ศศช.

ทรงพระเจรญิ ¾ÃкÒÃÁ»Õ ¡à¡ÅŒÒÏ ¡È¹.

ประวัติ การจัดการศึกษาสําหรับชุมชนบนพืน้ ทสี่ ูง (ศศช.) ปี 2523 กรมการศึกษานอกโรงเรียน (กศน.) ในขณะน้นั ไดจ้ ดั ต้งั ศูนยก์ ารศึกษาเพ่อื ชุมชนในเขต ภูเขา (ศศช.) ข้ึนโดยส่งครูอาสา หรือที่ชาวบา้ นเรียกกนั วา่ ครูดอย 1-2 คนเขา้ ไปฝังตวั พกั อยกู่ บั ประชาชน ในชุมชนและมีการสร้างอาคารขนาดเลก็ เรียกวา่ อาศรม ดว้ ยวสั ดุทอ้ งถ่ิน เพอื่ ใหบ้ ริการ การศึกษาและพฒั นาชุมชนแก่ผใู้ หญ่ในเวลากลางคืนและสอนเดก็ ต้งั แต่อนุบาล-ป.6 ในตอนกลางวนั มุ่ง ใหส้ ามารถช่วยเหลือตนเองและเป็นพลเมืองดีของชาติ ซ่ึงโครงการศศช.น้ีไดร้ ับรางวลั จากองคก์ าร ยเู นสโกเม่ือปี 2537 ในฐานะท่ีเป็นแนวคิดใหม่ในการจดั การศึกษาโดยใชช้ ุมชนเป็นพ้นื ฐาน ซ่ึงมีการ ขยายเปิ ดตามชุมชนทุรกนั ดารถึง 773 แห่ง เมื่อ พ.ศ. 2535 สมเดจ็ พระศรีนครินทราบรมราชชนนี ไดท้ รงอา่ นหนงั สือพิมพ์ และทรงพบ จดหมายของครูอาสาสมคั ร คนหน่ึง ท่ี ศศช.บา้ นใหม่หว้ ยหวาย จ.แม่ฮ่องสอน บรรยายความยากลาํ บาก ในการเป็นครูดอยในถิ่นกนั ดาร และขอรับการสนบั สนุนส่ือการเรียนการสอน และส่ิงของ เครื่องใชใ้ น อาศรม ศศช.พระองคท์ รงมีความสนพระทยั ที่จะพระราชทานความช่วยเหลือ จึงมอบหมายใหน้ าย บุญธนั ว์ มหาวรรณ หน.คณะทาํ งานส่วนพระองค์ ไปสาํ รวจหาขอ้ มูล เพ่อื ใหค้ วามช่วยเหลือ จึง พระราชทานทรัพยส์ ่วนพระองค์ 80,000 บาท ใหส้ ร้างอาคารข้ึนใหม่ และต่อมาไดพ้ ระราชทานความ ช่วยเหลือ และทรงรับ ศศช.ทุกแห่งไวใ้ นพระอุปถมั ภ์ ในปี พ.ศ. 2539 กรม กศน.ไดต้ ระหนกั ถึงพระมหากรุณาธิคุณของพระองคท์ ่าน จึงไดก้ ราบบงั คม ทูลพระบาทสมเดจ็ พระเจา้ อยหู่ วั ขอพระราชทานชื่อของศูนยก์ ารศึกษาเพ่อื ชุมชนในเขตภูเขา (ศศช.) พระบาทสมเดจ็ พระเจา้ อยหู่ วั ทรงพระราชทานชื่อใหใ้ หม่วา่ ศูนยก์ ารเรียนชุมชนชาวไทยภูเขา “แมฟ่ ้า หลวง” ซ่ึงเป็นพระราชสมญั ญานามของพระองคท์ ่าน “แม่ฟ้าหลวง” หรือ “สมเดจ็ ยา่ ” แต่ชื่อยอ่ ยงั ใชต้ ิด ของเก่าวา่ ศศช.เหมือนเดิม . การจดั การศึกษาสาํ หรับชุมชนบนพ้นื ที่สูงหรือเดิมเรียกวา่ ศูนยก์ ารศึกษา เพื่อ ชุมชนในเขตภูเขา (ศศช.)หรือจะพดู ง่ายๆ และพดู จนติดปากวา่ “การศึกษาชาวเขา”ไม่วา่ จะพดู ใน ลกั ษณะใดงานที่ดาํ เนินการกค็ ือ การใหบ้ ริการดา้ นการศึกษาสาํ หรับประชาชนที่อาศยั อยใู่ นชุมชนบน พ้นื ที่สูงซ่ึงประกอบดว้ ยประชากรหลายเผา่ พนั ธุแ์ ละหลายเช้ือชาติ วิธีการศึกษาท้งั ในระบบนอกระบบ และการศึกษาตามอธั ยาศยั กไ็ ม่แตกต่างจากการจดั การศึกษาสาํ หรับชุมชนบนพ้นื ราบ แต่ถา้ พดู ถึง กระบวนการการจดั การศึกษาท้งั ดา้ นหลกั การ เป้าหมายและกระบวนการที่ทาํ ใหเ้ กิดการเรียนรู้กค็ ่อนขา้ ง จะแตกตา่ งกนั บา้ งเพราะชุมชนบนพ้ืนที่สูงมีความแตกตา่ งกนั หลาย ๆ ดา้ น เช่น ความแตกตา่ งทางดา้ น ภูมิประเทศ ความแตกตา่ ง ในวิถีชีวติ ความแตกต่างทางดา้ นวฒั นธรรม ความแตกต่างทางดา้ นความ พร้อม ในการส่ือสารและการคมนาคมดงั น้นั เป้าหมาย (goal) ของการจดั การศึกษา สาํ หรับชุมชนบน พ้นื ท่ีสูง จึงเป็นไปตามหลกั การและกระบวนการเรียนรู้ที่ถูกกาํ หนดข้ึนโดยอาศยั ความแตกตา่ งในดา้ น ต่าง ๆ ท่ีกล่าวมาโยมีรายละเอียดท้งั หลกั การ เป้าหมายและกระบวนการเรียนรู้

หลกั การ 1. เป็นการจดั การศึกษาเพ่ือชีวติ และสงั คม 2. เป็นการจดั การศึกษาเพ่ือปวงชน 3. เป็นการจดั การศึกษาตลอดชีวติ รายละเอียดของหลกั การเป้าหมายและวธิ ีการของการจดั การศึกษา ศศช. จาก หลกั การจดั การศึกษา ศศช. ท่ีไดก้ าํ หนดไว้ 3 ประการ คือ 1. เป็นการจดั การศึกษาเพื่อชีวติ แบะสงั คมซ่ึงหมายถึงเป็นการ จดั การศึกษาที่ผเู้ รียนสามารถ ไดเ้ รียนรู้ จากวธิ ีการ ดาํ รงชีวติ ท่ีเป็นปกติประจาํ วนั ในทุกเรื่อง ต้งั แต่เร่ืองการกินอยหู่ ลบั นอน การเจบ็ ป่ วย การทาํ งานการพกั ผอ่ น การสร้างความรื่นเริงบนั เทิงใจ ฯลฯ 2. เป็นการจดั การศึกษาเพื่อปวงชน หมายถึง การจดั การศึกษาท่ีสนองความตอ้ งการของทุก คนในชุมชน สามารถแสวงหาทางเลือกและโอกาสท่ีจะเรียนรู้เท่าที่เวลาและโอกาสท่ีแต่ละ คนจะสามารถเรียนรู้ 3. เป็นการจดั การศึกษาตลอดชีวติ หมายถึง การเรียนรู้ท่ีอาศยั วธิ ีการท้งั ในระบบนอกระบบ และการศึกษา ตามอธั ยาาศยั อนั เกิดจากแรงจูงในที่จะเรียนรู้ตลอดช่วงอายขุ องคนหน่ึงซ่ึง ตอ้ งเรียนรู้ทึกอยา่ งท่ีเดี่ยวกบั การดาํ รงชีวติ ซ่ึงตอ้ งเรียนรู้อยตู่ ลอดเวลาเพอื่ ที่จะสามารถ ปรับตวั และดาํ รงชีวติ ไดอ้ ยา่ งเหมาะสม

เปาหมาย 1. เกิดการพฒั นาคุณภาพชีวติ ท้งั ระดบั บุคคล ครอบครัว และชุมชน 2. ชุมชนเกิดความเขม้ แขง็ 3. เกิดการพฒั นาทกั ษะพ้ืนฐานมองเห็นช่องทางท่ีจะเรียนรู้ต่อ ๆ ไปได้ 4. สามารถจดั การดา้ นสภาพแวดลอ้ มและทรัพยากรไดอ้ ยา่ งเหมาะสม 5. ชุมชนอยใู่ นสภาพแห่งสงั คมการเรียนรู้ 6. เป็นพลเมืองดีของชาติ 7. สามารถธาํ รงไวซ้ ่ึงวฒั นธรรมและภูมิปัญญาของชนชาวเผา่ กระบวนการจดั การเรียนรู้ถือเป็นหวั ใจการดาํ เนินงานของ ศศช. อนั เป็น บทบาทหนา้ ที่หรือภารกิจของครูโดยตรง ซ่ึงเป็นภารกิจหลกั นอกจากน้ีจะตอ้ งอาศยั ภารกิจ รองในอนั ที่จะส่งเสริมสนบั สนุนใหก้ ารเรียนรู้ไป สู่เป้าหมายไดอ้ ยา่ งมีประสิทธิภาพ จาก กระบวนการหรือวธิ ีการจดั การเรียนตามหลกั การของ ศศช.เป็นหลกั การหรือ แนวทางท่ี สามารถใหผ้ เู้ รียนไปสู่เป้าหมายที่พึงปรารถนาท้งั 7 ประการ