The Buddhist

Buddhism รายวชิ าสงั คมศึกษา ศาสนา และวฒั นธรรม (ส22101) พุทธประวตั ิ พระสาวก ศาสนกิ ชนตัวอยา่ งและชาดก กลมุ่ สาระการเรยี นรสู้ งั คมศกึ ษา ศาสนาและวฒั นธรรม โรงเรยี นทา่ ตมู ประชาเสรมิ วทิ ย์ สพม.33 By KruKhanitta Somjai

พุทธประวตั ิ ผจญมาร ในวนั กอ นที่พระสิทธัตถะจะตรสั รู พระองคไดป ระทับบนบลั ลังกหญา คา พรอ มไดต ง้ั ปณธิ านแนวแนวา “แมเ ลือดและเนอ้ื ในสรรี ะนี้จะเหอื ดแหงไป เหลืออยแู ตห นัง เอ็น กระดกู ก็ตามทเี ถิด ตราบใดท่ียงั ไมบรรลพุ ระอนตุ รสัมมาสัมโพธญิ าณ เราจะไมย อมลุกจากบัลลังกน ้ีเปนอนั ขาด” เมอ่ื พญามารทราบปณิธานอันแนว แน ก็ระดมพลเสนามารมาขัดขวางการบาํ เพญ็ เพยี รของพระองค แตพระองคไ มห วาดหว่นั ประการใด เมื่อพญามารอางวา บลั ลังกที่พระองคป ระทับเปนของตน โดยมเี หลา เสนามารเปน พยาน และทาทายวามใี ครทเ่ี ปน พยานใหแ กพระองคไ ดบ างวา บลั ลังกน เี้ ปนของพระองค พระสิทธตั ถะจงึ เหยยี ดนว้ิ ช้ลี งแผนดิน เพราะในการใหท านในแตละครงั้ พระองคทรงหลง่ั ทกั ษโิ ณทก ทนั ใดนัน้ พระแม ธรณีจงึ มาเปนพยาน และบบี มวยผมซึ่งชุมดว ยนาํ้ แลวหล่ังไหลออกมาเปน ทะเลทว มเหลามารจนพายหมดสิ้น บทวิเคราะหพ ทุ ธประวัตติ อนผจญมาร คาํ วา “มาร” ในพระพุทธศาสนา หมายถงึ ส่งิ ทฆ่ี าบุคคลใหต ายจากคณุ ความดี ส่งิ ทข่ี ัดขวางไมใ หบ คุ คลบรรลถุ งึ ความดงี าม ประกอบดว ย กิเลสมาร ไดแก ความโลภ ความโกรธ ความหลง ซึ่งเปนตัวขัดขวางความดที ัง้ ปวง ขนั ธมาร ไดแก รูป เวทนา สงั ขาร สัญญา สังขาร เปน ความหลงในสภาพทีม่ กี ารปรงุ แตง ขนึ้ อภสิ งั ขารมาร หมายถงึ มารที่ขัดขวางมใิ หห ลดุ พน จากสังสารวัฏ คอื การเวียนวา ยตายเกดิ เชน การทาํ บุญแลว ยังยึดตดิ อยูในผลแหง บุญนั้น เทวปุตตมาร หมายถึง มารทค่ี อยขัดขวางเหนยี่ วรงั้ บุคคลใหหวงพะวงอยูในกามสขุ จนไมอ าจเสียสละออกไปบําเพญ็ คณุ ความดีท่ยี ิง่ ใหญไ ด มัจจมุ าร หมายถึง มารคือ ความตาย เพราะความตายเปน ตัวการตดั โอกาสทจี่ ะไดทําความดีทัง้ หลาย

พุทธประวตั ิ การตรสั รู เม่อื ทรงผนวชแลว “พระสิทธตั ถะโคตรมะ” ไดเดินทางไปยังแควนมคธ เพอ่ื ศึกษาและแสวงหาหนทางดับทกุ ขข องมวลมนษุ ย ทรงใชเ วลาถงึ 6 ป จงึ ตรัสรเู ปน พระสมั มาสมั พทุ ธเจา เม่อื วนั เพญ็ ขนึ้ 15 คา่ํ เดอื น 6 (เดิอนวสิ าขะ) กอนพุทธศักราช 45 ป เมอ่ื มีพระชนมไ ด 35 พรรษา ข้ันตอนการ แสวงหาสจั ธรรมดังกลา วทรงกระทําโดยลําดบั ดงั น้ี 1) ขั้นท่ี 1 การฝก ปฏิบัตโิ ยคะ ทรงไดศกึ ษาวิธฝี กปฏิบัตโิ ยคะกบั เจา สาํ นกั 2 ทา น คอื อาฬารดาบส และ อทุ กดาบส แตทรงเห็น วา ไมใชห นทางหลุดพน จากความทุกข จงึ ทรงเปลย่ี นวิธกี ารใหม 2) ข้ันท่ี 2 การบาํ เพญ็ ตบะ ทรงใชว ธิ ีทรมารรางกายใหลาํ บาก เชน เปลอื ยกาย ตากแดดตากฝน ฉนั มลู โค และนอนบนหนาม แหลมคม ฯลฯ แตก ย็ ังไมบ รรลมุ รรคผล 3) ขนั้ ที่ 3 การบาํ เพ็ญทกุ รกริ ิยา หมายถึงการกระทําในส่งิ ท่ยี ากยิง่ ไดแ ก กัดฟน กลน้ั ลมหายใจ และอดอาหาร แตกย็ ังไมตรสั รู จงึ เลกิ ปฏิบตั วิ ธิ นี ี้ และกลบั มาเสวยอาหารเหมอื นเดิม 4) ข้นั ที่ 4 การบําเพญ็ เพยี รทางจิต คือ ทรงใชปญญาคิดคน หาเหตผุ ล และเกดิ ความคดิ วาปญหาชีวติ ของมนุษยควรจะแกไขดวย การปฏบิ ัติทางกาย ละควรเดินสายกลางไมใชท ศั นะท่สี ดุ โตง ขน้ั ท่ี 1 ข้ันท่ี 2 ข้นั ท่ี 3 ข้นั ท่ี 4 พระพทุ ธเจา ทรงบําเพ็ญเพยี ร ท่ใี ตตน พระศรมี หาโพธ์ิ ทรงเริม่ บาํ เพญ็ สมาธใิ หเ กดิ ในพระทัย เรียกวา การเขา “ฌาน” เพอ่ื ใหบ รรลุ “ญาณ” จนเวลาผา นไปจนถงึ ... ยามตน : ทรงบรรลุ “ปุพเพนิวาสานุตญิ าณ” คือทรงระลึกชาติในอดีตทัง้ ของตนเองและผอู ่นื ยามสอง : ทรงบรรลุ “จตุ ปู ปาตญาณ” คอื การรแู จง การเกดิ และดบั ของสรรพสัตวท งั้ หลาย ยามสาม : ทรงบรรลุ “อาสวักขยญาณ” คือ รวู ิธกี าํ จดั กเิ ลสดว ย อรยิ สัจ ๔ คอื ทกุ ข สมทุ ัย นิโรธ มรรค ไดตรัสรเู ปน พระสัมมาสัมพุทธเจา ในคืนวนั เพญ็ เดอื น ๖ ซงึ่ ขณะนน้ั พระพุทธองคมีพระชนมายุ ได ๓๕ พรรษา

พุทธประวตั ิ การส่งั สอน หลงั จากพระองคไดเ สร็จส้นิ การเสวยวิมุตติสุขแลว พระองคมาพจิ ารณาหลกั การของพระองคอกี คร้ังหน่ึงวาธรรมทพ่ี ระองคต รัสรูนจี้ ะควรเผยแพร ส่ังสอนคนตอไปหรอื ไม ทรงพจิ ารณาเห็นวาธรรมทพ่ี ระองคไ ดต รัสรูม านนั้ เปนคณุ อนั ลกึ ซงึ้ บุคคลผยู นิ ดีในกามยากทจี่ ะบรรลตุ ามได เกดิ ความทอ พระทยั ท่ีจะตรสั สอนขึ้น แตอาศยั พระกรณุ าของพระองคที่มตี อหมสู ตั ว จึงทรงพิจารณาอีกวาจะมผี สู ามารถรูทวั่ ถงึ ธรรมนัน้ บางหรือไม กท็ รงทราบ ดว ยปญญาวาบุคคลในโลกนี้มีกิเลสนอยกม็ ี มีกเิ ลสหนากม็ ี เปน ผูส ามารถจะรูตามก็มี ไมร ูตามกม็ ี เปน ผูสอนไดโ ดยงา ยกม็ ี สอนยากกม็ ี โดย พระองคไ ดเ ปรยี บบคุ คลเหมือนดอกบวั 3 ชนดิ คือ ชนิดหนง่ึ ยังจมอยูใ นนํา้ ชนิดหนง่ึ โผลข นึ้ มาเหนอื นํา้ ชนดิ หนงึ่ ข้นึ มาพน น้ําแลว และเพม่ิ มาอีก ชนดิ หนึง่ คือชนดิ ท่ีอยูใ ตน าํ้ ลกึ ลงไปอีก ดอกบัว 4 ชนดิ น้ี แตล ะชนิดจะรอวนั บานแตกตา งกัน พวกท่ีขึ้นมาพนนา้ํ รอรบั แสงอาทติ ยแลวจะบานในวนั นี้ พวกเสมอนา้ํ จะบานในวนั พรุงน้ี พวกทีจ่ มอยูในน้าํ จะบานในวนั ตอ มา แตพวกทีอ่ ยลู ึกใตนํ้าในโคลนตมไมส ามรถจะบานไดเ ลย เปนไดแ คอาหาร ของปลาและเตาเทาน้นั ซ่ึงเปรยี บไดก บั บุคคล 4 ประเภท คือ 1. ผูมีสติปญญาเฉยี บแหลม เมอ่ื ไดฟ ง ธรรมแลว สามารถรูตามไดเ ลย เรยี กวา อคุ คติตญั ู เปรียบกับบวั ชนิดบานวันน้ี 2. ผมู สี ตปิ ญญาปานกลาง เมอ่ื ไดฟงธรรมแลว ตอ งใชเวลาทบทวนบาง จึงจะรตู ามได เรยี กวา วิปจิตัญู เปรียบกบั บัวชนดิ ท่จี ะบาน ในวันพรุงน้ี 3. ผมู ีสติปญ ญาพอใช เมอื่ ไดฟ งธรรมแลวตองใชเวลาฝกฝนนานหนอ ย จึงจะรตู ามได เรยี กวา เนยยะ เปรยี บกบั บวั ชนดิ ที่จะบานในวัน ตอ ๆ ไป 4. ผมู กี ิเลสหนาสตปิ ญ ญาทบึ ไมม คี วามเพยี รพยายามท่จี ะสามารถฟง ธรรมใหเ ขา ใจไดเลย เรยี กวา ปทปรมะ เปรยี บกบั บวั ชนดิ อยูใตนา้ํ หรือในโคลน (เปน คนอาภัพ) บุคคล 3 พวกแรก เปน พวกท่พี ระพทุ ธเจาสามารถจะส่ังสอนใหรูตามได แตพ วกสุดทาย พระพทุ ธเจาไมส ามารถสง่ั สอนไดเ ลยตองปลอ ย ใหเปนไปตามกรรม เมื่อพิจารณาไดด ังน้ี พระองคจงึ เร่ิมต้ังพทุ ธปณิธานจะดํารงพระชนมอ ยู จนกวาจะแสดงธรรมโปรดเวไนยสัตวประกาศคําสอนให แพรห ลาย สาํ เรจ็ ประโยชนแกม หาชน การแสดงธรรมคร้งั แรกและการบวชของพระสาวกองคแรก เมือ่ พระพุทธเจา ไดตกลงพระทัยทจ่ี ะทรงสัง่ สอนเวไนยสตั วแ ลว ก็ไดใ ครครวญวาใครควรจะไดรบั การสอนเปนคนแรกทรงระลึกถึงอาจารย ทง้ั 2 คือ อาฬารดาบส และอทุ กดาบส ซ่งึ ไดสงั่ สอนถา ยทอดความรูใหแ กพระองคจ นได ฌาน 8 กอนจะไดตรสั รูดว ยพระองคเอง แตท รงทราบวา ทา น ทัง้ 2 นนั้ สนิ้ ชีพแลว จึงทรงนกึ ถงึ นักบวชทงั้ 5 หรอื เบญจวคั คีย คอื โกณฑัญญะ วัปปะ ภทั ทยิ ะ มหานามะ และอัสสชิ ทีค่ อยรับใชป ฏิบัติ (คอื อุป ฎฐาก) เม่อื คราวบาํ เพ็ญทกุ กรกิริยาอยู จึงไดต ดั สินพระทยั ทีจ่ ะเสดจ็ ไปแสดงธรรมโปรดเบญจวัคคีย พระองคไ ดเ สดจ็ ไปแสดงธรรมโปรดเบญจวคั คยี  ณ ปาอิสปิ ตนมฤคทายวนั เมืองพาราณสี เม่ือถงึ วนั แรม 15 ค่ํา เดอื น 8 ไดแสดงพระธรรม เทศนากณั ฑแ รกชอื่ วา พระธรรมจักรกัปปวตั ตนสูตร โปรดเบญจ-วัคคยี  ทําใหโ กณฑัญญะ บรรลธุ รรมกอนเพอ่ื น แลว ไดทูลขออุปสมบทเปน ภกิ ษุ ในพระพุทธศาสนา พระพุทธเจาทรงบวชใหดวยพระองคเอง ดว ยวธิ ีท่ีเรยี กวา เอหภิ ิกขอุ ุปสมั ปทา จงึ นบั วา ไดเ ปนสาวกองคแ รกในพระพุทธศาสนา จากน้นั 4นักบวชท่ีเหลือกไ็ ดฟง ธรรมเล็ก ๆ นอ ย ๆ จากพระพุทธเจา ก็ไดบรรลธุ รรมตามและไดขออุปสมบทเปนภกิ ษอุ ีก จากนัน้ มาเม่อื มาถงึ วันแรม 5 คํา่ เดอื น 9 ภกิ ษุเบญจวคั คยี ก ็ไดฟง พระธรรมอกี ท่ชี อ่ื วา อนตั ตลกั ขณสตู ร ก็ไดส ําเรจ็ เปน พระอรหันตพรอมกันทัง้ 5 รปู สมัยนน้ั มีพระอรหันต เกิดขึน้ ในโลก 6 องค ไดแ ก พระพทุ ธเจา และพระเบญจวัคคยี ทั้ง 5

ประวตั ิพุทธสาก สาวกิ า พระสารบี ตุ ร พระโมคคัลลานะ ผเู ปน อคั รสาวกเบ้อื งขวาของพระโคตมพุทธ เปนพระภกิ ษอุ คั รสาวกเบอ้ื งซา ยของพระโคตม เจา ไดร บั การยกยอ งจากพระพุทธเจาวา เปนเลศิ พุทธเจา เปนพระอสีติมหาสาวกผเู ปนเอตทคั คะ กวาพระภกิ ษุทงั้ ปวงในดานสตปิ ญ ญา ในดานผูมีฤทธ์มิ าก เมื่อแรกเกดิ มีชอ่ื วา \"อุปตสิ สะ\" มีนามเดิมวา โกลติ ะ คณุ ธรรมทีเ่ ปนแบบอยา ง คุณธรรมทค่ี วรถือเปน แบบอยาง 1. เปนผูม ปี ญ ญาเลิศ 1.เปน ผมู คี วามอดทนย่ิง 2. เปน ผูมขี ันติเปนเลศิ 2. เปน ผถู อมตนยิ่ง 3. เปน ผมู คี วามกตัญูกตเวทเี ปน เลิศ 3.มีความใฝรอู ยางยิง่ 4.เปนผูม คี วามออนนอ มถอ มตน นางขชุ ชตุ ตรา นางขุชชุตตรานางขชุ ชตุ ตรา มีช่ือวา อุตตรา เปน ลกู สาวแมนมของโฆษกเศรษฐี ดวยความที่นางเปน คนหลงั คอ ม คนทว่ั ไปจงึ เรยี กนางวา “นางขชุ ชตุ ตรา นางอตุ ตระหลงั คอ ม” เมอื่ เจรญิ วยั นางไดท ํางาน เปน สาวใชของนางสามาวดี บุตรบี ญุ ธรรมของโฆษกเศรษฐี วนั หน่ึงโฆษกเศรษฐกี ับเพอื่ น ๆ ไดก ราบทูลอาราธนานิมนตพระพุทธเจา พรอ มดว ยพระสาวกเสดจ็ มา ฉนั ภัตตาหารและถวายวัดท่ไี ดส รางขนึ้ นางขุชชุตตราไดรับมอบหมายใหดูแลเรือ่ งดอกไมเ ชนเคย ดวยภาระ หนาทท่ี ีต่ อ งอยบู รเิ วณใกลเ คยี งที่ประทบั ของพระพุทธเจา ทําใหนางมีโอกาสไดฟงธรรมของพระพทุ ธองค เมอ่ื จบพระธรรมเทศนานางไดดวงตาเห็นธรรมบรรลุเปน อริยบคุ คลขั้นโสดาบนั คณุ ธรรมท่ีควรถอื เปนแบบอยา ง 1. เปนผมู ีความเพียรพยายาม 2. มปี ญ ญาเฉลียวฉลาด 3. รูจ ักรับผดิ ชอบชัว่ ดี พระเจาพิมพิสาร เปนพระราชาแหงแควนมคธ มีเมอื งหลวงช่ือกรุงราชคฤห พระเจา พมิ พสิ าร มีพระมเหสที รงพระนามวา เวเทหิ มพี ระโอรส ๑ พระองคทรงพระนามวา อชาตศตั รู เมือ่ เจาชายสทิ ธัตถะ ไดเ สด็จออกบรรพชา ไดเสดจ็ มาพักทีเ่ ชิงเขาปณ ฑวะ แควน มคธ ขณะนน้ั พระเจา พิมพสิ ารทรงทราบขา ว ไดเ สด็จไปพบ ทรงพอพระทัยใน บคุ ลิกลกั ษณะของพระสิทธตั ถะเปนอยางมาก และไดทูลเชญิ ใหครองราชสมบตั คิ ร่ึง หนง่ึ แหง แควนมคธ ซึ่งพระสิทธัตถะ ไดตอบปฏเิ สธและช้แี จงถึงจุดมงุ หมายในการ ออกบวช พระเจาพมิ พสิ ารจึงไดทรงขอรองวา เม่ือทรงสําเรจ็ ธรรมท่ปี รารถนาแลว ขอ ใหเ สดจ็ กลับมายังกรงุ ราชคฤหเ พ่อื โปรดพระองคบา ง เมื่อพระสิทธัตถะไดตรัสรูเปน พระพุทธเจาและไดทรงเสดจ็ ไปเผยแพรป ระกาศ พระศาสนาแลว ไดเสด็จไปยังแควนมคธ พระเจา พิมพิสารทรงทราบขาว ไดเสดจ็ ไป เฝาพรอมกบั ขา ราชบริพารและชาวเมืองเปนจาํ นวนมากพระพทุ ธเจาทรงแสดงธรรม เทศนาโปรดพระเจาพิมพสิ ารพรอมทั้งขา ราชบรพิ ารพรอ มชาวเมอื ง หลงั จบพระธรรม เทศนาพระเจาพมิ พิสารไดสาํ เรจ็ มรรคผลชน้ั โสดาบันทรงประกาศพระองคเปนอุบาสก นบั ถอื พระพทุ ธเจา คณุ ธรรมที่ควรถอื เปนแบบอยา ง 1. ทรงมีนํ้าพระทยั เออ้ื เฟอเผอ่ื แผ 2. ทรงมีพระราชศรัทธาในพระพุทธศาสนาเปนอยางย่ิง เ 3. ทรงเอาพระทยั ใสในการทาํ นบุ ํารุงพระพุทธศาสนา

ศาสนิกชนตัวอยา่ ง พระมหาธรรมราชาลไิ ทย หรือพระมหาธรรมราชาท่ี 1 เปนกษตั รยิ อ งคท ี่ 5 แหง ราชวงศพระรว ง สมัยกรุงสุโขทยั เปน ราชธานี พระองคเ ปน ราชโอรสของพระเจาเลอไทย เปน กษตั ริยองคแรกของไทยทท่ี รง ผนวชในขณะเสวยราชยพระองคทรงมีความรูและศรทั ธาเลื่อมใสในพระพุทธศาสนามาก ไดท รงอุปถัมภบ าํ รุง อยางแขง็ แรง ทรงสรา งและซอ มวัดหลายวดั ทรงสรางพระพุทธรปู เชน พระพทุ ธชนิ สหี  และขณะท่ีพระองค ผนวชนน้ั กไ็ ดทรงพระราชนิพนธห นงั สอื เตภูมิกถา หรือ ไตรภมู ิพระรวง ทรงสง่ั สอนศลี ธรรมแกประชาชนดวย พระองคเ องในดานการคณะสงฆ พระองคไ ดท รงสง ทูตไปอาราธนาพระมหาสามสี ังฆราชเมืองลังกา นามวา สมุ นะ เขา มาสกู รุงสโุ ขทยั ยิ่งไปกวานนั้ พระองคท รงแบง คณะสงฆออกเปน 2 ฝาย คอื คามวาสี ไดแ ก พวกท่สี มาทานคันถธุระ ศึกษาเรียนภาษามคธ เพือ่ ศึกษาพระพุทธวจนะในพระไตรปฎก มกั อยูกันในบา นเมอื งอันเปนสาํ นกั ศึกษา อรญั ญวาสี คือ พวกท่ีสมาทานวปิ สสนาธรุ ะ ชอบบาํ เพ็ญภาวนา ทาํ วมิ ุตมิ ักอยูใ นวดั ปา ในรชั กาลของพระมหาธรรมราชาลิไทยศาสนาและศลิ ปเจรญิ รุงเรอื งมาก จนกลาวไดวา วฒั นธรรมไทยทม่ี มี า นานไดเ ริม่ กอ เปน รปู รา งขน้ึ ในรัชกาลนี้ พระมหาธรรมราชาลิไทย คณุ ธรรมทค่ี วรยึดถือเปน แบบอยา ง 1. ทรงมคี วามกตญั อู ยา งยิ่ง สงั เกตไดจากการท่ีทรงพระราชนพิ นธห นงั สอื พระพุทธศาสนาชื่อ “ไตรภูมิ พระรวง” ทรงแจง วตั ถปุ ระสงคขอ หน่งึ วา เพอื่ เทศนาโปรดพระมารดา 2. ทรงมคี วามสามารถในการถายทอดนามธรรมใหเ ปน รปู ธรรม เนอื้ หาของไตรภมู พิ ระรวง กลาวถึงเร่อื งศลี ธรรม จริยธรรม เรอื่ งนรก สวรรค เปน เร่อื งละเอียดออ น ยากที่จะอธบิ ายใหเ ขาใจได 3. ทรงมคี วามคดิ รเิ รม่ิ เปนยอด สมเด็จพระมหาสมณเจา กรมพระยาวชิรญาณวโรรส ประสูติเมือ่ วนั พฤหัสบดี ท่ี 12 เมษายน พ.ศ. 2403 (ร.ศ. 97) เปนพระเจาลูกยาเธอ พระองคท่ี 47 ในพระบาทสมเดจ็ พระจอมเกลา เจา อยูหวั รัชกาลท่ี 4พ.ศ. 2416 พระชนมายุ 14 พรรษา ทรงผนวชเปนสามเณร ประทับ ณ วัดบวรนเิ วศวิหาร พระชนมายุ 20 พรรษาบริบรู ณท รงผนวชเปนพระภิกษุ ทรงเขา แปลพระปรยิ ตั ธิ รรมสนามหลวง ได 5 ประโยค เมือ่ พระองคมีพระชนมายุ 62 พรรษา ทรงรบั สถาปนาเปล่ยี นคาํ นาํ พระนามเปน สมเดจ็ พระมหา สมณะเจา กรมพระยาวชิรญาณวโรรส ทรงรับพระกรณยี กิจดานตาง ๆ ไดแก พระกรณียกจิ ดา นการศกึ ษา ทรงเขารวมในคณะพระราชาคณะผใู หญเ ปน กรรมการสอบไลพระปริยัตธิ รรมสนามหลวง ต้งั แตพระชนมายุ 23 พรรษา ตอมา ทรงเปน แมก องสอบไลพ ระปริยตั ธิ รรมสนามหลวง ทรงจัดตงั้ มหามกุฏ ราชวทิ ยาลยั เปน สถานศึกษาวชิ าการแบบใหม สําหรบั คณะสงฆแ ละกุลบตุ รท่วั ไปตามพระบรมราชโองการของ พระบาททสมเดจ็ พระจุลเกลา เจาอยูห ัว ทรงจัดการใหออกหนงั สอื ธรรมจักษุ เปนหนงั สือวารสารเผยแพรธ รรมของพระพุทธศาสนา ซงึ่ ยังคงปรากฏอยจู นทุกวนั น้ี เปน ตน นอกจากน้ัน พระองคย ังทรงใหมีการปรบั ปรุงหลักสตู ร ทง้ั หลักสตู รนกั ธรรมและหลักสตู รบาลแี ละไดท รงประกาศใชเ ปน ทางการมาจนถงึ ทุกวันน้ีพระ กรณียกจิ ทางดา นการปกครองคณะสงฆ ทรงจัดการปกครองคณะสงฆใหเ ขาระเบียบตามพระราชบัญญัตลิ กั ษณะปกครองคณะสงฆ ร.ศ.212 (พ.ศ. 2445 ) ตอ มา พ.ศ. 2453 พระชนมายุ 51 พรรษา ทรงรับมหาสมณตุ มาภิเษก เปน องคส กลมหาปริณายกแหงสงั ฆมณฑลทว่ั พระราชอาณาจกั ร และพระองคทรง เปนสมเดจ็ พระสงั ฆราชพระองคแรกทีบ่ ัญชาการคณะสงฆท ว่ั ไปโดยตรง ทรงจดั การใหออกหนังสอื แถลงการณค ณะสงฆ สาํ หรบั แถลงขาวและประกาศ ตาง ๆ ของทางคณะสงฆล กั ษณะคลายกับหนังสอื ราชกจิ จานเุ บกษาของทางราชการ แลยงั คงเปน หนงั สือสาํ คญั ของคณะสงฆมาจนทุกปจ จุบนั นี้ คณุ ธรรมที่ควรถอื เปนแบบอยา ง 1. ทรงเปนพหสู ตู กลาวคอื พระองคทรงเขา รบั การศึกษาทั้งวชิ าการทางโลกและทางธรรมตลอดพระชนมช ีพของพระองค 2. ทรงเปนนกั บรหิ าร สมเด็จพระมหาสมณเจา กรมพระยาวชิรญาณวโรรส เมื่อไดท รงรบั มอบพระกรณยี กิจใด ๆ ก็ตามพระองคจะทรงเอาพระทยั ใสห ม่ัน ตรวจสอบดูแลอยูตลอดเวลา ทาํ ใหการบรหิ ารในพระกรณยี กจิ ดา นตาง ๆ เปน ไปอยา งเรยี บรอ ย ดงี าม

ชาดก ชาดก คอื เร่ืองราวหรือชีวประวตั ใิ นอดตี ชาติของพระโคตมพุทธเจา สมยั ทพี่ ระองคเ ปน พระโพธิสัตวบ ําเพ็ญบารมีอยู พระองคท รงนาํ มา เลาใหพ ระสงฆฟ งในโอกาสตาง ๆ เรียกเรื่องในอดตี ของพระองคนี้วา ชาดก ชาดกเปนเร่อื งเลาคลา ยนิทาน บางครงั้ จงึ เรียกวา นิทาน ชาดกชาดกทที่ รงเลานน้ั มีหลายรอยเรอื่ ง วา ทรงเคยเกิดเปน มนษุ ยบ าง เปน สัตวบ า ง แตท ่ีรูจกั กันโดยท่วั ไป คือ 10 ชาตสิ ดุ ทายทเ่ี รยี กวา ทศชาตชิ าดก มิตตวินทกุ ชาดก ชาดกเร่อื งน้ีมงุ สอนใหค นรวู า : มบี รุ ษุ คนหนงึ่ ชือ่ มติ ตวนิ ทกุ ะ ทํารายบดิ ามารดาของตน หนอี อกจากบานไปลงเรอื ผลกรรมน้บี นั ดาล ไม ความตองการของมนุษยเราไรขอบเขต ใหเรอื แลน ไปได เมื่อกปั ตนั เรอื รคู วามจรงิ เขา จงึ สัง่ ใหจ บั เขาโยนทะเล เขาวา ยน้าํ ไปพบเกาะทมี่ เี ปรต 4 นาง ไรท ิศทางไมอ าจเตมิ ใหเต็มได ดังนนั้ หัด อาศัยอยู เขาไมร วู า เธอเปนเปรตจงึ เสพสุขกับเธอท้งั 4 จากนัน้ เขาก็คดิ วา คงมีเกาะขา งหนาอกี จงึ วา ยนํา้ พอใจในสงิ่ ทไี่ ด ยินดีกบั ส่ิงทมี่ ี และจง จากไปพบเกาะทเี่ ปรตทง้ั 8 นางอาศยั อยูเ ขาคิดแบบเดมิ อกี จงึ วา ยนา้ํ ออกไปพบเกาะทมี่ เี ปรต 16 นาง และ พยายามทาํ ทกุ ส่ิงทุกอยา งใหเตม็ สติ พบอกี 32 นาง ก็ยังอยากไดม ากกวา นั้นอีก จงึ วายนาํ้ หนีตอ ไปอีก คราวนีไ้ ดพ บสถานที่ซง่ึ เปน ทเ่ี สวยวิบาก กําลังและประพฤตสิ จุ ริตเสมอ กรรมของพวกสตั วนรกทม่ี ีกงจักรพดั ผนั อยูเ หนือศรี ษะแตมติ ตวินทกุ ะกลบั มองเห็นเปน เครอื่ งประดับท่ี สวยงามมาก จนอดใจไวไมไ หวจงึ ออนวอนขอใหต นสักอันหนึง่ เจาสตั วนรกนน้ั พยายามตอบปฏเิ สธอยา งไร มติ ตวนิ ทกุ ะก็ออ นวอนรบเราอยากได สตั วน รกนั้นจงึ คดิ ไดวาตนคงหมดวบิ ากกรรมแลว นายคนนี้คง ทาํ กรรมเดยี วกบั ตนท่เี คยทํามา คือ ทํารายบดิ ามารดาของตนเพราะเห็นผิดเปนชอบ คิดดังนน้ั จึงปลด กงจักรออกจากศรี ษะสง ใหนายมิตตวนิ ทกุ ะ กงจักรก็หมนุ อยูเ หนือศรี ษะเขา สรา งความเจ็บปว ยและทกุ ข ทรมานใหแ กเ ขา ทนั ใดกม็ เี ทวดาตนหนึ่งเหาะผานมาพบเขา เขาจึงรองถามวา ตนไดท าํ กรรมอะไร จกั รกรด จงึ ไดพ ัดบดอยูบนศรี ษะเชน น้ี เทพบุตรจงึ กลาววา ทา นเสพสุขนางเปรตมาถงึ 60 นางแลว แตย ังปรารถนา อกี ทานยังไมร ูจักพอ จนมาพอใจกบั จกั รกรด จักรกรดจึงพดั บดอยบู นศรี ษะ ทานถกู ความปรารถนาครอบงาํ จติ ใจอยูตลอดเวลา อนั ธรรมดาวาความปรารถนาตอ งการนี้ไรข อบเขต ยากทจ่ี ะทําใหรสู กึ พอเหมือน มหาสมุทรกวางใหญไ พศาล ราโชวาทชาดก ชาดกเร่อื งนม้ี ุงสอนใหคนรวู า : ในสมยั หนง่ึ พระพุทธเจา ประทบั อยวู ดั เชตวัน เมืองสาวัตถีทรงปรารภโอวาทของพระราชา ไดตรสั อดีต ผูนาํ ทีด่ ตี องเปน ตวั อยา งและทีพ่ ง่ี นทิ านมาสาธก วา... กาล ครง้ั หนงึ่ นานมาแลว พระโพธสิ ัตวเกดิ เปน พระฤๅษีนําเพ็ญเพียรอยใู นปา หิมพานต ของประชาชนไดแ ละเปน ไปเพื่อ มีรากไมและผลไมเปน อาหาร ในสมยั นั้น พระเจาพรหมทตั ขนึ้ ครองราชสมบตั ิในเมอื งพาราณสี พระองคเ ปน ความสงบสุขของประชาชน ผรู ังเกยี จความไมดี วันหนึ่งทรงดํารวิ า \"เราปกครองเมืองมาน้ี มีใครเดอื นรอนและกลา วโทษของเราหรือ เปลา หนอ\" จึง ทรงแสวงหาอยทู ัง้ ในวงั และนอกวงั กไ็ มพ บเหน็ ใครกลา วโทษพระองค ทรงปลอมพระองคไ ป ตามหมูบานตา ง ๆ กไ็ มพ บเห็นจงึ แวะเขา ไปในปาหิมพานตเ ขา ไปสนทนากบั ฤๅษีดว ยทําทีเปนคนหลง ทาง ฤๅษี ไดท าํ การตอนรบั ดวยผลไมปา นานาชนิด พระราชาปลอมไดเสวยผลไมปามรี สหวานอรอยดี จงึ ถามถึงสาเหตทุ ท่ี ําใหผ ลไมมีรสหวานอรอยดี ฤๅษจี ึงทูลวา \"ทา นผมู บี ุญ เปนเพราะพระราชาครองราชย โดยธรรมเปนแน ผลไมจ ึงมรี สหวานอรอ ยด\"ี พระราชาปลอมสงสัยจึงถามอกี วา \"ถาพระราชาไมครองราชย โดยธรรม ผลไมจะมรี สชาตเิ ปนเชนไรละ พระคุณเจา \"ฤๅษตี อบวา \"ผลไมก จ็ ะมรี สขมฝาด หมดรสชาตไิ ม อรอ ยละโยม\" พระราชาปลอมสนทนาเสรจ็ แลว กอ็ าํ ลาฤๅษีกลบั คืนเมอื งไป ทรงทําการทดลองคําพูดของ พระฤๅษดี วยการไมป ระพฤติปฏบิ ตั ธิ รรมเปนปแลว กลบั ไป หาฤๅษีอกี ฤๅษีกท็ ําการตอ นรบั ดวยผลไม พอ ผลไมเ ขาปากเทา นั้นก็ตอ งถมทิ้งไป เพราะผลไมม รี สขมฝาด ฤๅษี จึงแสดงธรรมวา \"โยม..คงเปน เพราะพระราชาไมค รองราชยโดยธรรมแนเ ลย ธรรมดาฝงู โควาย ขา มแมนา้ํ จา ฝงู วา ยคดฝูงโคกว็ ายคดตามกันไป เหมือนหมมู นุษยถ าผนู าํ มนษุ ยป ระพฤติไมเปน ธรรม ประชาชนกป็ ระพฤติไมเ ปน ธรรมเชนเดียวกัน พระราชาผูไมต้งั อยูในธรรม ทวยราษฎรก ็เปนทกุ ขท ัว่ กัน ถา จา ฝูงโคงา ยนํ้าตรง ฝงู โคก็วา ยตรงเชนกนั เหมือนหมูมนษุ ยถ า ผูนาํ ประพฤตเิ ปนธรรม ประชาชนกต็ อ ง ประพฤตเิ ปน ธรรมเชน กนั พระราชาผตู ัง้ อยูใ นธรรม ทวยราษฎรก ็อยูรมเยน็ เชน กนั \" พระราชาสดับธรรม ของพระฤๅษี แลวจึงแสดงพระองคเ ปนพระราชาใหพระฤๅษีทราบ ไหวฤๅษีแลวกลับคนื เมอื งประพฤตติ ้งั ตน อยูในทศพธิ ราชธรรมเชนเดมิ ทําใหสรรพสิง่ ท้ังปวงกลบั เปนปกติตามเดิม

บรรณานกุ รม จฑุ าพร จิตรสุนนท. (2563). การสง่ั สอนของพระพุทธเจา. สบื คนเม่อื 14 มิถุนายน 2563 จาก https://sites.google.com/site/jutapron1012/bth-thi1-prawati-laea-khwam-sakhay-khxng- phraphuthth-sasna/1-6-kar-sang-sxn จฑุ าพร จติ รสนุ นท. (2563). ประวตั พิ ทุ ธสาวก พุทธสาวิกาและศาสนิกชนตัวอยา ง. สืบคนเมอ่ื 14 มิถุนายน 2563 จาก https://sites.google.com/site/jutapron1012/hnwy-thi-3/3-1 จุฑาพร จิตรสุนนท. (2563). มติ ตวินทกุ ชาดก. สบื คนเมื่อ 14 มิถนุ ายน 2563 จาก https://sites.google.com/site/jutapron1012/hnwy-thi-3/3-2-mit-t-win-thuk-chadk มหาวิทยาลยั ราชภัฏนครปฐม. (2563). สถานท่ีตรัสรูธรรมของพระพุทธเจา . สืบคนเม่อื 14 มถิ นุ ายน 2563 จาก http://dept.npru.ac.th/buddhapat/index.php มหาวทิ ยาลัยราชภัฏนครราชสมี า. (2563). พทุ ธประวัติ ตอน การผจญมาร. สืบคน เม่ือ 14 มถิ นุ ายน 2563 จาก http://www.buddhiststudies-nrru.net/?page_id=8649 Sai.23254555555. (2563). ชาดก. สบื คน เม่อื 14 มิถุนายน 2563 จาก https://sites.google.com/site/sai23254555555/home/phuthth-sawika/chadk teerapong081. (2563). พทุ ธประวตั ิ ตอน ผจญมาร. สืบคน เมื่อ 14 มถิ นุ ายน 2563 จาก https://teerapong081.wordpress.com/category/

Buddhism กล่มุ สาระการเรยี นรสู้ งั คมศึกษา ศาสนาและวฒั นธรรม โรงเรยี นท่าตมู ประชาเสรมิ วทิ ย์ สพม.33 By KruKhanitta Somjai