เอกสารการสอน โครงสร้างและหน้าที่ของเซลล์พืชและเซลล์สัตว์

วิทยาศาสตรพ์ นื ฐาน PANT &ANIMAL CELL โ ค ร ง ส ร้ า ง แ ล ะ ห น้ า ที ข อ ง เ ซ ล ล์ พื ช แ ล ะ เ ซ ล ล์ สั ต ว์ นางสาวดวงจนั ทร เอกตาแสง รหสั 62040112126 สาขาวทิ ยศาสตรท วั่ ไปและเคมี

ใบความรู้ เร่ือง โครงสรา้ งและหนา้ ทข่ี องเซลลพ์ ชื และเซลล์สัตว์ โครงสร้างและหนา้ ท่ีของสว่ นต่าง ๆ ของเซลล์คลา้ ยคลงึ กนั แตจ่ ะแตกตา่ งกันไปบ้างข้นึ กบั ชนดิ ของ เซลล์ เช่น • เซลลพ์ ืชมักมรี ูปรา่ งเปน็ เหล่ียม มีผนงั เซลล์ (cell wall) หอ่ หุม้ เพ่อื เพิม่ ความแขง็ แรงใหก้ ับเซลล์ มีคลอโรพลาสต์ (chloroplast) เพ่ือใชใ้ นการ สงั เคราะห์ด้วยแสง แตไ่ ม่มเี ซนทริโอล (centriole) ซงึ่ เป็นส่วน ทเ่ี กยี่ วข้องกบั การแบง่ เซลล์ • เซลล์สตั ว์มีรปู ร่างไมแ่ น่นอน ไม่มีผนังเซลล์ ไม่มคี ลอโรพลาสต์ แตม่ เี ซนทรโิ อล ถงึ แมว้ ่ารูปรา่ งของเซลล์ สิง่ มีชวี ติ จะแตกต่างกนั แตโ่ ครงสร้างหลักยงั คงเหมือนกัน คือ จะมเี ย่อื หุ้มเซลล์นิวเคลยี ส และไซโทรพลาสซึม เซลลพ์ ืช

เซลล์สตั ว์ 1. ผนังเซลล์ ผนังเซลล์ (cell wall) เป็นโครงสร้างที่ไม่มีชีวิตห่อหุ้มรอบนอกของเซลล์ ประกอบด้วยสาร จาพวกเซลลูโลส ผนังเซลล์ทาหน้าที่ให้ความแข็งแรงแก่เซลล์และช่วยให้เซลล์สามารถคงรูปอยู่ได้ ซึ่งพบ เฉพาะใน เซลล์เท่าน้ัน

2. เย่ือหุ้มเซลล์ เยื่อหุ้มเซลล์ (cell membrane) เป็นเยื่อบางๆท่ีห่อหุ้มส่วนต่างๆของเซลล์ไว้ มี องค์ประกอบหลักเป็นสารพวกโปรตีน และไขมัน มีคุณสมบัติยอมให้สารบางชนิดผ่านได้ เรียกว่า เย่ือ เลือกผ่าน (semi-permeable) พบในเซลล์ทุกชนิด 3.ไซโทพลาสซึม ไซโทพลาสซึม (cytoplasm) อยู่ภายในเย่ือหุ้มเซลล์ ประกอบด้วยสารประกอบทาง เคมีและโครงสร้างต่างๆ ที่ทาหน้าท่ีเกี่ยวกับกิจกรรมส่วนใหญ่ภายในเซลล์ ซ่ึง ส่วนท่ีเป็นออร์แกเนลล์มี หลายชนิดและทาหน้าที่ต่างๆ กัน ดังนี้ 3.1 ร่างแหเอนโดพลาสซึม (endoplasmic reticulum) มีหน้าท่ีสังเคราะห์โปรตีนและเอนไซม 3.1.1 เอนโดพลาสมิคเรติคูลัม ชนิดเรียบ (smooth endoplasmic reticulum : SER) เป็น เย่ือร่างแหที่มีลักษณะเรียบ เช่ือมโยงระหว่างนวิ เคลียสกับเซลล์เมมเบรน ประกอบไปด้วยไขมันและ โปรตีน ทาหน้าที่ในการขนส่งสารต่างๆ ผ่านเซลล์ และเก่ียวข้องกับการสังเคราะห์ สเตรอยด์ (steroid) 3.1.2 เอนโดพลาสมิคเรติคูลัมชนิดขรุขระ (rough endoplasmic reticulum : RER) เป็น เยื่อร่างแหที่มีลักษณะขรุขระเพราะมีไรโบโซมมาจับอยู่ที่เมมเบรนทาหน้าที่สังเคราะห์โปรตีน ที่เป็น องค์ประกอบของ endomembrane system และโปรตีนที่ส่งออกไปนอกเซลล์ ทาหน้าที่คล้ายกันกับ เอนโดพลาสมิคเรติคูลัมชนิดเรียบ พบในเซลลส์ ัตว์เท่าน้ัน

3.2 ไรโบโซม (Ribosome) เป็นโครงสร้างที่มีขนาดเล็กเป็นแหล่งที่มีการสังเคราะห์โปรตีนเพ่ือ ส่งออกไปใช้นอกเซลล์ 3.3 กอลจิบอดี(Golgi body) หรือกอลจิแอพพาราตัส (Golgi apparatus) หรือกอลจิคอมเพล็กซ์ (Golgi complex) ประกอบด้วยถุงท่ีเป็นเย่ือบางๆเรียงซ้อนกันทาหน้าท่ีเก็บสารที่ร่างแหเอนโดพลาสซึม สร้างขึ้น

3.4 ไมโทรคอนเดรีย (mitochondria) มีลักษณะเป็นก้อนกลมๆ มีผนังหุ้มท่ีเป็นเย่ือ 2 ช้ัน ทา หน้าท่ีเป็นแหล่งสร้างพลังงานให้แก่เซลล์

3.5 คลอโรพลาสต์ (choloroplast) จะพบเฉพาะในเซลล์พืชและสาหร่ายบางชนิด มีเยื่อหุ้ม 2 ชั้น ภายในมีรงควัตถุหรือสารสีท่ีเกี่ยวข้องกับกระบวนการ สังเคราะห์ด้วยแสง ท่ีเรียกว่า คลอโรฟิลล์ (chlorophyll) 3.6 แวคิวโอล (vacuole) มีลักษณะใสกว่าส่วนอ่ืนๆ ทาให้มองเห็นคล้ายกับช่องว่างภายในเซลล์ พบได้ท้ังในเซลล์พืชและเซลล์สัตว์ ในเซลล์พืชจะเป็นแหล่งสะสมน้าและสารสีต่างๆ ท่ีทาให้พืชมีลักษณะ สีสันสวยงาม ซึ่งแวคิวโอลในเซลล์พืชมีขนาดใหญ่กว่าในเซลล์สัตว์มาก

3.7 เซนทริโอล (centriole) เป็นส่วนท่ีอยู่ใกล้นวิ เคลียส พบในเซลล์สัตว์ และโพรทีสต์บางชนิด มี ขนาดเล็กใส มีรัศมีแผ่ออกมาโดยรอบมีรูปร่างคล้ายท่อทรงกระบอก ในแต่ละเซลล์จะมีเซนทริโอล 2 อัน เรียงในลักษณะต้ังฉากกัน หน้าที่ของเซนทริโอล คือ ช่วยในการเคล่ือนที่ของโครโมโซมในขณะท่ีมีการ แบ่ง เซลล์ ช่วยในการเคล่ือนท่ีของเซลล์บางชนิด 4. นิวเคลยี ส นิวเคลียส (nucleus) เป็นโครงสรา้ งท่ีสาคัญที่สดุ ภายในเซลลโ์ ดยทว่ั ไปมีรูปรา่ งค่อนขา้ งกลม แตอ่ าจพบ รูปรา่ งรีแบน หรือไม่มรี ูปทรงก็ได้ขนึ้ กบั ชนิดของเซลล์ พบทั้งในเซลล์พชื และเซลล์สัตว์ มกั จะมี จานวนเพยี ง 1 นวิ เคลียส ยกเว้นเซลล์เม็ดเลอื ดขาว พบวา่ มีนิวเคลียสหลายนวิ เคลียส เปน็ ต้น มีสว่ นประกอบ สาคัญ 2 สว่ น คือ  นวิ คลโี อลัส (Nucleolus) ประกอบไปด้วยสารพนั ธุกรรม DNA และ RNA มีการสรา้ งโปรตนี ให้แก่ เซลลแ์ ละส่งออกไปใชน้ อกเซลล์  โครมาติน (Chromatin) คอื รา่ งแหของโครโมโซม โครโมโซมประกอบดว้ ย DNA หรือยีน ( Gene) โปรตีนหลายชนิดทาหน้าทค่ี วบคุมการสรา้ งโปรตนี DNA เป็นตวั ควบคมุ การแสดงออกของลักษณะ ตา่ งๆ ใน สิ่งมชี วี ิต โดยการควบคมุ โครงสรา้ งของโปรตีนให้ได้ คุณภาพและปรมิ าณโปรตีนท่เี หมาะสม

By:ครแู นน