drug use in elderly pt by Gib 2019

การใช้ยาในผู้ปว่ ยสูงอายุ อ.ภญ. เพม่ิ สุข ศรภี ญิ โญ [email protected] วทิ ยาลัยการสาธารณสขุ สิรนิ ธร ชลบรุ ี 1

วัตถปุ ระสงค์ 1. ทราบสาเหตขุ องการเกิดผลข้างเคยี งจากการใช้ยาในผู้สงู อายุได้ 2. ทราบเกยี่ วกบั เภสัชจลนศาสตร์ และเภสชั พลศาสตร์ท่มี ผี ลต่อการบรหิ ารยา ในผู้สูงอายไุ ด้ 3. อธบิ ายพฤตกิ รรมเก่ียวกับการใชย้ าในผสู้ งู อายุได้และวางแผนการ ปฏบิ ัติการพยาบาลเพ่ือปอ้ งกนั ทเ่ี กย่ี วข้องกับพฤตกิ รรมการใชย้ าในผู้สงู อายุได้ 4. สามารถวางแผนการพยาบาลเพื่อการบรหิ ารยาแกผ่ ู้สงู อายไุ ด้อย่างมี ประสิทธภิ าพและไมเ่ กิดอันตรายได้ 5. อธิบายเก่ยี วกบั การใชย้ าอยา่ งสมเหตผุ ลในผู้สูงอายไุ ด้ 2

3

Percentages reporting good and poor self-assessed health Source: 2011 Survey of Older Persons in Thailand 4

Pannoi1 T et al, 2014 5

Limpawattana P, et al, 2013 6

Prasert V, et al, 2017 7

8

สาเหตุการเกิดผลขา้ งเคียงจากการใชย้ าในผสู้ งู อายุ 1.1 Polypharmacy Polypharmacy is usually defined as the use of a minimum of 4-5 drugs. 9

สาเหตกุ ารเกดิ ผลขา้ งเคยี งจากการใช้ยาในผสู้ ูงอายุ 1.2 Pharmacokinetics and Pharmacodynamics in Aging • Drug Absorption • Drug Distribution • Drug Metabolism ADME • Drug Excretion 10

สาเหตกุ ารเกิดผลขา้ งเคยี งจากการใชย้ าในผสู้ งู อายุ 1.3 พฤติกรรมการใชย้ าในผสู้ ูงอายุ - การไดร้ บั ยาตอ่ เนอ่ื งโดยไม่ไดพ้ บแพทย์ - การซื้อยามารบั ประทานเอง - การเกบ็ สะสมยา - การบรหิ ารยาไม่สม่าเสมอ /ลืมกนิ 1.4 ผลการเกิดอันตรกิรยิ าตอ่ กนั ของยากบั ยา และยากบั อาหารในผูส้ งู อายุ 11

Polypharmacy 1. Multiple pathology เข่าเสอ่ื ม ผู้สงู อายุ นอนไม่หลบั 12

Polypharmacy 2. Multiple hospitalizations 13

Polypharmacy 3. Unnecessary medication  ส่วนใหญไ่ ดร้ ับยาท่ีไม่มขี ้อบง่ ใช้  การใช้ยาทม่ี ขี ้อบ่งชีไ้ มถ่ กู ตอ้ ง 4. Health service system  ซื้อยากนิ เอง 14

High-risk medicines Gulistan Bahat et al, 215012.

Pharmacokinetics and Pharmacodynamics in Aging 16

Drug Absorption • Intestinal blood flow Drug • Acid excretion Absorption 17

Drug Distribution Albumin Drug free form  Warfarin,  Phenytoin α-acid glycoprotein Alkaline drug  Lidocaine,  Propranolol Adipose tissue Half life of drug  Thiopental,  Diazepam Blood flow Drug distribution Total body water Drug free form  digoxin 18

Drug Metabolism Hepatic blood flow Drug metabolism Drug level  Propranolol,  Morphine  Calcium channel blocker Hepatic enzyme activity Half life of drug  Phenytoin ,  Quinidine ,  Imipramine,  Diazepam,  Erythromycin 19

Drug Excretion Renal blood flow Half life of drug Drug Excretion Drug level 20

พฤติกรรมการใชย้ าในผสู้ งู อายุ • การไดร้ บั ยาตอ่ เนือ่ งโดยไม่ได้พบแพทย์ • การซอ้ื ยามารับประทานเอง • การเกบ็ สะสมยา • การบรหิ ารยาไมส่ ม่าเสมอ - ลมื กินยา - เพมิ่ ขนาดยาเอง - ลดขนาดยาเอง - หยดุ ยาเอง 21

การเกิดอนั ตรกริ ิยาตอ่ กันของยากับยา และ ยากับอาหาร ในผสู้ ูงอายุ • Drug & Drug Drug interaction CNS,CVD, NSAIDs, Diuretic drugs, antibiotics drug & Heparin, Warfarin • Drug & Food เลือดออกไม่หยุด/หยุดยาก ประสิทธภิ าพของยา Cardiac arrhythmia & Coffee 22

หลักการใหย้ า 6 R R1 Right Person ถกู คน R2 Right Drug ถูกชนดิ ยา R3 Right Dose ถูกขนาดยา R4 Right Route ถกู ทาง R5 Right time ถกู เวลา R6 Right technique ถูกเทคนคิ การบริหารยา 23

ประเภทของยาแบ่งออกเปน็ 2 ประเภทใหญๆ่ คอื 1. ยาใชภ้ ายใน  ยารักษาโรคความดันโลหติ สูง  ยารักษาโรคเบาหวาน  ยารักษาโรคหวั ใจ  ยานอนหลับ/ยาต้านโรคจิตและยาตา้ นโรคเศร้า  ยาระงับปวดและลดการอักเสบ  ยาตา้ นจลุ ชพี 24

2. ยาใช้ภายนอก 2.1 ยาทางผวิ หนังตา่ ง ๆ เช่น ยาแกป้ วด เคลด็ ขดั ยอก, ยาแก้เชอ้ื รา 2.2 ยาหยอดตาตา่ ง ๆ เชน่ นา่้ ตาเทยี ม 2.3 ยาทาแผลตา่ งๆ เชน่ แอลกอฮอลส์ 70 %, เบตาดนี 25

การพยาบาลในการให้ยาแกผ่ สู้ งู อายุ 1. การประเมนิ สุขภาพ 1.1 การซกั ประวตั ิ - ประวัติการใช้ยา - ความรูเ้ บอื้ งตน้ เกีย่ วกบั การใชย้ า - อาการข้างเคียงท่ีเกิดจากยา 1.2 การตรวจร่างกาย - สงั เกตอาการข้างเคียงต่างๆ - ประสทิ ธภิ าพของยาต่อการรกั ษา 2 การวินิจฉยั การพยาบาล เปรียบเทยี บ risk และ benefit จากยาทไ่ี ด้รับ 26

3. การวางแผนการพยาบาล 4. การปฏิบตั กิ ารพยาบาล - ประเมนิ ผู้สูงอายเุ ป็นรายบคุ คล - ร้จู กั Pharmacology ของยาทจ่ี ะให้ - ใหย้ าโดยคา่ นึงถงึ หลกั การใชย้ า 6 R - ใหค้ วามสา่ คัญกับไต และ ตับของผปู้ ่วย - ติดตามผลการรักษาและอาการข้างเคียงจากยา - ติดตามยาทมี่ ี Narrow Therapeutic Index ตา่ - จัดยาให้งา่ ยต่อการรับประทานของผูป้ ่วย - ให้ความรดู้ ้านการใช้ยาแกผ่ ปู้ ว่ ย 27

5. การประเมนิ ผล - ความถกู ต้องในการใชย้ า - ประสิทธภิ าพในการรักษา - ผลข้างเคียงหรอื อาการไมพ่ งึ ประสงค์ท่เี กิดจากยา 28

คาแนะนาในการใช้ยาของผสู้ ูงอายุ • ควรมญี าติหรือผดู้ แู ลตดิ ตามมาด้วยเวลาพบแพทย์ • แจ้งให้แพทย์ทราบเก่ียวกบั ยาและปัญหาในการใชย้ า • แจง้ ใหแ้ พทย์ทราบเกยี่ วกบั ความผิดปกตทิ ีเ่ กดิ จากยา • สอบถามปัญหาตา่ งๆท่ีเกี่ยวกับยาที่ใช้ • รับประทานยาอย่างเครง่ ครดั ตามทีแ่ พทยส์ ง่ั • ควรมอี ุปกรณช์ ่วยเพื่อป้องกนั การลืมกนิ ยา • เขยี นฉลากใหต้ วั ใหญๆ่ เพื่อง่ายแกก่ ารมองเห็น • อา่ นฉลากยาทกุ ครง้ั กอ่ นรับประทานยา • ใหน้ า่ ยามาทกุ ครง้ั เมอ่ื พบแพทย์ 29

การใชย้ าอยา่ งสมเหตผุ ล Rational Drug Use • “ผู้ป่วยได้รับยาที่เหมาะสมกบั ปัญหา สุขภาพ โดยใชย้ าใน ขนาดท่ีเหมาะสมกับผ้ปู ่วยแต่ละราย ดว้ ยระยะเวลาการ รักษาทีเ่ หมาะสม และมคี า่ ใช้จ่ายต่อชมุ ชน และผู้ป่วยนอ้ ย ทสี่ ดุ ” • “Patients receive medications appropriate to their clinical needs, in doses that meet their own individual requirements, for an adequate period of time, and at the lowest cost to them and their community” (WHO, 1985) 30

Rational Drug Use for Elderly 31

LEASE Pharmacy and Therapeutics Committee (PTC) competency ความเขม้ แขง็ ของคณะกรรมการเภสชั กรรม และการบาบัด 32

P EASE Labeling and Leaflet ฉลากยา และข้อมลู ยาส่ปู ระชาชน 33

PL ASE Essential RDU tools เคร่ืองมอื จา้ เปน็ ท่ชี ่วยให้เกดิ การส่งั ใชย้ า อย่างสมเหตผุ ล 3.1 essential drug therapy recommendation 3.2 evidence-based hospital formulary 3.3 essential therapeutic monitoring and Investigation 3.4 essential information system for RDU 3.5 system for drug use monitoring and feedback 3.6 essential policy for RDU 34

PLE SE Awareness for RDU principles among health personnel and patients ความตระหนกั ร้ขู องบุคลากรทาง การแพทย์ และผู้ป่วยต่อหลกั เกณฑใ์ นการใช้ยาอยา่ งสมเหตผุ ล 35

PLEA E • Special population care การดแู ลด้านยาเพอ่ื ความปลอดภยั ของ ประชากรกลุ่มพเิ ศษ 36

PLEAS Ethics in prescription จริยธรรมในการสั่งใช้ยา 37

38

Principles of Rational Drug Use in the Elderly 1. Give a list all of the drugs -including prescribed drugs, over-the-counter drugs, herbs, vitamins and nutritional supplements -The drug name (both generic and brand), dosage, frequency, route and indication - The patient or the caregiver should be informed based on this detailed list 2. Check the drugs taken by the patient with the list given by the physician, nurse, pharmacist 39

Principles of Rational Drug Use in the Elderly 3. Review the current drug therapy - Indication, appropriateness and possible switch to a safer or cheaper agent, minimum effective dosage, timing, effectiveness, side effects and toxicity, and potential drug- drug interaction. Consider non-pharmacological approaches. - Match each drug with its indicative disease. Ask for effectiveness and side-effects of each single drug. Compare the benefits and risks of the drugs individually. - This checking should be performed in a periodical manner (at least once a year) and also whenever a decline in function or an onset or worsening of geriatric syndromes occur 40

Principles of Rational Drug Use in the Elderly 4. Inform the patient or caregiver for common side effects and when to seek medical advice related to use of drugs 5. Try to simplify the medication dosing schedule • Try to minimize dosing frequency - Prescribe longer-acting medications- if suitable - Dose different drugs at the same time- if suitable • Try to use medications that can treat two or three conditions simultaneously- if suitable 41

Principles of Rational Drug Use in the Elderly 6. Address the adherence 7. Consider the new or worsening symptoms as possible side effects of the current medications 8. Monitor for effective level and toxicity of high risk drugs. 9. Do not underuse the potentially useful drugs 42

Principles of Rational Drug Use in the Elderly 10. Determine the goals of care for each individual patient and determine the prioritizations Involve the patient and/or caregiver to the treatment plan, integrate the patient values 11. Integrate quality of life as an essential part of managing an elderly 12. Try to withdraw medications by gradually tapering off to minimize withdrawal reactions and to allow symptom monitoring, unless dangerous signs or symptoms indicate a need for abrupt medication withdrawal Gulistan Bahat et al., 2012 43

44