บทเรียนโปรแกรมเล่ม5เต่าน้อยนำสำรวจ

1ชุด สัตว์น้อยนําสํารวจ ชีวติ กบั สิ่งแวดล้อม เล่มท่ี 5 เต่าน้อยนําสํารวจ วฏั จกั รของสาร กล่มุ สาระการเรียนรู้วทิ ยาศาสตร์ รหสั วชิ า ว33101 ระดับช้ันมธั ยมศึกษาปี ที่ 3 จัดทาํ โดย นางสาวปัญยลตั ณ์ สุขสงวน ตาํ แหน่ง ครู อนั ดับ คศ.3กล่มุ สาระการเรียนรู้วทิ ยาศาสตร์ โรงเรียนบ้านหนองเตย อาํ เภอพยุห์ จงั หวดั ศรีสะเกษสํานักงานเขตพนื้ ทก่ี ารศึกษาประถมศึกษาศรีสะเกษ เขต 1 สํานักงานคณะกรรมการการศึกษาข้นั พนื้ ฐาน กระทรวงศึกษาธิการ

2 คาํ นํา ผเู้ ขียนมีแรงบนั ดาลใจท่ีดีต่องานเขียน มีความใฝ่ ฝันมุ่งมนั่ ท่ีจะเขียนถ่ายทอดเรื่องราว เน้ือหาสาระวิชา เกร็ดความรู้ต่างๆ เพื่อสนองตอบต่อการปฏิรูปการศึกษาตามหลกั สูตรแกนกลางการศึกษาข้นั พ้ืนฐานพุทธศกั ราช 2551 ตอ้ งยดึ หลกั การจดั การเรียนรู้โดยเนน้ ผเู้ รียนเป็นสาํ คญั ท้งั น้ีผจู้ ดั การเรียนรู้ตอ้ งเช่ือวา่ ผเู้ รียนมีศกั ยภาพในการเรียนรู้ มีอิสระในการคิด พร้อมลงมือปฏิบตั ิจริง ครูมีบทบาทในการอาํ นวยความสะดวก จดั สถานการณ์และบรรยากาศให้เอ้ือต่อการแสวงหาความรู้โดย มุ่งพฒั นาผูเ้ รียนให้ครบท้งั ดา้ นร่างกาย จิตใจ สติปัญญา อารมณ์และสังคมใหเ้ ป็นคนอยา่ งสมบูรณ์ ดงั น้ันขา้ พเจ้าจึงได้ผลิตส่ือ บทเรียนโปรแกรมชุดสัตว์น้อยนําสํารวจ ชีวิตกับสิ่งแวดล้อมข้ึนท้งั หมดจาํ นวน 8 เล่ม ดงั น้ี เล่มที่ 1 ชา้ งนอ้ ยนาํ สาํ รวจระบบนิเวศ เล่มที่ 2 หมูนอ้ ยนาํ สาํ รวจความสมั พนั ธ์ระหวา่ งส่ิงมีชีวติ เล่มที่ 3 นกนอ้ ยนาํ สาํ รวจประชากรในระบบนิเวศ เล่มท่ี 4 เสือนอ้ ยนาํ สาํ รวจการถ่ายทอดพลงั งาน เล่มที่ 5 เต่านอ้ ยนาํ สาํ รวจวฏั จกั รของสาร เล่มที่ 6 เป็ดนอ้ ยนาํ สาํ รวจทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอ้ ม เล่มที่ 7 กบนอ้ ยนาํ สาํ รวจความสาํ คญั ของทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอ้ ม เล่มที่ 8 กระต่ายนอ้ ยนาํ สาํ รวจการใชท้ รัพยากรธรรมชาติและส่ิงแวดลอ้ ม อยา่ งยง่ั ยนื เพื่อประกอบการจดั กิจกรรมการเรียนรู้ในกลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์รหัสวิชา ว33101เร่ือง ชีวิตกบั สิ่งแวดลอ้ ม ซ่ึงผเู้ รียนใชป้ ระกอบการเรียนรู้ร่วมกบั เพื่อนในช้นั เรียนพร้อมเรียนรู้ดว้ ยตนเองสนองตอบต่อศกั ยภาพการเรียนรู้รายบุคคล สอดคล้องกับการพฒั นาผูเ้ รียนในศตวรรษท่ี 21.เน่ืองจากในศตวรรษที่ 21 เด็ก เยาวชน และพลเมืองของประเทศจาํ เป็ นต้องดาํ รงชีวิตอยู่ท่ามกลางกระแสการเปล่ียนแปลงที่เป็ นไปอย่างรวดเร็ว ชุดความรู้เดิมท่ีเคยเรียนรู้มาจึงไม่เพียงพอต่อการมีคุณภาพชีวิตท่ีดีจาํ เป็นตอ้ งพฒั นากระบวนการเรียนรู้ดว้ ยชุดความรู้ใหมท่ ่ีเหมาะสมกบั สถานการณ์ เมื่อผเู้ รียนศึกษาบทเรียนโปรแกรม ครบท้งั 8 เล่ม ผเู้ รียนจะเกิดทกั ษะในการทาํ งาน การคิดอยา่ งเป็ นระบบ ท้งั ยงั สามารถนาํ หลกั การเรียนรู้ไปปรับประยกุ ตใ์ ชใ้ นชีวติ ประจาํ วนั เพราะไดป้ ฏิบตั ิกิจกรรมครบทุกข้นั ตอนสร้างองคค์ วามรู้ไดด้ ว้ ยตนเอง เน้ือหาสาระการเรียนรู้ส่วนใหญ่ไดม้ าจากการจดั กิจกรรมการเรียนการสอนกลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์รหสั วิชา ว33101 เร่ือง ชีวิตกบั สิ่งแวดลอ้ ม และอีกส่วนหน่ึงไดจ้ ากการสืบคน้ เอกสาร ตาํ ราวชิ าการ ส่ือทางอินเทอร์เน็ต.แหล่งเรียนรู้ในทอ้ งถ่ิน ขอขอบคุณ รองศาสตราจารย์ ดร.กชกร ธิปัดดี คณะครุศาสตร์มหาวิทยาลยั ราชภฏั อุบลราชธานี ที่ให้คาํ แนะนาํ ตรวจสอบความถูกตอ้ งของบทเรียนโปรแกรมชุดสัตว์น้อยนาํ สํารวจ เพื่อเพ่ิมผลสัมฤทธ์ิ

3ทางการเรียน อาจารย์ ดร.ปิ ยะภรณ์ พุ่มแกว้ อาจารยม์ หาวิทยาลยั ราชภฏั อุบลราชธานีให้คาํ ปรึกษาดา้ นการวดั และประเมินผล ดร.พีระพรรณ ทองศูนย์ ผูอ้ าํ นวยการ ชาํ นาญการพิเศษ โรงเรียนบา้ นมหาราชสํานักงานเขตพ้ืนท่ีการศึกษาประถมศึกษาศรีสะเกษ เขต 1ให้คาํ ปรึกษาด้านหลักสูตรและการสอนนายสําราญ วงั นุราช ศึกษานิเทศก์ชํานาญการพิเศษ สํานักงานเขตพ้ืนที่การศึกษา ศรีสะเกษ เขต 1ให้คาํ ปรึกษาด้านการนิเทศและการจัดกระบวนการเรียนรู้ กลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์ระดับมธั ยมศึกษาตอนตน้ นางมะลิวรรณ พรมทอง ตาํ แหน่งครู วทิ ยฐานะเช่ียวชาญ สาขาวทิ ยาศาสตร์ โรงเรียนบา้ นโพนงาม(พูนเพิ่มวิทยาคาร)สํานกั งานเขตพ้ืนท่ีการศึกษาประถมศึกษาอุบลราชธานี ให้คาํ ปรึกษาดา้ นการจดั กิจกรรมการเรียนรู้วทิ ยาศาสตร์ระดบั มธั ยมศึกษาตอนตน้ ผเู้ ขียนหวงั เป็ นอย่างย่ิงว่าเอกสารบทเรียนโปรแกรมชุดสัตวน์ ้อยนาํ สํารวจ เพ่ือเพ่ิมผลสัมฤทธ์ิทางการเรียน เล่มท่ี 5 เรื่องเต่านอ้ ยนาํ สํารวจ วฏั จกั รของสาร เล่มน้ีคงเป็ นประโยชน์อยา่ งดียิง่ ต่อผเู้ รียนและครูผสู้ อน (นางสาวปัญยลตั ณ์ สุขสงวน) ตาํ แหน่งครู อนั ดบั คศ. 3 โรงเรียนบา้ นหนองเตย

4 สารบัญเร่ือง หนา้ 1. คาํ นาํ …………………………………………………………………………….. ก 2. สารบญั ……………………………………………………………………..……… ค 3. บทเรียนโปรแกรมเล่มท่ี 5………………………………………………...………… ง 4. คาํ ช้ีแจง ………………………………………………………………………..…… 1 5. ขอ้ ทดสอบก่อนเรียน ………………………………………………………….…… 2 6. เฉลยแนวทดสอบก่อนเรียน ………………………………………………………... 5 7. เต่านอ้ ยนาํ สาํ รวจวฏั จกั รของสาร กรอบท่ี 1 บทนาํ ……………………………………………………………… 6 กรอบที่ 2 พบครู ……………………………………………………………… 7 กรอบท่ี 3 ความหมายของวฏั จกั รของสาร……………………………………… 8 กรอบท่ี 4 แบบทดสอบความเขา้ ใจ …………………………………………... 9 กรอบที่ 5 เฉลยแบบทดสอบความเขา้ ใจ ……………………………………… 10 กรอบที่ 6 เฉลยแบบทดสอบความเขา้ ใจ ……………………………………… 11 กรอบที่ 7 วฏั จกั รของน้าํ …………..…………………………………………. 12 กรอบที่ 8 แบบทดสอบความเขา้ ใจ …………………………………………… 13 กรอบท่ี 9 เฉลยแบบทดสอบความเขา้ ใจ ……………………………………… 14 กรอบท่ี 10 เฉลยแบบทดสอบความเขา้ ใจ ……………………………………… 15 กรอบท่ี 11 วฏั จกั รคาร์บอน …………………………………………...………. 16 กรอบที่ 11 วฏั จกั รไนโตรเจน …………………………………………………. 17 กรอบที่ 12 แบบทดสอบความเขา้ ใจ …………………………………………… 18 กรอบที่ 13 เฉลยแบบทดสอบความเขา้ ใจ ……………………………………… 19 กรอบที่ 14 เฉลยแบบทดสอบความเขา้ ใจ ……………………………………… 20 กรอบที่ 15 ฝึกทกั ษะการคิดเรียนรู้แบบ A (Analytical Thinking)………….…. 21 กรอบท่ี 16 แบบฝึกหดั …………………………………………………………. 22 กรอบที่ 17 เฉลยแบบฝึกหดั ……………………………………………………. 24 กรอบที่ 18 เฉลยแบบฝึกหดั ……………………………………………………. 25 กรอบท่ี 19 เฉลยแบบฝึกหดั ……………………………………………………. 26 ขอ้ ทดสอบหลงั เรียน……………………………………………..…... 27

5สารบัญ(ต่อ) เร่ือง หนา้8. เฉลยแนวทดสอบหลงั เรียน ……………………………………………………..…... 30 กรอบท่ี 20 เชิญศึกษาเร่ือง เป็ดนอ้ ยนาํ สาํ รวจ ทรัพยากรธรรมชาติและส่ิงแวดลอ้ ม ตอ่ ไป………………………………………………………………... 319. บรรณานุกรม ……………………………………………………………………… 32

6 ชุดสัตวน์ อ้ ยนาํ สาํ รวจ ชีวติ กบั สิ่งแวดลอ้ ม เล่มท่ี 5 เรื่อง เต่านอ้ ยนาํ สาํ รวจ วฏั จกั รของสาร จุดประสงคก์ ารเรียนรู้ 1. บอกความหมายของวฏั จกั รของสารได้ 2. รู้ เขา้ ใจ องคป์ ระกอบและโครงสร้างของวฏั จกั รของสารได้ 3. อธิบาย อภิปราย สาํ รวจวฏั จกั รของสารในทอ้ งถ่ินได้ 4. คิดวเิ คราะหแ์ กป้ ัญหา รณรงค์ ตระหนกั และเห็นความสาํ คญั ของวฏั จกั รของสารในระบบนิเวศในทอ้ งถ่ิน

7 สวสั ดีครับ เดก็ ๆ ท่ีน่ารักทุกคน วนั น้ีสภาพ อากาศดีมาก สดช่ืนดีจงั พ่ีเตา่ นอ้ ยเตรียม นาํ เด็กๆ ทุกคนออกสาํ รวจ วฏั จกั รของสาร ในระบบนิเวศในทอ้ งถ่ินกนั แต่ก่อนจะออก ทุกคนตอ้ งมาเรียนรู้เก่ียวกบั “วฏั จกั รของสาร” ก่อนนะครับพเี่ ตา่ นอ้ ยขอบอกวา่ จุดประสงคท์ ี่ใหศ้ ึกษา“วฏั จกั รของสาร” เพือ่ ใหเ้ ดก็ ๆ มีความรู้ความเขา้ ใจในเรื่อง “วฏั จกั รของสาร” ไดถ้ ูกตอ้ งตระหนกั และเห็นความสาํ คญั ต่อวฏั จกั รของสารในระบบนิเวศในทอ้ งถ่ินต่อการใช้ชีวติ ประจาํ วนั นะจะ๊ พเ่ี ต่านอ้ ยขอแนะนาํ ขอ้ ควรทาํ สาํ หรับเดก็ ๆ ท่ีจะศึกษา เร่ืองน้ีใหบ้ รรลุจุดประสงค์ ดงั น้ี คือ 1. ศึกษาไปตามลาํ ดบั พบคาํ ถามตอบทนั ที 2. ไม่ศึกษาขา้ มข้นั ตอน 3. ไม่เปิ ดดูเฉลยก่อน เพราะเป็ นการไมซ่ ื่อสตั ยต์ ่อ ตนเอง 4. อยา่ ขีดเขียนขอ้ ความในบทเรียนโปรแกรม 5. เกบ็ บทเรียนโปรแกรมส่งครูผสู้ อน

8 วชิ า ว33101 ขอ้ ทดสอบ เร่ือง วฏั จกั รของสาร วทิ ยาศาสตร์ ก่อนเรียน เล่มที่ 5ช้นั มธั ยมศึกษาปี ที่ 3 เวลา 10 นาทีไดเ้ วลาเด็กๆ ทาํ ขอ้ สอบก่อนเรียนนะครับคาํ ชี้แจง ใหผ้ เู้ รียนศึกษาและเลือกคาํ ตอบท่ีถูกท่ีสุดเพียงคาํ ตอบเดียว1. วฏั จกั รของสารที่สาํ คญั มีการหมุนเวยี นยา้ ยในระหวา่ งช้นั บรรยากาศของน้าํ และของดิน แต่มีวฏั จกั รของสารท่ีไม่มีการหมุนเวยี นผา่ นช้นั บรรยากาศเลย สารน้ีคือขอ้ ใด ก. คาร์บอน ข. ไนโตรเจน ค. ฟอสฟอรัส ง. ซลั เฟอร์ไดออกไซด์2. การหมุนเวยี นของธาตุคาร์บอน อาจเสียสมดุลไดจ้ ากกระบวนในขอ้ ใด ก. การหายใจของสิ่งมีชีวติ ข. การใชพ้ ลงั งานฟอสซิล ค. การสังเคราะห์แสงของพืช ง. การยอ่ ยสลายอินทรียส์ ารโดยแบคทีเรีย3. ธาตุในระบบนิเวศท่ีผยู้ อ่ ยสลายมีบทบาทต่อการหมุนเวยี นมากท่ีสุด และนอ้ ยท่ีสุดตามลาํ ดบั คือขอ้ ใด ก. N, C ข. C, N ค. C, P ง. P, N4. พืชมีบทบาทสาํ คญั เก่ียวขอ้ งกบั การหมุนเวยี นคาร์บอนในระบบนิเวศโดยกระบวนการในขอ้ มลูตามลาํ ดบั ก. การสังเคราะห์ดว้ ยแสง ข. การหายใจ ค. การยอ่ ยสลาย ขอ้ ใดถูกตอ้ ง ก. ขอ้ ก ข. ขอ้ ข ค. ขอ้ ก และ ข ง. ขอ้ ข และ ค

95. ขอ้ ใดไมใ่ ช่บทบาทของแบคทีเรียต่อการหมุนเวยี นไนโตรเจน ก. ทาํ ใหม้ ีการหมุนเวยี นของธาตุไนโตรเจนจากภายนอกเขา้ สู่สิ่งมีชีวติ และกลบั คืนสู่สภาพธรรมชาติ ข. เป็นตวั สลายอินทรียส์ ารต่างๆ ไดไ้ นโตรเจนอิสระกลบั สู่บรรยากาศ ค. เปล่ียนแปลงไนโตรเจนใหอ้ ยใู่ นรูปแบบท่ีนาํ ไปใชป้ ระโยชนไ์ ด้ ง. ใหพ้ ลงั งานที่จาํ เป็นต่อการหมุนเวยี นไนโตรเจน6.พืชใชแ้ ก๊สคาร์บอนไดออกไซดใ์ นกระบวนการสังเคราะห์ดว้ ยแสงเพ่อื สร้างอาหารเก่ียวขอ้ งกบั วฏั จกั รของสารในขอ้ ใดมากท่ีสุด ก. วฏั จกั รน้าํ ข. วฏั จกั รคาร์บอน ค. วฏั จกั รไนโตรเจน ง. วฏั จกั รฟอสฟอรัส7. กระบวนการท่ีรากพืชดูดน้าํ จากดิน แลว้ ลาํ เลียงไปเก็บไวใ้ นส่วนต่างๆแลว้ คายสู่บรรยากาศ ไอน้าํ เหล่าน้ีจะควบแน่นและรวมตวั เป็นเมฆแลว้ ตกลงมาเป็นฝน เรียกกระบวนการน้ีตามขอ้ ใด ก. วฏั จกั รฟอสฟอรัส ข. วฏั จกั รไนโตรเจน ค. วฏั จกั รคาร์บอน ง. วฏั จกั รน้าํ8. ขอ้ ใดไม่เกี่ยวข้องกบั วฏั จกั รคาร์บอน ก. การคายน้าํ ของพืช ข. การหายใจของสิ่งมีชีวิต ค. การสังเคราะห์ดว้ ยแสงของพชื ง. การยอ่ ยสลายซากพชื ซากสัตว์9. วฏั จกั รสารใดท่ีจะเกิดข้ึนไดส้ มบรู ณ์ตอ้ งอาศยั จุลินทรีย์ ก. น้าํ ข. คาร์บอน ค. ไนโตรเจน ง. ฟอสฟอรัส

1010. แผนภาพวฏั จกั รคาร์บอนพิจารณาข้นั ตอนต่อไปน้ี ก. การสงั เคราะห์ดว้ ยแสงของพชื ข. การหายใจของพืช ค. การเปลี่ยนแปลงจากพืชเป็ นถ่านหินข้นั ตอนใดที่เกิดปฏิกิริยาเคมี (ม.3 สาระท่ี 2 มฐ. ว2.1 ตวั ช้ีวดั ท่ี 3)ก. ก และ ขข. ข เทา่ น้นัค. ข และ คง. ก ข และ คทาํ ถูกก่ีขอ้ ขอเชิญเด็กๆ ตรวจดูคาํ เฉลยนะคะทาํ คะแนนไดน้ อ้ ยไมต่ อ้ งตกใจ!! นะคะเพราะเป็ นคะแนนสอบก่อนเรี ยน

11 เฉลยขอ้ สอบก่อนเรียนขอ้ 1 ค ขอ้ 2 ข ขอ้ 3 ก ขอ้ 4 ค ขอ้ 5 งขอ้ 6 ข ขอ้ 7 ง ขอ้ 8 ก ขอ้ 9 ค ขอ้ 10 งเกณฑก์ ารใหค้ ะแนนถูก 1-4 ขอ้ ตอ้ งแกไ้ ข เร่งทาํ ความเขา้ ใจกบับทเรียนใหม้ ากๆถูก 5-7 ขอ้ พอใช้ ควรศึกษาเพิ่มเติมอีกถูก 8-9 ขอ้ ดี ผา่ นเกณฑย์ นิ ดีดว้ ยคะแต่ทดสอบหลงั เรียนตอ้ งรักษาระดบั หรือใหด้ ีกวา่ น้ีนะคะถูก 10 ขอ้ ดีมาก คุณเยยี่ มมาก ขอปรบมือให้ทดสอบหลงั เรียนตอ้ งเป็นเช่นน้ีนะคะ

วชิ า ว33101 บทเรียนโปรแกรม 12 วทิ ยาศาสตร์ ชุดสัตวน์ อ้ ยนาํ สาํ รวจชีวติ กบั สิ่งแวดลอ้ ม เวลา 2 ชวั่ โมงช้นั มธั ยมศึกษาปี ที่ 3 เร่ือง เตา่ นอ้ ยนาํ สาํ รวจระบบนิเวศ พเ่ี ตา่ นอ้ ยมาแลว้ จา้ !! ทุกๆคน กาํ ลงั เดินทางไป ไหนกนั จะ๊ เด็กๆ วนั น้ีเรามีนดั กนั นี่นา แลว้ เธอล่ะ ปังปอนด์ ไปกบั เพื่อนๆ ดว้ ยเหรอจา้ พเ่ี ต่านอ้ ย สวสั ดีคะ่ พวกหนูกาํ ลงั จะไปเขา้ช้นั เรียนวชิ าวทิ ยาศาสตร์ ของครูปัญยลตั ณ์ครับวนั น้ีครูจะจดั กิจกรรมการเรียนรู้แบบ A (AnalyticalThinking) คะ่ ช่ือมนั แปลกดีทา่ จะสนุกนะคะพ่เี ตา่ นอ้ ย พอดีเลย พี่เต่านอ้ ยกาํ ลงั มาตามทุกคนไปเขา้ ช้นั เรียน วทิ ยาศาสตร์ดว้ ยกนั ไปพบคุณครูปัญยลตั ณ์ดว้ ยกนั ครับ

13“สวสั ดีครับคุณครูปัญยลตั ณ์ ผมพี่เตา่ นอ้ ย และเดก็ ๆนกั เรียนช้นั มธั ยมศึกษาปี ที่ 3 ครับ ไดข้ า่ ววา่ วนั น้ีคุณครูมีส่ือบทเรียนโปรแกรมมาฝากพวกผม และมีการจดั การเรียนรู้แบบ A (Analytical Thinking)ใช่ไหมครับ” ใช่คะ่ พวกหนูสนใจอยากเรียนรู้กนั หรือเปล่าสนใจมากเลยครับ พวกผมต่ืนเตน้ ท่ีจะไดเ้ รียนรู้จากบทเรียนโปรแกรม ส่ือท่ีครูผลิตข้ึนมากๆเลยครับ ครูยนิ ดีตอ้ นรับพวกเดก็ ๆ ทุกคนรวมท้งั พ่ีเต่านอ้ ย ดว้ ยนะคะก่อนจะเรียนแบบ A (Analytical Thinking) เดก็ ๆ ทุกคนจะมีพ่เี ต่านอ้ ยนาํ สาํ รวจระบบนิเวศ ที่ทุกคนจะไดเ้ รียนรู้ร่วมกนั พร้อมแจกรางวลั โบนสั สาํ หรับเดก็ ๆ ท่ีตอบปัญหาถูก ไดเ้ วลาแลว้ ไปทอ่ งโลกกวา้ งดว้ ยบทเรียนโปรแกรมเชิญเด็กๆ ทุกคนศึกษาไดเ้ ลยคะ่

14 วฏั จกั รของสาร (Biogeochemical cycle) วัฏจักรของสาร (Biogeochemical cycle) หมายถึง การเปล่ียนแปลงของสารหน่ึงไปอีกสารหน่ึงโดยการ เปลี่ยนแปลง ของสารจากสารหน่ึง ไปยงั อีกสารหน่ึง โดยการเปล่ียนตาํ แหน่งจากแหล่งหน่ึงไปยงัอีกแหล่ง หน่ึงหรือจากส่ิงมีชีวิตชนิดชนิดหน่ึงไปยงั อีกชนิดหน่ึง แต่ในท่ีสุดจะหมุนเวียนกลบั ไปยงั สภาพเดิมอีก เช่น ออกซิเจนมีอยตู่ ามแหล่งต่างๆ ทวั่ ไป ออกซิเจนมีการหมุนเวยี นเป็ นวฏั จกั รโดยเริ่มจากพืชสร้างออกซิเจน โดยใชพ้ ลงั งานแสงและ คลอโรฟิ ลล์เช่นเดียวกบั สาหร่ายและแพลงก์ตอนพืช จะไดส้ ารอินทรีย์ซ่ึงเป็นสารอาหารอาหาร จากการสังเคราะห์ดว้ ยแสง จากน้นั สาหร่ายและสัตวต์ ่างมีการถ่ายทอดอาหารและพลงั งานในรูปของห่วงโซ่อาหาร สัตว์ และพืช เม่ือหายใจออกจะปล่อยคาร์บอนออกมาในรูปของสารประกอบคาร์บอนไดออกไซด์ ซ่ึงสาหร่ายและแพลงกต์ อนพืช นาํ ไปใชใ้ นการสังเคราะห์ดว้ ยแสงอีกคร้ัง วฏั จกั รของสารหรือการหมุนเวียนของสาร เป็ นการหมุนเวียนจากสิ่งไม่มีชีวิตผ่านสิ่งมีชีวิตแลว้ หมุนเวียนกลบั คืนสู่ธรรมชาติดงั เดิม องค์ประกอบตามธรรมชาติว่าดว้ ย สิ่งมีชีวิต ดาํ รงชีวิตโดยใช้แร่ ธาตุและสารจากส่ิ งแวดล้อม ซ่ึงจะพบแร่ ธาตุต่างๆ อยู่ตามธรรมชาติ ในรู ปของสารอินทรี ย์และสารอนินทรีย์ โดยมีการเปล่ียนแปลงไปตามวฏั จกั รของสารไดด้ งั น้ี อา่ นแลว้ เขา้ ใจไหมคะเด็กๆ พเ่ี ตา่ นอ้ ย เขา้ ใจครับครู แลว้ เด็กๆ ทุกคนกเ็ ขา้ ใจดีครับถา้ เขา้ ใจแลว้ มาทดสอบความ เขา้ ใจนะคะ

15 แบบทดสอบความเข้าใจคาํ ชี้แจง เม่ือผเู้ รียนศึกษาเรื่อง ความหมายของวฎั จกั รของสารแลว้ ลองตอบคาํ ถามของครู จากการศึกษา ความหมายของวฎั จกั รของสาร มีความหมายตรงกบั ขอ้ ใดมากท่ีสุด 1.การเปล่ียนแปลงของสารหน่ึงไปอีกสารหน่ึง แลว้ หมุนเวยี นกลบั มายงั สภาพเดิม 2. การเกิดปฏิกิริยาในวงจรสารเก่าไปเป็นสาร ใหม่ ตอบขอ้ 1 เปิ ดไป กรอบที่ 5 หนา้ 10 ตอบขอ้ 2 เปิ ดไปกรอบท่ี 6 หนา้ 11

16 เฉลยตอบขอ้ 1 ถูกตอ้ งเก่งมากคะ่จากคาํ ตอบ ความหมายของวฏั จกั รของสารหรือการหมุนเวยี นของสาร เป็นการหมุนเวยี นจากสิ่งไม่มีชีวติผา่ นส่ิงมีชีวติ แลว้ หมุนเวยี นกลบั คืนสู่ธรรมชาติดงั เดิม องคป์ ระกอบตามธรรมชาติวา่ ดว้ ย ส่ิงมีชีวติดาํ รงชีวติ โดยใชแ้ ร่ธาตุและสารจากส่ิงแวดลอ้ ม ซ่ึงจะพบแร่ธาตุตา่ งๆ อยตู่ ามธรรมชาติ ในรูปของสารอินทรียแ์ ละสารอนินทรียโ์ ดยมีการเปล่ียนแปลงไปตามวฏั จกั รของสารไดด้ งั น้ี1. Hydrologic cycle หมายถึง วฏั จกั รของน้าํ2. Gaseouscycle หมายถึง วฏั จกั รการเคลื่อนยา้ ยวตั ถุท่ีแหล่งสาํ รองในบรรยากาศและทะเลเช่น วฏั จกั รคาร์บอน วฏั จกั รออกซิเจน และวฏั จกั รไนโตรเจน3. Sedimentary cycle หมายถึง วฏั จกั รการเคลื่อนยา้ ยธาตุที่มีแหล่งสาํ รองในพ้นื ดินในรูปของแขง็ สู่วฏั จกั รเม่ือมีการผกุ ร่อน เช่น วฏั จกั รฟอสฟอรัส วฏั จกั รแคลเซียม วฏั จกั รซลั เฟอร์ พเ่ี ต่านอ้ ย แจกโบนสั เป็นดาวแห่งความดี แก่เดก็ ๆ ท่ีตอบถูก เป็นจาํ นวน 3 ดวงนะครับ เขา้ ใจแลว้ พ่ีเตา่ นอ้ ยนาํ สาํ รวจ ศึกษากรอบท่ี 7 หนา้ 12 ต่อไปเลยนะครับ

17 เฉลยตอบขอ้ 2 ไม่ถูกค่ะ อยา่ พ่งึ หมดกาํ ลงั ใจ ดูคาํ อธิบายขา้ งล่างก่อนนะคะจากคาํ ตอบ วฏั จักรของสาร (Biogeochemical cycle) หมายถึง การเปล่ียนแปลงของสารหน่ึงไปอีกสารหน่ึงโดยการ เปลี่ยนแปลง ของสารจากสารหน่ึง ไปยงั อีกสารหน่ึง โดยการเปล่ียนตาํ แหน่งจากแหล่งหน่ึงไปยงัอีกแหล่ง หน่ึงหรือจากส่ิงมีชีวติ ชนิดชนิดหน่ึงไปยงั อีกชนิดหน่ึง แต่ในท่ีสุดจะหมุนเวยี นกลบั ไปยงั สภาพเดิมอีก เช่น ออกซิเจนมีอยตู่ ามแหล่งต่างๆ ทวั่ ไป ออกซิเจนมีการหมุนเวยี นเป็ นวฏั จกั รโดยเริ่มจากพืชสร้างออกซิเจน ส่วนคาํ ตอบการเกิดปฏิกิริยาในวงจรสารเก่าไปเป็ นสารใหม่ ไม่ใช่ความหมายของวฏั จกั รของสารเป็นกระบวนการเปลี่ยนแปลงสารในรูปการเกิดปฏิกิริยาเคมีแลว้ ไดส้ ารใหมเ่ กิดข้ึนตอ่ ไปมาทาํ ความรู้จกั กบั วฏั จกั รของน้าํ กนั เลยนะคะ แลว้ ไปศึกษากรอบ 7 หนา้ 12 ตอ่ เลยค่ะ

18 วฏั จักรนํา้ (Water cycle) น้าํ จดั เป็ นทรัพยากรท่ีสามารถสร้างทดแทนข้ึนใหม่ได้ น้าํ ประมาณ 97 %เป็นน้าํ ในมหาสมุทร และอีก 3% เป็นน้าํ ท่ีข้วั โลก แม่น้าํ ลาํ ธาร น้าํ ใตด้ ิน และอื่นๆ ในการหมุนเวยี นของน้าํเร่ิมจาก แสงแดดท่ีส่องมายงั โลก โดยใชพ้ ลงั งานจากแสงแดดน้ีจะมีผลตอ่ การระเหย (Evaporation)และการคายน้าํ ของพืช (Transpiration)เมื่อไอน้าํ ตกกระทบความเยน็ จะเกิดการควบแน่น (Condensation) แลว้ตกมาสู่แผน่ ดินและมหาสมุทรหมุนเวยี นเช่นน้ีไปเร่ือยไป จึงทาํ ใหเ้ กิดวฏั จกั รของน้าํ อยใู่ นสภาวะที่สมดุลแต่ในปัจจุบนั เสียสมดุลอนั เน่ืองมาจาก สาเหตุ 2 ประการ การตดั ไม้ทาํ ลายป่ า การเกดิ ประกฎการณ์เรือนกระจก (Green House Effect)วฏั จักรนํา้ ของน้าํ แบ่งได้ 2 แบบ ดงั น้ี 1.วฏั จักรส้ัน (Short cycle) เป็นวฏั จกั รที่ไม่เกี่ยวขอ้ งกบั สิ่งแวดลอ้ ม โดยเริ่มจากพ้นื น้าํ และพ้ืนดินระเหย กลายเป็นไอลอยข้ึนไปในบรรยากาศแลว้ กลน่ั ตวั กลายตกลงมาเป็นน้าํ ฝนหมุนเวยี นกลบั สู่พ้นื ดินและพ้นื น้าํ ต่อไป 2.วฏั จักรยาว(Long cycle) เป็นวฏั จกั รท่ีเก่ียวขอ้ งกบั การดาํ รงชีวติ ของส่ิงมีชีวติ วฏั จกั รน้ีเริ่มจากน้าํซ่ึงอยใู่ นบริเวณท่ีเป็นพ้ืนดินและพ้นื น้าํ น้าํ ท่ีไดจ้ ากการคายน้าํ ของพืชจากการหายใจ จากร่างกายของพืชและสัตว์ เม่ือสิ่งมีชีวติ ตายลง ในน้าํ ในร่างกายจะระเหยกลายเป็นไอ ลอยตวั อยใู่ นบรรยากาศแลว้ กลน่ั ตวั เป็นหยดน้าํ ตกลงมาเป็นฝน หมุนเวยี นกลบั คืนสู่พ้นื น้าํ พ้ืนดิน และส่ิงมีชีวติ อีกดว้ ย หมุนเวยี นเป็นวฏั จกั รอยา่ งน้ีเรื่อยไปศึกษาจบแลว้ เขา้ ใจไหมคะ เขา้ ใจมากๆเลยครับครู เด๋ียวพเ่ี ตา่ นอ้ ยพา เกี่ยวกบั วฏั จกั รของน้าํ เดก็ ๆ ไปศึกษากรอบที่ 8 ตอ่ ไปเลย นะครับ

19 แบบทดสอบความเข้าใจคาํ ชี้แจง เมื่อผเู้ รียนศึกษาเรื่อง วฎั จกั รของน้าํ แลว้ ลองตอบคาํ ถามของครู จากการศึกษา วฎั จกั รของน้าํ มีความสาํ คญั ตรงกบั ขอ้ ใดมากท่ีสุด 1.น้าํ ใชห้ ล่อเล้ียงส่ิงมีชีวติ บนโลกและจดั เป็นทรัพยากรท่ีสามารถสร้าง ทดแทนข้ึนใหม่ได้ น้าํ ประมาณ 97 % เป็นน้าํ ในมหาสมุทร และอีก 3% เป็นน้าํ ที่ข้วั โลก แมน่ ้าํ ลาํ ธาร น้าํ ใตด้ ิน และอื่นๆ 2. น้าํ ปัจจุบนั เสียสมดุลอนั เน่ืองมาจาก สาเหตุ 2 ประการ การตดั ไม้ ทาํ ลายป่ า การเกิดประกฎการณ์เรือนกระจก ตอบขอ้ 1 เปิ ดไป กรอบที่ 9 หนา้ 14 ตอบขอ้ 2 เปิ ดไปกรอบท่ี 10 หนา้ 15

20 เฉลยตอบขอ้ 1 ถูกตอ้ งเก่งมากค่ะจากคาํ ตอบ วฎั จกั รของน้าํ มีความสาํ คญั คือ น้าํ ใชห้ ล่อเล้ียงส่ิงมีชีวติ บนโลกและจดั เป็ นทรัพยากรที่สามารถสร้างทดแทนข้ึนใหม่ได้ น้าํ ประมาณ 97 % เป็นน้าํ ในมหาสมุทร และอีก 3% เป็นน้าํ ท่ีข้วั โลก แม่น้าํ ลาํ ธารน้าํ ใตด้ ิน และอื่นๆ ในการหมุนเวยี นของน้าํ เร่ิมจาก แสงแดดท่ีส่องมายงั โลก โดยใชพ้ ลงั งานจากแสงแดดน้ีจะมีผลตอ่ การระเหย (Evaporation)และการคายน้าํ ของพืช (Transpiration)เมื่อไอน้าํ ตกกระทบความเยน็จะเกิดการควบแน่น (Condensation) แลว้ ตกมาสู่แผน่ ดินและมหาสมุทรหมุนเวยี นเช่นน้ีไปเรื่อยไป พ่เี ตา่ นอ้ ย แจกโบนสั เป็นดาวแห่งความดี แก่เดก็ ๆ ท่ีตอบถูก เป็นจาํ นวน 3 ดวงนะครับ เขา้ ใจแลว้ พี่เต่านอ้ ยนาํ สาํ รวจ ศึกษากรอบที่ 11 หนา้ 16 ต่อไปเลยนะครับ

21 เฉลยตอบขอ้ 2 ไม่ถูกค่ะ อยา่ พ่งึ หมดกาํ ลงั ใจ ดูคาํ อธิบายขา้ งล่างก่อนนะคะจากคาํ ตอบ วฏั จักรนํา้ (Water cycle) สาํ คญั ต่อการดาํ รงชีวติ ของสิ่งมีชีวติ บนผนื โลกน้ีมากวฏั จักรนํา้ ของน้าํ แบง่ ได้ 2 แบบ ดงั น้ี 1.วฏั จักรส้ัน (Short cycle) เป็นวฏั จกั รท่ีไมเ่ กี่ยวขอ้ งกบั สิ่งแวดลอ้ ม โดยเริ่มจากพ้นื น้าํ และพ้ืนดินระเหย กลายเป็นไอลอยข้ึนไปในบรรยากาศแลว้ กลนั่ ตวั กลายตกลงมาเป็นน้าํ ฝนหมุนเวยี นกลบั สู่พ้นื ดินและพ้นื น้าํ ตอ่ ไป 2.วฏั จักรยาว(Long cycle) เป็นวฏั จกั รที่เกี่ยวขอ้ งกบั การดาํ รงชีวติ ของส่ิงมีชีวติ วฏั จกั รน้ีเริ่มจากน้าํซ่ึงอยใู่ นบริเวณท่ีเป็นพ้ืนดินและพ้นื น้าํ น้าํ ที่ไดจ้ ากการคายน้าํ ของพชื จากการหายใจ จากร่างกายของพืชและสัตว์ เมื่อส่ิงมีชีวติ ตายลง ในน้าํ ในร่างกายจะระเหยกลายเป็นไอ ลอยตวั อยใู่ นบรรยากาศแลว้ กลน่ั ตวั เป็นหยดน้าํ ตกลงมาเป็นฝน หมุนเวยี นกลบั คืนสู่พ้นื น้าํ พ้ืนดิน และส่ิงมีชีวติ อีกดว้ ย หมุนเวยี นเป็นวฏั จกั รอยา่ งน้ีเรื่อยไปส่วนคาํ ตอบ น้าํ ปัจจุบนั เสียสมดุลอนั เน่ืองมาจาก สาเหตุ 2 ประการ การตดั ไมท้ าํ ลายป่ า การเกิดปรากฎการณ์เรือนกระจก เป็นสาเหตุท่ีทาํ ใหว้ ฏั จกั รของน้าํ เกิดการเสียสมดุลอนั เนื่องมาจากการกระทาํของมนุษย์ต่อไปมาทาํ ความรู้จกั กบั วฏั จกั รคาร์บอนและวฏั จกั รไนโตรเจน กนั เลยนะคะ แลว้ ไปศึกษากรอบ 11 หนา้ 16 หนา้ 17 ต่อเลยค่ะ

22วัฏจักรคาร์บอน (Carbon cycle) คาร์บอน (Carbon) เป็ นธาตุที่มีอย่ใู นสารประกอบอินทรียเ์ คมีทุกชนิดดงั น้นั วฏั จกั รคาร์บอนมกั ไปสัมพนั ธ์กบั วฏั จกั รอ่ืนๆในระบบนิเวศ คาร์บอน เป็ นองคป์ ระกอบสําคญัอยา่ งหน่ึงของ สารอินทรียส์ ารในส่ิงมีชีวติ เช่น คาร์โบไฮเดรท โปรตีน ไขมนั วติ ามินวัฏจักรคาร์บอน หมายถึง การที่แก๊สคาร์บอนไดออกไซด์จากกอากาศถูกนาํ เขา้ สู่ส่ิงมีชีวิต หรือออกจากสิ่งมีชีวิตคืนสู่บรรยากาศ และน้าํ อีกหมุนเวียนกนั ไปเช่นน้ีไม่มีท่ีสิ้นสุดโดย แก๊สคาร์บอนไดออกไซด์(CO2) ในบรรยากาศและน้าํ ถูกนาํ เข้าสู่สิ่งมีชีวิต ผ่านกระบวนการสังเคราะห์ด้วยแสงของพืช(CO2)จะถูกเปลี่ยนเป็ นอินทรียสารที่มีพลงั งานสะสมอยตู่ ่อมาสารอินทรียสารท่ีพืชสะสมไวบ้ างส่วนถูกถ่ายทอดไปยงั ผูบ้ ริโภคในระบบต่างๆ โดยการกิน CO2 ออกจากส่ิงมีชีวิตคืนสู่บรรยากาศและน้ําได้หลายทางไดแ้ ก่ 1.การหายใจของพชื และสัตว์ เพอื่ ใหไ้ ดพ้ ลงั งานออกมาใช้ ทาํ ใหค้ าร์บอนท่ีอยใู่ นรูปของอินทรียสาร ถูกปลดปล่อยออกมาเป็นอิสระในรูปของ CO2 2.การยอ่ ยสลายสิ่งขบั ถ่ายของสตั ว์ และ ซากพืชซากสตั ว์ ทาํ ใหค้ าร์บอนที่อยใู่ นรูปของ อาหารถูกปลดปล่อยออกมาเป็นอิสระในรูปของ CO2 3.การเผา่ ไหมข้ องถ่านหิน น้าํ มนั และคาร์บอเนต เกิดจากการทบั ถมของ ซากพืชซากสตั วเ์ ป็นเวลานานวฏั จกั รของคาร์บอนสัมพนั ธ์กบั วฏั จกั รน้าํ เสมอ ความสมดุลของ CO2 ในอากาศ เกิดจากการแลกเปลี่ยนของ CO2 ในอากาศกบั น้าํ ถา้ ในอากาศ CO2มากเกินไป ก็จะมีการละลายอยใู่ นรูปของH2CO3(กรดคาร์บอนิก) ดงั สมาการต่อไปน้ี CO2+H2O H2CO3

23วฏั จักรไนโตรเจน (Nitrogen cycle) ไนโตรเจนในรูปของแกส๊ มีอยใู่ นบรรยากาศมากถึง 78% และเป็นธาตุท่ีมีอยใู่ นโมเลกุล ของคลอโรฟิ ลล์และโปรตีน สิ่งมีชีวติ จะใชไ้ นโตรเจนในรูปของโปรตีน พืชบางชนิดจะนาํ ไนโตรเจนมาใชโ้ ดยอาศยั แบคทีเรียเช่น ไรโซเบียม (Rhizobium) ท่ีอาศยั อยู่ร่วมกบั รากตระกูลถวั่ ซ่ึงมีความสามารถตรึงไนโตรเจนในอากาศและในดินแลว้ เปล่ียนให้เป็นสารประกอบไนโตรเจน ไดแ้ ก่ไนเตรต (Nitrate) (NO3) และเกลอื แอมโมเนีย (Ammonium Salt) (NH3) ที่มีสมบตั ิละลายน้าํ ได้ พืชจะดูดซึมสารประกอบไนโตรเจน แลว้ นาํ มาสงั เคราะห์เป็นโปรตีน ไนโตรเจนเป็นธาตุท่ีจาํ เป็นต่อการเจริญเติบโตของพชื ปัจจุบนั มนุษยไ์ ดน้ าํ ธาตุไนโตรเจน มาทาํ เป็นป๋ ุยวทิ ยาศาสตร์หรือป๋ ุยเคมีเป็นส่วนมาก ซ่ึงทาํ ใหผ้ ลผลิตของพืชเพม่ิ ข้ึน แต่กลบั ส่งผลกระทบต่อสภาพแวดลอ้ มเป็นอยา่ งมากศึกษาจบแลว้ เขา้ ใจไหมคะ เขา้ ใจมากๆเลยครับครู เดี๋ยวพเี่ ตา่ นอ้ ยเก่ียวกบั วฏั จกั รคาร์บอนและ พาเด็กๆ ไปศึกษากรอบท่ี 12 ตอ่ ไปเลย นะครับ วฏั จกั รไนโตรเจน

24 แบบทดสอบความเข้าใจ คาํ ชี้แจง เม่ือผเู้ รียนศึกษาเร่ือง วฎั จกั รคาร์บอนและวฏั จกั รไนโตรเจนแลว้ ลองตอบคาํ ถามของครูจากการศึกษา ความหมายของวฎั จกั รคาร์บอน และวฏั จกั รไนโตรเจนตรงกบั ขอ้ ใดมากที่สุด1.วฏั จักรคาร์บอน คือ การที่แกส๊ คาร์บอนไดออกไซดจ์ ากอากาศถูกนาํเขา้ สู่ส่ิงมีชีวติ หรือออกจากสิ่งมีชีวิตคืนสู่บรรยากาศ และน้าํ หมุนเวยี นกนั ไปเช่นน้ีไม่มีท่ีสิ้นสุด ส่วนวฏั จกั รไนโตรเจน (Nitrogen cycle) คือไนโตรเจนในรูปของแก๊สมีอยใู่ นบรรยากาศมากถึง 78% และเป็ นธาตุท่ีมีอยใู่ นโมเลกุล ของคลอโรฟิ ลลแ์ ละโปรตีน สิ่งมีชีวติ จะใชไ้ นโตรเจนในรูปของโปรตีน พชื บางชนิดจะนาํ ไนโตรเจนมาใชโ้ ดยอาศยั แบคทีเรีย2. วฏั จักรคาร์บอน เก่ียวเน่ืองกบั ไนโตรเจนเป็นธาตุท่ีจาํ เป็ นต่อการเจริญเติบโตของพชื ปัจจุบนั มนุษยไ์ ดน้ าํ ธาตุไนโตรเจน มาทาํ เป็นป๋ ุยวทิ ยาศาสตร์หรือป๋ ุยเคมี เป็นส่วนมาก ซ่ึงทาํ ใหผ้ ลผลิตของพชื เพม่ิ ข้ึนส่วนวฏั จกั รไนโตรเจนเกิดจากการยอ่ ยสลายส่ิงขบั ถ่ายของสัตว์และซากพืชซากสัตว์ ทาํ ใหค้ าร์บอนท่ีอยใู่ นรูปของ อาหารถูกปลดปล่อยออกมาเป็ นอิสระในรูปของ CO2 ตอบขอ้ 1 เปิ ดไป กรอบท่ี 13 หนา้ 19 ตอบขอ้ 2 เปิ ดไปกรอบที่ 14 หนา้ 20

25 เฉลยตอบขอ้ 1 ถูกตอ้ งเก่งมากคะ่จากคาํ ตอบ ความหมายของวฎั จกั รคาร์บอนและวฏั จกั รไนโตรเจน ความหมายของวฎั จกั รคาร์บอน การท่ีแก๊สคาร์บอนไดออกไซดจ์ ากกอากาศถูกนาํ เขา้ สู่สิ่งมีชีวติหรือออกจากส่ิงมีชีวติ คืนสู่บรรยากาศ และน้าํ อีกหมุนเวยี นกนั ไปเช่นน้ีไมม่ ีที่สิ้นสุดโดยแกส๊ คาร์บอนไดออกไซด์ (CO2) ในบรรยากาศและน้าํ ถูกนาํ เขา้ สู่สิ่งมีชีวติ ผา่ นกระบวนการสังเคราะห์ดว้ ยแสงของพืช(CO2) จะถูกเปลี่ยนเป็นอินทรียสารที่มีพลงั งานสะสมอยตู่ อ่ มาสารอินทรียสารที่พชื สะสมไว้บางส่วนถูกถ่ายทอดไปยงั ผบู้ ริโภคในระบบตา่ งๆ ความหมายของวฏั จกั รไนโตรเจน เป็นกระบวนการหมุนเวยี นไนโตรเจนในรูปของแก๊สมีอยใู่ นบรรยากาศหรือพืชบางชนิดจะนาํ ไนโตรเจนมาใชโ้ ดยอาศยั แบคทีเรียเช่น ไรโซเบียม (Rhizobium) ที่อาศยัอยรู่ ่วมกบั รากตระกลู ถวั่ ซ่ึงมีความสามารถตรึงไนโตรเจนในอากาศและในดินแลว้ เปลี่ยนใหเ้ ป็นสารประกอบไนโตรเจนได้ พ่เี ตา่ นอ้ ย แจกโบนสั เป็นดาวแห่งความดี แก่เด็กๆ ท่ีตอบถูก เป็นจาํ นวน 3 ดวงนะครับ เขา้ ใจแลว้ พเ่ี ต่านอ้ ยนาํ สาํ รวจ ศึกษากรอบที่ 15 หนา้ 21 ตอ่ ไปเลยนะครับ

26เฉลยตอบขอ้ 2 ไมถ่ ูกค่ะ อยา่ พ่งึ หมดกาํ ลงั ใจ ดูคาํ อธิบายขา้ งล่างก่อนนะคะจากคาํ ตอบ วฏั จักรคาร์บอน เก่ียวเนื่องกบั ไนโตรเจนเป็ นธาตุที่จาํ เป็นตอ่ การเจริญเติบโตของพืชปัจจุบนั มนุษยไ์ ดน้ าํ ธาตุไนโตรเจน มาทาํ เป็นป๋ ุยวทิ ยาศาสตร์หรือป๋ ุยเคมี เป็นส่วนมาก ซ่ึงทาํ ใหผ้ ลผลิตของพืชเพิม่ ข้ึนไม่ถูกตอ้ ง เพราะวฏั จกั รคาร์บอนเกี่ยวเนื่องกบั สมั พนั ธ์กบั วฏั จกั รน้าํ เสมอ ความสมดุลของ CO2ในอากาศ เกิดจากการแลกเปล่ียนของ CO2 ในอากาศกบั น้าํ ถา้ ในอากาศ CO2มากเกินไป ก็จะมีการละลายอยใู่ นรูปของH2CO3 (กรดคาร์บอนิก) ดงั สมาการต่อไปน้ี CO2+H2O H2CO3วฏั จกั รไนโตรเจนเกิดจากการยอ่ ยสลายส่ิงขบั ถ่ายของสัตว์ และซากพืชซากสัตว์ ทาํ ให้คาร์บอนท่ีอยใู่ นรูปของ อาหารถูกปลดปล่อยออกมาเป็ นอิสระในรูปของ CO2 ไม่ถูกตอ้ งเพราะวฏั จกั รไนโตรเจนตอ้ งเป็ นกระบวนการหมุนเวียนไนโตรเจนในรูปของแก๊สมีอยใู่ นบรรยากาศหรือพืชบางชนิดจะนาํ ไนโตรเจนมาใชโ้ ดยอาศยั แบคทีเรียที่อาศยั อยใู่ นรากพืชตระกลู ถว่ั มาตรึงในโตรเจนในอากาศตรวจดูเฉลยไดท้ นั ที ตอบตามน้ีถูกตอ้ ง ไดไ้ ปเลย5 ดาวแห่งความดีจากพเ่ี ต่านอ้ ย ตอ่ ไปศึกษากรอบท่ี 15 ฝึกคิดสงั เคราะห์ A (Analytical Thinking) นะคะเดก็ ๆ

27 ไดเ้ วลาสู่กระบวนการเรียนรู้รูปแบบ A (Analytical Thinking) กนั แลว้ นะคะเด็กๆ ครูปัญยลตั ณ์ใหเ้ ดก็ ๆออกไปสาํ รวจวฏั จกั ร ของสารในทอ้ งถ่ินกบั พเ่ี ตา่ นอ้ ย นาํ สาํ รวจวฏั จกั รของสาร ในระบบนิเวศในทอ้ งถิ่น ชอบไหมคะ สงสยั อะไรไหมคะ ภูมิ ยกมือสงสยั ครับครู กระบวนการเรียนรู้รูปแบบ A (Analytical Thinking) มนั มีข้นั ตอนยงั ไงครับ พวกผมตอ้ ง ทาํ หนา้ ที่อะไรบา้ งเก่งมากคะ่ เดี๋ยวครูช้ีแจง กระบวนการเรียนรู้รูปแบบ A(Analytical Thinking) ใหเ้ ขา้ ใจนะคะ เพอ่ื ท่ีเดก็ ๆจะไดป้ ฏิบตั ิหนา้ ที่ตนเองไดถ้ ูกตอ้ ง เป็ นการเรียนรู้แบบฝึกกระบวนคิดจาํ แนกแยกแยะองคป์ ระกอบต่างๆ จากเหตุการณ์ หรือเร่ืองราวสิ่งของ หาความสัมพนั ธ์เชิงเหตุผล ระหวา่ งองคป์ ระกอบเหล่าน้นั เพื่อคน้ หาสภาพความจริงหรือส่ิงสาํ คญั ของส่ิงท่ีกาํ หนดให้ โดยมีข้นั ตอนดงั น้ีคะข้นั ท่ี 1 กาํ หนดสิ่งของท่ีตอ้ งการวเิ คราะห์ข้นั ท่ี 2 กาํ หนดปัญหาข้นั ท่ี 3 กาํ หนดหลกั การหรือกฎเกณฑ์ข้นั ที่ 4 พิจารณาแยกแยะตามกฎเกณฑ์ข้นั ที่ 5 สรุป

28 แบบฝึ กหัดคาํ ชี้แจง กิจกรรมท่ี 1 ครูกาํ หนดส่ิงของที่ตอ้ งการวเิ คราะห์เป็น 2 ฐานใหผ้ เู้ รียนเลือกเร่ืองที่สนใจเตรียมตวัออกไปสาํ รวจวฏั จกั รของสารในระบบนิเวศในทอ้ งถ่ิน ฐานที่ 1 วฏั จกั รไนโตรเจนในระบบนิเวศทุ่งนาฐานท่ี 2 วฏั จกั รคาร์บอนในระบบนิเวศชุมชนในทอ้ งถิ่น พร้อมบนั ทึกขอ้ มลู ในแบบฝึ กหดั ตอ่ ไปน้ี(คะแนนเตม็ 20 คะแนน) กิจกรรม วทิ ยส์ นุกพชิ ิต…คิดวเิ คราะห์ ฐานที่ 1 วฏั จกั รไนโตรเจนในระบบนิเวศทุง่ นา 1.วาดแผนภมู ิวฏั จกั รไนโตรเจนในระบบนิเวศทุ่งนาใหส้ มบรู ณ์ 2. ระบุความสาํ คญั ของวฏั จกั รไนโตรเจนต่อระบบนิเวศ ………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………… 3.องคป์ ระกอบหลกั ของวฏั จกั รไนโตรเจนไดแ้ ก่อะไรบา้ ง ………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………. 4.ผลกระทบหากวฏั จกั รไนโตรเจนถูกทาํ ลาย ………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………. 5.การป้ องกนั และการรักษาวฏั จกั รไนโตรเจนใหค้ งอยู่ ………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………….

29 แบบฝึ กหดัคาํ ชี้แจง กิจกรรมที่ 1 ครูกาํ หนดส่ิงของท่ีตอ้ งการวเิ คราะห์เป็น 2 ฐานใหผ้ เู้ รียนเลือกเร่ืองที่สนใจเตรียมตวัออกไปสาํ รวจวฏั จกั รของสารในระบบนิเวศในทอ้ งถ่ิน ฐานท่ี 1 วฏั จกั รไนโตรเจนในระบบนิเวศทุง่ นาฐานท่ี 2 วฏั จกั รคาร์บอนในระบบนิเวศชุมชนในทอ้ งถิ่น พร้อมบนั ทึกขอ้ มลู ในแบบฝึ กหดั ตอ่ ไปน้ี(คะแนนเตม็ 20 คะแนน) กิจกรรม วทิ ยส์ นุกพิชิต…คิดวเิ คราะห์ ฐานท่ี 2 วฏั จกั รคาร์บอนในระบบนิเวศชุมชนในทอ้ งถิ่น 1.วาดแผนภูมิวฏั จกั รคาร์บอนในระบบนิเวศชุมชนในทอ้ งถ่ินใหส้ มบรู ณ์ 2. ระบุความสาํ คญั ของวฏั จกั รคาร์บอนตอ่ ระบบนิเวศ ………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………… 3.องคป์ ระกอบหลกั ของวฏั จกั รคาร์บอนไดแ้ ก่อะไรบา้ ง ………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………. 4.ผลกระทบหากวฏั จกั รคาร์บอนถูกทาํ ลาย ………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………. 5.การป้ องกนั และการรักษาวฏั จกั รคาร์บอนใหค้ งอยู่ ………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………….

30 เฉลยแบบฝึ กหัดคําชี้แจง กิจกรรมท่ี 1 ครูกาํ หนดส่ิงของท่ีตอ้ งการวเิ คราะห์เป็น 2 ฐานใหผ้ เู้ รียนเลือกเรื่องที่สนใจเตรียมตวัออกไปสาํ รวจวฏั จกั รของสารในระบบนิเวศในทอ้ งถ่ิน ฐานท่ี 1 วฏั จกั รไนโตรเจนในระบบนิเวศทุ่งนาฐานที่ 2 วฏั จกั รคาร์บอนในระบบนิเวศชุมชนในทอ้ งถิ่น พร้อมบนั ทึกขอ้ มลู ในแบบฝึ กหดั ตอ่ ไปน้ี(คะแนนเตม็ 20 คะแนน) กิจกรรม วทิ ยส์ นุกพิชิต…คิดวเิ คราะห์ ฐานที่ 1 วฏั จกั รไนโตรเจนในระบบนิเวศทุง่ นา 1.วาดแผนภมู ิวฏั จกั รไนโตรเจนในระบบนิเวศทุ่งนาใหส้ มบรู ณ์ 2. ระบุความสาํ คญั ของวฏั จกั รไนโตรเจนต่อระบบนิเวศ ……วฏั จกั รไนโตรเจนมีความสาํ คญั ตอ่ ส่ิงมีชีวิตในระบบนิเวศ สิ่งมีชีวติ จะใชไ้ นโตรเจนในรูปของโปรตีน มีกระบวนการหมุนเวยี นพืชบางชนิดนาํ ไนโตรเจนมาใชโ้ ดยอาศยั แบคทีเรียไรโซเบียมท่ีอาศยั อยกู่ บั รากพืช ตระกลู ถว่ั มีความสามารถตรึงไนโตรเจนในอากาศและในดินสลายตวั โดยจุลินทรียเ์ ป็นโปรตีนพืชและสัตว…์ 3.องคป์ ระกอบหลกั ของวฏั จกั รไนโตรเจนไดแ้ ก่อะไรบา้ ง ……ไนโตรเจนในอากาศ พายฝุ นฟ้ าคะนองฟ้ าแลบ แบคทีเรียไรโซเบียม พชื ตระกลู ถว่ั ไนเตรตในดิน เกลือ แอมโมเนียมโปรตีน…… 4.ผลกระทบหากวฏั จกั รไนโตรเจนถูกทาํ ลาย ……ระบบนิเวศเสียสมดุล ดินเสื่อมคุณภาพ ไม่สามารถสร้างโปรตีนจากพืชและสตั วม์ าบาํ รุงดินได.้ 5.การป้ องกนั และการรักษาวฏั จกั รไนโตรเจนใหค้ งอยู่ …..การปลูกพชื ตระกลู ถวั่ บาํ รุงดิน ไม่ตดั ไมท้ าํ ลายป่ าทาํ ใหฝ้ นตกถูกตอ้ งตามฤดูกาลเพราะพายฝุ นฟ้ าคะนอง ทาํ ใหเ้ กิดกระบวนการ Electrication เปล่ียนแกส๊ ไนโตรเจนในอากาศใหเ้ ป็ นสารประกอบไนเตรตมีประโยชน์ ต่อพืชและป๋ ุยที่เกษตรกรนาํ มาบาํ รุงดิน

31 เฉลยแบบฝึ กหดัคําชี้แจง กิจกรรมท่ี 1 ครูกาํ หนดส่ิงของที่ตอ้ งการวเิ คราะห์เป็น 2 ฐานใหผ้ เู้ รียนเลือกเรื่องที่สนใจเตรียมตวัออกไปสาํ รวจวฏั จกั รของสารในระบบนิเวศในทอ้ งถ่ิน ฐานที่ 1 วฏั จกั รไนโตรเจนในระบบนิเวศทุ่งนาฐานท่ี 2 วฏั จกั รคาร์บอนในระบบนิเวศชุมชนในทอ้ งถิ่น พร้อมบนั ทึกขอ้ มลู ในแบบฝึ กหดั ตอ่ ไปน้ี(คะแนนเตม็ 20 คะแนน) กิจกรรม วทิ ยส์ นุกพิชิต…คิดวเิ คราะห์ ฐานที่ 2 วฏั จกั รคาร์บอนในระบบนิเวศชุมชนในทอ้ งถิ่น 1.วาดแผนภมู ิวฏั จกั รคาร์บอนในระบบนิเวศชุมชนในทอ้ งถิ่นใหส้ มบูรณ์ 2. ระบุความสาํ คญั ของวฏั จกั รคาร์บอนตอ่ ระบบนิเวศ …คาร์บอนเป็นองคป์ ระกอบสาํ คญั ที่พบไดใ้ นสสารเกือบทุกชนิดบนโลก คาร์บอนจะอยใู่ นรูปของแก๊ส คาร์บอนไดออกไซดส์ ิ่งมีชีวติ จะดึงคาร์บอนท่ีอยใู่ นรูปแก๊สจากอากาศมาใชเ้ ป็นวตั ถุดิบในการสร้าง องคป์ ระกอบที่จาํ เป็นตอ่ การดาํ รงชีวติ เช่น คาร์โบไฮเดรต โปรตีน ไขมนั เป็นตน้ ………………….. 3.องคป์ ระกอบหลกั ของวฏั จกั รคาร์บอนไดแ้ ก่อะไรบา้ ง ….แกส๊ คาร์บอนไดออกไซดใ์ นอากาศ การหายใจของส่ิงมีชีวติ การเผาไหมเ้ ช้ือเพลิง การสังเคราะห์ดว้ ยแสง ของพืช และการเผาไหมข้ องส่ิงมีชีวติ ……………………………………………………………………….. 4.ผลกระทบหากวฏั จกั รคาร์บอนถูกทาํ ลาย …ระบบนิเวศจะเสียสมดุล อาจส่งผลตอ่ กระทบตามมาอยา่ รุนแรงในอนาคต เช่น เกิดวิกฤตการณ์ทาง ธรรมชาติ น้าํ ท่วม ฝนแลง้ ไฟป่ า หมอกควนั เป็นตน้ 5.การป้ องกนั และการรักษาวฏั จกั รคาร์บอนใหค้ งอยู่ …ไมต่ ดั ไมท้ าํ ลายป่ า ปลูกจิตสาํ นึกในการอนุรักษป์ ่ าไม้ เม่ือป่ าอุดมสมบูรณ์ธรรมชาติจะมีวธิ ีการลดปริมาณ ลงใหม้ ีระดบั ที่เหมาะสมเพื่อเป็นการรักษาสมดุลใหก้ บั ระบบนิเวศ

32เกณฑก์ ารใหค้ ะแนนทาํ ได้ 15 คะแนน คุณเยย่ี มมากทาํ ได้ 13 -14 คุณคือคนเก่งทาํ ได้ 11-12 คุณผา่ นเกณฑ์ ยนิ ดีดว้ ยครับทาํ ได้ 9 -10 คะแนน ควรศึกษาเพ่มิ เติมนะครับทาํ ได้ 1 – 8 คะแนน กลบั ไปศึกษาใหมน่ ะครับ เดก็ ๆ อยา่ ลืมทาํ ขอ้ ทดสอบหลงั เรียนกนั นะคะ พยายามทาํ ฝึกคิดนะคะ ไม่ตอ้ งรีบร้อนไมย่ ากใช่ไหมคะ ทาํ เสร็จก่อนค่อยดูเฉลย อยา่ แอบดูเฉลยก่อนนะคะ ตอ้ ง ซื่อสตั ยต์ อ่ ตนเอง รวมคะแนน ถา้ ไมผ่ า่ นเกณฑก์ รประเมิน กลบั ไปอ่านอีกคร้ังแลว้ ทาํ ใหมอ่ ีกคร้ังนะคะ สู้ๆคะ ครูและ พเ่ี ต่านอ้ ยเป็นกาํ ลงั ใจใหน้ ะคะเด็กๆ

33 วชิ า ว33101 ขอ้ ทดสอบ เร่ือง วฏั จกั รของสาร วทิ ยาศาสตร์ หลงั เรียน เล่มที่ 5ช้นั มธั ยมศึกษาปี ท่ี 3 เวลา 10 นาทีไดเ้ วลาเด็กๆ ทาํ ขอ้ สอบหลงั เรียนนะครับคาํ ชี้แจง ใหผ้ เู้ รียนศึกษาและเลือกคาํ ตอบท่ีถูกที่สุดเพยี งคาํ ตอบเดียว1.พชื ใชแ้ กส๊ คาร์บอนไดออกไซดใ์ นกระบวนการสังเคราะห์ดว้ ยแสงเพ่อื สร้างอาหารเก่ียวขอ้ งกบั วฏั จกั รของสารในขอ้ ใดมากที่สุด ก. วฏั จกั รน้าํ ข. วฏั จกั รคาร์บอน ค. วฏั จกั รไนโตรเจน ง. วฏั จกั รฟอสฟอรัส2. กระบวนการท่ีรากพืชดูดน้าํ จากดิน แลว้ ลาํ เลียงไปเก็บไวใ้ นส่วนตา่ งๆแลว้ คายสู่บรรยากาศ ไอน้าํ เหล่าน้ีจะควบแน่นและรวมตวั เป็นเมฆแลว้ ตกลงมาเป็นฝน เรียกกระบวนการน้ีตามขอ้ ใด ก. วฏั จกั รฟอสฟอรัส ข. วฏั จกั รไนโตรเจน ค. วฏั จกั รคาร์บอน ง. วฏั จกั รน้าํ3. ขอ้ ใดไม่เกี่ยวข้องกบั วฏั จกั รคาร์บอน ก. การคายน้าํ ของพชื ข. การหายใจของสิ่งมีชีวิต ค. การสังเคราะห์ดว้ ยแสงของพืช ง. การยอ่ ยสลายซากพชื ซากสัตว์4. วฏั จกั รสารใดที่จะเกิดข้ึนไดส้ มบรู ณ์ตอ้ งอาศยั จุลินทรีย์ ก. น้าํ ข. คาร์บอน ค. ไนโตรเจน ง. ฟอสฟอรัส

345. แผนภาพวฏั จกั รคาร์บอนพจิ ารณาข้นั ตอนต่อไปน้ี ก. การสงั เคราะห์ดว้ ยแสงของพชื ข. การหายใจของพชื ค. การเปล่ียนแปลงจากพืชเป็ นถ่านหินข้นั ตอนใดที่เกิดปฏิกิริยาเคมี (ม.3 สาระท่ี 2 มฐ. ว2.1 ตวั ช้ีวดั ท่ี 3)ก. ก และ ขข. ข เทา่ น้นัค. ข และ คง. ก ข และ ค6. วฏั จกั รของสารที่สาํ คญั มีการหมุนเวยี นยา้ ยในระหวา่ งช้นั บรรยากาศของน้าํ และของดิน แต่มีวฏั จกั รของสารที่ไม่มีการหมุนเวยี นผา่ นช้นั บรรยากาศเลย สารน้ีคือขอ้ ใดก. คาร์บอนข. ไนโตรเจนค. ฟอสฟอรัสง. ซลั เฟอร์ไดออกไซด์7. การหมุนเวยี นของธาตุคาร์บอน อาจเสียสมดุลไดจ้ ากกระบวนในขอ้ ใดก. การหายใจของสิ่งมีชีวติข. การใชพ้ ลงั งานฟอสซิลค. การสังเคราะห์แสงของพชืง. การยอ่ ยสลายอินทรียส์ ารโดยแบคทีเรีย8. ธาตุในระบบนิเวศท่ีผยู้ อ่ ยสลายมีบทบาทตอ่ การหมุนเวยี นมากท่ีสุด และนอ้ ยที่สุดตามลาํ ดบั คือขอ้ ใด

35 ก. N, C ข. C, N ค. C, P ง. P, N9. พืชมีบทบาทสาํ คญั เก่ียวขอ้ งกบั การหมุนเวยี นคาร์บอนในระบบนิเวศโดยกระบวนการในขอ้ มูลตามลาํ ดบั ก. การสงั เคราะห์ดว้ ยแสง ข. การหายใจ ค. การยอ่ ยสลาย ขอ้ ใดถูกตอ้ ง ก. ขอ้ ก ข. ขอ้ ข ค. ขอ้ ก และ ข ง. ขอ้ ข และ ค10. ขอ้ ใดไม่ใช่บทบาทของแบคทีเรียตอ่ การหมุนเวยี นไนโตรเจน ก. ทาํ ใหม้ ีการหมุนเวยี นของธาตุไนโตรเจนจากภายนอกเขา้ สู่สิ่งมีชีวติ และกลบั คืนสู่สภาพธรรมชาติ ข. เป็นตวั สลายอินทรียส์ ารต่างๆ ไดไ้ นโตรเจนอิสระกลบั สู่บรรยากาศ ค. เปลี่ยนแปลงไนโตรเจนใหอ้ ยใู่ นรูปแบบท่ีนาํ ไปใชป้ ระโยชนไ์ ด้ ง. ใหพ้ ลงั งานที่จาํ เป็นต่อการหมุนเวยี นไนโตรเจน

36ทาํ ถูกกี่ขอ้ ขอเชิญเด็กๆ ตรวจดูคาํ เฉลยนะคะทาํ คะแนนใหไ้ ดม้ ากกวา่ ก่อนเรียน!! นะคะเพราะเป็นคะแนนสอบหลงั เรียน เฉลยขอ้ สอบหลงั เรียน ขอ้ 1 ข ขอ้ 2 ง ขอ้ 8 ก ขอ้ 3 ค ขอ้ 4 ค ขอ้ 6 ง ขอ้ 7 ง ขอ้ 8 ค ขอ้ 9 ค ขอ้ 10 กเกณฑก์ ารใหค้ ะแนนถูก 1-4 ขอ้ ตอ้ งแกไ้ ข เร่งทาํ ความเขา้ ใจกบับทเรียนใหม้ ากๆถูก 5-7 ขอ้ พอใช้ ควรศึกษาเพิ่มเติมอีกถูก 8-9 ขอ้ ดี ผา่ นเกณฑย์ นิ ดีดว้ ยคะแต่ทดสอบหลงั เรียนตอ้ งรักษาระดบั หรือใหด้ ีกวา่ น้ีนะคะถูก 10 ขอ้ ดีมาก คุณเยยี่ มมาก ขอปรบมือให้ทดสอบหลงั เรียนตอ้ งเป็นเช่นน้ีนะคะ

37หายเหนื่อยแลว้ ใช่ไหมคะขอเชิญเรียนเร่ืองทรัพยากรธรรมชาติและส่ิงแวดลอ้ มเล่มที่ 6 พบกบั พี่เป็ดนอ้ ยนาํ สาํ รวจนะคะเด็กๆ ครับ/ค่ะ

38บรรณานุกรมกรมวชิ าการ. (2551). หลกั สูตรกลุ่มสาระการเรียนรู้วทิ ยาศาสตร์. กรุงเทพฯ : โรงพิมพค์ ุรุสภาลาดพร้าวฝ่ ายวชิ าการ. (2537). วทิ ยาศาสตร์ ม. 3. กรุงเทพฯ : ภูมิบณั ฑิตการพมิ พ.์ยพุ า วรยศและคณะ.(มปพ.). หนังสือเรียนกลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์. กรุงเทพฯ : อกั ษรเจริญทศั น์.ศรัณย์ ศรีมี. (2558). “ความสัมพนั ธ์ระหวา่ งส่ิงมีชีวติ ในระบบนิเวศ” (ออนไลน์) เขา้ ถึงไดจ้ าก http://www.slideshare.net/oHellJungo/ss-4675687. สืบคน้ วนั ที่ 2 มีนาคม 2558.ศูนยก์ ารศึกษานอกโรงเรียน. (2556). “วฏั จกั รของสารในระบบนิเวศ” (ออนไลน)์ เขา้ ถึงไดจ้ าก http://www.thaigoodview.com. สืบคน้ วนั ที่ 2 มีนาคม 2558. . (2556). “ภาพวฏั จกั รของสาร” [ออนไลน์]. เขา้ ถึงไดจ้ าก : http://northeducation.ac.th สืบคน้ วนั ท่ี 2 มีนาคม 2558.สมนึก ภทั ทิยธนี. (2549). การวดั ผลการศึกษา. กาฬสินธุ์ : ประสานการพมิ พ.์สารานุกรมสาํ หรับเยาวชน. (2558). ”ระบบนิเวศ” (ออนไลน)์ เขา้ ถึงไดจ้ าก http//kanchanapisek.or.th/kp6. สืบคน้ วนั ที่ 2 มีนาคม 2558.สุวทิ ย์ มลู คาํ และสุนนั ทา สุนทรประเสริฐ. (2550). ผลงานทางวชิ าการสู่...การเลอื่ นวทิ ยฐานะ. กรุงเทพฯ : หา้ งหุน้ ส่วนจาํ กดั ภาพพิมพ.์ฤทธ์ิ วฒั นชยั ยงิ่ เจริญ. (2549). ชีวติ กบั สิ่งแวดลอ้ มสิ่งมีชีวิตกบั กระบวนการดาํ รงชีวติ . พิมพค์ ร้ังที่ 1. กรุงเทพ ฯ : อกั ษรเจริญทศั น.์

39จัดพมิ พ์โดย นางสาวปัญยลตั ณ์ สุขสงวน ครูโรงเรียนบ้านหนองเตยสพป.ศรีสะเกษ เขต 1