ประมาณ 0.88 ช่วั โมง หรือ 53 นาที ขัว้ โลกเหนอื โลกหมุนรอบตวั เองเปน็ มุม 13.2 องศา ใชเ้ วลา 53 นาที โลก โลกหมุนรอบตัวเองเป็นมุม 360 องศา ใช้เวลา 24 ช่ัวโมง สถาบนั สง่ เสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี

319 หน่วยท่ี 4 | ระบบสรุ ยิ ะของเรา คู่มือครรู ายวิชาพน้ื ฐานวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี ตวั อยา่ งผลการทำกิจกรรม 2. เมอ่ื ผสู้ ังเกตอยู่ ณ ตำแหนง่ เสน้ ศนู ยส์ ตู ร พบวา่ ดวงจนั ทรว์ ันเพ็ญอยู่กลางศรี ษะเวลาประมาณ 24.00 น. แสดง ว่า ดวงจนั ทรข์ ึน้ จากขอบฟ้าเวลาประมาณ 18.00 น. และตกลับขอบฟา้ เวลา 6.00 น. ของวนั ถดั ไป สร้างแบบจำลองการเปลี่ยนแปลงเวลาขึ้นและตกของดวงจันทร์ในวันแรม 1 ค่ำและแรม 2 ค่ำ โดยระบุ ตำแหน่งของดวงจันทร์บนวงโคจรและเวลาที่ดวงจันทร์อยู่ตรงศีรษะในแบบจำลอง จากนั้น คำนวณเวลาข้ึน และตกของดวงจันทร์ ดวงจันทรข์ ้นึ 15 ค่ำ ขน้ึ จากขอบฟา้ ทางทิศ ตะวนั ออก 18.00 น. ดวงจันทร์ขนึ้ 15 ค่ำ 1133.2.2oo อยตู่ รงศีรษะ 00.00 น. ดวงจนั ทรแ์ รม 1 ค่ำ ดวงจันทรแ์ รม 2 ค่ำ ดวงจันทร์ขึ้น 15 ค่ำ ตกลบั ขอบฟ้าทางทิศ ตะวนั ตก 6.00 น. ดังน้นั ดวงจันทรแ์ รม 1 คำ่ อยูต่ รงศรี ษะ เมื่อเวลาประมาณ 00.00 น. + 53 นาที เท่ากบั 00.53 น. เวลาโดยประมาณ ดวงจันทร์แรม 1 คำ่ ข้ึนจากขอบฟ้าทางทิศตะวนั ออก 18.00 น. + 53 นาที เทา่ กบั 18.53 น. เวลาโดยประมาณ ดวงจันทร์แรม 1 คำ่ ตกลบั ขอบฟา้ ทางทิศตะวนั ตก 6.00 น. + 53 นาที เทา่ กบั 6.53 น. เวลาโดยประมาณ ดงั นั้น ดวงจนั ทรแ์ รม 2 ค่ำอยู่ตรงศีรษะ เม่ือเวลาประมาณ 00.00 น. + (53 นาที x 2) เท่ากับ 01.46 น. เวลาโดยประมาณ ดวงจนั ทร์แรม 2 คำ่ ขนึ้ จากขอบฟ้าทางทศิ ตะวนั ออก 18.00 น. + (53 นาที x 2) เท่ากับ 19.46 น. เวลาโดยประมาณ ดวงจันทรแ์ รม 2 คำ่ ตกลบั ขอบฟ้าทางทิศตะวันตก 6.00 น.+ (53 นาที x 2) เทา่ กบั 07.46 น. เวลาโดยประมาณ สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี

หนว่ ยท่ี 4 | ระบบสรุ ยิ ะของเรา 320 คมู่ อื ครูรายวิชาพ้ืนฐานวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี เฉลยคำถามท้ายกจิ กรรม 1. การเปลยี่ นแปลงเวลาในการขึ้นและตกของดวงจันทรจ์ ากการคำนวณและการสังเกตแตกตา่ งกัน หรอื ไม่อยา่ งไร แนวคำตอบ นักเรียนตอบตามผลการคำนวณและการสังเกต เช่น แตกต่างกัน โดยจากการคำนวณ ดวงจันทร์ในวันแรม 1 ค่ำจะขึ้นเวลา 18.53 น. และตกเวลา 6.53 น. แต่ผลการสังเกตดวงจันทร์ในวันแรม 1 ค่ำจะขึ้นเวลา 18.50 น. และตกเวลา 6.51 น. ซึ่งขึ้นและตกช้าไปจากวันก่อนประมาณ 50 นาที โดย คลาดเคลอื่ นจากการคำนวณเล็กน้อย 2. ถ้าสังเกตดวงจันทร์เวลาเดิมในวันถัด ๆ ไป ณ ตำแหน่งเดิมบนโลก จะสังเกตเห็นดวงจันทร์อยู่ที่ตำแหนง่ เดมิ บนท้องฟา้ หรือไม่ เพราะเหตุใด แนวคำตอบ ดวงจันทร์ไม่อยู่ในตำแหน่งเดิม เพราะดวงจันทร์ขึ้นช้ากว่าเดิม โดยในวันถัดไปดวงจันทร์จะ กลับมาปรากฏที่ตำแหน่งเดิมบนท้องฟ้าช้ากว่าเดิมประมาณ 50 นาที เนื่องจากดวงจันทร์มีการโคจรรอบโลก ใน 1 เดือน 3. จากกจิ กรรมตอนที่ 2 สรปุ ไดว้ ่าอยา่ งไร แนวคำตอบ เวลาขึ้นและตกของดวงจันทร์มีการเปลี่ยนแปลงไปทุกวัน โดยดวงจันทร์จะขึ้นช้าไปวันละ ประมาณ 50 นาที 1 4. จากกจิ กรรมท้ัง 2 ตอน สรุปไดว้ า่ อยา่ งไร แนวคำตอบ การทดี่ วงจันทร์โคจรรอบโลก โดยเปลีย่ นตำแหน่งไปตามวงโคจรรอบโลกในแต่ละวัน ทำใหค้ นบน โลกท่อี ย่ตู ำแหน่งเดิมมองเหน็ ดวงจันทรข์ ึน้ จากขอบฟา้ ช้าไปประมาณวันละ 50 นาที สถาบันส่งเสริมการสอนวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี

321 หนว่ ยที่ 4 | ระบบสุรยิ ะของเรา คมู่ อื ครรู ายวชิ าพน้ื ฐานวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี กิจกรรมที่ 4.5 นำ้ ขนึ้ นำ้ ลงเป็นอยา่ งไร นกั เรียนจะได้เรียนรู้เกีย่ วกบั การเกดิ นำ้ ขึ้น นำ้ ลงโดยใช้แบบจำลอง จุดประสงค์ สร้างแบบจำลองทีอ่ ธิบายการเกิดน้ำขึน้ น้ำลง เวลาท่ใี ชใ้ น 1 ช่ัวโมง การทำกิจกรรม วัสดทุ ่ใี ช้ตอ่ กลุ่ม วัสดุและอุปกรณ์ รายการ 1. ลูกโลกขนาดเสน้ ผ่านศนู ย์กลาง 15 cm จำนวน/กลมุ่ 2. กระดาษปรฟู๊ 1 ลูก 1 แผ่น การเตรยี มตัว ครูอาจเตรียมอุปกรณ์ เช่น วาดหรือพิมพ์ภาพโลกและแนวระดับน้ำบนกระดาษ A3 หรือเตรียม ล่วงหนา้ สำหรับครู กระดาษปรูฟ๊ ให้นักเรยี นวาด ข้อเสนอแนะ ภาพโลกควรมขี นาดใกลเ้ คยี งกับลกู โลกจำลอง ในการทำกจิ กรรม ส่ือการเรียนร้/ู • หนังสือเรยี นรายวชิ าพ้ืนฐานวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ระดับมัธยมศึกษาปีท่ี 3 เลม่ 1 สสวท. แหลง่ เรียนรู้ • วดี ิทศั นต์ วั อย่างการปฏิบัติการวทิ ยาศาสตร์เรอ่ื ง น้ำเกดิ นำ้ ตายเป็น อยา่ งไร http://ipst.me/9519 • ตวั อย่างแหลง่ ข้อมูลทน่ี ่าเชอ่ื ถือ http://ipst.me/9519 สถาบันส่งเสรมิ การสอนวิทยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี http://secondsci.ipst.ac.th/?p=703 สถาบันวิจัยดาราศาสตร์แห่งชาติ (องคก์ ารมหาชน) http://www.narit.or.th/index.php/nso/96-oceantides ศนู ย์การเรียนร้วู ิทยาศาสตรโ์ ลกและดาราศาสตร์ http://www.lesa.biz/astronomy/astro-events/tides สถาบนั ส่งเสรมิ การสอนวิทยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี

หนว่ ยที่ 4 | ระบบสุรยิ ะของเรา 322 คู่มือครูรายวิชาพ้ืนฐานวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี • ภาพระดับน้ำบนผิวโลก ในเอกสารประกอบการจัดกจิ กรรมหนว่ ยท่ี 4 http://ipst.me/10952 ระบบสุริยะของเรา http://ipst.me/10952 http://ipst.me/10956 • สื่ออินเตอรแ์ อก็ ทีฟซิมูเลชัน ตอน นำ้ ขน้ึ นำ้ ลง http://ipst.me/10596 • วดี ิทศั น์ ตอน ปรากฏการณ์ที่เก่ยี วข้องกบั ดวงจนั ทร์ http://ipst.me/10597 http://ipst.me/10957 ตัวอย่างผลการทำกจิ กรรม เม่ือระบุตำแหนง่ ความสงู ของนำ้ ในแตล่ ะชว่ งเวลาในวนั แรม 15 ค่ำ แล้วลากเสน้ เช่ือมต่อกันจะไดด้ ังภาพ 18.00 น. 00.00 น. 12.00 น. ดวงอาทิตย์ โลก 6.00 น. ภาพระดบั น้ำในแตล่ ะชว่ งเวลาในวันแรม 15 คำ่ เมอ่ื หมนุ ลูกโลกแล้วสังเกตจากบริเวณเหนือข้ัวโลกเหนือ พบวา่ คนบนโลกจะพบกับการเปล่ียนแปลงระดับน้ำใน แตล่ ะวัน โดยระดบั น้ำจะสูงข้ึนวันละ 2 ครัง้ เรียกวา่ ช่วงนำ้ ขน้ึ และระดับนำ้ ลดลงวันละ 2 คร้ัง เรียกวา่ ชว่ งน้ำลง ตัวอย่างการสืบค้นข้อมูลเกี่ยวกับสาเหตุของการเกิดน้ำขึ้น น้ำลง หรือการเปลี่ยนแปลงระดับน้ำใน 1 วัน เกิดจากแรงดงึ ดูดระหว่างมวลของดวงจันทรแ์ ละโลก นำ้ ขึ้นจะเกิดบนผิวโลกบริเวณท่มี ตี ำแหนง่ ใกลด้ วงจันทร์และ ตรงกันข้ามกับตำแหน่งของดวงจันทร์ ส่วนน้ำลงเกิดบริเวณพื้นที่บนโลกที่ตั้งฉากกับตำแหน่งของดวงจันทร์ เม่ือ โลกหมุนรอบตวั เอง พืน้ ทบ่ี นโลกที่มีตำแหน่งใกล้ ตรงกันขา้ ม หรอื ตงั้ ฉากกบั ดวงจนั ทรจ์ ะมีการเปล่ียนตำแหน่งไป จงึ ทำใหพ้ ้ืนที่หน่งึ ๆ เกดิ น้ำขนึ้ นำ้ ลง วันละ 2 ครั้ง สถาบนั ส่งเสรมิ การสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี

323 หน่วยท่ี 4 | ระบบสรุ ยิ ะของเรา คมู่ ือครูรายวิชาพนื้ ฐานวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ตวั อยา่ งผลการทำกิจกรรม เมื่อดวงจันทร์โคจรมาอยู่ในแนวเดียวกับดวงอาทิตย์ จะทำให้ระดับน้ำที่ขึ้นสูงสุดและลงต่ำสุด แตกต่างกันมาก เรียกวันนั้นว่า วันน้ำเกิด และเมื่อดวงจันทร์โคจรมาอยู่ในแนวเกอื บตั้งฉากกับดวงอาทิตย์ จะทำ ให้ระดับน้ำทีข่ น้ึ สงู สุดและลงต่ำสุดแตกตา่ งกันนอ้ ย เรียกวันนนั้ ว่า วันนำ้ ตาย สบื ค้นจาก : http://secondsci.ipst.ac.th/?p=703 เฉลยคำถามท้ายกจิ กรรม 1. ใน 1 วนั ระดบั นำ้ มีการเปลี่ยนแปลงหรือไม่ อย่างไร แนวคำตอบ เปลีย่ นแปลง โดยระดับน้ำจะขนึ้ และลงวันละ 2 ครง้ั 2. จากการสืบคน้ ข้อมลู น้ำข้นึ นำ้ ลง เกดิ ขึน้ ไดอ้ ย่างไร แนวคำตอบ น้ำขน้ึ นำ้ ลง เกิดจากแรงดงึ ดดู ระหว่างมวลของดวงจันทรแ์ ละโลก 3. จากกจิ กรรม สรุปได้ว่าอย่างไร แนวคำตอบ น้ำขึ้น น้ำลงเป็นปรากฏการณ์ที่คนบนโลกสังเกตเห็นการเปลี่ยนแปลงของระดับน้ำใน 1 วัน เกดิ จากผลของแรงโนม้ ถ่วงระหว่างโลกกับดวงอาทิตยห์ รือดวงจันทร์ทีด่ งึ ดดู นำ้ บริเวณผิวโลก 1 สถาบนั ส่งเสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี

หน่วยท่ี 4 | ระบบสุรยิ ะของเรา 324 คมู่ อื ครรู ายวชิ าพ้นื ฐานวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี กิจกรรมท่ี 4.6 เทคโนโลยีอวกาศมอี ะไรบา้ ง นักเรยี นจะได้เรียนรู้เก่ียวกับประโยชนข์ องเทคโนโลยีอวกาศ จดุ ประสงค์ ระบเุ ทคโนโลยอี วกาศและอธิบายการใชป้ ระโยชน์ของเทคโนโลยอี วกาศ 1 ช่วั โมง 40 นาที เวลาทีใ่ ชใ้ น การทำกจิ กรรม -ไม่ม-ี วสั ดแุ ละอุปกรณ์ ตอนท่ี 1 รจู้ ักกบั เทคโนโลยีอวกาศ การเตรียมตวั ครูควรหาแหล่งข้อมูลที่น่าเชื่อถือให้นักเรียนสืบค้น โดยอาจกำหนด URL ให้แก่นักเรียน หา ล่วงหน้าสำหรับครู เครื่องมือสำหรับสืบค้น เช่น คอมพิวเตอร์ แท็บเล็ต หรือเตรียมใบความรู้ในกรณีที่นักเรียนไม่ สามารถหาข้อมลู ไดเ้ อง ข้อเสนอแนะ การนำเสนองานสามารถทำได้หลากหลายรูปแบบตามความเหมาะสมและเครื่องมือที่ใช้ อาจ ในการทำกิจกรรม นำเสนอผา่ นเคร่ืองขยายภาพ (visualizer) นำเสนอผา่ นกระดาษปรฟู๊ การบนั ทกึ ภาพเคล่ือนไหว หรือนำเสนอผ่านส่ือออนไลน์ เช่น Facebook หรือ Line เพื่อให้นักเรยี นได้เห็นผลงานของกลมุ่ อน่ื จากน้นั นำข้อมลู มาอภิปรายสรปุ สื่อการเรียนร/ู้ • หนงั สือเรยี นรายวิชาพ้ืนฐานวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ระดับมธั ยมศึกษาปีท่ี 3 เล่ม 1 สสวท. แหล่งเรียนรู้ • ตวั อยา่ งแหล่งข้อมลู ท่นี ่าเชือ่ ถือ เช่น องค์การบริหารการบนิ และอวกาศแหง่ ชาติ (ประเทศสหรฐั อเมรกิ า) https://www.nasa.gov/ องค์การอวกาศยโุ รป https://m.esa.int/ESA สถาบนั วจิ ัยดาราศาสตร์แหง่ ชาติ (องค์การมหาชน) http://www.narit.or.th/ สมาคมดาราศาสตรไ์ ทย http://thaiastro.nectec.or.th/ สถาบันสง่ เสรมิ การสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี

325 หน่วยที่ 4 | ระบบสุรยิ ะของเรา คู่มอื ครูรายวิชาพ้ืนฐานวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี • วีดทิ ัศน์ ตอน การใช้งานกล้องโทรทรรศนแ์ บบสะท้อนแสง http://ipst.me/10598 http://ipst.me/10598 ตวั อยา่ งผลการทำกจิ กรรม นกั เรยี นสามารถออกแบบการนำเสนอไดต้ ามรปู แบบทต่ี นเองถนัดและตามหวั ขอ้ ที่นกั เรียนสนใจ เช่น เทคโนโลยอี วกาศท่ีนักเรียนสนใจ คือ กล้องโทรทรรศน์ และนำเสนอโดยใช้โปรแกรม PowerPoint สืบค้นข้อมลู จาก - NASA - หนงั สอื เรยี นวทิ ยาศาสตร์ ช้ัน ม.3 สสวท. - LESA สถาบนั ส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี

หนว่ ยท่ี 4 | ระบบสุรยิ ะของเรา 326 ค่มู ือครูรายวชิ าพ้นื ฐานวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี เฉลยคำถามท้ายกจิ กรรม 1. เทคโนโลยีอวกาศที่นำไปสำรวจอวกาศมอี ะไรบ้าง แนวคำตอบ คำตอบอาจมีหลากหลายตามข้อมูลที่ได้จากการสืบค้น เช่น เทคโนโลยีอวกาศที่นำไปใช้เพื่อ การสำรวจอวกาศ เช่น จรวด ดาวเทียม ยานอวกาศ 2. เทคโนโลยีอวกาศที่นำมาใช้ในชีวิตประจำวนั มีอะไรบา้ ง แนวคำตอบ คำตอบอาจมีหลากหลายตามข้อมูลที่ได้จากการสืบค้น เช่น เทคโนโลยีอวกาศที่นำมาใช้ใน ชีวิตประจำวัน เช่น เครื่องกรองน้ำในสระว่ายน้ำ หูฟังไร้สายเชื่อมต่อกับโทรศัพท์เคลื่อนท่ี กล้องถ่ายรูปใน โทรศัพท์เคลอื่ นที่ ดาวเทยี ม 3. จากกิจกรรมตอนท่ี 1 สรปุ ได้ว่าอยา่ งไร แนวคำตอบ เทคโนโลยีอวกาศ คือ เทคโนโลยีที่นำไปใช้เพื่อการสำรวจอวกาศและนำมาใช้ประโยชน์ใน ชวี ิตประจำวนั ตลอดจนใชอ้ ำนวยความสะดวกให้แก่คนบนโลก ตวั อยา่ งอุปกรณ์ที่ใชเ้ พือ่ การสำรวจอวกาศ เชน่ จรวด ยานอวกาศ และอาจนำมาประยกุ ต์ใช้ในชีวิตประจำวันได้ เช่น เครื่องกรองน้ำในสระว่ายนำ้ หูฟังไร้สาย เช่อื มตอ่ กับโทรศัพท์เคลื่อนท่ี กล้องถา่ ยรูปในโทรศัพท์เคลื่อนท่ี ดาวเทยี ม ตอนที่ 2 กลอ้ งโทรทรรศน์ 1 การเตรียมตัว -ไมม่ -ี ล่วงหนา้ สำหรบั ครู ขอ้ เสนอแนะ ครูอาจให้ข้อมูลเพิ่มเติมแก่นักเรยี นว่า สีของเนบิวลาที่ได้จากภาพถ่ายอาจแสดงถงึ อุณหภมู ิของ ในการทำกิจกรรม แก๊สท่เี ป็นองค์ประกอบของเนบิวลาน้นั ๆ ส่ือการเรยี นร/ู้ • หนังสือเรยี นรายวิชาพื้นฐานวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ระดับมัธยมศึกษาปีที่ 3 เล่ม 1 สสวท. แหลง่ เรียนรู้ สถาบนั ส่งเสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี

327 หนว่ ยที่ 4 | ระบบสุรยิ ะของเรา คู่มอื ครรู ายวิชาพนื้ ฐานวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ตัวอยา่ งผลการทำกิจกรรม ความแตกต่างของข้อมูลจากภาพถา่ ยทัง้ 3 ภาพ ภาพเนบิวลาโอไรออน ที่ถ่ายโดยกล้องถ่ายร1ูปที่ถ่ายบนพื้นโลก แสดงข้อมูลตำแหน่งของเนบิวลา ซึง่ มองเหน็ คล้ายดาวฤกษว์ งกลมสีม่วงออ่ น ภาพเนบิวลาโอไรออน ที่ถ่ายโดยกล้องโทรทรรศน์หักเหแสง แสดงข้อมูลลักษณะกลุ่มแก๊สสีม่วงปนเขียว และประกอบด้วยดาวฤกษห์ ลายดวง ภาพเนบิวลาโอไรออน ที่ถ่ายโดยกล้องโทรทรรศน์อวกาศฮับเบิล แสดงข้อมูลลักษณะกลุ่มแก๊สสีม่วง ชมพู และเหลอื ง และประกอบด้วยดาวฤกษ์จำนวนมาก จะเห็นได้ว่า ภาพที่ถ่ายโดยกล้องโทรทรรศน์อวกาศฮับเบิลจะมีสีท่ีแตกต่างจากกล้องโทรทรรศน์หักเหแสง และกล้องถ่ายรูป โดยภาพทไ่ี ด้มีความละเอยี ดมากกว่า สงั เกตจากสีของเนบวิ ลาและจำนวนของดาวฤกษ์ ประโยชน์จากภาพถา่ ยทั้ง 3 ภาพ ทำให้ทราบลักษณะและส่วนประกอบของเนบิวลาโอไรออนว่าเป็นบริเวณที่มีดาวฤกษ์อยู่เป็นจำนวนมาก ซึ่งการศึกษาลักษณะและส่วนประกอบของเนบิวลาโอไรออนนี้อาจทำให้ทราบถึงการเกิดเนบิวลา ดาวฤกษ์ หรือ วตั ถุทอ้ งฟา้ อน่ื ๆ สถาบนั สง่ เสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี

หนว่ ยท่ี 4 | ระบบสรุ ยิ ะของเรา 328 คู่มอื ครูรายวชิ าพ้นื ฐานวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี เฉลยคำถามท้ายกิจกรรม 1. ภาพถ่ายจากกล้องถ่ายรูป กล้องถ่ายรูปที่ต่อกับกล้องโทรทรรศน์ และกล้องโทรทรรศน์อวกาศ ให้ข้อมูล เกี่ยวกบั สง่ิ ใด และมีประโยชนอ์ ยา่ งไร แนวคำตอบ ภาพถ่ายทั้ง 3 ภาพให้ข้อมูลเกี่ยวกับลักษณะและส่วนประกอบของเนบิวลาโอไรออน ว่าเป็น บริเวณที่มีดาวฤกษ์อยู่เป็นจำนวนมาก ซึ่งมีประโยชน์คือทำให้มนุษย์รู้ข้อมูลของวัตถุท้องฟ้าเหล่านี้มากยิ่งข้ึน และอาจทำใหท้ ราบถึงการเกดิ เนบวิ ลา ดาวฤกษ์ หรือวตั ถุทอ้ งฟ้าอ่นื ๆ อกี ด้วย 2. เทคโนโลยีอวกาศท่ีใช้มปี ระโยชน์อยา่ งไร ถา้ ไม่มีเทคโนโลยอี วกาศจะส่งผลอยา่ งไรตอ่ ชีวิตประจำวนั แนวคำตอบ เทคโนโลยีอวกาศที่ใช้คือกล้องโทรทรรศน์และกล้องโทรทรรศน์อวกาศ ประโยชน์คือช่วยขยาย ขอบเขตการมองเห็นและการศึกษาอวกาศของมนุษย์ หากไม่มเี ทคโนโลยีอวกาศจะส่งผลให้ขาดข้อมูลเก่ียวกับ อวกาศท่คี นบนโลกสงสยั รวมถึงความเขา้ ใจผิดเกยี่ วกับปรากฏการณด์ าราศาสตร์อื่น ๆ 3. จากกจิ กรรมตอนท่ี 2 สรปุ ได้วา่ อยา่ งไร แนวคำตอบ อุปกรณ์ที่ใช้ในการศึกษาอวกาศมีหลากหลาย มีเป้าหมายเพื่อขยายขอบเขตการมองเห็นของ มนุษย์ เช่น กล้องโทรทรรศน์ ซึ่งมีหลายประเภททั้งกล้องโทรทรรศน์หักเหแสงและกล้องโทรทรรศน์อวกาศ โดยขอ้ มลู ทไี่ ดอ้ าจมคี วามแตกต่างกัน 1 4. จากกจิ กรรมทง้ั 2 ตอน สรุปได้วา่ อยา่ งไร แนวคำตอบ เทคโนโลยีอวกาศ คือ กระบวนการประยุกต์ใช้ความรู้ในการผลิตและพัฒนาอุปกรณ์ต่าง ๆ เพื่อ ใช้ขยายขอบเขตการมองเห็นและการศึกษาอวกาศของมนุษย์ เช่น กล้องโทรทรรศน์ จรวด ดาวเทียม ซึ่ง อุปกรณแ์ ต่ละอย่างก็ให้ข้อมลู แตกตา่ งกนั ไป ในการศึกษาวัตถุท้องฟา้ แตล่ ะอยา่ งอาจต้องใช้ข้อมูลจากหลาย ๆ แหล่งประกอบกัน นอกจากนี้เทคโนโลยีอวกาศอาจนำมาประยุกต์ใช้เพื่ออำนวยความสะดวกให้แก่มนุษย์อีก ด้วย สถาบันส่งเสรมิ การสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี

329 หนว่ ยที่ 4 | ระบบสรุ ยิ ะของเรา คู่มอื ครูรายวชิ าพ้ืนฐานวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี กจิ กรรมที่ 4.7 ประโยชนข์ องดาวเทยี มในชีวิตประจำวนั มอี ะไรบา้ ง นกั เรียนจะได้เรยี นรู้เก่ยี วกบั ประโยชน์ของดาวเทยี มในชวี ติ ประจำวันจากการวิเคราะห์ข้อมลู จดุ ประสงค์ ระบแุ ละอธิบายประโยชน์ของดาวเทียมในชวี ติ ประจำวนั เวลาท่ใี ช้ใน 1 ชว่ั โมง การทำกจิ กรรม -ไม่ม-ี วัสดุและอุปกรณ์ การเตรียมตวั -ไม่ม-ี ล่วงหนา้ สำหรับครู ขอ้ เสนอแนะ -ไมม่ ี- ในการทำกิจกรรม สอ่ื การเรียนรู้/ • หนงั สือเรียนรายวชิ าพ้ืนฐานวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ระดับมัธยมศึกษาปีที่ 3 เล่ม 1 สสวท. แหลง่ เรยี นรู้ • ตวั อย่างแหล่งข้อมลู ที่น่าเชอ่ื ถือ สำนกั งานพฒั นาเทคโนโลยีอวกาศและภูมิสารสนเทศ (องค์การมหาชน) https://www.gistda.or.th/main/ กรมอตุ นุ ยิ มวิทยา https://www.tmd.go.th/index.php • ภาพถา่ ยจากดาวเทียม Landsat-8 บรเิ วณจงั หวัดรอบอา่ วไทย บันทึกภาพเมือ่ วนั ท่ี 20 มกราคม 2559 http://ipst.me/10951 http://ipst.me/10951 • วีดิทัศน์ ตอน THEOS-2 ของประเทศไทย http://ipst.me/10953 http://ipst.me/10953 สถาบันสง่ เสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี

หน่วยที่ 4 | ระบบสรุ ยิ ะของเรา 330 ค่มู อื ครูรายวิชาพน้ื ฐานวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ตัวอย่างผลการทำกจิ กรรม ภาพถา่ ยจากดาวเทียมชุดที่ 1 ภาพถ่ายจากดาวเทยี มชุดท่ี 1 แสดงตำแหนง่ ของพายุปาบึกวนั ท่ี 1-4 มกราคม พ.ศ. 2562 โดย บรเิ วณสีชมพูซ่งึ เป็นบริเวณท่ีมปี รมิ าณนำ้ ฝนสงู ซึ่งเป็นบรเิ วณท่ีเกิดพายุ ข้อมลู เหล่าน้ใี ช้ในการพยากรณว์ นั และ เวลาท่พี ายุจะเข้าถึงพืน้ ท่ีทีจ่ ะไดร้ บั ผลจากพายดุ งั กล่าว สง่ ผลให้รฐั บาลสามารถสั่งอพยพประชาชนและเตรยี ม รบั มอื กบั ภยั พบิ ัติไดท้ นั ท่วงที ภาพถ่ายจากดาวเทียมชดุ ที่ 2 ภาพถ่ายจากดาวเทียมชุดที่ 2 เป็นภาพแสดงพื้นท่ีภายหลังจากที่ได้รับผลจากพายุ โดยภาพถ่าย วนั ที่ 24 ธนั วาคม พ.ศ. 2561 และ 8 มกราคม พ.ศ. 2562 แสดงความแตกต่างของพน้ื ทกี่ ่อนและหลังการเกดิ พายุ โดยบริเวณสีฟ้าแสดงพื้นที่ที่มีน้ำปกคลุม หรือบริเวณที่เกิดน้ำท่วมด้านชายฝั่งที่ได้รับผลจากพายุปาบึก ช่วยให้ รัฐบาลสามารถประเมินความเสยี หายหลงั ได้รบั ผลจากพายปุ าบึก และสามารถให้ความชว่ ยเหลือได้อย่างทั่วถึงทุก พ้นื ท่ี สถาบันสง่ เสรมิ การสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี

331 หน่วยที่ 4 | ระบบสุรยิ ะของเรา ค่มู อื ครรู ายวิชาพนื้ ฐานวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี เฉลยคำถามท้ายกิจกรรม 1. ภาพถ่ายจากดาวเทียมชดุ ท่ี 1 ให้ข้อมลู เก่ยี วกับสิง่ ใด และมีประโยชน์อย่างไร แนวคำตอบ ภาพถ่ายจากดาวเทียมชุดที่ 1 แสดงตำแหน่งของพายุปาบึกวันที่ 1-4 มกราคม พ.ศ. 2562 ประโยชน์จากภาพทำให้สามารถพยากรณ์วันและเวลาที่พายุจะเข้าถึงพื้นที่ที่จะได้รับผลกระทบ ทำให้รัฐบาล สามารถส่ังอพยพคนและเตรยี มรับมอื กับภัยพิบัติได้ทันทว่ งที 2. ภาพถ่ายจากดาวเทียมชดุ ท่ี 2 ใหข้ อ้ มลู เกีย่ วกบั ส่ิงใด และมีประโยชน์อยา่ งไร แนวคำตอบ ภาพถ่ายจากดาวเทียมชุดที่ 2 เป็นภาพแสดงพื้นที่ที่ได้รับผลจากพายุ ซึ่งภาพถ่ายวันที่ 24 ธันวาคม พ.ศ. 2561 และ 8 มกราคม พ.ศ. 2562 แสดงความแตกต่างของสภาพพื้นที่เดิมและสภาพหลังจาก เกิดพายุ โดยบริเวณที่มีสีฟ้าแสดงถึงพื้นที่ที่มีน้ำปกคลุมหรือบริเวณที่เกิดน้ำท่วมด้านชายฝั่งซึ่งได้รับผลจาก พายุปาบึก ประโยชน์จากภาพช่วยในการประเมินความเสียหายภายหลังการเกิดพายุ และสามารถให้ ความชว่ ยเหลอื ประชาชนได้อยา่ งท่วั ถึงทุกพนื้ ท่ี 3. จากการสบื ค้นเพ่มิ เติม นักเรียนคิดวา่ ดาวเทียมมปี ระโยชนด์ ้านใดอกี บ้าง แนวคำตอบ นักเรยี นตอบได้ตามผลการสบื ค้นของตนเอง 4. จากกจิ กรรม สรปุ ไดว้ ่าอย่างไร แนวคำตอบ ภาพถา่ ยจากดาวเทียม ช่วยใหท้ ราบข้อมูลต่าง ๆ ซง่ึ สามารถนำไปวิเคราะห์และเปน็ ประโยชน์ใน หลายด้าน เช่น ด้านการพยากรณ์อากาศหรืออุต1ุนิยมวิทยา ด้านการสำรวจทรัพยากร ซึ่งรวมถึงด้าน การป้องกนั และบรรเทาพิบัติภยั นอกจากนีด้ าวเทยี มยงั มปี ระโยชนใ์ นด้านอน่ื ๆ อีกมากมาย สถาบันสง่ เสรมิ การสอนวิทยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี

หนว่ ยท่ี 4 | ระบบสรุ ยิ ะของเรา 332 คูม่ ือครูรายวชิ าพ้นื ฐานวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี กจิ กรรมท่ี 4.8 โครงการสำรวจอวกาศมีความก้าวหนา้ อยา่ งไร นกั เรยี นจะได้เรยี นรู้เกย่ี วกับความกา้ วหนา้ ของโครงการสำรวจอวกาศจากการสืบคน้ และนำเสนอ จดุ ประสงค์ สบื คน้ ขอ้ มลู และยกตวั อย่างความก้าวหน้าของโครงการสำรวจอวกาศ เวลาทใ่ี ช้ใน 1 ช่ัวโมง การทำกิจกรรม วสั ดแุ ละอุปกรณ์ -ไมม่ -ี การเตรียมตวั ครูควรหาแหล่งข้อมูลที่น่าเชือ่ ถือให้นักเรียนสืบค้น หาเครื่องมือสำหรับสืบค้นเช่น คอมพิวเตอร์ ลว่ งหนา้ สำหรับครู แทบ็ เล็ต หรอื จดั เตรียมใบความรใู้ นกรณีทน่ี ักเรยี นไมส่ ามารถหาข้อมูลไดเ้ อง ข้อเสนอแนะ • การนำเสนองานให้ทำตามความเหมาะสมตามกลุ่มนักเรียนและเครื่องมือที่ใช้ อาจนำเสนอ ในการทำกิจกรรม ผ่านเครื่องขยายภาพ (visualizer) นำเสนอผ่านกระดาษปรู๊ฟ หรือนำเสนอผ่านสื่อออนไลน์ เช่น กลุ่ม Facebook หรือ Line เพื่อให้นักเรียนได้เห็นผลงานของกลุ่มอื่น จากนั้นนำข้อมูล มาอภิปรายสรปุ • การนำเสนอข้อมูลด้วยอินโฟกราฟฟิกสามารถทำบนเวบ็ ไซต์สร้างอินโฟกราฟฟิกสำเร็จรปู ได้ ดงั ตวั อยา่ งตอ่ ไปน้ี http://infogram.com/ http://www.visme.co/ https://www.canva.com/ http://www.piktochart.com สถาบันสง่ เสรมิ การสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี

333 หน่วยท่ี 4 | ระบบสรุ ยิ ะของเรา ค่มู ือครูรายวิชาพน้ื ฐานวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี ส่ือการเรียนรู้/ • หนังสอื เรียนรายวชิ าพื้นฐานวิทยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี ระดบั มธั ยมศกึ ษาปีท่ี 3 เล่ม 1 แหล่งเรียนรู้ สสวท. • ตวั อย่างแหลง่ ข้อมูลท่นี ่าเชอ่ื ถือ องค์การบริหารการบินและอวกาศแห่งชาติ (ประเทศสหรัฐอเมรกิ า) https://www.nasa.gov/ องค์การอวกาศยุโรป https://m.esa.int/ESA สถาบนั วจิ ัยดาราศาสตรแ์ หง่ ชาติ (องค์การมหาชน) http://www.narit.or.th/ สมาคมดาราศาสตรไ์ ทย http://thaiastro.nectec.or.th/ ตัวอยา่ งผลการทำกิจกรรม ตัวอย่างการนำเสนอข้อมูลในรูปแบบอินโฟกราฟฟิกแบบลำดับเวลาเรื่องการสำรวจดาวอังคาร โดยใช้ การเขียนบนกระดาษ สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี

หนว่ ยท่ี 4 | ระบบสรุ ยิ ะของเรา 334 คมู่ อื ครรู ายวชิ าพื้นฐานวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี ตวั อย่างผลการทำกจิ กรรม ตัวอย่างการนำเสนอข้อมูลในรูปแบบอินโฟกราฟฟิกแบบลำดบั เวลาเรือ่ งการสำรวจดาวอังคาร โดยสร้างบน เว็บไซต์สร้างอนิ โฟกราฟฟิกสำเรจ็ รูป สถาบนั สง่ เสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี

335 หนว่ ยที่ 4 | ระบบสุรยิ ะของเรา คู่มือครูรายวชิ าพ้นื ฐานวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี เฉลยคำถามท้ายกจิ กรรม 1. โครงการสำรวจอวกาศท่ีนกั เรยี นสืบค้นเกี่ยวข้องกับเรอื่ งอะไร มีความกา้ วหน้าของโครงการเป็นอยา่ งไร แนวคำตอบ ตอบตามทน่ี กั เรยี นสืบค้น 2. จากการนำเสนอในชน้ั เรยี น โครงการใดท่ีนกั เรียนมีความสนใจมากทส่ี ดุ เพราะเหตุใด แนวคำตอบ ตอบตามความคิดเห็นของนกั เรยี น 3. นักเรยี นคดิ ว่าโครงการสำรวจอวกาศมีประโยชนต์ ่อมนษุ ย์อย่างไร แนวคำตอบ โครงการสำรวจอวกาศบางโครงการมีการสังเกตสิ่งที่จะเป็นภัยต่อโลก เช่น ภัยจากพายุสุริยะ ภยั จากดาวเคราะห์นอ้ ยพุ่งเฉยี ดโลก 4. นกั เรยี นเหน็ ดว้ ยหรือไมก่ ับโครงการสำรวจอวกาศท่มี มี นุษย์อวกาศขึ้นไปสำรวจด้วย เพราะเหตใุ ด แนวคำตอบ ตอบตามความคดิ เหน็ ของนักเรียน 5. จากกิจกรรม สรปุ ไดว้ า่ อย่างไร แนวคำตอบ โครงการสำรวจอวกาศมีหลายโครงการ แต่ละโครงการให้ข้อมูลต่าง ๆ เกีย่ วกับวัตถุในอวกาศ ซึ่ง ช่วยเพิ่มความรู้ความเข้าใจด้านดาราศาสตร์มากขึ้น ข้อมูลบางอย่างสามารถนำมาใช้ให้เกิดประโยชน์ต่อชีวิต มนุษย์ไดใ้ นหลาย ๆ ด้าน 1 สถาบนั ส่งเสรมิ การสอนวิทยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี

หนว่ ยท่ี 4 | ระบบสุรยิ ะของเรา 336 คมู่ อื ครรู ายวิชาพื้นฐานวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี กจิ กรรมท้ายบท ดดู าววนั ไหนกนั ดี นักเรยี นจะได้นำความรู้เกี่ยวกับปฏสิ ัมพันธ์ระหว่างดวงอาทิตย์ โลก และดวงจนั ทร์ และนำขอ้ มูลจากการสืบค้นมา วางแผนทอ่ งเทีย่ ว จุดประสงค์ ใช้ความรูเ้ ก่ียวกบั ปฏิสมั พนั ธ์ระหว่างดวงอาทติ ย์ โลก และดวงจันทร์ มาวางแผนทอ่ งเทย่ี ว เวลาท่ใี ช้ใน 1 ช่ัวโมง การทำกิจกรรม วสั ดุและอุปกรณ์ -ไม่ม-ี การเตรียมตัว ครูควรหาแหล่งข้อมูลที่น่าเชื่อถือให้นักเรียนสืบค้น หาเครื่องมือสำหรับสืบคน้ เช่น คอมพิวเตอร์ ลว่ งหนา้ สำหรับครู แท็บเลต็ หรือจัดเตรยี มใบความรู้ในกรณที น่ี ักเรยี นไม่สามารถหาข้อมูลไดเ้ อง ข้อเสนอแนะ การนำเสนองานให้ทำตามความเหมาะสมตามกลุ่มนักเรียนและเครื่องมือที่ใช้ อาจนำเสนอผ่าน ในการทำกจิ กรรม เครื่องขยายภาพ (visualizer) นำเสนอผา่ นกระดาษปร๊ฟู หรือนำเสนอผา่ นสอ่ื ออนไลน์ เชน่ กลุ่ม Facebook หรือ Line เพอ่ื ให้นักเรยี นได้เห็นผลงานของกลุ่มอ่ืน จากนน้ั นำข้อมูลมาอภปิ รายสรปุ สอื่ การเรยี นร้/ู • หนงั สือเรียนรายวชิ าพ้ืนฐานวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ระดับมธั ยมศึกษาปีที่ 3 เลม่ 1 สสวท. แหลง่ เรียนรู้ สถาบันสง่ เสริมการสอนวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี

337 หน่วยที่ 4 | ระบบสุรยิ ะของเรา คมู่ อื ครรู ายวชิ าพ้ืนฐานวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ตวั อยา่ งผลการทำกิจกรรม นักเรยี นวางแผนไปเที่ยวในฤดูหนาวชว่ งเดือนธันวาคม พ.ศ. 2561 กำหนดสถานท่ีคือ จ.เลย โดยวางแผนดู ดวงจันทร์เสี้ยวในช่วงหัวค่ำเวลาประมาณ 19:00 น. จึงกำหนดให้เป็นวันขึ้น 5 ค่ำ ซึ่งตรงกับคืนวันที่ 12 ธันวาคม ใหส้ งั เกตดวงจันทร์ทางทิศตะวันตก หลงั จากเวลาประมาณ 23:00 น. ดวงจันทร์ลับขอบฟ้าไปแล้วไม่ มแี สงจนั ทร์รบกวนจึงเร่ิมดูดาว และดดู วงอาทิตย์ข้นึ ท่เี วลา 6:34 น. ของวันที่ 13 ธนั วาคม ทศิ ตะวันออก (สืบค้น ขอ้ มลู เวลาทด่ี วงอาทิตย์ข้นึ ท่ี จ.เลย จากเว็บไซตส์ มาคมดาราศาสตรไ์ ทย) เฉลยคำถามทา้ ยกิจกรรม นักเรียนนำความรู้เกี่ยวกับปฏิสัมพันธ์ระหว่างดวงอาทิตย์ โลก และดวงจันทร์มาวางแผนท่องเที่ยวที่ใด ในช่วงวันและเวลาใด เพราะเหตุใด แนวคำตอบ ตอบตามที่นักเรียนวางแผน โดยเหตุผลที่เลือกช่วงเวลาและสถานที่ต้องสอดคล้องกับเงื่อนไขทั้ง 3 อย่างในสถานการณ์ คอื สามารถดดู วงจันทร์เสี้ยวช่วงหวั ค่ำ ดดู าวช่วงดึกโดยปราศจากแสงจันทรร์ บกวน และต่ืน ขน้ึ มาดดู วงอาทิตย์ข้นึ ในตอนเช้า สถาบนั สง่ เสริมการสอนวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี

หน่วยท่ี 4 | ระบบสุรยิ ะของเรา 338 ค่มู ือครูรายวชิ าพ้นื ฐานวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี เฉลยแบบฝกึ หดั ทา้ ยบท 1. ถา้ มวลของดวงจันทร์ลดลงจะส่งผลต่อโลกอยา่ งไร * แนวคำตอบ เมื่อมวลของดวงจันทร์ลดลง แรงโน้มถ่วงที่ดวงจันทร์กระทำต่อโลกก็ลดลงตามไปด้วย ซึ่งอาจมีผลต่อ ปรากฏการณ์น้ำขน้ึ น้ำลง เชน่ ทำใหร้ ะดับน้ำขน้ึ นำ้ ลงเปล่ยี นแปลงน้อย 2. จากภาพ เพราะเหตุใดสถานีอวกาศนานาชาตจิ งึ โคจรรอบโลกไดโ้ ดยไม่ตกลงบนโลก * แนวคำตอบ สถานีอวกาศนานาชาติไม่ตกลงมาบนโลกเพราะเคลื่อนที่ด้วยอัตราเร็วที่มากพอที่จะโคจรรอบโลกได้ โดยเคลอื่ นทด่ี ว้ ยอตั ราเร็วมากถึง 5 ไมลต์ ่อวินาที หรอื ประมาณ 8 กโิ ลเมตรตอ่ วินาที (ทมี่ า : https://www.nasa.gov/feature/facts-and-figures) 3. อา่ นสถานการณ์ตอ่ ไปนเ้ี พอ่ื ตอบคำถามข้อที่ 3.1-3.2 3.1 จากเนื้อหาในจดหมายอิเล็กทรอนิกส์ของเอก การคาดคะเนของเอกมีส่วนใดบ้างที่ไม่ถูกต้องและไม่ถูกต้อง อย่างไร * แนวคำตอบ สว่ นทไ่ี ม่ถูกต้องคือ “ฉนั คดิ ว่าจากนี้ไปอีกสัก 1-2 เดือนกน็ ่าจะเปล่ียนจากฤดูหนาวเป็นฤดูร้อนเสียที” ที่ถูกต้องคือเปลี่ยนจากฤดูหนาวเป็นฤดูใบไม้ผลิ ไม่ใช่ฤดูร้อน และอีกส่วนคือ “ตอนนี้ที่ประเทศจีนอากาศคงหนาว เหมอื นกนั ” ท่ถี กู ตอ้ งคือประเทศจีนอากาศร้อน สถาบันสง่ เสริมการสอนวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี

339 หนว่ ยท่ี 4 | ระบบสรุ ยิ ะของเรา ค่มู ือครรู ายวชิ าพื้นฐานวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี 3.2 ถ้าประเทศจีนเป็นฤดูหนาว ประเทศนิวซีแลนด์ควรเป็นฤดูอะไร เพราะเหตุใด (วาดรูปพร้อมทั้งเขียน อธบิ าย) ** แนวคำตอบ ประเทศจีนอยู่บริเวณซีกโลกเหนือ เมื่อโลกโคจรมาอยู่ที่ตำแหน่งที่ซีกโลกเหนือเบนออกจาก ดวงอาทิตย์ ประเทศจีนจะเป็นฤดูหนาว ส่วนบริเวณซีกโลกใต้ซึ่งเบนเข้าหาดวงอาทิตย์จะเป็นฤดูร้อน ดังนั้น ประเทศนิวซแี ลนด์ซึ่งอย่บู ริเวณซีกโลกใต้จงึ เปน็ ฤดูร้อน 4. พจิ ารณาข้อมูลในตารางเพอ่ื ตอบคำถามข้อที่ 4.1-4.2 4.1 ถ้านักเรยี นตอ้ งการเดินทางไปเทีย่ วชมทะเลแหวก จ.กระบี่ ควรไปดวู ันและเวลาใดจงึ จะเหน็ ทะเลแหวกกว้าง ท่ีสดุ * แนวคำตอบ ถ้าต้องการชมทะเลแหวกที่กว้างที่สุด ควรเป็นวันที่ระดับน้ำต่ำสุด คือวันที่ 16 เวลา 17:40 น. ระดบั นำ้ จะตำ่ สดุ โดยมคี วามสูงเพยี ง 1.03 เมตร 4.2 นกั เรียนคิดว่าปรากฏการณ์ดังกล่าวเกดิ จากสาเหตใุ ด ** แนวคำตอบ ปรากฏการณน์ ้ำขึ้น น้ำลง เกดิ จากผลของแรงไทดัลซ่ึงเปน็ แรงทเ่ี กดิ ขึน้ จากแรงโน้มถ่วง หรือแรงดงึ ดดู ระหวา่ งโลกและดวงจันทร์ทำให้เกดิ การเปล่ียนแปลงของระดับน้ำบนผิวโลก สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี

หน่วยท่ี 4 | ระบบสุรยิ ะของเรา 340 คมู่ อื ครรู ายวิชาพ้ืนฐานวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี 5. ถ้านักเรียนตอ้ งการสังเกตหรือสืบคน้ ข้อมูลของดาวเสาร์ จะใชเ้ ทคโนโลยีอวกาศใดได้บ้าง * แนวคำตอบ การสังเกตดาวเสาร์ สามารถสังเกตดว้ ยกลอ้ งโทรทรรศน์ที่อยู่บนโลกได้ หรือสืบค้นข้อมูลจากเว็บไซต์ท่ี รวบรวมขอ้ มูลจากกลอ้ งโทรทรรศนอ์ วกาศทส่ี ังเกตจากนอกโลกรวมถงึ ยานสำรวจอวกาศทเ่ี ดินทางไปสำรวจดาวเสาร์ 6. เพราะเหตุใดจงึ ตอ้ งมกี ล้องโทรทรรศน์อวกาศท่ีตรวจวัดคล่นื แมเ่ หล็กไฟฟา้ ความถีแ่ ตกตา่ งกนั * แนวคำตอบ เพราะกล้องโทรทรรศน์ที่ตรวจวัดคลื่นแม่เหล็กไฟฟ้าความถี่แตกต่างกัน ให้ข้อมูลของวัตถุท้องฟ้าที่ สงั เกตแตกต่างกันตามไปดว้ ย ดงั นน้ั ในการศึกษาวัตถุท้องฟ้าหนึ่ง ๆ อาจต้องใช้อุปกรณ์ท่ีหลากหลายเพื่อให้ได้ข้อมูล ทส่ี มบูรณ์ยง่ิ ข้ึน สถาบนั ส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี

341 หนว่ ยที่ 4 | ระบบสุรยิ ะของเรา คมู่ อื ครรู ายวชิ าพน้ื ฐานวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี เฉลยแบบฝึกหัดทา้ ยหนว่ ย 1. จรวดลำหนึ่งปล่อยจากพื้นโลกเพื่อออกไปยังนอกโลกที่ระดับความสูง 10,000 กิโลเมตร ที่ระดับความสูงนี้ น้ำหนักของจรวดมคี ่าเปน็ อย่างไร * ก. นำ้ หนักของจรวดเท่าเดิมเน่อื งจากเป็นจรวดลำเดมิ ข. นำ้ หนกั ของจรวดเพม่ิ ข้นึ เนือ่ งจากจรวดมคี วามเรว็ เพมิ่ มากขนึ้ ค. น้ำหนกั ของจรวดลดลงเนอื่ งจากอยู่ในบริเวณท่ีไมม่ ีความดันอากาศ ง. นำ้ หนกั ของจรวดลดลงเนื่องจากอยู่หา่ งจากจุดศูนยก์ ลางของโลกมากข้ึน เฉลย ง. เพราะ น้ำหนักของจรวดคือแรงโน้มถ่วงที่โลกกระทำต่อจรวด ดังนั้นเมื่อจรวดอยู่ห่างจากโลกมากข้ึน แรงโนม้ ถว่ งก็จะนอ้ ยลง นำ้ หนักของจรวดจงึ นอ้ ยลง 2. ถา้ ดวงจนั ทร์มีมวลมากขนึ้ เป็น 2 เท่า แรงโน้มถ่วงท่ดี วงจนั ทร์กระทำตอ่ โลกจะมีคา่ เปลยี่ นไปอย่างไร ** ก. แรงโนม้ ถว่ งเท่าเดิม ข. แรงโน้มถ่วงลดลงครง่ึ หนึ่ง ค. แรงโนม้ ถ่วงเพม่ิ ขึน้ 2 เท่า ง. แรงโน้มถว่ งเพม่ิ ข้ึน 4 เทา่ เฉลย ค. เพราะ แรงโน้มถ่วงขึ้นอยู่กับมวลของดาว ดังนั้นถ้าดวงจันทร์มีมวลเพิ่มขึ้น 2 เท่า แรงโน้มถ่วงก็เพิ่มขึ้น 2 เท่าเช่นกัน สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี

หนว่ ยที่ 4 | ระบบสรุ ยิ ะของเรา 342 คูม่ อื ครูรายวชิ าพ้นื ฐานวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี 3. รูปแสดงวงโคจรของโลกรอบดวงอาทิตย์ที่ตำแหน่งต่าง ๆ ในรอบปี เมื่อโลกโคจรจากตำแหน่งที่ 1 มายัง ตำแหนง่ ท่ี 2 ทำให้เกดิ การเปลยี่ นฤดู การเปล่ยี นแปลงนี้เกดิ ข้นึ เพราะสาเหตใุ ด * ก. ตำแหนง่ ท่ี 2 โลกห่างจากดวงอาทิตย์มากขน้ึ ข. ตำแหนง่ ที่ 2 ซีกโลกเหนือมีอุณหภูมิเพ่ิมขนึ้ ค. ตำแหนง่ ท่ี 2 ซีกโลกเหนอื ไดร้ ับแสงตกเฉียง ง. ตำแหน่งท่ี 2 ซีกโลกเหนอื ได้รับแสงตกตั้งฉาก เฉลย ค. เพราะ ณ ตำแหน่งที่ 1 ซีกโลกเหนือได้รับแสงตกตั้งฉาก เมื่อโลกเคลื่อนที่เปลี่ยนมายังตำแหน่งที่ 2 ใน ลักษณะที่แกนของโลกเอียงคงที่ ทำให้แกนของโลกบริเวณซีกโลกเหนือเบนออกจากดวงอาทิตย์มากขึ้น และทำให้บรเิ วณซกี โลกเหนอื ได้รับแสงตกเฉยี งมากขึน้ สง่ ผลใหอ้ ุณหภมู ิลดลง เกดิ การเปลย่ี นฤดู สถาบันส่งเสรมิ การสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี

343 หนว่ ยท่ี 4 | ระบบสรุ ยิ ะของเรา คมู่ อื ครูรายวชิ าพ้ืนฐานวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี 4. ถ้า X แทนตำแหนง่ ของผสู้ ังเกต ตำแหน่งใดบนวงโคจรที่ผ้สู ังเกตมองเห็นดวงอาทิตยข์ นึ้ ทางทิศตะวันออกเฉียงเหนือ ** ก. ตำแหนง่ ท่ี 1 ข. ตำแหน่งที่ 2 ค. ตำแหน่งที่ 3 ง. ตำแหน่งที่ 4 เฉลย ก. เพราะ เมื่อผู้สังเกตอยู่บริเวณซีกโลกเหนือ ดวงอาทิตย์จะขึ้นและตกเยื้องไปทางทิศเหนือเมื่อแกนของโลก ทางซกี โลกเหนือเอยี งเขา้ หาดวงอาทติ ย์ ซงึ่ ก็คือตำแหนง่ ที่ 1 5. จากภาพตำแหน่งต่าง ๆ ของดวงจันทร์ที่โคจรรอบโลก ที่ตำแหนง่ ที่ 2 และ 6 พื้นผิวของดวงจันทร์ท่ีได้รับแสง จากดวงอาทิตยค์ ิดเป็นก่ีเปอร์เซ็นต์ของพน้ื ทีผ่ ิวของดวงจันทร์ท้ังหมด ** ก. 25%, 75% ข. 25%, 25% ค. 75%, 25% ง. 50%, 50% เฉลย ง. เพราะ เนื่องจากดวงจนั ทรม์ ลี ักษณะคล้ายทรงกลมทึบแสง เมื่อได้รับแสงจากดวงอาทิตย์ ทำให้ทกุ ตำแหน่ง ท่ีดวงจนั ทร์โคจรไป ดวงจันทรไ์ ดร้ ับแสงจากดวงอาทิตยค์ ร่ึงดวงเสมอ สถาบนั สง่ เสริมการสอนวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี

หนว่ ยที่ 4 | ระบบสรุ ยิ ะของเรา 344 คมู่ ือครูรายวิชาพื้นฐานวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี 6. ถ้าต้องการศึกษาการกระจายและการเคลือ่ นที่ของกลุ่มเมฆฝน ลักษณะทางกายภาพของกลุ่มดาวเคราะหน์ ้อย และใช้เครื่อง GPS ในการนำทาง จะต้องใช้ข้อมูลจากดาวเทียมประเภทใดบ้างตามลำดับ * กำหนดให้ 1 คอื ดาวเทียมอตุ ุนิยมวิทยา 2 คือ ดาวเทียมสือ่ สาร 3 คอื ดาวเทียมสำรวจทรพั ยากร 4 คอื ดาวเทียมเพ่ือการศกึ ษาทางด้านวิทยาศาสตร์และดาราศาสตร์ 5 คือ ดาวเทียมกำหนดตำแหนง่ ก. 1, 2, 3 ข. 1, 4, 5 ค. 2, 3, 4 ง. 3, 4, 2 เฉลย ข. เพราะ การศึกษาการกระจายและการเคลื่อนที่ของกลุ่มเมฆฝนต้องใช้ข้อมูจากดาวเทียมอุตุนิยมวิทยา ลักษณะทางกายภาพของกลุ่มดาวเคราะห์น้อยต้องใช้ข้อมูลจากดาวเทียมเพื่อการศึกษาทางด้าน วิทยาศาสตร์และดาราศาสตร์ และการใช้เครื่อง GPS ในการนำทางต้องใช้ข้อมูลจากดาวเทียมกำหนด ตำแหนง่ 7. ข้อความใดไม่ใชว่ ตั ถุประสงค์ในการสำรวจอวกาศ * ก. เพื่อศกึ ษาสภาพทางธรณีวทิ ยาของดาว ข. เพือ่ ศกึ ษาเก่ยี วกบั ชน้ั บรรยากาศของโลก ค. เพ่ือศึกษาเกีย่ วกับวศิ วกรรมของยานอวกาศ ง. เพอ่ื ศกึ ษาการกำเนดิ ดาวเคราะหใ์ นระบบสุรยิ ะ เฉลย ข. เพราะ วัตถุประสงค์ในการสำรวจอวกาศมีหลายประการ เช่น ศึกษาสภาพทางธรณีวิทยาของดาวเคราะห์ วิเคราะหอ์ งคป์ ระกอบของดาวเคราะห์เพื่อศึกษาการกำเนิดดาวเคราะห์ในระบบสรุ ิยะ ทัง้ ยงั ศึกษาเก่ียวกับ วิศวกรรมของยานอวกาศอีกด้วย สำหรับการศึกษาชั้นบรรยากาศของโลกจะเป็นการใช้ประโยชน์จาก เทคโนโลยีอวกาศ ไม่ใช่การสำรวจอวกาศ สถาบันส่งเสรมิ การสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี

345 ภาคผนวก คมู่ อื ครรู ายวิชาพนื้ ฐานวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี ภาคผนวก สถาบันส่งเสรมิ การสอนวิทยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี

ภาคผนวก 01346 คูม่ อื ครูรายวชิ าพน้ื ฐานวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี บรรณานกุ รม กรมควบคุมมลพิษ. (2559). รายงานสถานการณข์ ยะมลู ฝอยชุมชนของประเทศไทย ปี พ.ศ. 2559. สบื ค้นเมื่อ, จาก http://infofile.pcd.go.th/waste/wsthaz_annual59.pdf?CFID=11933&CFTOKEN=26904186 กองวิจัยและพัฒนาข้าว. (2559). องค์ความรเู้ รือ่ งขา้ ว. สืบคน้ เม่ือ 15 ธนั วาคม 2562, จาก http://www.ricethailand.go.th/Rkb/varieties/index.php.htm ความร่วมมือระหวา่ งสมาคมพนั ธศุ าสตรแ์ หง่ ประเทศไทยและสถาบันส่งเสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี. (2548). สาระน่ารู้อณพู นั ธศุ าสตร์ (Essential Molecular Genetics). กรุงเทพฯ: บรษิ ัทเท็กซ์ แอนด์ เจอรน์ ัล พับลิเคชน่ั จำกดั . ความรว่ มมอื ระหวา่ งสำนกั งานพฒั นาเทคโนโลยีอวกาศและภมู ิสารสนเทศ (องค์การมหาชน) กระทรวงวิทยาศาสตรแ์ ละ เทคโนโลยี และสมาคมสำรวจข้อมลู ระยะไกลและสารสนเทศภมู ิศาสตรแ์ หง่ ประเทศไทย. (2553). ตำราเทคโนโลยีอวกาศและภูมสิ ารสนเทศศาสตร์ (Space Technology and Geo-Informatic). กรุงเทพฯ: บริษทั อมรินทร์พริ้นติง้ แอนด์พับลิชชงิ่ จำกดั (มหาชน). ความรว่ มมือระหวา่ งสำนักงานพฒั นาเทคโนโลยีอวกาศและภมู ิสารสนเทศ (องค์การมหาชน) กระทรวงวทิ ยาศาสตรแ์ ละ เทคโนโลยี และสมาคมสำรวจข้อมูลระยะไกลและสารสนเทศภูมิศาสตรแ์ ห่งประเทศไทย. (2553). เอกสารประกอบการเรยี นการสอนเทคโนโลยีอวกาศและภมู ิสารสนเทศศาสตร์ ระดบั ชั้นมัธยมศึกษาปีท่ี 4-5. กรุงเทพฯ: หา้ งหุ้นส่วนจำกัด อดุ มศึกษา. ดวงเดอื น อาจองค.์ (2546). อปุ กรณร์ ักษาความปลอดภยั ในสนามบนิ . สืบค้นเมอื่ 29 กันยายน 2561, จาก https://www2.mtec.or.th/th/e-magazine/admin/upload/208_54-59-edit.pdf ธนกร อังค์วัฒนะ. (2563). เรียกข้าวา่ “เพอร์เซเวียแรนส์”. สบื คน้ เมอ่ื 8 เมษายน 2563, จาก https://www.narit.or.th/index.php/astronomy-news/928-call-me-perseverance ธรี ยทุ ธ์ ลอยลิบ. (2558). รวมช๊อตเดด็ ตลอด 5 ปีที่ผา่ นมากับการสังเกตการณด์ วงอาทิตย์ของกล้องโทรทรรศน์ อวกาศเอสดโี อ (SDO). สืบค้นเมื่อ 20 ตุลาคม 2561, จาก http://old.narit.or.th/index.php/astronomy- news/1687-5-years-sdo นันทยา อคั รอารยี ์. (2560) สิ่งทีค่ ณุ อาจไม่รูเ้ กย่ี วกับพนั ธศุ าสตร์. นิตยสาร สสวท. 45, 205. พิสิฏฐ นธิ ยิ านันท.์ (2557). ความร้เู บ้ืองตน้ เก่ยี วกบั Habitable Zone ตอนที่ 1. สืบคน้ เมอ่ื 8 กันยายน 2562, จาก http://old.narit.or.th/index.php/astronomy-article/1421-habitable-zone-01 วไิ ลวรรณ ภยั รี พงศป์ ระพันธ์ พงษ์โสภณ และสมศกั ด์ิ อภสิ ิทธิวาณชิ . (2552). ความเขา้ ใจแนวคิดเรื่องการถ่ายทอดทาง พันธกุ รรมของนักเรียนชัน้ มธั ยมศกึ ษาปที ี่ 3. การนำเสนอผลงานทางวชิ าการ ภาคบรรยาย สาขาศกึ ษาศาสตร์ และพัฒนศาสตร์ มหาวทิ ยาลัยเกษตรศาสตร์. สืบค้นเมอ่ื 15 มนี าคม 2562, จาก http://researchconference.kps.ku.ac.th/article_6/pdf/o_edu01.pdf สถาบนั สง่ เสรมิ การสอนวิทยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี

347 ภาคผนวก ค่มู ือครรู ายวิชาพ้ืนฐานวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี ศรัณย์ โปษยะจินดา. (2560). 23 ก.ย. น้ี “วันศารทวษิ ุวัต” กลางวันยาวเท่ากลางคืน. สืบคน้ เมื่อ 8 กันยายน 2562, จาก http://www.narit.or.th/index.php/news/567-4019-narit-autumnal-equinox-2562 สถาบนั สง่ เสริมการสอนวิทยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี. (2554). คมู่ อื ครรู ายวชิ าพ้นื ฐานวิทยาศาสตร์ 6 ช้ันมัธยมศกึ ษาปที ่ี 3 เลม่ 2 กลมุ่ สาระการเรยี นรู้วิทยาศาสตร์ ตามหลกั สูตรแกนกลางการศึกษาขัน้ พืน้ ฐาน พุทธศกั ราช 2551. กรงุ เทพฯ: โรงพมิ พ์ สกสค. ลาดพร้าว. สถาบนั สง่ เสริมการสอนวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลย.ี (2557). หนังสอื เรยี นรายวชิ าพื้นฐานวทิ ยาศาสตร์วทิ ยาศาสตร์ 3 มัธยมศึกษาปที ่ี 2 เลม่ 1 กล่มุ สาระการเรยี นรู้วทิ ยาศาสตร์ ตามหลักสูตรแกนกลางการศึกษาขนั้ พ้ืนฐาน พทุ ธศักราช 2551. กรุงเทพฯ: โรงพมิ พ์ สกสค. ลาดพรา้ ว. สถาบนั ส่งเสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยีกระทรวงศึกษาธกิ าร. (2560). หนังสอื เรยี นรายวชิ าพ้ืนฐาน วิทยาศาสตร์ ช้ันประถมศกึ ษาปที ี่ 3 กลุ่มสาระการเรยี นรู้วิทยาศาสตร์ ตามหลักสูตรแกนกลางการศึกษาขัน้ พน้ื ฐาน พทุ ธศักราช 2551. กรงุ เทพฯ: โรงพมิ พ์ สกสค. ลาดพรา้ ว. สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยกี ระทรวงศึกษาธิการ. (2560). หนังสอื เรียนรายวชิ าพน้ื ฐาน วิทยาศาสตร์ ชัน้ ประถมศกึ ษาปีท่ี 6 กลมุ่ สาระการเรยี นร้วู ิทยาศาสตร์ ตามหลักสตู รแกนกลางการศกึ ษาขน้ั พน้ื ฐาน พทุ ธศักราช 2551. กรุงเทพฯ: โรงพิมพ์ สกสค. ลาดพรา้ ว. สถาบนั สง่ เสริมการสอนวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี. (2560). หนงั สือเรียนรายวชิ าเพิ่มเติมฟิสกิ ส์ ช้ันมัธยมศึกษาปีที่ 4–6 เล่ม 1 ฉบบั อิเลก็ ทรอนกิ ส์. สบื คน้ เมอื่ 29 กันยายน 2561, จาก https://www.scimath.or g/ebook/sci/sci-sec4/16/eBook/mobile/index.html สถาบนั สง่ เสริมการสอนวิทยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี. (2561). คู่มือการใชห้ ลักสูตรรายวิชาพน้ื ฐานวิทยาศาสตร์ กลมุ่ สาระการเรยี นร้วู ิทยาศาสตร์ (ฉบับปรับปรงุ พ.ศ. 2560) ตามหลักสตู รแกนกลางการศกึ ษาข้ันพ้ืนฐาน พทุ ธศักราช 2551 ระดับมธั ยมศึกษาตอนต้น. กรงุ เทพฯ: โรงพิมพ์ สกสค. ลาดพร้าว. สถาบนั ส่งเสรมิ การสอนวิทยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี. (2562). แนวคิดคลาดเคล่ือนเก่ียวกับคล่ืนและแสง. การประชุมพจิ ารณาคมู่ ือครรู ายวชิ าพื้นฐานวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี มธั ยมศึกษาปที ่ี 3. 5-8 สงิ หาคม 2562. กรุงเทพฯ. สถาบันสง่ เสริมการสอนวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี. (2563). หนงั สือเรียนรายวิชาพืน้ ฐานวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ชัน้ มัธยมศึกษาปที ่ี 3 เล่ม 1 ตามมาตรฐานการเรยี นรู้และตัวชีว้ ดั กลมุ่ สาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์ (ฉบับปรบั ปรุง พ.ศ. 2560) ตามหลักสูตรแกนกลางการศึกษาขั้นพืน้ ฐาน พุทธศกั ราช 2551 (พมิ พค์ รงั้ ท่ี 1). กรุงเทพฯ: โรงพิมพ์ สกสค. ลาดพร้าว. สำนักงานพัฒนาเทคโนโลยีอวกาศและภมู สิ ารสนเทศ (องค์การมหาชน). (2561). มท. จับมอื วท. ชวนคนไทยใหร้ ู้จกั ขยะอวกาศ. สืบคน้ เมื่อ 8 กันยายน 2562, จาก https://www.gistda.or.th/main/th/node/2429 Angelo. Build a Smartphone Projector With a Shoebox. Retrieved January 15, 2019, from https://www.instructables.com/id/Build-A-Smartphone-Projector สถาบันสง่ เสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี

ภาคผนวก 01348 คู่มอื ครรู ายวชิ าพื้นฐานวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี BBC. (2013). 'Walkie-Talkie' Skyscraper Melts Jaguar Car Parts. Retrieved October 20, 2018, from https://www.bbc.com/news/uk-england-london-23930675 Ching, M. C. (2001). Form Six Students’ Conceptions in Circular Motion. Retrieved April 6, 2020, from http://www.ipbl.edu.my/portal/penyelidikan/2001/2001_11_mahcc.pdf Erickson, K. Misconceptions. Retrieved April 6, 2020, from https://moon.nasa.gov/about/misconceptions Genetics generation. (2015). Common Misconception. Retrieved July 28, 2019, from http://knowgenetics.org/common_misconceptions Halliday, D., Walker J. and Resnick, R. (2015). Principles of Physics (10th ed.). Wiley. Hamdan, H., Osman, E and BouJaoude, S. (2016). Identifying Misconceptions and Difficulties to Design a Learning Progression in Genetics. ESERA 2015 Conference Paper. Helsinki. Finland. Hester, J., Smith, B., Blumenthal, G., Kay, L. and Voss, H. (2002). 21st Century Astronomy. W. W. Norton & Company. Hodson, R. How does an airport scanner work? Retrieved 20 October 2018, from https://www.sciencefocus.com/future-technology/how-does-an-airport-scanner-work Kaewkhong, K., Mazzolini, A., Emarat, N. and Arayathanitkul, K. (2010). Thai High-school Students’ Misconceptions about and Models of Light Refraction through a Planar Surface. Physics Education 45: 97-107. Karen C. Fox. (2013). Sun Primer: Why NASA Scientists Observe the Sun in Different Wavelengths. Retrieved October 20, 2018, from https://www.nasa.gov/mission_pages/sunearth/news/light- wavelengths.html Keach, S (2019). OUT OF THIS WORLD: Apollo 11 Moon Landing – Nasa Reveals Stunning NEWP from Lunar Surface to Celebrate Mission’s 50th Anniversary. Retrieved September 8, 2019, from https://www.thesun.co.uk/tech/9531973/nasa-apollo-11-moon-landing-photos/ Mitton, S. and Mitton, J. (1995). Astronomy. Oxford University Press. NASA. About the Moon. Misconceptions. Retrieved April 7, 2020, from https://moon.nasa.gov/about/misconceptions National Science Teaching Association. Common misconception about light. Retrieved May 20, 2019, from http://static.nsta.org/connections/elementaryschool/201404Schleigh.pdf O'Donnell, S. (2017). A Short History of Unmanned Aerial Vehicles. Retrieved January 20, 2020, from https://consortiq.com/media-centre/blog/short-history-unmanned-aerial-vehicles-uavs สถาบนั สง่ เสรมิ การสอนวิทยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี

349 ภาคผนวก ค่มู ือครรู ายวิชาพ้ืนฐานวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี Pablico, J. R. (2010). Misconceptions on Force and Gravity among High School Students. LSU Master's Theses 2462. Pasachoff, J. M. (2002). Astronomy. Prentice Hall. Pickrell, J. (2005). Facts and Figures: Asian Tsunami Disaster. Retrieved January 15, 2019, from https://www.newscientist.com/article/dn9931-facts-and-figures-asian-tsunami-disaster Pompea, S. M., Dokter, E. F., Walker, C. E. and Sparks, R. T. (2007). Using Misconceptions Research in the Design of Optics Instructional Materials and Teacher Professional Development Programs. The Tenth International Topical Meeting on Education and Training in Optics and Photonics. International Society for Optics and Photonics. Primary Science Teaching Trust. (2017). Common Misconception Seeing the Light. Retrieved May 20, 2019, from https://pstt.org.uk/application/files/7715/0634/4750/Seeing_the_Light_Issue_1.pdf Schnittka, C., Bell, R. and Richards L. (2010) Save the Penguins: Teaching the Science of Heat Transfer through Engineering Design. Retrieved January 20, 2020, from https://pdfs.semanticscholar.org/058c/109224c97d51c8314a16dfd4fed6ac89c956.pdf Schroeder, D. V. (2011). Understanding Astronomy the Sun and the Seasons. Retrieved 6 April 2020, from https://physics.weber.edu/schroeder/ua/SunAndSeasons.html Seeds, M. A. (2002). Horizons: Exploring the Universe (7th ed.). Brooks/Cole. Serway, R. A. and Jewett, J. W. (2012). Physics for Scientists and Engineers with Modern Physics (9th ed.). Brooks/Cole. Smith, P. S. (1998). Project Earth Science: Astronomy. National Science Teachers Association. Taylor, G. (2013). Turn a Cardboard Box into a Cheap DIY Smartphone Projector. Retrieved June 22, 2019, from https://macgyverisms.wonderhowto.com/how-to/turn-cardboard-box-into-cheap-diy- smartphone-projector-0141753 The Physics Classroom. The Forbidden F-Word. Retrieved April 7, 2020, from https://www.physicsclassroom.com/class/circles/Lesson-1/The-Forbidden-F-Word U.S. Naval Observatory. (2019). Introduction to Calendars. Retrieved September 8, 2019, from https://aa.usno.navy.mil/faq/docs/calendars.php Williams, D. R. Planetary Fact Sheet–Metric. Retrieved September 8, 2019, from http://nssdc.gsfc.nasa.gov/planetary/factsheet/index.html Young, H. D. and Freedman, R. A. (2015). University Physics with Modern Physics (14th ed.). Pearson. สถาบนั ส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี

ภาคผนวก 01350 คูม่ อื ครรู ายวชิ าพื้นฐานวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี คณะผ้จู ดั ทำ สถาบนั ส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี สถาบนั สง่ เสริมการสอนวิทยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี คณะทป่ี รึกษา สถาบันสง่ เสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ศาสตราจารย์ ดร.ชกู จิ ลมิ ปิจำนงค์ สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี ดร.วนดิ า ธนประโยชน์ศกั ด์ิ สถาบันสง่ เสริมการสอนวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี สถาบนั ส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี คณะผจู้ ัดทำคู่มอื ครู สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี สถาบนั ส่งเสริมการสอนวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี นางชุติมา เตมียสถติ สถาบันสง่ เสริมการสอนวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี นางกง่ิ แกว้ คอู มรพฒั นะ สถาบนั สง่ เสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี นางสาวดวงกมล เหมะรตั สถาบนั สง่ เสริมการสอนวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี นางสาววราภรณ์ ถิรสิริ สถาบันสง่ เสรมิ การสอนวิทยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี นางสาววรรณภา ศรีวไิ ลสกลุ วงศ์ สถาบันส่งเสริมการสอนวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี นางสาวธนพรรณ ชาลี สถาบนั สง่ เสริมการสอนวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี นางสาวสนุ ิสา แสงมงคลพพิ ัฒน์ สถาบันสง่ เสรมิ การสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ดร.อรนิษฐ์ โชคชัย สถาบันส่งเสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี ดร.กฤษลดา ชสู ินคณุ าวฒุ ิ สถาบันส่งเสรมิ การสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ดร.วชิร ศรีค้มุ สถาบันส่งเสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี ดร.นิพนธ์ จันเลน สถาบันสง่ เสริมการสอนวิทยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี นางสาววมิ ลมาศ ศรนี าราง สถาบนั สง่ เสรมิ การสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี นางสาวรตพร หลิน นายศภุ ณัฐ คุ้มโหมด สถาบันสง่ เสริมการสอนวิทยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี นายจริ วัฒน์ ดำแกว้ ดร.ยศินทร์ กติ จิ ันทโรภาส ดร.วลิ านี สุชีวบรพิ นธ์ นายอภิรตั น์ ฐิติมัน่

351 ภาคผนวก คูม่ อื ครรู ายวิชาพ้ืนฐานวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี คณะผพู้ ิจารณาค่มู อื ครู มหาวิทยาลัยขอนแก่น มหาวทิ ยาลยั รามคำแหง รองศาสตราจารย์ ดร.วิวัธน์ ยังดี มหาวทิ ยาลยั อุบลราชธานี ผู้ชว่ ยศาสตราจารย์ ดร.วชริ าภรณ์ อาชวาคม มหาวทิ ยาลยั เชยี งใหม่ ผชู้ ่วยศาสตราจารย์ ดร.ศักด์ศิ รี สภุ าษร จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลยั ผชู้ ว่ ยศาสตราจารย์ ดร.ศรสี ุลกั ษณ์ ธรี านพุ ฒั นา มหาวิทยาลยั อุบลราชธานี ผชู้ ว่ ยศาสตราจารย์ ดร.อนวัช อาชวาคม มหาวิทยาลยั ศิลปากร ผู้ช่วยศาสตราจารย์แกว้ อดุ มศริ ชิ าคร มหาวทิ ยาลยั เชยี งใหม่ ดร.ณฐั รินทร์ วงศธ์ รรมวานชิ โรงเรยี นราชนิ บี น ดร.เดชา ศุภพิทยาภรณ์ มหาวิทยาลัยศลิ ปากร ดร.พริ ณุ ศริ ศิ ักดิ์ จฬุ าลงกรณ์มหาวทิ ยาลัย ดร.ภาณุพันธ์ ลิมปชยาพร สถาบนั วิจัยดาราศาสตรแ์ ห่งชาติ (องค์การมหาชน) ดร.สายร้งุ ซาวสภุ า โรงเรียนวดั ราชาธิวาส ดร.อุเทน แสวงวทิ ย์ โรงเรยี นบางสะพานวทิ ยา นางจนั ทิมา สขุ พฒั น์ โรงเรียนบ้านสวนอดุ มวทิ ยา นางรงุ่ รตี เทพนม โรงเรยี นราชนิ ี นางสมพร วชิ ยั ประเสรฐิ โรงเรียนมธั ยมประชานิเวศน์ นางสาวปวณี า จาดพันธ์อินทร์ โรงเรยี นกาญจนานเุ คราะห์ นางสาวปวีณา ชาลีเครอื โรงเรียนปทมุ คงคา นางสาววรรณวีร์ เหมอื นประยรู ข้าราชการบำนาญ นางสาวสุชาดา โสภูงา สำนักงานเขตพน้ื ที่การศึกษามธั ยมศึกษา เขต 2 กรุงเทพฯ นางสาวสุภาพ แจม่ ปัญญา โรงเรยี นหนองตาไก้ศึกษา นายกอบวทิ ย์ พิรยิ ะวฒั น์ โรงเรยี นวดั นำ้ พุ นายพิพัฒน์พงษ์ สาจันทร์ โรงเรยี นนาน้อย นายรังสิมนั ต์ จนั ทร์เรือง โรงเรยี นเชยี งคำวิทยาคม นายสจั จะ รณุ วุฒิ โรงเรียนอรณุ ประดิษฐ นายศักดิด์ าวุฒิ เมืองก้อน นายอดิศักด์ิ สุขวสิ ทุ ธิ์ สถาบันสง่ เสริมการสอนวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี

ภาคผนวก 01352 คู่มือครูรายวชิ าพนื้ ฐานวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี คณะบรรณาธกิ าร มหาวิทยาลยั มหิดล มหาวทิ ยาลยั ศรนี ครนิ ทรวิโรฒ รองศาสตราจารย์ ดร.กติ ตวิ ทิ ย์ มาแทน มหาวทิ ยาลัยศรนี ครินทรวิโรฒ ผูช้ ว่ ยศาสตราจารย์ ดร.จตุรงค์ สคุ นธชาติ จุฬาลงกรณ์มหาวทิ ยาลัย ผชู้ ว่ ยศาสตราจารย์ ดร.จรรยา ดาสา มหาวทิ ยาลัยราชภัฏวไลยอลงกรณ์ ในพระบรมราชปู ถมั ภ์ ผู้ชว่ ยศาสตราจารย์ ดร.พงศธ์ าริน โลห่ ต์ ระกูล ผู้ชว่ ยศาสตราจารย์ฐาปนา จ้อยเจรญิ โรงเรยี นบีคอนเฮาส์แยม้ สอาดรังสติ โรงเรยี นศรสี ำโรงชนปู ถมั ภ์ คณะผทู้ ดลองใช้ โรงเรียนอนบุ าลบางสะพานน้อย โรงเรียนดอนจานวิทยาคม นางสาวจิตรลดา อยดู่ วง โรงเรียนชุมชนบา้ นตาหลงั ใน นางสาวไพลนิ นวลหงษ์ โรงเรยี นอนุบาลบางสะพานน้อย นางสาววิมลสิริ อาสนะ โรงเรยี นหันคาพิทยาคม นายชมุ พล ชารแี สน โรงเรียนนครระยองวิทยาคม (วดั โขดใต้) นายปกรณเ์ กยี รติ ศริ สิ ุทธิ์ โรงเรยี นน้ำดิบวทิ ยาคม นายปณธิ าน พิมพ์หนู โรงเรียนป่าพะยอมพิทยาคม นายมนศักดิ์ ฤทธโิ ชติ นายศริ ิพล กิจวาสน์ สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี นายสรศักด์ิ ไชยเฉพาะ สถาบันส่งเสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี นายหว่ ง ฆังคสุวรรณ คณะทำงานฝ่ายเสริมวชิ าการ นางสาวรชั ดากรณ์ สนุ าวี ฝา่ ยนวตั กรรมเพื่อการเรยี นรู้ สถาบนั ส่งเสริมการสอนวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี