พระเอกในวรรณคดีไทย

พระเอกในวรรณคดีไทย จดั ทาํ โดย น.ส.นวปรชั ญ์ ศาสตรส์ งู เนิน เลขท<ี ๒๖ ม.๕/๑ น.ส.พรรณพร พระฉาย เลขท๒<ี ๘ ม.๕/๑ น.ส.ภสู ดุ า เถนิ มงคล เลขท๓<ี ๑ ม.๕/๑ เสนอ ครสู ภุ ลกั ษณ์ พลเรอื ง รายงานนQีเป็นสว่ นหน<ึงของรายวชิ าภาษาไทย ( ท๓๒๑๐๒ ) โรงเรยี นราชสมี าวทิ ยาลยั จงั หวดั นครราชสมี า

คำนำ รายงานเรอ่ื ง “พระเอกในวรรณคดีไทย” เปน9 สว; นหนงึ่ ของรายวชิ าภาษาไทย รหัสวชิ า ท๓๒๑๐๒ ชน้ั มธั ยมศกึ ษาปทL ี่ ๕/๑ มจี ดุ ประสงคQเพอื่ ศกึ ษาความเปน9 ไปของตัวละครเอกของวรรณคดไี ทยรวมท้งั สิ้น ๔ เรื่อง ไดUแก; รามเกียรติ์ สงั ขทQ อง ทUาวแสนปม พระสคุ นคำฉนั ทQ และไดทU ำการวเิ คราะหQลักษณะนิสัยของตวั ละครเอกในวรรณคดี ดังกลา; ว การศึกษาคนU ควUาเร่อื ง “พระเอกในวรรณคดีไทย” เล;มนี้ ขUาพเจUาไดวU างแผนการดำเนินงานการศกึ ษา คนU ควาU เป9นระยะเวลา ๒ สัปดาหQ ศกึ ษาจากแหลง; ความรูUตา; ง ๆ อาทิ หนังสือ ตำราเรียน และ ผ;านทางเวบ็ ไซตQ การจดั ทำรายงานฉบบั นี้สำเร็จตามวัตถุประสงคQไปดวU ยดี ขาU พเจUาขอขอบพระคุณคุณครูสภุ ลกั ษณQ พลเรือง ทีท่ ;านไดUใหUคำแนะนำในการเขยี นรายงานฉบับนี้สมบรู ณใQ นดาU นแผนปฏบิ ัติศึกษาการทำรายงาน การเรยี บเรียง เนอ้ื หา การเขียนบรรณานกุ รม ไดสU ำเร็จลลุ ว; งไปไดUดวU ยดี ขาU พเจาU หวงั อยา; งยง่ิ ว;าเนอ้ื หาในรายงานฉบับนท้ี ไ่ี ดเU รยี บ เรียงมาจะเปน9 ประโยชนตQ อ; ผUูสนใจเปน9 อยา; งดี หากมสี งิ่ ใดในรายงานฉบับนี้จะตUองปรบั ปรงุ ขาU พเจาU ขอนอU มรับใน ขอU ช้ีแนะแลวU จะนำไปแกUหรอื พฒั นาใหถU กู ตอU งสมบูรณตQ อ; ไป คณะผูUจดั ทำ ๒๖ กุมภาพนั ธQ ๒๕๖๔

สารบญั ๑ คำนำ ก ๑ พระราม ๑ ๒ เรอ่ื งยอ2 รามเกียรต์ิ ๔ บทบาทท่ีสำคญั ในเรอื่ งรามเกยี รต์ิ ๕ ๕ พระสังข? ๘ ๙ เรอื่ งย2อสังข?ทอง ๑๐ บทบาททส่ี ำคัญในเรื่องสังขท? อง ๑๑ ๑๑ ทาB วแสนปม ๑๕ ๑๖ เรอื่ งยอ2 ทาB วแสนปม บทบาทท่สี ำคัญในเรอ่ื งทBาวแสนปม พระสธุ น เรอื่ งยอ2 พระสธุ นคำฉันท? บทบาทท่ีสำคญั ในเร่อื งพระสธุ นคำฉันท? เอกสารอาB งองิ

๑ พระราม จากเรอ'ื ง : รามเกยี รติ1 รามเกยี รติ1เป็นวรรณคดสี าํ คญั เรอ'ื งหน'ึงของไทย โดยมตี น้ เคา้ จากวรรณคดอี นิ เดยี คอื มหากาพยร์ า มายณะทฤ'ี ๅษวี าลมกี ิ ชาวอนิ เดยี แต่งขนNึ เป็นภาษาสนั สกฤต เมอ'ื ประมาณ P,RSS ปีเศษ เชอ'ื วา่ น่าจะเป็นท'ี รจู้ กั ในหมชู่ าวไทยมาตงัN แต่สมยั โบราณ จากอทิ ธพิ ลของลทั ธพิ ราหมณ์ฮนิ ดู โดยแฝงไวซ้ ง'ึ คตยิ กยอ่ ง พระมหากษตั รยิ ์ ซง'ึ เชอ'ื กนั วา่ เป็นอวตารของพระนารายณ์ สาํ หรบั เรอ'ื งรามเกยี รติ1ของไทยนนัN มมี าตงัN แต่สมยั อยธุ ยา ในสมยั กรงุ ธนบุรี สมเดจ็ พระเจา้ กรงุ ธนบุรี ได้ ทรงพระราชนิพนธส์ าํ หรบั ใหช้ มุ นุมละครโรงเรยี นสวนกุหลาบวทิ ยาลยั เลน่ ปัจจบุ นั มอี ยไู่ มค่ รบ ต่อมาในสมยั รตั นโกสนิ ทร์ พระบาทสมเดจ็ พระพทุ ธยอดฟ้าจฬุ าโลกมหาราช ไดท้ รงพระราชนิพนธข์ นNึ เพอ'ื รวบรวมเรอ'ื ง รามเกยี รติ1ซง'ึ มมี าแต่เดมิ ใหค้ รบถว้ น สมบรู ณ์ตงัN แต่ตน้ จนจบ พระบาทสมเดจ็ พระพทุ ธเลศิ หลา้ นภาลยั ไดท้ รงพระราชนิพนธบ์ ทละครเรอ'ื งรามเกยี รติ1เพอ'ื ใหล้ ะครหลวง เลน่ โดยไดท้ รงเลอื กมาเป็นตอน ๆ ในสมยั พระบาทสมเดจ็ พระมงกุฎเกลา้ เจา้ อยหู่ วั ทรงพระราชนิพนธบ์ ท ละครเรอ'ื งรามเกยี รติ1โดยใชฉ้ บบั ของอนิ เดยี (รามายณะ) มาพระราชนิพนธ์ ใชช้ อ'ื วา่ \"บอ่ เกดิ รามเกยี รต\"ิ1 เร่ืองยอ( รามเกียรต์ิ เหตุเกดิ เมอ'ื นนทกไปเกดิ ใหมเ่ ป็นทศกณั ฐม์ สี บิ หน้ายส'ี บิ มอื ตามคาํ พระนารายณ์กอ่ นนนัN เมอ'ื พระ นารายณ์สงั หารนนทกแลว้ ไดไ้ ปขอพระอศิ วรจะใหเ้ หลา่ เทวดา และตนไปตามสงั หารนนทกในชาตหิ น้า หลงั จากนนัN ทหารเอกทงัN หา้ จงึ เกดิ ตามกนั ไป ไดแ้ ก่ หนุมานเกดิ จากเหลา่ ศาสตราวธุ ของพระอศิ วรไปอยใู่ น ครรภน์ างสวาหะ สคุ รพี เกดิ จากพระอาทติ ยแ์ ลว้ โดนคาํ สาปฤๅษที เ'ี ป็นพอ่ ของนางสวาหะ องคต เป็นลกู ของ

๒ พาลที เ'ี ป็นพข'ี องสคุ รพี ชมพพู าน เกดิ จากการชบุ เลยNี งของพระอนิ ทร์ นิลพทั เป็นลกู ของพระกาฬ ฝ่าย พระรามและฝ่ายทศกณั ฐไ์ ดเ้ กดิ ศกึ ชงิ นางสดี า จนไพลพ่ ลฝ่ายยกั ษล์ ม้ ตายเป็นจาํ นวนมาก และสดุ ทา้ ย ทศกณั ฐเ์ องกถ็ กู พระรามฆา่ ตายเชน่ เดยี วกนั ประวตั ิความเป็นมาของพระราม พระราม คอื พระนารายณ์อวตาร (แบง่ ภาค) ลงมา ถอื กาํ เนิดเป็นพระราชโอรสของทา้ วทศรถกบั นาง เกาสรุ ยิ า เพอ'ื จะปราบทศกณั ฐ์ พระรามมพี ระอนุชาต่างพระมารดา ๓ พระองค์ คอื พระพรต พระลกั ษมณ์ และพระสตั รตุ ซง'ึ ต่างกม็ คี วามรกั ใครก่ นั อยา่ งมาก พระมเหสขี องพระราม คอื นางสดี า บทบาทท่สี ำคัญในเรอื่ งรามเกยี รต์ิ - เมอ'ื เยาวว์ ยั พระรามไดร้ บั การศกึ ษาศลิ ปศาสตร์ กบั สาํ นกั ฤาษสี วามติ ร หรอื วศิ วามติ ร มคี วามเกง่ กลา้ ถงึ กบั ฆา่ กากนาสรู และสวาหุ ซง'ึ มารบกวนเหลา่ ฤาษชี ไี พร - ทา้ วชนกจกั รวรรด(ิ1ฤาษชี นก) ไดใ้ หห้ มกู่ ษตั รยิ ม์ าประลองยกศรรตั นธนู เพอ'ื อภเิ ษกกบั นางสดี า พระรามก็ สามารถยกรตั นธนูไดส้ าํ เรจ็ และไดอ้ ภเิ ษกกบั นางสดี า ระหวา่ งเดนิ ทางกลบั กรงุ อโยธยา สามารถปราบ รามสรู (ยกั ษผ์ ถู้ อื ขวาน) และไดร้ บั ศรจากรามสรู - ไดฆ้ า่ พระยาขร และพระยาทษู ณ์ พช'ี ายของนางสาํ มนกั ขา - ระหวา่ งออกเดนิ ป่า ไดป้ ราบพริ าบยกั ษ์ - ไดช้ ว่ ยสคุ รพี ปราบพาลี - ไปรบกบั ทศกณั ฐ์ และไดฆ้ า่ ทศกณั ฐไ์ ดส้ าํ เรจ็ - สถาปนาพเิ ภกใหค้ รองกรงุ ลงกา ลกั ษณะภายนอก พระรามมกี ายสเี ขยี ว สามารถปรากฏรา่ งเป็นพระนารายณ์มสี ก'ี รได้ อาวธุ ประจาํ พระองค์ คอื ศร ซง'ึ เป็นอาวธุ วเิ ศษ ทไ'ี ดป้ ระทานมาจากพระอศิ วร ลกั ษณะอปุ นิสยั เป็นผชู้ ายทม'ี รี กั มนั' คง มคี วามเขม้ แขง็ อดทน และมอี ารมณ์ออ่ นไหว ดงั จะเหน็ ไดจ้ ากตอนทน'ี างเบญจ กายแปลงเป็นนางสดี าลอยนNํามา

๓ ในปัจจบุ นั นนัN มขี อ้ ถกเถยี งกนั อยา่ งมากในสงั คมจากการดาํ เนินบทของตวั พระราม เป็นตวั ละครท'ี อยใู่ นฝ่ายธรรมทค'ี อยปกป้องผคู้ นจากความคดิ ปองรา้ ยกบั ทศกณั ฐ์ แต่ในความจรงิ นนัN พระรามกไ็ มไ่ ดเ้ ป็น ฝ่ายธรรมทเี ดยี ว ถา้ เรายอ้ นกลบั ไปในชว่ งทพ'ี ระรามยงั เป็นพระนารายณ์ ทต'ี อ้ งตดั หวั นนทกนนัN ดจู ะเป็น ความคดิ ทไ'ี มถ่ กู เสมอไป เพราะนนทกกท็ าํ ความดมี าหลายครงัN และตอ้ งการทจ'ี ะแคน้ สง'ิ ทน'ี นทกเคยถกู กระทาํ กลบั กลายเป็นวา่ นนทกกลายเป็นคนผดิ แต่เพยี งผเู้ ดยี ว ซง'ึ แทนทพ'ี ระนารายณ์จะอยฝู่ ่ายธรรม กลบั กลายเป็ณวา่ พระนารยณ์สนบั สนุนฝ่ายเทวดาทไ'ี ปกลนั' แกลง้ นนทก

๔ พระสงั ข์ จากเรอ'ื ง : สงั ขท์ อง บทละครเรอ'ื งสงั ขท์ องตอนพระสงั ขห์ นีนางพนั ธรุ ตั เป็นบทพระราชนิพนธข์ องพระบาทสมเดจ็ พระพทุ ธ เลศิ หลา้ นภาลยั (รชั กาลท'ี P) ซง'ึ เป็นราชโอรสของพระบาทสมเดจ็ พระพทุ ธยอดฟ้าจฬุ าโลก (รชั กาลท'ี l) และสมเดจ็ พระอมรนิ ทราบรมราชนิ ี มพี ระนามเดมิ วา่ “ฉมิ ” ทรงพระราชสมภพเมอ'ื วนั ท'ี PP กุมภาพนั ธ์ พ.ศ. PplS ณ ตาํ บลอมั พวา จงั หวดั สมทุ รสาคร เมอ'ื ทรงพระเยาวไ์ ดท้ รงศกึ ษาเลา่ เรยี นกบั สมเดจ็ พระวนั รตั (ทองอย)ู่ แหง่ วดั ระฆงั โฆสติ าราม เมอ'ื พระชนม์ ได้ lq พรรษา ไดร้ บั การสถาปนาเป็นพระเจา้ ลกู ยาเธอ ไดร้ บั การสถาปนาเป็นพระเจา้ ลกู ยาเธอ เจา้ ฟ้าอสิ ร สนุ ทร พระชมมายุ lr พรรษา พระองคท์ รงผนวชและจาํ พรรษาอยทู่ ว'ี ดั สมอราย (วดั ราชาธวิ าส) และเมอ'ื พระชมมายไุ ด้ Rl พรรษา ไดอ้ ุปราชาภเิ ษกเป็นกรมพระราชวงั บวรสถานมงคล P ปี ต่อมาพระบาทสมเดจ็ พระพทุ ธยอดฟ้าจฬุ าโลกมหาราชเสดจ็ สวรรคร พระองคจ์ งึ ไดเ้ สดจ็ เสวยราชสมบตั เิ ป็นพระมหากษตั รยิ อ์ งค์ ท'ี P แหง่ ราชวงศจ์ กั รี เมอ'ื วนั ท'ี s กนั ยายน พ.ศ. PptP ในรชั สมยั ของพระองคท์ า่ นถอื ไดว้ า่ เป็นยคุ ทองของวรรณคดไี ทยสมยั กรงุ รตั นโกสนิ ทร์ ละครราํ รงุ่ เรอื งถงึ ขดี สดุ พระองคท์ รงเป็นกวเี อกแหง่ กรงุ รตั นโกสนิ ทร์ พระองคไ์ ดท้ รงพระราชนิพนธว์ รรคดรี อ้ ยกรองไวห้ ลาย เรอ'ื ง และเป็นทน'ี ิยมแพรห่ ลายมาจนถงึ ทกุ วนั นNี

๕ เรื่องยอ( สงั ขท3 อง ณ เมอื งยศวมิ ลนคร อนั มที า้ วยศวมิ ลเป็นเจา้ เมอื ง พระมเหสจี นั เทวไี ดค้ ลอดลกู ออกมาเป็นหอยสงั ข์ จงึ ถกู พระนางจนั ทา มเหสรี อง ใสร่ า้ ยวา่ เป็นกาลบี า้ นเมอื ง จนถกู ขบั ออกจากเมอื งไปอยกู่ ระทอ่ มตายายท'ี ชายป่า จนกระทงั' พระสงั ขท์ ซ'ี ่อนอยใู่ นหอย ไดอ้ อกมาพบแม่ สรา้ งความยนิ ดกี บั พระนางจนั เทวมี ากขา่ ว ลว่ งรไู้ ปถงึ นางจนั ทา จงึ ไดส้ ง่ คนมาจบั พระสงั ขไ์ ปถ่วงนNํา แต่ทา้ วภุชงคพ์ ญานาคราชชว่ ยเอาไว้ และสง่ ใหไ้ ป อยกู่ บั นางพนั ธรุ ตั พระสงั ขร์ วู้ า่ นางพนั ธรุ ตั เป็นยกั ษจ์ งึ ขโมยรปู เงาะ ไมเ้ ทา้ เกอื กแกว้ เหาะหนีมาอยบู่ นเขา นางพนั ธรุ ตั ตามมาทนั แต่ ไมส่ ามารถขนNึ ไปหาพระสงั ขไ์ ด้ จงึ ไดม้ อบมนตม์ หาจนิ ดา เรยี กเนNือเรยี กปลาใหแ้ ก่ พระสงั ขก์ อ่ นทจ'ี ะอกแตกสนNิ ใจตายทเ'ี ชงิ เขา นนั' เอง พระสงั ขเ์ หาะมาจนถงึ เมอื งสามล ทา้ วสามลและนาง มณฑากาํ ลงั จดั พธิ เี ลอื กคใู่ หธ้ ดิ าทงัN เจด็ แต่รจนาพระธดิ าองคส์ ดุ ทอ้ ง ไมย่ อมเลอื กใครเป็นคู่ ทา้ วสามลจงึ ให้ คนไปตามเจา้ เงาะมาใหเ้ ลอื ก รจนาเหน็ รปู ทองทซ'ี ่อนอยใู่ นรปู เงาะจงึ เสย'ี งมาลยั ไปให้ สรา้ งความพโิ รธให้ ทา้ วสามาลจงึ ถงึ กบั ขบั ไลร่ จนาใหไ้ ปอยกู่ ระทอ่ มปลายนากบั เจา้ เงาะทา้ วสามลหาทางแกลง้ เจา้ เงาะ โดยการ ใหไ้ ปหาเนNือหาปลาแขง่ กบั เขยทงัN หก เจา้ เงาะใหม้ นตท์ น'ี างพนั ธรุ ตั ใหไ้ วเ้ รยี กเนNือ เรยี กปลามารวมกนั ทาํ ให้ หกเขยหาปลาไมไ่ ด้ จงึ ตอ้ งยอมตดั ปลายหแู ละปลายจมกู แลกกบั เนNือและปลาทา้ วสามลพโิ รธมากจนถงึ กบั คดิ หาทางประหารเจา้ เงาะ รอ้ นถงึ พระอนิ ทรต์ อ้ งหาทางชว่ ยโดยการลงมาทา้ ตคี ลชี งิ เมอื ง กบั ทา้ วสามล ทา้ วสามลสง่ หกเขยไปสกู้ ส็ ไู้ มไ่ ด้ จงึ ตอ้ งยอมใหเ้ จา้ เงาะไปสแู้ ทน เจา้ เงาะถอดรปู เป็นพระสงั ขแ์ ละสกู้ บั พระ อนิ ทร์ จนชนะ ทา้ วสามลจงึ ยอมรบั พระสงั ขก์ ลบั เขา้ เมอื งและจดั พธิ อี ภเิ ษกให้ พระอนิ ทรไ์ ปเขา้ ฝันทา้ วยศ วมิ ล เพอ'ื บอกเรอ'ื งราวทงัN หมด ทา้ วยศวมิ ลจงึ ออกตามหาพระนางจนั เทวจี นพบ และไดเ้ ดนิ ทาง ไปเมอื ง สามลนครเพอ'ื พบพระสงั ข์ โดยพระนางจนั เทวไี ดป้ ลอมเป็นแมค่ รวั ในวงั และไดแ้ กะสลกั เรอ'ื งราวทงัN หมดบน ชนNิ ฟัก ใหพ้ ระสงั ขเ์ สวย ทาํ ใหพ้ ระสงั ขร์ วู้ า่ แมค่ รวั คอื พระมารดานนั' เอง พระสงั ขแ์ ละรจนาจงึ ไดเ้ สดจ็ ตาม ทา้ วยศวมิ ลและพระนาง จนั เทวกี ลบั ไปครองเมอื งยศวมิ ลสบื ไป ประวตั ิความเป็นมาของพระสงั ข์ ถอื กาํ เนิดเป็นพระราชโอรสของทา้ วยศวมิ ลกบั นางจนั เทวี ตวั เอกฝ่ายหญงิ คอื นางรจนานนัN เป็นนาง แกว้ คบู่ ารมขี องพระเอก มบี ทบาทในทางสง่ เสรมิ พระเอก บทบาททสี่ ำคัญในเรือ่ งสงั ขท9 อง - เป็นสาเหตุใหน้ างยกั ษพ์ นั ธรุ ตั สนNิ ใจตาย - ใสเ่ กอื กแกว้ เหาะขนNึ ไปตคี ลกี บั พระอนิ ทรจ์ นชนะ พระเจา้ พรหมทตั กม็ อบราชสมบตั ใิ หพ้ ระสงั ขท์ องปกครองบา้ นเมอื ง

๖ ลกั ษณะภายนอก พระสงั ขเ์ ป็นตวั เอกทม'ี รี ปู งามตามแบบการสรา้ งตวั เอกในวรรณคดไี ทย ทวั' ไป แต่ในตอนเดก็ ปรากฏ เป็น ๒ รปู คอื รปู หอยสงั ขก์ บั รปู กุมาร สว่ นตอนเป็นหนุ่มกม็ ี ๒ รปู เชน่ เดยี วกนั คอื รปู เงาะกบั รปู ทอง ทงัN รปู หอยสงั ขแ์ ละรปู เงาะเปรยี บเสมอื น “เกาะ” คมุ้ ครองพระสงั ข์ ในตอนเดก็ เมอ'ื นางจนั ทเ์ ทวตี ่อยหอยสงั ข์ แตกแหลกไป พระสงั ขร์ อ้ งไหค้ ร'าํ ครวญ ต่อวา่ พระมารดาวา่ พระแมต่ ่อยสงั ขด์ งั ชวี ติ จะชมชดิ ลกู นNีสกั กว'ี นั ซง'ึ เป็นการบอกเป็นนยั ๆ ถงึ ภยั ทจ'ี ะมาถงึ และต่อมาพระองคก์ ถ็ กู จบั ไปถ่วงนNํา เพราะเมอ'ื ไมไ่ ดซ้ ่อนตวั อยใู่ น หอยสงั ข์ ชาวบา้ นกเ็ หน็ และเลา่ ลอื กนั ต่อๆไป จนทา้ วยศวมิ ลและนางจนั ทารู้ สว่ นรปู เงาะนนัN พระสงั ขก์ ราบ ทลู ทา้ วสามลวา่ “ซง'ึ แปลงมาจะหาคคู่ รอง ”ซง'ึ แสดงวา่ รปู เงาะนNีนอกจากจะเป็นของวเิ ศษ เป็นเกราะกาํ บงั แลว้ ยงั เป็นเครอ'ื งมอื ในการหาคคู่ รองทเ'ี หมาะสมคอื มบี ุญบารมเี ทยี บเทา่ กนั ดว้ ย ลกั ษณะอปุ นิสยั - พระสงั ขม์ คี วามกตญั wตู ่อพระมารดา ตงัN แต่เลก็ กไ็ ดอ้ อกมาจากหอยสงั ข์ ชว่ ยพระมารดาทาํ งานบา้ น เน'ืองจากพระมารดาไปกค็ รนุ่ คดิ ถงึ นาง เป็นหว่ งนางอยตู่ ลอดเวลา พอมโี อกาสพบนางโดยไมค่ าดฝัน พระองคก์ โ็ ศกศลั ยจ์ นสนNิ สตไิ ป และเมอ'ื นางจนั ทเ์ ทวขี อใหย้ กโทษใหก้ บั ทา้ วยศวมิ ลวา่ “เจา้ อยา่ ปองจติ คดิ รา้ ย พยาบาทมาดหมายแกบ่ ดิ า” พระสงั ขก์ ไ็ มไ่ ดถ้ อื โทษโกรธเคอื ง สาํ หรบั นางพนั ธรุ ตั นนัN นางเป็นแมท่ อ'ี ุม้ ชเู ลยNี งดพู ระสงั ขม์ าแต่เลก็ จนโต ใหค้ วามรกั เสมอตน้ เสมอปลาย แต่ การทน'ี างไมย่ อมเปิดเผยความจรงิ ใหร้ วู้ า่ นางเป็นยกั ษ์ ทาํ ใหพ้ ระสงั ข์ เกดิ ความไมไ่ วว้ างใจ ประกอบกบั ความตอ้ งการทจ'ี ะไปตามหาแมจ่ รงิ ทจ'ี ากกนั ไปถงึ สบิ ปีมมี ากกวา่ พระสงั ขจ์ งึ ตอ้ งทงNิ นางไป หากจะกลา่ ววา่ พระสงั ขอ์ กตญั wตู ่อนางพนั ธรุ ตั กเ็ ป็นการกลา่ วอยา่ งไมย่ ตุ ธิ รรมนกั เน'ืองจากพระองคห์ นีนางดว้ ยความ กลวั และถา้ หากจะชงั' นNําหนกั ระหวา่ ง “แมจ่ รงิ ” ซง'ึ กาํ ลงั ตกระกาํ ลาํ บาก ใชช้ วี ติ อยา่ งสดุ ลาํ เคญ็ เสย'ี งต่อการ ถกู ตามฆา่ จากพระสวามที ถ'ี กู เสน่หแ์ ละเมยี น้อยผเู้ หยNี มโหดกบั “แมเ่ ลยNี ง” ผมู้ อี ทิ ธฤิ ทธิ1อาํ นาจ ขา้ ราช บรพิ ารพรอ้ มสรรพแลว้ ความรสู้ กึ ของพระสงั ขย์ อ่ มเอนเอยี งไปทางแมจ่ รงิ ซง'ึ อยใู่ นฐานะดอ้ ยกวา่ อยา่ ง แน่นอน - พระสงั ขเ์ ป็นคนทฉ'ี ลาด เอาตวั รอด บางครงัN กใ็ ชค้ วามลาดนNีมาทดสอบลองใจคนอน'ื ดงั ทผ'ี นู้ ิพนธบ์ ทละคร มกั เรยี กวา่ “เจา้ เงาะแสนกล” พระองคแ์ กลง้ สวมรปู เงาะทาํ เป็นบา้ ใบ้ จงึ ไดร้ ซู้ งNึ ถงึ จติ ใจ ของคนรอบขา้ งวา่ คดิ กบั พระองคอ์ ยา่ งไร พระสงั ขย์ อ่ มรดู้ วี า่ ทา้ วสามนต์ เกลยี ดและรงั เกยี จเจา้ เงาะ จงึ กลนั' แกลง้ ใหไ้ ปหาปลา หาเนNือ แมห้ ามาไดแ้ ลว้ กไ็ มย่ อมรบั กลบั พยายามหาทางแกลง้ ต่อไป เพอ'ื เอาผดิ และประหารเจา้ เงาะใหไ้ ด้ ขณะเดยี วกนั กล็ าํ เอยี งเขา้ หาหกเขยซง'ึ มรี ปู งามและมพี วกมาก พระองคจ์ งึ สงั' สอนหกเขยดว้ ยการตดั จมกู ตดั ใบหหู กเขยเพอ'ื “ประจาน” ในฐานะทช'ี อบโออ้ วดตวั และเยาะเยย้ คนอน'ื ผลทไ'ี ดก้ ค็ อื หกเขยเปลย'ี นนิสยั ไป เป็นทางตรงกนั ขา้ ม ไมห่ าเรอ'ื งดถู กู ดหู มน'ิ คนทด'ี อ้ ยกวา่ ผลนNีกระทบไปถงึ หกนางผมู้ กั เหยยี บย'าํ นางรจนา

๗ ดว้ ย การสงั' สอนนNีอาจจะกา้ วรา้ วรนุ แรงไปบา้ งในสายตาของคนทวั' ไป แตถ่ า้ หากพจิ ารณาใหด้ แี ลว้ หกเขยผู้ ทะนงหลงตวั เองวา่ รปู งาม มยี ศศกั ดิ1 เมอ'ื ถกู “ทาํ ลาย” รปู งามนนัN เสยี แลว้ กค็ งหมดหนทางทจ'ี ะคงความหยงิ' ยโสอกี ต่อไป

๘ ทา้ วแสนปม จากเรอ'ื ง : ทา้ วแสนปม บรเิ วณวดั วงั พระธาตุ ดา้ นหน้าวดั มศี าลของทา้ วแสนปมและในบรเิ วณวดั มรี ปู ปันN ทา้ วแสนปม ทค'ี น ทวั' ไปใหค้ วามเคารพนบั ถอื ในฐานะเป็นตาํ นานของทา้ วแสนปม ผสู้ รา้ งเมอื ง เทพนคร ฝัง' ตรงกนั ขา้ มกบั นครไตรตรงึ ษ์ มตี าํ นานเลา่ ขานกนั มาชา้ นาน นอกจากคาํ เลา่ ขานของชาวบา้ นแลว้ ทา้ วแสนปมตามตาํ นานในตน้ พระราชพงศาวดารกรงุ เก่าฉบบั สมเดจ็ พระปรมานุชติ ชโิ นรส วา่ ในจลุ ศกั ราช qxl พ.ศ. lxqP ทา้ วแสนปม ไดไ้ ปสรา้ งเมอื งใหมข่ นNึ ทเ'ี มอื งเทพนคร และขนNึ ครองราชยส์ มบตั ใิ นเมอื งเทพนคร ทรงพระนามวา่ พระเจา้ สริ ชิ ยั เชยี งแสนครองราชยส์ มบตั ิ Pt ปี สวรรคตเมอ'ื จลุ ศกั ราช sSq พ.ศ. lxxs ทรงมพี ระราชโอรสทรงพระนามวา่ พระเจา้ อทู่ องไดช้ อ'ื เชน่ นNีเพราะ เพราะพระราชบดิ านําทองคาํ มาทาํ เป็นอใู่ หน้ อน จงึ ขนานนามพระองคว์ า่ พระเจา้ อทู่ อง ภายหลงั พระเจา้ อู่ ทองเป็นผสู้ ถาปนากรงุ ศรอี ยธุ ยาเป็นเมอื งหลวงและทรงพระนามวา่ สมเดจ็ พระรามาธบิ ดที l'ี พระบาทสมเดจ็ พระมงกุฎเกลา้ เจา้ อยหู่ วั ทรงวจิ ารณ์เรอ'ื งทา้ วแสนปมไวใ้ นหนงั สอื บทละครเรอ'ื งทา้ วแสนปม ทพ'ี ระองคท์ รงพระราชนิพนธว์ า่ ตาํ นานเรอ'ื งทา้ วแสนปมนNีจะตอ้ งมมี ลู ความจรงิ เพราะอยา่ งน้อยศกั ราชท'ี ทรงทวิ งคต เป็นของแน่นอน แต่มผี เู้ ลา่ ต่อๆกนั มาภายหลงั เลา่ ไปในทางปาฏหิ ารยิ จ์ นเหลอื เชอ'ื จากคาํ บอกเลา่ ของชาวบา้ น และพระราชนิพนธเ์ รอ'ื งทา้ วแสนปมของรชั กาลท'ี q ลว้ นมแี นวทางใกลเ้ คยี งกนั วา่ ทา้ วแสนปมคอื พระชนิ เสน โอรสของทา้ วศรวี ชิ ยั ไดข้ า่ ววา่ นางอุษาธดิ าของเจา้ เมอื งไตรตรงึ ษง์ ดงาม จงึ คดิ ลองพระทยั จงึ ปลอมเป็นชายเขญ็ ใจ ชอ'ื แสนปม เพราะทาํ ป่มุ ปมเตม็ ตวั เพอ'ื ลองใจนาง แลว้ แฝงเขา้ ไปอยู่ กบั คนทาํ สวนหลวง จนไดพ้ บนาง แลว้ ถวายมะเขอื ทา้ วแสนปม จารกึ คารมรกั บนผลมะเขอื

๙ เร่อื งยอ( ท5าวแสนปม กลา่ วถงึ เมอื งไตรตรงึ ษ์ ซง'ึ ทา้ วไตรตรงึ ษช์ วั' ท'ี มรี าชธดิ าองคห์ น'ึง ชอ'ื วา่ นางอุษามรี ปู งดงามมาก กติ ตศิ พั ทเ์ ลา่ ลอื ระบอื ไปในเมอื งต่าง ๆ ทราบถงึ เจา้ นครศรวี ไิ ชย จงึ ใชฑ้ ตู ไปทาบทามเพอ'ื ขอนางนนัN เป็น มเหสแี หง่ พระชนิ เสนราชโอรสผเู้ ป็นยพุ ราช แต่ทา้ วไตรตรงึ ษ์ไมม่ รี าชโอรสกป็ รารถนาจะใหเ้ ขย มาเป็น กษตั รยิ ค์ รองเมอื งสบื ไป จงึ ตอบวา่ ถา้ ทา้ วศรวี ไิ ชยยอมเป็นเมอื งขนNึ จงึ จะยกพระธดิ าให้ ทา้ วศรวี ไิ ชยกไ็ มย่ อ จงึ งดกนั ไป กาลต่อมาพระชนิ เสนมคี วามปรารถนาจะเหน็ ตวั พระธดิ าของทา้ วไตรตรงึ ษ์ จงึ ลาพระราชบดิ าไปยงั เมอื ง ไตรตรงึ ษ์ ครนัN วา่ จะเขา้ ไปตรง ๆ กเ็ หน็ วา่ ไมส่ ะดวก ดว้ ยพระบดิ าและทา้ วไตรตรงึ ษผ์ ดิ ใจกนั อยู่ จงึ ใชอ้ ุบาย แปลงตวั เป็นยาจกเอาฝ่นุ และเขมา่ ทาตวั ใหเ้ ปNือนเปรอะ เอารงคแ์ ตม้ ตวั ใหด้ ปู ระหน'ึงวา่ เป็นปมป่มุ ทวั' ไป ทงัN ตวั นุ่งหม่ ใหป้ อน ใชช้ อ'ื วา่ แสนปม แลว้ กเ็ ขา้ ไปในเมอื งไตรตรงึ ษโ์ ดยไปอาสารบั ใชผ้ เู้ ฝ้าสวนหลวงอยเู่ พอ'ื หาชอ่ งทางดตู วั นางอุษา อยมู่ าวนั หน'ึง นางอุษา ออกไปประพาสสวนหลวง สว่ นแสนปมไปเทย'ี วเดนิ เกบ็ ผลหมากรากไมแ้ ละผกั หญา้ อยู่ จงึ ไดเ้ หน็ ตวั นางกเ็ กดิ ความรกั จงึ เขา้ ไปหาและนําผกั ไปถวาย ฝ่ายนางอุษาสงั เกตดนู ายแสนปมเหน็ วา่ ไมใ่ ชไ่ พรจรงิ เพราะประการหน'ึง มไิ ดไ้ หวต้ น อกี ประการหน'ึงนนัN นายแสนปมตาจอ้ งดนู างไมห่ ลบเลย นาง จงึ ใหข้ า้ หลวงซกั ดู กไ็ ดค้ วามแต่เพยี งวา่ ชอ'ื นายแสนปมแต่ไมบ่ อกวา่ มาแต่ไหน หรอื เป็นลกู เตา้ เหลา่ ใคร นางอุษานึกในใจวา่ ตอ้ งเป็นคนมตี ระกลู แปลงตวั มาเป็นแน่แท้ ครนัN จะพดู จาอะไรต่อไปกไ็ มถ่ นดั จงึ สงั' นาย แสนปมวา่ ต่อไปใหห้ มนั' เกบ็ ผกั สง่ เขา้ ไปในวงั แลว้ นางกก็ ลบั เขา้ วงั ฝ่ายพระชนิ เสนไตรต่ รองจากทา่ ทางของ นางกร็ วู้ า่ นางมใี จตอบ จงึ ใชอ้ ุบายเอาเหลก็ แหลมจารเป็นหนงั สอื บนมะเขอื เป็นถอ้ ยคาํ เกยNี วเลยี บเคยี งเป็น นยั ๆ แลว้ นํามะเขอื กบั ผกั อน'ื ๆ สง่ ไปใหน้ าง ฝ่ายนางอุษาไดเ้ หน็ หนงั สอื นนัN แลว้ กเ็ ขยี นหนงั สอื ตอบใสห่ อ หมากฝากไปให้ นายแสนปม พระชนิ เสนไดร้ บั หนงั สอื ตอบกเ็ ขา้ ใจไดด้ วี า่ นางสมคั รรกั ใครใ่ นตนแน่แลว้ มคี วามบอกเป็นนยั จงึ เขา้ ไปหานางทใ'ี นวงั ต่อจากนนัN กน็ ดั พบปะไดเ้ สยี กนั โดยวธิ มี หี นงั สอื เขยี นบนมะเขอื ในการตดิ ต่อนดั แนะ จงึ เกดิ ปรากฏขนNึ วา่ นางอุษานนัN โปรดเสวยมะเขอื นกั ต่อมาพระชนิ เสนตอ้ งรบี กลบั ไปนครศรวี ชิ ยั อนั เน'ืองมาจากพระบดิ าป่วย จงึ มทิ นั พานางไปดว้ ย ต่อจากนนัN กม็ ขี อ้ ขอ้ งขดั บงั เกดิ ขนNึ จงึ เป็นอนั ยงั ไมม่ โี อกาสท'ี จะจดั การไปรบั นางอุษา จนนางประสตู โิ อรสโหรทาํ นายตามดวงชะตาวา่ พระโอรสของนางจะไดเ้ ป็นพระยาม หากษตั รยิ ท์ รงเดชานุภาพใหญ่ยง'ิ ทา้ วไตรตรงึ ษผ์ เู้ ป็นตา จงึ อยากจะใครท่ ราบวา่ ใครเป็นบดิ าของหลาน เพราะถามพระธดิ ากไ็ มใ่ หก้ ารอยา่ งไรทงัN สนNิ ถามพวกขา้ หลวงกไ็ มม่ ใี ครรเู้ รอ'ื งอะไร จงเป็นแต่โจษกนั วา่ ตงัN แต่ไดเ้ สวยมะเขอื ซง'ึ นายแสนปมถวายแลว้ กท็ รงครรภ์ ทา้ วไตรตรงึ ษท์ รงไตรต่ รองเหน็ วา่ ผชู้ ายถา้ ไมเ่ ป็น คนดที ไ'ี หนจะบงั อาจลอบรกั สมคั รสงั วาสกบั พระธดิ าไดถ้ า้ รตู้ วั และเหน็ วา่ เป็นผทู้ ส'ี มควรกนั กจ็ ะไดอ้ ภเิ ษกให้ เป็นคคู่ รองกนั จงึ คดิ หาอุบายทจ'ี ะไดร้ ตู้ วั ผวั แหง่ นางอุษา โดยใหป้ ่าวประกาศบรรดาทวยลกู เจา้ ขนุ มลู นาย และทวยราษฎรมาพรอ้ มกนั ใหถ้ อื ขนมนมเนยตดิ มอื มาแลว้ กท็ รงอธษิ ฐานวา่ ถา้ ผใู้ ดเป็นบดิ าพระกุมาร

๑๐ ขอใหพ้ ระกุมารรบั ของจากมอื ผนู้ นัN แลว้ ทา้ วไตรตรงึ ษจ์ ะไดย้ กพระธดิ าอภเิ ษกให้ ทค'ี ดิ อุบายเชน่ นNีกโ็ ดยเชอ'ื วา่ ธดิ านนัN อยา่ งไรกค็ งจะไมย่ อมใหล้ กู รบั ของจากมอื ผอู้ น'ื นอกจากผวั ของตน เพราะถา้ กุมารรบั ของคนอน'ื นางกต็ อ้ งตกไปเป็นเมยี ของคนอน'ื ทไ'ี หนจะปลงใจยอมไดค้ วามทราบถงึ พระชนิ เสนจงึ จดั ทพั ใหญ่ตงัN พระทยั จะตอ้ งรบั นางผเู้ ป็นชายามาใหจ้ งได้ จงึ ตอ้ งเตรยี มกาํ ลงั เพอ'ื รบไดท้ เ'ี ดยี ว พอใกลน้ ครไตรตรงึ ษก์ ส็ งั' ใหท้ พั หยดุ พกั และสงั' ใหอ้ ุบายแก่ขนุ พลไวแ้ ลว้ พระชนิ เสนจงึ แปลงเป็นนายแสนปมถอื ขา้ วเยน็ กอ้ นหน'ึงไปยงั พระ ลาน ครนัN ถงึ เวลากาํ หนดทา้ วไตรตรงึ ษจ์ งึ กระทาํ การตามอุบายทอ'ี อกไว้ พระกุมารกไ็ มร่ บั ของใครสกั คน เดยี ว จนกระทงั' นายแสนปมชกู อ้ นขา้ วเยน็ ใหจ้ งึ ไดร้ บั (พระบาทสมเดจ็ พระมงกุฎเกลา้ เจา้ อยหู่ วั ทรงอธบิ าย วา่ ไมเ่ ป็นการอศั จรรย์ เพราะนางนมคงจะไดร้ บั คาํ สงั' มาชดั เจนแลว้ วา่ ใหร้ บั แต่ของจากมอื นายแสนปมคน เดยี วเทา่ นนัN )ทา้ วไตรตรงึ ษ์เหน็ เชน่ นนัN รสู้ กึ อบั อายเพราะคดิ วา่ พระธดิ าเลน่ ชกู้ บั คนเลวต'าํ ชาติ จงึ ขบั พระธดิ าออกจากพระนคร ทงัN ดา่ วา่ นายแสนปมต่าง ๆ นานา นายแสนปมจงึ กลา่ ววา่ ถงึ ขบั ไลก่ ไ็ มว่ ติ ก เมอื ง จะสรา้ งอยเู่ องไดส้ กั เมอื งไตรตรงึ ษก์ ไ็ ด้ ทงัN ไมม่ คี วามเกรงกลวั ใคร เพราะถา้ ตนตอี นิ ทเภรขี นNึ รพNี ลกจ็ ะมมี า เหมอื นนNํามหาสมทุ ร ทา้ วไตรตรงึ ษ์สาํ คญั วา่ นายแสนปมพดู อวดดจี งึ ทา้ ใหต้ กี ลอง แสนปมกต็ กี ลองขนNึ สาม ลา กองทพั ทไ'ี ดเ้ ตรยี มอุบายกนั ไวน้ อกเมอื ง กโ็ หร่ อ้ งขนNึ ทา้ วไตรตรงึ ษต์ กใจและรวู้ า่ เป็นทพั ของพระชนิ เสน ซง'ึ ปลอมตวั มา มริ ทู้ จ'ี ะทาํ ประการใด ครนัN จะวงิ วอนงอนงอ้ พระชนิ เสนใหอ้ ยู่ เขากค็ งไมอ่ ยเู่ พราะดถู กู พอ่ ของ เขาไว้ พระชนิ เสนจงึ ไดร้ บั นางอุษาและพระราชโอรสกลบั ไปนครศรวี ชิ ยั (ซง'ึ พระบาทสมเดจ็ พระมงกุฎเกลา้ ไดท้ รงพระราชนิพนธเ์ ป็นกลอนบทละครจบั ตงัN แต่พระชนิ เสนทลู ลาพระบดิ าไปดตู วั นางอุษาในเมอื ง ไตรตรงึ ษ์ จงึ ไดน้ างกลบั มาศรวี ไิ ชยแลว้ กจ็ บ) ประวตั ิความเป็นมาของท้าวแสนปม เป็นพระชนิ เสนราชโอรสผเู้ ป็นยพุ ราชของเจา้ นครศรวี ไิ ชย บทบาททส่ี ำคัญในเร่อื งทา: วแสนปม - ไดร้ บั นางอุษาและพระราชโอรสกลบั ไปนครศรวี ชิ ยั - ลกั ลอบคบหากบั นางอุษา - กลบั ไปชว่ ยเหลอื พระบดิ า ลกั ษณะภายนอก มรี ปู รา่ งน่าเกลยี ดมปี ่มุ ปมขนNึ เตม็ ตวั โดยใชอ้ ุบายแปลงตวั เป็นยาจกเอาฝ่นุ และเขมา่ ทาตวั ใหเ้ ปNือน เปรอะ เอารงคแ์ ตม้ ตวั ใหด้ ปู ระหน'ึงวา่ เป็นปมป่มุ ทวั' ไปทงัN ตวั นุ่งหม่ ใหป้ อน ลกั ษณะอปุ นิสยั เจา้ เลห่ ์ มคี วามกตญั wตู ่อบดิ า ฉลาด รกั เดยี วใจเดยี ว

๑๑ พระสุธน จากเรอ'ื ง : พระสธุ นคาํ ฉนั ท์ ประวตั ิผแู้ ต่ง พระยาอศิ รานุภาพ (อน้ ) พ.ศ. PRRR รตั นโกสนิ ทร์ , รชั กาลท'ี t เร่ืองย(อพระสธุ นคำฉันท3 มรี าชอาณาจกั รทอ'ี ุดมสมบรู ณ์แหง่ หน'ึงชอ'ื วา่ \"ปัญจาลนคร\" ปกครองโดยกษตั รยิ ผ์ ทู้ รงอยใู่ น ทศพธิ ราชธรรมทรงพระนามวา่ \"อาทติ ยวงศ\"์ พระองคม์ พี ระมเหสที รงพระนามวา่ \"จนั ทาเทว\"ี ซง'ึ ต่อมาได้ ประสตู พิ ระโอรสพระนามวา่ \"พระสธุ น\" เมอ'ื พระกุมารเจรญิ วยั ขนNึ กม็ คี วามเฉลยี วฉลาดและพระรปู โฉม งดงามยากทจ'ี ะหาราชกุมารในแวน่ แควน้ อน'ื เทยี บเคยี งได้ ครงัN นนัN มพี ญานาคราชตนหน'ึงมนี ามวา่ \"ทา้ วชมพู จติ \" มฤี ทธอิ1 าํ นาจมาก สามารถนําความเจรญิ รงุ่ เรอื งมาสอู่ าณาจกั รใดกไ็ ด้ พญานาคราชเหน็ พระเจา้ อาทติ ย์ วงศเ์ ป็นพระราชาทต'ี งัN อยใู่ นทศพธิ ราชธรรม จงึ บนั ดาลใหเ้ มอื งปัญจาลนครอุดมสมบรณ์มฝี นตกตอ้ งตาม ฤดกู าล หากแต่เมอื งทม'ี อี าณาเขตตดิ ต่อกบั ปัญจาลนครคอื เมอื ง “นครมหาปัญจาละ” ซง'ึ ปกครองโดย พระราชาทไ'ี มต่ งัN อยใู่ นทศพธิ ราชธรรมพระนามวา่ \"พระเจา้ นนั ทราช\" และจากการทท'ี รงปกครองดว้ ยการกด ขข'ี ม่ เหงอาณาประชาราษฏรน์ Nีเองจงึ ทาํ ใหอ้ าณาจกั รของพระองค์ ประสบกบั ความแหง้ แลง้ ขา้ วยากหมาก แพง เพอ'ื หนีจากความยากเยน็ แสนเขญ็ นNีบรรดาประชาราษฏรจ์ งึ พากนั อพยพไปอาศยั อยใู่ นเมอื งปัญจา ลนคร พระเจา้ นนั ทราชมจี ติ รษิ ยาพระเจา้ อาทติ ยวงศ์ และในขณะเดยี วกนั กแ็ คน้ เคอื งทา้ วชมพจู ติ ผซู้ ง'ึ ถกู กลา่ วหาวา่ มใี จลาํ เอยี ง ในขณะบนั ดาลใหฝ้ นฟ้าตกบนพนNื โลก เพอ'ื ลา้ งแคน้ ทา้ วชมพจู ติ พระเจา้ นนั ทราช จงึ

๑๒ ทรงปรกึ ษากบั ปโุ รหติ ผซู้ ง'ึ รบั อาสาไปหาผทู้ ส'ี ามารถฆา่ พญานาคได้ และแลว้ กไ็ ดพ้ ราหมณ์เฒา่ ผซู้ ง'ึ มมี นต์ วเิ ศษสงู กวา่ พญานาคราช หลงั จากไดร้ บั ทราบพระประสงคข์ องพระราชาแลว้ พราหมณ์กม็ งุ่ หน้าไปยงั สระ ใหญ่ ซง'ึ เป็นทอ'ี ยขู่ องพญานาคราชแลว้ เป่ามนตล์ งในสระใหญ่ ยงั ผลใหน้ Nําปัน' ป่วน และเกดิ เป็นคลน'ื ลกู ใหญ่ สนั' สะเทอื นไปทวั' ทงัN สระ ในขณะประกอบพธิ อี ยนู่ นัN พราหมณ์ตอ้ งเขา้ ไปในป่า เพอ'ื หารากไมม้ าทาํ เป็นเชอื ก ไวจ้ บั พญานาคราช ดว้ ยอาํ นาจแหง่ มนตว์ เิ ศษของพราหมณ์ ทา้ วชมพจู ติ เกดิ ความรมุ่ รอ้ นเหมอื นถกู ไฟเผา จงึ ตอ้ งขนNึ จากสระมา แลว้ แปลงกายเป็นพราหมณ์หนุ่ม เพราะรตู้ วั วา่ อนั ตรายไดเ้ ขา้ มาใกลต้ นแลว้ แมต้ วั เอง จะมฤี ทธเิ1ดชแต่กห็ าตา้ นทานพราหมณ์เฒา่ ไดไ้ ม่ ดงั นนัN จงึ คดิ หาทางทาํ ลายพธิ ขี องพราหมณ์ผมู้ จี ติ คดิ กาํ จดั ตน ในขณะเดนิ ไปมาอยใู่ นป่า ทา้ วชมพจู ติ ในรา่ งของพราหมณ์หนุ่ม กพ็ บกบั พรานป่าผหู้ น'ึง ชอ'ื พรานบุญ กาํ ลงั ออกป่าลา่ สตั วอ์ ยพู่ อดี จงึ เขา้ ไปทกั ทายและถามถงึ บา้ นเมอื งของพรานผนู้ นัN พรานป่าบอกวา่ เขาเป็น ชาวเมอื งปัญจาลนคร ซง'ึ มคี วามอุดมสมบรู ณ์มากเพราะไดร้ บั ความอนุเคราะหจ์ ากพญานาคราช หากมใี คร คดิ จะทาํ อนั ตรายแก่พญานาคราช พรานป่าสาบานวา่ เขาจะฆา่ บุคคลผนู้ นัN เสยี โดยไมร่ รี อ ทา้ วชมพจู ติ ดใี จ มากทไ'ี ดย้ นิ เชน่ นนัN จงึ แสดงตนเป็นพญานาคราชตนนนัN และเลา่ เรอ'ื งภยั อนั ใหญ่หลวงใหพ้ รานฟัง เพอ'ื ทาํ ลายพธิ ขี องพราหมณ์เฒา่ เสยี พรานบุญจงึ ยงิ พราหมณ์เฒา่ ตายดว้ ยลกู ธนู พญานาคราชดใี จมากและ ขอบคณุ พรานบุญทไ'ี ดช้ ว่ ยเหลอื เขาไว้ แลว้ กช็ วนพรานบุญไปเทย'ี วชมนครใตพ้ ภิ พของเขา พญานาคราช สญั ญาวา่ จะชว่ ยเหลอื เมอ'ื ใดกต็ ามทพ'ี รานบุญ รอ้ งขอแลว้ กม็ อบสง'ิ มคี า่ ใหพ้ รานบุญไปมากมาย พรานบุญจงึ อาํ ลาพญานาคราชและใชช้ วี ติ อยอู่ ยา่ งสบายแต่กย็ งั ชอบลา่ สตั วอ์ ยเู่ หมอื นเดมิ วนั หน'ึงในขณะทเ'ี ดนิ ทางเขา้ ไปป่าลกึ ไดพ้ บกบั พระฤาษตี นหน'ึงชอ'ื “กสั สปะ” ผซู้ ง'ึ เลา่ เรอ'ื งกนิ รใี หเ้ ขาฟัง โดยปกตหิ มกู่ นิ รจี ากเขาไกร ลาศ จะบนิ มาลงเลน่ นNําในสระโบกขรณที กุ ๆ ๗ วนั เมอ'ื พรานบุญเหน็ ความงามของกนิ รี กค็ ดิ จะจบั นางกนิ รี สกั นางหน'ึงไปถวายพระสธุ น เพอ'ื เป็นของขวญั จากป่า แต่พระฤาษกี บ็ อกเขาวา่ ไมม่ หี นทางจะจบั นางได้ นอกจากจะไดบ้ ว่ งบาศกข์ องพญานาคราชทา้ วชมพจู ติ เทา่ นนัN เพราะนางกนิ รสี ามารถบนิ ไดเ้ รว็ พรานบุญจงึ เดนิ ทางไปพบทา้ วชมพจู ติ เพอ'ื ขอยมื บว่ งบาศก์ ความจรงิ แลว้ พญานาคราช ไมต่ อ้ งการใหพ้ รานบุญขอยมื บว่ งบาศกเ์ พราะจะเป็นบาปแก่ตน แต่เพราะพรานบุญเคยชว่ ยชวี ติ ตนไวใ้ หพ้ น้ ภยั จากพราหมณ์เฒา่ และได้ ทราบจากการใชม้ นตว์ เิ ศษของตน ตรวจสอบดกู พ็ บวา่ นางกนิ รที ช'ี อ'ื วา่ มโนหร์ า และพระสธุ นเป็นเนNือคกู่ นั พญานาคราชจงึ ยอมมอบใหไ้ ป หลงั จากไดบ้ ว่ งบาศกจ์ ากทา้ วชมพจู ติ มาแลว้ พรานบุญกส็ ามารถจบั มโนราหซ์ ง'ึ เป็นธดิ าองคห์ น'ึงในบรรดาธดิ าทงัN ๗ คน ของทา้ วปทมุ ราชได้ (ทา้ วปทมุ ราชเป็นพระราชา ปกครองเขาไกรลาศ) นางมโนหราหซ์ ง'ึ เป็นน้องสดุ ทอ้ งไมส่ ามารถหนีบว่ งบาศก์ ทพ'ี รานบุญเหวย'ี งมาคลอ้ ง ได้ พรานบุญนํานางไปยงั ปัญจาลนครและถวายพระสธุ น ทนั ทที ท'ี งัN คพู่ บกนั กม็ จี ติ รกั ใครด่ ว้ ยเคยเป็นคบู่ ุญ บารมี (บุพเพสนั นิวาส) กนั มาแต่ปางก่อน ทงัN พระราชาและพระราชนิ ีเองกม็ คี วามรกั เอน็ ดนู างมโนราห์ เพราะนางมพี ระสริ โิ ฉมงดงาม และมกี ารอบรมอยา่ งขตั ตยิ ะนารี จงึ จดั พธิ อี ภเิ ษกสมรสอยา่ งเอกิ เกรกิ ใหท้ งัN สองพระองค์ สว่ นพรานบุญเองกไ็ ดร้ บั รางวลั อยา่ งงามเชน่ กนั ฝ่ายปโุ รหติ โกรธนางมโนหร์ า เพราะเขาเอง ตอ้ งการใหบ้ ุตรสาวของตนอภเิ ษกสมรสกบั พระสธุ น แต่วา่ ตอนนNีมโนราหไ์ ดท้ าํ ใหค้ วามฝันของเขาสลายเสยี แลว้ จงึ คอยโอกาสทจ'ี ะไดแ้ กแ้ คน้ นาง และแลว้ กแ็ อบไปคบคดิ วางแผนกบั เจา้ เมอื งปัจจนั ตนคร ใหย้ กทพั มาตเี มอื งของตน และเพอ'ื ขบั ไลผ่ รู้ กุ ราน ปโุ รหติ จงึ ทลู เสนอใหพ้ ระสธุ น ยกกองทพั ออกปกป้องพระนคร ดว้ ย

๑๓ วธิ นี Nีเขากจ็ ะไดม้ โี อกาสดกี าํ จดั มโนราหอ์ อกไปเสยี ใหพ้ น้ ทาง คนื วนั หน'ึงพระเจา้ อาทติ ยวงศท์ รงสบุ นิ วา่ มี ยกั ษต์ นหน'ึง เขา้ มาในพระราชวงั และพยายามจะควกั เอาดวงพระทยั ของพระองค์ พระองคก์ ท็ รงสะดงุ้ ต'นื จากบรรทม ปโุ รหติ เจา้ เลห่ จ์ งึ ไดโ้ อกาสงามทจ'ี ะกาํ จดั มโนราหอ์ อกไปเสยี ใหพ้ น้ ทางของบุตรสาวตนเอง เขา จงึ ทาํ นายวา่ ขา้ ศกึ จะเขา้ มาในพระราชวงั และประหารพระองคเ์ สยี ประชาชนจะพากนั เดอื ดรอ้ นทกุ หยอ่ ม หญา้ และเมอื งหลวงกจ็ ะถกู เผาผลาญจนหมดสนNิ พระเจา้ อาทติ ยวงศท์ รงสดบั ดงั นนัN กต็ กพระทยั จงึ ทรงรบั สงั' ใหห้ าทางแกไ้ ขโดยดว่ น ปโุ รหติ จงึ กราบทลู วา่ \"ใตฝ้ ่าละอองธลุ พี ระบาทดวงชะตาบา้ นเมอื งไมด่ จี ะตอ้ งใช้ สตั วส์ องเทา้ และสเ'ี ทา้ มาทาํ พธิ สี งั เวยบชู ายญั เพอ'ื สะเดาะเคราะห์ บา้ นเมอื งจงึ จะอยรู่ อดปลอดภยั พระเจา้ ขา้ \" ในขณะเดยี วกนั นนัN เอง คนสนิทของปโุ รหติ กเ็ ขา้ มากราบทลู ลวงพระราชาวา่ ทพั หลวงทพ'ี ระสธุ นยกไป ถกู ขา้ ศกึ ตพี า่ ยแพแ้ ลว้ เพอ'ื เป็นการปัดเป่าลางรา้ ยปโุ รหติ จงึ กราบทลู วา่ ถา้ จะใหพ้ ธิ มี คี วามศกั ดสิ1 ทิ ธมิ1 าก ยงิ' ขนNึ จาํ เป็นตอ้ งใชส้ ตั วก์ ง'ึ มนุษยก์ ง'ึ นก เชน่ นางมโนราห์ กจ็ ะเป็นการบชู ายญั ทด'ี เี ยย'ี ม พระราชาและพระ ราชนิ ีพยายามชกั ชวนใหป้ โุ รหติ เปลย'ี นไปใชส้ ตั วอ์ น'ื แทนทจ'ี ะใชม้ โนราห์ แต่เขากย็ งั ยนื กรานเชน่ เดมิ ทงัN สองพระองคร์ สู้ กึ สงสารมโนราหเ์ ป็นอยา่ งยงิ' และทรงคาดเดาไมถ่ กู วา่ พระโอรสจะรสู้ กึ เชน่ ไร เมอ'ื กลบั จาก ทพั แลว้ ไมพ่ บภรรยาสดุ ทร'ี กั ของตน ในพธิ พี ระราชาทรงใหก้ อ่ ไฟตามทป'ี โุ รหติ เสนอ แลว้ ใหท้ หารไปทลู เชญิ นางมโนราหม์ าเขา้ พธิ บี ชู ายญั นางมโนราหผ์ นู้ ่าสงสารไดแ้ ต่ร'าํ ไหค้ ร'าํ ครวญถงึ พระบดิ าพระมารดาของนาง และพระสธุ นสามขี องนาง บรรยากาศเตม็ ไปดว้ ยความโศกเศรา้ ในขณะนนัN เองนางมโนราหไ์ ดส้ ตแิ ละเกดิ ความคดิ ทจ'ี ะหนี จากการถกู กระทาํ อยา่ งไมย่ ตุ ธิ รรมนNี ดงั นนัN นางจงึ ทลู ขอพระราชาขอใหไ้ ดร้ าํ ถวายเป็นครงัN สดุ ทา้ ย เพราะนางเป็นกนิ รผี ซู้ ง'ึ รกั การรา่ ยราํ หลงั จากทพ'ี ระราชาทรงอนุญาตแลว้ นางจงึ ขอปีกและหางมา สวมใสแ่ ลว้ นางกอ็ อกรา่ ยราํ ดว้ ยทว่ งทา่ อนั งดงามทา่ มกลาง ฝงู ชนอนั เนืองแน่น ในขณะทท'ี กุ คนกาํ ลงั เพลดิ เพลนิ อยกู่ บั การเฝ้าดกู ารรา่ ยราํ อนั งดงามอยนู่ นัN เอง นางมโนหร์ ากไ็ ดโ้ อกาสหนีโดยถลาบนิ ขนNึ สู่ ทอ้ งฟ้าและบา่ ยหน้าไปยงั ภเู ขาไกรลาศ ทา่ มกลางความตกตะลงึ ของฝงู ชนนนัN เอง หลงั จากชนะศกึ แลว้ พระสุ ธนกย็ กทพั กลบั พระนคร อนิจจา! แต่กต็ อ้ งมาพบวา่ ภรรยาสดุ ทร'ี กั ของพระองค์ ไมไ่ ดอ้ ยใู่ นพระนครอกี ต่อไป แลว้ พระองคม์ คี วามเศรา้ โศก และทกุ ขท์ รมานมากยง'ิ นกั และหลงั จากพระองคส์ บื ทราบความจรงิ แลว้ กส็ งั' ใหป้ ระหารชวี ติ ปโุ รหติ ชวั' นนัN เสยี ในขอ้ หาทรยศ แลว้ กท็ ลู ลาพระบดิ าและพระมารดาออกตามหานางมโนราห์ แมว้ า่ ทงัN สองพระองคจ์ ะพยายามทดั ทานประการใดกไ็ มเ่ ป็นผล พระสธุ นยนื กรานทจ'ี ะเสดจ็ ไป เพราะตนไม่ อาจจะมชี วี ติ อย'โู่ ดยปราศจากนางมโนราหไ์ ด้ พระสธุ นใหพ้ รานบุญนําทางไปจนถงึ สระโบกขรณี และไดเ้ ขา้ ไปนมสั การพระฤาษกี สั ปะ พระฤาษที ลู ใหพ้ ระองคท์ ราบวา่ นางมโนราหไ์ ดแ้ วะมาหาตนก่อนและไดส้ งั' ไวว้ า่ หากพระองคเ์ ดนิ ทางออกตามหานางกใ็ หล้ ม้ เลกิ เสยี เพราะวา่ หนทางลาํ บากมากและอนั ตรายมาก แต่พระสุ ธนกย็ นื กรานทจ'ี ะตามเมยี รกั ไป แลว้ พระฤาษกี ม็ อบผา้ กมั พลกบั แหวนทม'ี โนราหฝ์ ากคนื ใหพ้ ระสธุ นไป ตามทน'ี างมโนราหข์ อรอ้ งไว้ เมอ'ื ไดเ้ หน็ ของสองสง'ิ นนัN พระสธุ นกโ็ ศกเศรา้ เสยี พระทยั ถงึ กบั ร'าํ ไหอ้ อกมา พระฤาษรี สู้ กึ สงสารพระสธุ นและกบ็ อกพระองคว์ า่ นNีเป็นผลบุญกรรมแหง่ อดตี ชาติ (พระรถเสนกบั พระนางเม ร)ี จงึ ทาํ ใหท้ งัN คตู่ อ้ งพลดั พรากจากกนั แลว้ กม็ อบผลยาวเิ ศษใหพ้ รอ้ มกบั ชทNี างใหก้ บั พระสธุ นไปตามหา มโนราห์ พระสธุ นออกเดนิ ทางเพยี งลาํ พงั โดยไมต่ อ้ งการความชว่ ยเหลอื ของพรานบุญ ผา่ นป่าใหญ่ทบึ ซง'ึ มนุษยไ์ มส่ ามารถจะผา่ นไปได้ ซง'ึ มผี ลไมม้ ากมาย ซง'ึ ลว้ นแลว้ แต่มพี ษิ ดว้ ยความชว่ ยเหลอื ของลกู ลงิ พระสุ

๑๔ ธนกจ็ ะเสวยผลไมท้ ล'ี กู ลงิ กนิ ไดเ้ ทา่ นนัN จงึ ปลอดภยั เมอ'ื มาถงึ ป่าหวายซง'ึ ไมส่ ามารถจะผา่ นไปไดเ้ พราะลว้ น แต่มหี นามพษิ พระสธุ นจงึ ใชผ้ า้ กมั พลหม่ แลว้ นอนนิ'งๆ ขณะนนัN นกหสั ดลี งิ คเ์ ขา้ ใจวา่ พระสธุ นเป็นอาหาร จงึ คาบพระองคไ์ ปไวใ้ นรงั บนยอดไมก้ อ่ นทจ'ี ะบา่ ยหน้าไปหาอาหารเพมิ' อกี พระสธุ นไดโ้ อกาสหนี แต่กห็ วนั' พระทยั วา่ จะมอี ะไรรออยเู่ บอNื งหน้าอกี หลงั จากเดนิ ทางมาพกั หน'ึง กไ็ มส่ ามารถจะไปต่อไดอ้ กี เพราะมภี เู ขา ยนตส์ องลกู เคลอ'ื นเขา้ กระทบกนั อยตู่ ลอดเวลา โดยไมเ่ ปิดชอ่ งวา่ งใหพ้ ระองคข์ า้ มไปอกี ทางหน'ึงได้ แต่ หลงั จากรา่ ยมนตท์ พ'ี ระฤาษใี หพ้ ระองคม์ า แลว้ กส็ ามารถขา้ มไปไดโ้ ดยงา่ ย จากนนัN พระองคก์ เ็ ดนิ ทางมาถงึ อกี ป่าหน'ึงซง'ึ เตม็ ไปดว้ ยพชื และสตั วม์ พี ษิ พระองคจ์ งึ ใชย้ าผงวเิ ศษชโลมกาย เมอ'ื ผา่ นป่าพษิ แลว้ กม็ าพบท'ี อยขู่ องนกยกั ษ์ พระองคจ์ งึ ไดแ้ อบอยใู่ นโพรงไมใ้ หญ่ตน้ หน'งึ และรอเวลาค'าํ คนื นนัN นกผวั เมยี คหู่ น'ึงคยุ กนั ถงึ เรอ'ื งการไดร้ บั เชญิ ใหไ้ ปรว่ มพธิ ลี า้ งกลน'ิ สาบมนุษยใ์ หก้ บั นางมโนราห์ ซง'ึ จะมขี นNึ ในวนั รงุ่ ขนNึ โดยพธิ นี Nีจดั ให้ มขี นNึ หลงั จากมโนราหก์ ลบั มาถงึ บา้ นเมอื งครบ ๗ ปี ๗ เดอื น ๗ วนั หลงั จากไดย้ นิ นกทงัN คสู่ นทนากนั พระสุ ธนกไ็ ดป้ ีนขนNึ ไปในรงั นกและซ่อนตวั อยใู่ นขนนกตวั หน'ึง โดยรอเวลาใหน้ กไปยงั ภเู ขาไกรลาศ ครนัN นกมาถงึ สวนอุทยานกเ็ กาะบนตน้ ไม้ พระสธุ นจงึ เรน้ กายออกจากขนนกแลว้ ซ่อนตวั อยใู่ นพมุ่ ไม้ พระองคเ์ หน็ เหลา่ นางกนิ รกี าํ ลงั นํานNําจากสระอโนดาต เพอ'ื ไปสรงสนานใหก้ บั นางมโนราห์ จงึ แอบเอาแหวนใสล่ งในหมอ้ นNํา ในขณะสรงนNํานางมโนราหไ์ ดเ้ หน็ แหวนกจ็ าํ ได้ นางกร็ ทู้ นั ทวี า่ พระสธุ นสามขี องนาง ไดต้ ดิ ตามมาถงึ เขาไกร ลาศนNีแลว้ นางมคี วามยนิ ดยี งิ' นกั จงึ ไดอ้ อกตามหาพระองค์ ในทส'ี ดุ ทงัN คกู่ ไ็ ดพ้ บกนั มโนราหไ์ ดพ้ าพระสธุ น เขา้ มายงั ปราสาทของนาง ทา้ วปทมุ ราชและพระมเหสที รงทราบขา่ วและทรงเหน็ ใจ ทพ'ี ระสธุ นทม'ี คี วามรกั นางมโนราหอ์ ยา่ งมาก มฉิ ะนนัN กค็ งจะไมด่ นัN ดน้ เดนิ ทางมาไกลทา่ มกลางอนั ตรายนานบั ประการ พระองคค์ ดิ วา่ เจา้ ชายหนุ่มผนู้ Nีจะตอ้ งมคี วามเป็นอจั ฉรยิ ะและมคี วามสามารถ เป็นพเิ ศษแน่ๆ แต่ถงึ กระนนัN พระองคก์ ็ ตอ้ งทดสอบความรกั ทพ'ี ระสธุ นทม'ี ตี ่อธดิ าของพระองคก์ อ่ น ครนัN ถงึ วนั ทดสอบ ทา้ วปทมุ ราชรบั สงั' ใหน้ าง กนิ รพี น'ี ้องทงัN ๗ ซง'ึ มรี ปู รา่ งสริ โิ ฉมงดงามและคลา้ ยคลงึ กนั มากออกรา่ ยราํ ใหพ้ ระสธุ นหาตวั นางมโนราห์ พระสธุ นเองรสู้ กึ หนกั ใจมาก เพราะทงัN หมดดคู ลา้ ยคลงึ กนั มาก เพอ'ื ใหค้ วามรกั ของพระองคส์ มหวงั พระ อนิ ทรจ์ งึ ลงมาชว่ ยโดยการกระซบิ บอกวา่ ถา้ นางใดมแี มลงวนั ทองบนิ มาจบั ทใ'ี บหน้า นางนนัN คอื พระชายา ของพระองค์ พระสธุ นยนิ ดยี ง'ิ นกั และมองเหน็ แมลงวนั สที องเกาะอยบู่ นหน้าของมโนราห์ จงึ รบี ดงึ พระกร ของนางมาทนั ที พระราชาและทกุ ๆ คนต่างกม็ คี วามยนิ ดยี ง'ิ นกั ทไ'ี ดเ้ หน็ ทงัN คสู่ วมกอดกนั พธิ อี ภเิ ษกสมรส อยา่ งยงิ' ใหญ่จงึ จดั ใหท้ งัN สองพระองคอ์ กี ครงัN หน'ึง อยา่ งไรกต็ ามทม'ี าบางแหง่ กก็ ลา่ ววา่ พระสธุ นจาํ นาง มโนราหไ์ ด้ กเ็ พราะพระองคเ์ หน็ แหวนในนNิวมอื ของนาง และไมไ่ ดก้ ลา่ วถงึ พระอนิ ทรม์ าชว่ ยแต่อยา่ งใดเลย แต่จะอยา่ งไรกต็ ามทงัN สองพระองคก์ ไ็ ดอ้ ยรู่ ว่ มกนั อกี ครงัN หน'ึงหลงั จากทต'ี อ้ งพลดั พรากจากกนั ไปนาน หลงั จากพธิ อี ภเิ ษกสมรสแลว้ พระสธุ นกท็ ลู ขอพระราชานุญาตจากทา้ วปทมุ ราช ใหพ้ ระองคแ์ ละนางมโนราห์ กลบั ไปเยย'ี มบา้ นเมอื งและบดิ ามารดาของพระองคบ์ า้ ง ทา้ วปทมุ ราชทรงอนุญาตและรว่ มเสดจ็ ไปยงั เมอื งปัญจาลนครดว้ ย ทา้ วปทมุ ราชไดพ้ บกบั พระบดิ าของพระสธุ น โดยกษตั รยิ ท์ งัN สองทรงแลกเปลย'ี น ของขวญั และรว่ มเป็นพระสหายกนั ตงัN แต่บดั นนัN หลงั จากประทบั อยใู่ นพระราชวงั ๗ วนั แลว้ ทา้ วปทมุ ราชได้ ลาธดิ าของพระองคแ์ ละทกุ ๆ คน แลว้ กเ็ ดนิ ทางกลบั พระนครของพระองค์ ภายหลงั พระสธุ นไดข้ นNึ

๑๕ ครองราชยส์ มบตั แิ ทนพระบดิ า โดยพระองคไ์ ดป้ กครองบา้ นเมอื งดว้ ยทศพธิ ราชธรรมและใชช้ วี ติ รว่ มกบั นาง มโนราหอ์ ยา่ งมคี วามสขุ จนกระทงั' วาระสดุ ทา้ ยแหง่ พระชนมช์ พี ของพระองค์ ประวตั ิความเป็นมาของพระสธุ น พระรถเสน จากวรรณคดพี นNื บา้ นชอ'ื ดงั อยา่ งนางสบิ สอง อยา่ งทท'ี ราบกนั ดนี ะคะ วา่ หลงั จากทน'ี างยกั ษ์ แมข่ องนางเมรไี ดใ้ หพ้ ระรถเสนเดนิ ทางไปหานางเมรเี พอ'ื เอายารกั ษาโรคใหน้ าง พรอ้ มทงัN ใหจ้ ดหมายทข'ี า้ ง ในเขยี นวา่ ถา้ พบใหฆ้ า่ เสยี ฝากไปแต่พระฤๅษที ท'ี ราบวา่ พระรถกาํ ลงั มภี ยั ไดเ้ ปรยี บสารเป็น ถา้ พบให้ แต่งงานทนั ที แทน นนั' กค็ อื จดุ เรมิ' ตน้ ทท'ี าํ ใหพ้ ระรถเสนกบั นางเมรไี ดแ้ ต่งงานและใชช้ วี ติ คอู่ ยดู่ ว้ ยกนั ตลอดเวลาทใ'ี ชช้ วี ติ คดู่ ว้ ยกนั ทงัN สองกร็ กั กนั มาก แต่ดว้ ยความทพ'ี ระรถตอ้ งหาหอ่ ดวงตาและยารกั ษาตา ใหก้ บั แมแ่ ละป้าของตน ทาํ ใหจ้ าํ ตอ้ งมอมเหลา้ นางเมรี และแอบหนีออกมา และถงึ แมน้ างเมรจี ะรบี ตดิ ตาม มาแลว้ แต่กต็ อ้ งผา่ ยต่ออุปสรรคสดุ ทา้ ยคอื แมน่ Nําไฟกรด และนนั' กค็ อื จดุ จบชวี ติ ของนาง เพราะนางไม่ สามารถขา้ มไปได้ จงึ ไดข้ าดใจตายลงไป พระรถทเ'ี สยี ใจต่อการตายของนางอยา่ งมาก แต่กจ็ าํ เป็นตอ้ ง เดนิ ทางต่อไป และก่อนทน'ี างเมรจี ะสนNิ ใจตาย นางไดอ้ ธษิ ฐานไว้ วา่ ชาตนิ Nีนางตอ้ งเป็นคนตามพระรถ ชาติ หน้าขอใหพ้ ระรถตอ้ งตามนางบา้ ง และนNีกเ็ ป็นจดุ เรม'ิ ตน้ ของ พระสธุ น-มโนราห์ บทบาททส่ี ำคัญในเรอ่ื งพระสธุ นคำฉนั ท9 - พระสธุ นยกกองทพั ออกปกป้องพระนคร - พระสธุ นเจอกบั นางมโนราหก์ ม็ จี ติ รกั ใครด่ ว้ ยเคยเป็นคบู่ ุญบารมี (บุพเพสนั นิวาส) กนั มาแต่ปางกอ่ น - พระสธุ นสามี ไดต้ ดิ ตามนางมโนราหม์ าถงึ เขาไกรลาศ - ไดเ้ ขา้ ไปนมสั การพระฤาษกี สั ปะเพอ'ื ฟังอดตี ชาติ ลกั ษณะภายนอก พระรปู โฉมงดงามยากทจ'ี ะหาราชกุมารในแวน่ แควน้ อน'ื เทยี บเคยี งได้ ลกั ษณะอปุ นิสยั มคี วามกตญั wู ทมุ เทในความรกั รกั เดยี วใจเดยี ว เขม้ แขง็ ฉลาดหลกั แหลม

๑๖ เอกสารอ้างอิง พอ'ี อน. C พระเอกในวรรณคดีไทยทีHใจรกั เดียว [ออนไลน์]. 2559. แหลง่ ทม'ี า : https://www.dek-d.com/writer/41290/ [18/02/64]. พระสธุ น-มโนราห์ [ออนไลน์]. 2560. แหลง่ ทม'ี า : http://kesinee1234.blogspot.com/2017/09/blog-post_17.html [18/02/64]. ดาวรตั น์ ชทู รพั ย.์ พระสธุ นคาํ ฉันท์ [ออนไลน์]. แหลง่ ทม'ี า : https://www.sac.or.th/databases/thailitdir/detail.php?meta_id=168 [18/02/64]. นางสาววนิดา พรหมชา. เรอืH ง ท้าวแสนปม [ออนไลน์]. แหลง่ ทม'ี า : https://sites.google.com/site/thai0049/home/reuxng-yx-thaw-saen-pm [18/02/64]. suwichada.ann. เรHือง สงั ขท์ อง [ออนไลน์]. แหลง่ ทม'ี า : https://sites.google.com/site/suwichadaann/bth-thi-9-radab-phasa/4-1 [18/02/64]. รามเกยี รตวิ1 รรณคดไี ทย. เรHอื งย่อรามเกียรตPิ [ออนไลน์]. แหลง่ ทม'ี า : https://sites.google.com/site/krutop109/reuxng-yx-ramkeiyrti [18/02/64].