เนื้อหาหน่วยที่ 1 ความปลอดภัยในการปฏิบัติงาน

ใบเนื้อหาเรือ่ งความปลอดภยั ในการปฏิบตั ิงาน หนา้ | 1 หนว่ ยท่ี 1 ความปลอดภัยในการปฏิบัติงาน 1. หัวขอ้ เร่อื ง 1.นิยามศพั ท์ด้านความปลอดภยั 2.ความสูญเสยี ท่ีเกดิ ขึ้นจากอุบัตเิ หตุ 3.ประเภทของอุบตั ิเหตุ 4.สาเหตุของการเกิดอบุ ัตเิ หตใุ นการปฏบิ ัตงิ าน 5.แนวปฏิบตั เิ กยี่ วกบั ความปลอดภัยในการปฏิบตั งิ าน 6.หลักการป้องกนั อุบตั ิเหตจุ ากการปฏิบัติงาน 7.หลักในการปฏบิ ตั ิงานใหเ้ กิดความปลอดภยั 8.สีและสญั ลกั ษณ์เคร่อื งหมายความปลอดภัย 2. จดุ ประสงคท์ ว่ั ไป มีความรู้ความเขา้ ใจ สามารถนาไปใช้และมเี จตคติท่ดี ใี นเร่ืองความปลอดภยั 3. จุดประสงคก์ ารเรียนรู้ 1. บอกความหมายของนิยามศพั ท์ ด้านความปลอดภยั 2. อธิบายความสญู เสยี ทเ่ี กิดข้ึนจากอบุ ตั เิ หตไุ ด้ 3. ระบุประเภทของอบุ ตั เิ หตไุ ด้ 4. ระบสุ าเหตุของการเกิดอุบัตเิ หตุในการปฏบิ ตั ิงานได้ 5. อธิบายแนวปฏิบตั ิเก่ยี วกับความปลอดภัยในการปฏบิ ตั งิ านได้ 6. อธบิ ายหลกั การปอ้ งกนั อุบตั ิเหตจุ างการปฏบิ ัตงิ านได้ 7. อธบิ ายหลงั ในการปฏิบตั ิงานให้เกิดความปลอดภยั ได้ 8. อธบิ ายสีและสญั ลักษณเ์ ครอื่ งหมายความปลอดภยั ได้ 4. เน้อื หาสาระ ในการปฏิบัติงานผู้ปฏิบัติงานต้องคานึงถึงสภาพแวดล้อมและปลอดภัยเป็นอันดับแรก เพื่อป้องกันการเกิด อบุ ตั เิ หตุกบั ผปู้ ฏบิ ัติงาน ซึ่งเป็นปัญหาของผู้บริหารในโรงงาน เพราะการเกิดอุบตั เิ หตแุ ตล่ ะคร้ัง นอกจากจะทาใหง้ านผลิต หยุดชะงัก แล้วยังต้องเสียค่ารักษาพยาบาลเพ่ิมขึ้นอีกด้วย ในโรงงานจาเป็นต้องมีมาตรการป้องกันหรือลดอุบัติเหตุให้ เกิดนอ้ ยท่ีสดุ 1.1 นิยามศัพท์ด้านความปลอดภยั

ใบเนื้อหาเรอื่ งความปลอดภัยในการปฏิบัติงาน หน้า | 2 การทางานอย่างปลอดภัย คือ การทางานท่ีไม่มีอุบัติเหตุ ไม่เป็นโรคภัยไข้เจ็บอันเน่ืองมาจากการทางาน มี สถานท่ีและวธิ ีทางานอย่างมีประสทิ ธิภาพทั้งรา่ งและจิตใจ ดังน้ันในหัวข้อนี้จะอธิบายนิยามศัพท์ดา้ นความปลอดภัยเพื่อ เป็นพนื้ ฐานใหผ้ ู้เรียนไดท้ ราบที่สาคญั ดงั นี้ 1.1.1 ความปลอดภัย (Safety) หมายถงึ การปราศจากภยั ซึง่ ในทางปฏบิ ัติเป็นไปไม่ได้ท่จี ะขจัดภัยทุกชนิดใหห้ มด ไปโดยสิ้นเชิงรวดไปถึงการปราศจากอันตรายท่ีมีโอกาสจะเกิดขึ้นอีกส่วนหนึ่ง นอกจากน้ี Gloss และ Wardle ได้ให้ ความหมายของ “ความปลอดภัย (Safety)” ไว้ว่า ความปลอดภัยคือ ความเป็นอิสระจากความเส่ียงภัยและจากสภาวะ อันตรายในสภาวะแวดล้อมใด ๆ 1.1.2 อุบัติเหตุ (Accident) หมายถึง เหตุการณ์ท่ีเกิดข้ึนนอกเหนือความคาดหมาย ซึ่งก่อให้เกิดความบาลเจ็บ พกิ าร หรอื เสยี ชวี ิตและทาให้ทรพั ยส์ ินไดร้ บั ความเสียหาย 1.1.3 การบาดเจ็บ (Injures) หมายถึง การบาดเจ็บทางร่างกายของผู้ปฏิบัติงาน ซ่ึงมีทั้งบาดเจ็บเล็กน้อย บาดเจบ็ จนตอ้ งหยุดงานและบาดเจ็บสาหัส 1.1.4 ภัย (Hazard) หมายถึง สภาพการซ่ึงมีแนวโน้มจะก่อให้เกิดการบาดเจ็บต่อบุคคล หรือทรัพย์สิน หรือ กระทบกระเทือนต่อขีดความสามารถในการปฏิบตั ิงานปกติของผปู้ ฏิบัตงิ าน 1.1.5 อนั ตราย (Danger) หมายถงึ ระดับความรนุ แรงที่เปน็ ผลอันเนื่องมาจากภัย (Hazard)อันตรายจากภัยอาจ มรี ะดับสงู หรือนอ้ ยกไ็ ด้ ท้งั นี้ขนึ้ อย่กู ับมาตรการในการปอ้ งกนั 1.1.6 ความเสียหาย (Danger) หมายถึง ความรุนแรงของการบาดเจ็บหรือความสูญเสียทางด้านกายภาพ หรือ ความเสียหายท่เี กิดข้ึนต้อการปฏบิ ตั ิงานหรือความเสยี หายทางด้านการเงนิ ทีเ่ กดิ ข้นึ เน่อื งจากการขาดการควบคมุ ภัย 1.1.7 ความเส่ยี ง (Risk) หมายถงึ สภาพการณ์ซงึ่ มีแนวโน้มทจ่ี ะก่อให้เกดิ การบาดเจบ็ หรอื ความเสยี หาย 1.2 ความสูญเสยี ที่เกิดขึน้ จากอบุ ตั ิเหตุ ความสูญเสียทเ่ี กิดจางอุบัตเิ หตุกอ่ ใหเ้ กิดความสูญเสยี จาแนกไดเ้ ป็น 2 ลักษณะ ดังน้ี 1.2.1 ความสูญเสียทางตรง ท่ีเกิดจากอุบัตเิ หตุจากการทางาน เช่น จานวนเงินท่ตี ้องจ่ายค่ารกั ษาพยาบาล เงิน ค่าทดแทน ค่าทาขวัญ คา่ ทาศพ และประกันชวี ิต เปน็ ตน้ 1.2.2 ความสูญเสียทางอ้อม ท่ีเกิดจากอุบัติเหตุจากการทางานได้แก่ ค่าใช้จ่ายอ่ืนๆ นอกเหนือจากค่าใช้จ่าย ทางตรงสาหรับการเกิดอบุ ัติเหตุแต่ละคร้งั เช่น การสูญเสียเวลาทางานของพนักงานค่าใช้จ่ายในการซอ่ มแซมเคร่ืองจักร เคร่ืองมือ วัตถุดิบที่เสียหาย กระบวนการผลิตทหี่ ยุดชะงกั ค่าสวัสดิการต่าง ๆค่างจ้างแรงงานของผู้บาดเจ็บ การสูญเสีย ตน้ ทนุ อ่ืน ๆ เสยี ชอื่ เสยี ง และภาพพจน์ขององค์กร เปน็ ต้น

ใบเนอ้ื หาเรอื่ งความปลอดภยั ในการปฏบิ ตั งิ าน หน้า | 3 ความสูญเสียทเี่ กิดจากอบุ ตั เิ หตุ ทรพั ยส์ ิน(เครื่องจกั ร,สินคา้ ) ทรพั ยากรมนุษย์ เวลา หน่วยงาน ผรู้ ่วมงาน ผปู้ ระสบเหตุและครอบครัว หวั หนา้ งาน ประเทศชาติ รปู ท่ี 1.1 แผนภูมิแสดงความสญู เสยี อันเกิดจากอุบตั เิ หตุ 1.3 ประเภทของอุบตั เิ หตุ อุบตั ิเหตจุ าแนกออกเปน็ 2 ประเภทดังนี้ 1.3.1 อบุ ัติเหตุจาแนกตามชนิดของอุบตั ิเหตุประกอบดว้ ย การพลดั ตกของคนงาน การถกู วัสดหุ ล่นทับ การถูก เฉย่ี วชนกระแทกโดยวสั ดทุ ุกชนิดยกเว้นจากการหลน่ การถูกหนีบหรือจับเข้าไวร้ ะหว่างวัตถุ 2 ช้ินการออกแรงเกินกาลัง การสัมผัสกับอุณหภูมิสูงต่าเกินไป การสัมผัสกับกระแสไฟฟ้า การสัมผัสกับสารพิษหรือการรับการแผ่รังสีต่าง ๆ และ อุบตั เิ หตอุ ่นื ๆ 1.3.2 อุบัติเหตุจาแนกตามตวั การเกดิ อุบัติเหตุ ได้แก่ เครือ่ งจักรกล เครื่องมือ วัสดุอุปกรณ์ ในการขนถา่ ยและ ยกวสั ดุ วัสดุ สาร และสภาพแวดลอ้ มในการปฏิบัติงาน 1.4 สาเหตขุ องการเกดิ อบุ ัติเหตุในการปฏบิ ตั ิงาน อุบัติเหตจุ ากการปฏบิ ตั ิงานมสี าเหตมุ าจากปัจจยั ท่ีสาคญั ดงั น้ี 1.4.1 ผู้ปฏิบัติงาน (Human causes) อุบัติเหตุที่เกิดจากการปฏิบัติงานส่วนใหญ่ มีสาเหตุมาจากคนมากท่ีสุด คิดเป็นร้อยล่ะ 88 ของการเกิดอุบัติเหตุทั้งหมดมาจากปัจจัยต่าง ๆ เช่นขาดความรู้และทักษะในงานที่ทาวิธีการ ปฏบิ ัติงานไม่ถูกต้อง ความประมาท มีนิสยั ชอบเสี่ยงในการทางาน ขาดความระมัดระวงั

ใบเน้อื หาเรือ่ งความปลอดภยั ในการปฏบิ ตั งิ าน หนา้ | 4 ก) หยอกล้อกันในขณะปฏิบตั ิงาน ข) ปลอ่ ยชายเส้อื หรือแต่กายไม่รดั กมุ ค) หยอกล้อกันในขณะปฏบิ ัตงิ าน ง) การแตง่ กายไม่รัดกมุ ขณะปฏบิ ตั ิงาน จ) สภาพจิตใจ อารมณ์ไม่เหมาะสมหรอื ไม่เพียงพอ ฉ) ความประมาทและขาดความระมดั ระวงั ช) ขาดความระมดั ระวัง ซ) มนี ิสยั ชอบเสย่ี งในการทางาน (ไม่สวมอปุ กรณป์ ้องกัน) รูปที่ 1.2 อุบตั ิเหตุจากการปฏบิ ัตงิ านที่มสี าเหตุมาจากคนหรือผ้ปู ฏิบัติงาน

ใบเน้อื หาเร่ืองความปลอดภัยในการปฏบิ ัตงิ าน หนา้ | 5 1.4.2 ความผิดพลาดของเคร่ืองมือและเครื่องจักร คิดเป็นร้อยละ 10 ของการเกิดอุบัติเหตุท้ังหมดมาจากเครื่องมือหรือ อุปกรณ์ตา่ ง ๆ ชารุดและเคร่อื งจักรที่ไมม่ อี ุปกรณป์ อ้ งกนั ก) ใชเ้ ครื่องมอื ท่ีชารุด ข) เครือ่ งมอื หรืออปุ กรณต์ ่าง ๆ ชารดุ บกพรอ่ ง รปู ที่ 1.3 อุบัติเหตจุ ากการปฏบิ ตั ิงานทม่ี ีสาเหตุมาจากเครอื่ งมือปฏิบตั ิงาน ก) เคร่อื งมือหรืออปุ กรณ์ต่าง ๆ ชารุดบกพร่อง ข) เครื่องจักรไมม่ ีการ์ดป้องกันอันตราย ค) เครอ่ื งจกั รไม่มกี ารด์ ป้องกนั อนั ตราย ง) จดุ หนีบที่หมุนเข้าหากนั ระหว่างเฟือง จ) อันตรายจากเสยี งของเครื่องจกั ร รปู ที่ 1.4 อุบตั ิเหตจุ ากการปฏิบัติงานที่มีสาเหตุมาจากเครื่องมอื และเคร่อื งจกั ร

ใบเนื้อหาเรอื่ งความปลอดภัยในการปฏิบัตงิ าน หน้า | 6 1.4.3 สภาพแวดล้อม และการวางผังโรงงาน ผังโรงงานมีความสาคัญต่อความปลอดภัยในการปฏิบัติงานเป็นอย่างมากเพราะเป็นปัจจัยสาคัญในการสร้าง ส่งิ แวดลอ้ มทเี่ หมาะสมและปลอดภัยในการปฏิบัตงิ าน 1. สภาพของบริเวณปฏิบัติงานที่ไม่ปลอดภัย ประกอบด้วย แสงสว่างมาเพียงพอ เสียงดังมากเกินไป การระบาย อากาศทีไ่ ม่เหมาะสม ความสกปรกของพ้นื ท่ี พ้ืนมลี่ นื่ บริเวณท่ีคบั แคบ มสี ารเคมี และเช้อื เพลิงในบริเวณการทางาน และ การจดั วางสง่ิ ของ ทาใหว้ ัตถุกีดขวาง ก) สถานทท่ี างานไมเ่ หมาะสม ข) พนื้ ที่โรงงานต้องไม่ลน่ื หรอื วางของไม่เป็นระเบียบ รูปที่ 1.5 อุบตั ิเหตุจากการปฏบิ ัตงิ านท่มี ีสาเหตมุ าจากสภาพของบรเิ วณปฏิบตั งิ านท่ีไมป่ ลอดภัย รปู ที่ 1.6 สภาพแวดลอ้ มในโรงงานทไ่ี มป่ ลอดภัย 2. สภาพแวดล้อมและการวางผังโรงงานที่มีความปลอดภัยในการปฏิบัติงาน ประกอบด้วยเน้ือท่ีทางเดินที่ กวา้ งขวางเพียงพอ การระบายอากาศและขจดั กลิ่นควั่นหรอื ไอพษิ ทางออกฉุกเฉิน ทางหนีไฟ ระบบปอ้ งกันอคั คภี ัยและ อุปกรณ์ดบั เพลิง ความดังรบกวนของเสยี งจากเครอื่ งจักรกลไม่เกินมาตรฐาน ความร้อนจากเครื่องจักรกลหรือแหล่งความ ร้อน แสงสว่างท่เี หมาะสมการป้องกันระบบไฟฟ้าทีเ่ หมาะสมและเนือ้ ท่ีหรือการอานวยความสะดวกแกง่ านซ่อมบารุง

ใบเนื้อหาเรือ่ งความปลอดภัยในการปฏิบัติงาน หน้า | 7 ก) การตดิ ตั้งระบบระบายอากาศเพอ่ื ควบคุมมลพิษในการปฏบิ ัติงาน รปู ท่ี 1.7 สภาพแวดลอ้ มและการวางผงั โรงงานทมี่ คี วามปลอดภยั ในการปฏบิ ตั ิงาน 1.5 แนวปฏบิ ัติเกย่ี วกบั ความปลอดภัยในการปฏิบตั ิงาน ความปลอดภยั ในการปฏบิ ัติงาน เปน็ เรอื่ งทีช่ ่างทกุ คนจะต้องให้ความสาคัญเปน็ อันดับแรก ด่ังน้ันในหวั ขอ้ น้จี ะได้ อธิบายแนวปฏิบัตเิ ก่ยี วกบั ความปลอดภัยในการปฏิบัติงาน ดงั นี้ 1.5.1 การวางแผนทดี่ ี จะเป็นปัจจยั พน้ื ฐานของความปลอดภัยในการปฏิบัตงิ าน ซ่ึงมหี ลักการดาเนนิ การดง่ั นี้ 1. ควรมกี ารวางผังโรงงานเป็นอยา่ งดี โดยให้มีพ้ืนทเี่ พยี งพอในการวางเครอื่ งจกั ร อปุ กรณ์ 2. จดั ให้มที างเขา้ – ออกพืน้ ทป่ี ฏบิ ัติงานท่ปี ลอดภยั 3. มกี าหนดเส้นทางเดนิ อยา่ งเหมาะสม มีความกวา้ งพอเหมาะและสะดวก 4. จดั ให้มตี หู้ รือกล่องเกบ็ เครอ่ื งมอื อย่างเหมาะสม และเก็บไวใ้ นสถานทท่ี ี่กาหนด 5. มกี ารจดั ระบบแสงสว่าง และการระบายอากาศท่ีเหมาะสมและเพียงพอ 6. มีการจดั สงิ่ อานวยความสะดวก เช่น หอ้ งสขุ าและหอ้ งปฐมพยาบาล 1.5.2 ความเป็นระเบียบเรียบร้อย หมายถึง การจัดให้มีเครื่องมืออุปกรณ์ต่างๆ ในบริเวณพื้นท่ีปฏิบัติงานและ ห้องเก็บวัสดุส่ิงของมีความเป็นระเบยี บเรียบร้อย ถา้ หากมีการจัดวางสิ่งของอยา่ งเป็นระเบียบอยู่ในสภาพท่ดี ีสามารถใช้ งานได้และอยู่ในสถานที่ท่ีกาหนดอย่างเหมาะสม จะลดอัตราการเกิดอุบัติเหตุได้ ทัง้ นเี้ พราะ อุบัตเิ หตุทเ่ี กดิ ข้ึนส่วนใหญ่

ใบเนอื้ หาเรอื่ งความปลอดภยั ในการปฏบิ ัติงาน หนา้ | 8 มักมีสาเหตุมาจากการกระทาของคน เช่น การเดินสะดุดวัสดุส่งิ ของหรือหกล้ม การเดินเหยียบหรอื ชนวัสดุสิ่งของและ โดนวัสดสุ ง่ิ ของหล่นทับเป็นตน้ รูปท่ี 1.8 การจัดวางเครื่องมอื และอปุ กรณ์ตา่ งๆให้เป็นระเบยี บเรยี บรอ้ ย รปู ท่ี 1.9 การจดั วางเคร่ืองจกั รในบรเิ วณปฏิบตั ิงานใหม้ คี วามเปน็ ระเบยี บเรยี บรอ้ ย 1.5.3 เครื่องจักร อุบัติเหตุจานวนมากท่ีมีสาเหตุมาจากเคร่ืองจักร ซึ่งผู้ปฏิบัติงานสามารถที่จะหลีกเล่ียงมิให้ เกิดขึ้นได้ ถ้าได้ทราบถึงอันตรายท่ีอาจเกิดข้ึน เมื่อเคร่ืองจักรมีข้อบกพร่องหรือมีความผดิ ปกติเกิดขึน้ เครื่องจักรขัดข้อง หรือไมม่ กี ารด์ ป้องกนั อันตรายจะทาใหไ้ ม่ปลอดภยั รปู ท่ี 1.10 ตรวจสอบสภาพเครอื่ งจกั รให้อยใู่ นสภาพพรอ้ มใช้งานอยา่ งสม่าเสมอ

ใบเน้ือหาเร่อื งความปลอดภัยในการปฏิบัติงาน หนา้ | 9 1.5.4 เครื่องมือ จากสถิติประสบอันตรายพบว่า เคร่ืองมือเป็นสาเหตุของการเกิดอุบัติเหตุเป็นจานวนมากซ่ึง สามารถจะป้องกนั ได้โดยปฏิบัตติ ามกฎง่ายๆดังนี้ 1. เครือ่ งมือทกุ ชนิ้ ระหวา่ งที่ไมม่ กี ารใช้งานต้องเก็บไวใ้ นที่เหมาะสม 2. เคร่ืองมือทุกช้ิน ควรอยู่ในสภาพที่ใช้งานได้อย่างปลอดภัยและมีประสิทธิภาพ เครื่องมือควรมีความแหลมคม และไม่ ควรใช้เครื่องมอื ทช่ี ารดุ 3. ใชเ้ คร่อื งมอื ให้ถกู ตอ้ งกับขนาด และชนดิ ของงานท่จี ะใช้ รปู ที่ 1.11 ใช้เคร่อื งมือใหถ้ ูกต้องกับขนาดและชนิดของงานทจี่ ะปฏบิ ตั ิและไม่ควรใชเ้ ครือ่ งมือท่ีชารุด 1.5.5 ชุดปฏบิ ัติงาน ท่ีเหมาะสมสาหรับใช้ในขณะปฏิบัติงานเป็นสิ่งสาคัญท่ีจะกอ่ ให้เกิดความปลอดภยั ในขณะที่ ปฏิบตั ิงาน ถ้ากาลังปฏิบตั ิงานับส่วนที่หมุนได้ของเครื่องจักร จะต้องระมดั ระวังมิให้ส่วนของเส้ือผา้ มว้ นพนั เข้าไปในส่วน ของเครื่องจักรที่กาลังหมุน คนงานที่มีผมยาวต้องใสห่ มวกหรือคมุ ผม ห้ามสวมเส้อื แขนยาวท่หี ลวม ถุงมอื สร้อยคอ สรอ้ ย ขอ้ มือ และผา้ พันคอเข้าใกล้เคร่ืองจักรเหล่าน้นั ตลอดจนให้มกี ารสวมใส่รองเท้าที่เหมาะสมต่อการปฏบิ ัติงานด้วย ก) การแตง่ การเหมาะสมชว่ ยป้องกนั อบุ ัตเิ หตุ ข) การแตง่ การไม่เหมาะสมเป็นสาเหตุของการเกดิ อบุ ัติเหตุได้ รูปที่ 1.12 สวมใสช่ ุดปฏิบตั งิ านท่เี หมาะสมกับการปฏบิ ตั ิงาน

ใบเน้อื หาเร่อื งความปลอดภยั ในการปฏิบัติงาน หนา้ | 10 1.5.6 อปุ กรณ์ค้มุ ครองความปลอดภัยสว่ นบคุ คล 1. อุปกรณ์ป้องกันดวงตา ในกรณที ี่ไม่สามารถขจัดความเสีย่ งต่ออันตรายที่อาจเกดิ ขน้ึ กับดวงตาก็มีความจาเป็นท่ีจะต้อง จดั หาแว่นตานิรภยั ใหผ้ ปู้ ฏิบัติงานได้สวมใสต่ ามสภาพการเส่ยี งตอ่ อนั ตราย 2. อุปกรณ์ป้องกันเท้า ส่วนของร่างกายท่ีได้รับอุบัติเหตุอยู่เสมอก็คือเท้าและนิ้วเท้าซ่ึงสามารถป้องกันได้โดยการสวม รองเท้านริ ภยั หรอื รองเทา้ หัวโลหะ รองเท้านิรภัยน้ีมีอยู่ด้วยกันหลายแบบซง่ึ บางแบบดูแล้วเหมือนรองเท้าธรรมดาท่ัวไป จนแยกไม่ออกวา่ เป็นรองเท้านิรภยั 3. อุปกรณ์ป้องกันมือ ถุงมือท่ีใช้ป้องกนั จะแตกตา่ งกันไปตามลกั ษณะของอันตรายที่อาจเกิดขึ้นจากสารเคมี ของแหลม คมและความร้อนเป็นต้น ควรจาไว้เสมอหา้ มสวมถุงมือทางานกบั ส่วนของเคร่ืองจักรที่หมุนและเคล่ือนไหวได้ เพราะส่วน ของถุงมอื ซ่งึ อาจถกู ดงึ มว้ นเขา้ ไปในเครอ่ื งจกั รได้ ก) งานเจียรนัย ตอ้ งสวมแว่นนิรภยั ในขณะปฏบิ ัตงิ าน ข) รองเท้านริ ภยั ค) หน้ากากเชอ่ื ม ง) ถุงมือกันความร้อน จ) อุปกรณป์ อ้ งกันเสียง ฉ) สวมใสอ่ ุปกรณ์ปอ้ งกันทเ่ี หมาะสมในขณะปฏิบัตงิ าน รปู ที1่ .13 อปุ กรณค์ ุม้ ครองความปลอดภยั ส่วนบคุ คล

ใบเนอ้ื หาเรอ่ื งความปลอดภัยในการปฏิบตั ิงาน หน้า | 11 1.5.7 อคั คภี ยั อัคคีภัยหรอื ไฟไหม้ก่อให้เกิดความสญู เสยี อยา่ งมหาศาลต่อโรงงาน การบาดเจ็บและเสยี ชีวิตจานวนมาก มผี ลมา จากเพลิงไหม้ ซึ่งอาจมีสาเหตุจากการท่ีมีการใช้สารไวไฟ หรือการใช้กระแสไฟฟ้าเกินกาลัง ดังนั้นในโรงงานจะต้องมี มาตรการเพ่อื ลดการเสีย่ งต่ออันตราย ดังนี้ 1. ใชภ้ าชนะท่ีปดิ มดิ ชดิ ป้องกันการหกและเชด็ ทาความสะอาดทนั ทถี ้ามีสารหกออกมา 2. หากทาได้ควรแยกแหล่งความร้อนออกจากบริเวณปฏิบัติงาน ซึ่งมีสารหรอื ไอของสารไวไฟอยู่ และข้อควรจาคือ สาร ไวไฟส่วนใหญ่จะปลอ่ ยไอของสารทม่ี นี า้ หนกั ซ่งึ จะลอยในระดบั ต่าใกลพ้ ้นื 3. ควรมปี ้ายติดบนภาชนะบรรจุสารไวไฟ 4. มีการติดต้ังอุปกรณด์ บั เพลิงในโรงงาน ก)สารไวไฟเปน็ สาเหตขุ องการเกิดอัคคภี ยั หรือไฟไหม้ ข) การกระทาทีน่ าไปสู่อนั ตราย ค)มกี ารติดตั้งอปุ กรณ์ดับเพลงิ ในโรงงานทพ่ี ร้อมใชง้ าน รูปท1่ี .14 สาเหตขุ องการเกิดอคั คภี ัยหรือไฟไหมแ้ ละการปอ้ งกันเบื้องตน้ 1.5.8 สขุ อนามัยพนื้ ฐาน สภาพการปฏบิ ัติงานทปี่ ลอดภัยถูกสุขอนามัยไดน้ ้ัน จะต้องมกี ารดูแลสถานท่ีปฏิบัติงาน ใหม้ ีความสะอาด มีการระบายอากาศ มีแสงสว่างเหมาะสม และมีอ่างลา้ งมือและห้องสขุ าอยา่ งเพียงพอ

ใบเนอ้ื หาเร่อื งความปลอดภัยในการปฏิบตั งิ าน หนา้ | 12 ก)สถานทป่ี ฏบิ ัตงิ านสะอาด ข)จานวนอ่างลา้ งมือและห้องสุขอย่างเพยี งพอ รปู ท่ี 1.15 สถานทีป่ ฏิบัตงิ านที่มคี วามสะอาด มีการระบายอากาศ และจานวนอ่างลา้ งมือและห้องสขุ าอย่างเพียงพอ 1.5.9 การปฐมพยาบาล สถานศกึ ษาแตล่ ะแห่ง ควรจะไดม้ ีการจัดหาอปุ กรณ์ปฐมพยาบาลไว้อย่างเพียงพอและ เหมาะสม ซึง่ หากเป็นไปได้ควรมผี ูป้ ฏิบัติงานอย่างน้อย 1 คน ท่ีผา่ นการอบรมการปฐมพยาบาลแลว้ รปู ที่1.16 การปฐมพยาบาลเป็นส่ิงสาคญั สถานศึกษาแต่ละแหง่ ควรจะไดม้ ีการจัดหาอุปกรณ์ปฐมพยาบาลไว้อยา่ ง เพยี งพอ 1.6 หลักการป้องกันอุบตั ิเหตจุ ากการปฏิบตั งิ าน ในการดาเนินงานป้องกนั อบุ ัติเหตจุ ากการปฏิบัตงิ านจะตอ้ งพิจารณาขอ้ เท็จจริง ดงั ต่อไปน้ี 1. การเกดิ อุบัติเหตุตอ้ งมสี าเหตเุ สมอ 2. อบุ ตั เิ หตเุ ป็นเรอ่ื งทปี่ ้องกันไดเ้ สมอ 3. การป้องกันอบุ ัตเิ หตเุ ปน็ หลังมนุษยธรรม และเปน็ การลงทนุ ที่คมุ้ ค่าและควรกระทา 4. คา่ ใชจ้ า่ ยในการปอ้ งกันอบุ ัตเิ หตุ จัดว่าน้อยมากเมื่อเทยี บกับความสญู เสยี หรือผลกระทบทีจ่ ะเกิดขึ้น 5. การปอ้ งกนั อุบตั เิ หตุ มิใชเ่ รอ่ื งสลับซบั ซอ้ น เป็นการกระทาจากสามัญสานกึ และมคี วามตอ่ เนอื่ ง 6. สิ่งสาคญั ในการปอ้ งกนั อุบตั ิเหตุ คือต้องคน้ หาสาเหตแุ ละขจัดสาเหตุหรอื ความเส่ียงน้นั ๆ 7. ผู้บงั คบั บัญชา ผู้ควบคุมงาน หวั หนา้ งาน เป็นผ้ทู ่มี บี ทบาทสาคัญในการปอ้ งกนั อบุ ัติเหตุ 8. การปอ้ งกันอบุ ตั ิเหตุจะประสบผลสาเร็จได้ด้วยความรว่ มมือของทกุ ฝา่ ย

ใบเนอื้ หาเรือ่ งความปลอดภยั ในการปฏบิ ตั ิงาน หน้า | 13 1.7 หลักการปฏบิ ตั ิงานใหเ้ กดิ ความปลอดภยั 1. ผ้ปู ฏิบตั งิ านจะต้องยอมรับและปฏบิ ตั ติ ามกฎ ระเบียบความปลอดภยั ในการทางานโดยเคร่งครัด 2. ใชเ้ ครอ่ื งมอื ใหถ้ กู วิธี ถกู ขนาดและถูกกับงาน 3. แต่งกายใหถ้ กู ตอ้ งตามระเบยี บของโรงงาน 4. หลกี เลยี่ งการใชอ้ ุปกรณ์ เคร่อื งมอื เครือ่ งจกั รทีช่ ารุด หรอื มีสภาพทไี่ มเ่ หมาะสมต่อการใช้งาน 5. เก็บรักษาอุปกรณ์ และเครื่องมือที่ใช้ในการทางานให้เป็นระเบียบเรียบร้อยอยู่เสมอ เมอ่ื นาไปใชง้ านตอ้ งเก็บไว้ให้ถูก จุดทุกคร้ัง 6. รกั ษาความสะอาดทางเดนิ ในโรงงาน และติดป้ายแสดงให้ชัดเจนทบี่ รเิ วณปฏบิ ัติงานทม่ี ีอนั ตราย 7. ศึกษาตาแหน่ง หรือสถานที่ติดตั้งเคร่ืองดับเพลิงตลอดจนวิธีการใช้ และปฏิบัติตามคาเตือนหรือเครื่องหมายแสดง อันตรายใดๆภายในโรงงาน 8. ไมห่ ยอกล้อกันในขณะปฏิบัตงิ านและในกรณเี กิดอบุ ตั ิเหตุให้รบี ชว่ ยเหลือทันที 1.8 สีและสัญลักษณเ์ ครือ่ งหมายความปลอดภัย 1.8.1 สีทีใ่ ชเ้ พอ่ื ความปลอดภัย ตามมาตรฐานสากล แสดงดงั ตารางที่ 1.1 ตารางท่ี 1.1 สีท่ใี ช้เพื่อความปลอดภัย ลาดบั ที่ สีเพือ่ ความ ความหมาย ตัวอย่างการใช้งาน สีตัด ปลอดภัย 1 สแี ดง หยุด - เคร่อื งหมายหยุด - เคร่ืองหมายอุปกรณห์ ยุดฉกุ เฉนิ สขี าว - เคร่อื งหมายหา้ ม 2 สีน้าเงนิ บังคบั ให้ตอ้ ง - บงั คับให้ต้องสวมเคร่อื งป้องกันสว่ นบุคคล สขี าว ตอ้ งปฏบิ ตั ิ - เครื่องหมายบงั คับ 3 สเี ขยี ว แสดงสภาวะ - ทางหนี ทางออกฉกุ เฉิน ปลอดภัย - ฝกั บวั ชาระลา้ งฉกุ เฉนิ สขี าว - หน่วยงานปฐมพยาบาล หน่วยกู้ภัย - เครื่องหมายสารนิเทศเกีย่ วกบั ภาวะปลอดภยั ลาดับท่ี สีเพอื่ ความ ความหมาย ตัวอยา่ งการใช้งาน สตี ดั ปลอดภัย 4 สีเหลือง ระวงั มี - ช้ีบ่งว่ามีอัน ตราย (เช่น ไฟ วัตถุระเบิด อนั ตราย กัมมันตภาพรังสี วัตถุมพี ษิ และอ่นื ๆ) สีดา - ชบ้ี ่งถึงเขต/ทางผา่ นทม่ี ีอนั ตราย - เครือ่ งกดี ขวาง เครอ่ื งหมายเตือน

ใบเนอ้ื หาเรอ่ื งความปลอดภยั ในการปฏบิ ตั ิงาน หนา้ | 14 หมายเหตุ : 1) สแี ดงยังใชส้ าหรับอุปกรณเ์ กย่ี วกับอคั คภี ยั อุปกรณด์ บั เพลิงและตาแหนง่ ท่ีตั้ง 2) อาจใช้สแี ดงส้มวาวแสงแทนสเี หลืองได้ แต่ไมใ่ ชแ้ ทนสเี หลอื งกบั เครอ่ื งหมายเพื่อความปลอดภัย สีแดงส้มวาวแสงน้ีมองเหน็ เดน่ โดยเฉพาะอย่างยิ่งในภาวะมีม่ ืดมัว 1.8.2 สญั ลักษณ์เพื่อความปลอดภัย สญั ลักษณเ์ พ่อื ความปลอดภยั มีรายละเอยี ด ดังน้ี 1. รปู แบบและสีที่ใช้แบง่ เป็น 4 ประเภทตามจุดประสงคข์ องการแสดงความหมาย 2. แสดงสญั ลกั ษณภ์ าพไวต้ รงกลาง โดยไม่ทบั แถบขวางสาหรบั สัญลักษณห์ า้ ม 3. ในกรณีที่ไม่มีสัญลักษณ์ภาพท่ีเหมาะสมสาหรับสื่อความหมายตามท่ีต้องการให้ใช้สัญลักษณ์ทั่วไป แต่ละประเภท รว่ มกบั สญั ลกั ษณ์เสรมิ ตารางที่ 1.2 สัญลกั ษณ์เพ่อื ความปลอดภัย ประเภท รูปแบบ สีท่ีใช้ หมายเหตุ สพี ้นื : สีขาว -พื้นทข่ี องท่ีสีแดงต้องมีอย่างน้อย สัญลักษณ์หา้ ม สีของแถบตามขอบวงกลมและ ร้อยละ 35 ของพ้ืนที่ทั้งหมดของ สัญลกั ษณบ์ ังคบั แถบขวาง : สีแดง สญั ลักษณ์ สัญลักษณ์ภาพ : สีดา สีพื้น : สฟี ้า -พ้ืนที่ของสีฟ้าต้องมีอย่างน้อย สขี องสัญลกั ษณภ์ าพ : สขี าว ร้อยละ 50ของพ้ืนท่ีทั้งหมดของ สญั ลักษณ์ ประเภท รปู แบบ สีทใ่ี ช้ หมายเหตุ สีพ้ืน : สีเขียว -พื้นท่ีของสีเขียวต้องมีอย่างน้อย สัญลกั ษณ์ สีของสญั ลักษณภ์ าพ : สีขาว รอ้ ยละ 50 ของพ้ืนท่ีท้ังหมดของ สารนเิ ทศเกีย่ วกับ สญั ลกั ษณ์ สภาวะปลอดภัย สีพน้ื : สีเหลอื ง -อาจใช้รูปแบบเป็นเหลี่ยมผืนผ้า สีของแถบตามขอบ: สีดาe ได้ สัญลกั ษณ์เตือน สีสญั ลักษณ์ภาพ : สีด -พื้ น ที่ ข อ ง สี เห ลื อ ง ต้ อ ง มี อ ย่ า ง น้อยร้อยละ 50ของพื้นที่ท้ังหมด ของสญั ลกั ษณ์

ใบเนือ้ หาเรอื่ งความปลอดภัยในการปฏบิ ตั งิ าน หน้า | 15 1.8.3 เครอ่ื งหมายความปลอดภยั 1. เครอ่ื งหมายห้าม (Prohibition signs) ใช้พื้นสขี าวเสน้ ขอบสีแดง โดยมีสัญลักษณ์ภาพอยตู่ รงกลาง มสี ัญลักษณ์ต่าง ๆ ดงั ตารางท่ี 1.3 ตาราที่ 1.3 เครือ่ งหมายหา้ ม 2. เครื่องหมายเตือน (Warning signs) ใช้สเี หลอื งตดั ดาโดนมีสัญลักษณ์ภาพอยู่ตรงกลาง มีสญั ลกั ษณต์ า่ ง ๆ

ใบเนื้อหาเรือ่ งความปลอดภยั ในการปฏบิ ัตงิ าน หนา้ | 16 ดังตารางท่ี 1.4 ตารางท่ี 1.4เครอื่ งหมายเตอื น 3. เครื่องหมายบังคับ (Mandatory signs) ใชส้ ีฟ้าตัดด้วยสีขาว โดยมีสัญลักษณ์ภาพอยู่ตรงกลาง มีสัญลักษณ์ต่าง ๆ ดังตารางท่ี 1.5

ใบเนื้อหาเร่อื งความปลอดภยั ในการปฏิบัติงาน หน้า | 17 ตารางที่ 1.5เคร่อื งหมายบงั คบั