บทที่ 2 แบบงานในระบบไฟฟ้าแสงสว่าง

วิชา เขียนแบบไฟฟา้ บทท่ี 2 1 รหัสวชิ า 2104 - 2101 บทที่ 2 แบบงานในระบบไฟฟ้าแสงสวา่ ง วัตถปุ ระสงค์ 1. รูจ้ ักวงจรเต้ารับ และวงจรแสงสวา่ ง 2. บอกองค์ประกอบของแบบในระบบไฟฟา้ แสงสวา่ งได้ 3. อา่ นแบบในระบบไฟฟ้าแสงสว่างได้ 2.1 วงจรเตา้ รบั วงจรเตา้ รับ หมายถึงวงจรที่ใช้ประกอบเพอ่ื ควบคมุ เต้ารับ อัน ประกอบไปดว้ ย สวิตช์ตดั ตอนอตั โนมตั (ิ เซอร์กิตเบรกเกอร์) สายตัวนา และเต้ารับ ในแบบของวงจรเต้ารบั จะต้องระบุ พกิ ัดกระแส ของสวิตช์ตดั ตอนอตั โนมัติ ขนาดและชนิดของ สายตวั นาและชนิดของเต้ารับดว้ ย ดังรปู ท่ี 2.1 รปู ที่ 2.1 ตวั อย่างวงจรเตา้ รบั 1 วงจรยอ่ ย จานวน 5 จดุ จากรปู ด้านบน แสดงวงจรเตา้ รับ ซึง่ กาหนดว่าวงจรเตา้ รับน้มี เี ตา้ รบั ขนาดตัวละ 150 วตั ต์ จานวน 5 ตวั ควบคมุ ดว้ ยสวติ ช์ตดั ตอนอัตโนมัติ ขนาด 10 แอมแปร์ สายเดินวงจรเต้ารบั NAPAT WATJANATEPIN ELWE(THAILAND) หนา้ 1

วิชา เขียนแบบไฟฟา้ บทท่ี 2 2 รหสั วชิ า 2104 - 2101 ขนาด 2.5 mm2 ตามกฎของการไฟฟ้านครหลวง ระบวุ า่ สาหรับเตา้ รับ 1 วงจรยอ่ ยจะมีเต้ารบั ไดไ้ มเ่ กนิ 10 จุด และแตล่ ะหนึ่งวงจรยอ่ ยใชไ้ ฟได้ไมเ่ กิน 10 แอมแปร์ 2.2. วงจรแสงสว่าง วงจรแสงสว่าง หมายถงึ วงจรที่ใช้ประกอบเพ่ือ ควบคมุ แสงสวา่ งอนั ประกอบไปดว้ ย สวติ ช์ตัดตอน อัตโนมตั ิ สายตวั นา สวติ ชไ์ ฟฟ้า และหลอดไฟฟา้ ดงั นน้ั ในแบบของวงจรแสงสว่างจึงต้องระบพุ ิกัดของ สวิตชต์ ัดตอนอัตโนมัติ ขนาดและชนิดของสายตัวนา สวิตซ์ และชนดิ ของหลอดไฟฟ้าดว้ ย ดังรูปท่ี 2.2 รูปที่ 2.2 ตวั อยา่ งวงจรแสงสว่าง 1 วงจรยอ่ ย จานวน 6 จุด ตามข้อกาหนดของการไฟฟา้ นครหลวงระบวุ ่า สาหรบั วงจรแสงสว่าง 1 วงจรยอ่ ย จะ มีหลอดไฟฟา้ รวมไดไ้ ม่เกิน 10 จุด และแตล่ ะหนง่ึ วงจรยอ่ ยไมเ่ กนิ 10 แอมแปร์ จากรปู แสดง งวงจรแสงสวา่ ง 1 วงจรย่อย จานวน 6 จุด สวิตช์ตัดตอนอตั โนมตั ิ ขนาด 5 แอมแปร์ 1 ตวั 2.3 แบบไฟฟา้ แบบไฟฟ้า (Electrical Planning) เป็นผัง กาหนดรายละเอียดของตาแหน่งการติดต้ังอุปกรณ์ ไฟฟ้าต่างๆ เช่น โคมไฟฟ้า หลอดไฟฟ้า เต้ารับ NAPAT WATJANATEPIN ELWE(THAILAND) หนา้ 2

วิชา เขยี นแบบไฟฟ้า บทท่ี 2 3 รหัสวิชา 2104 - 2101 เคร่ืองซักผ้า เตาอบ เคร่ืองปรับอากาศ ปั๊มน้า ฯลฯ แบบไฟฟ้านับว่ามีความสาคัญมาก ช่าง ไฟฟ้าจะต้องศึกษาให้เข้าใจถึงองค์ประกอบของแบบไฟฟ้าและสามารถอ่านแบบไฟฟ้าเข้าใจ เพื่อจะวางแผนการดาเนินการในการจัดหาของและการติดตัง้ ไฟฟ้าตอ่ ไปอย่างมีประสิทธิภาพ พจิ ารณาแบบไฟฟ้าของห้องนอนห้องหน่ึงขนาด 4 เมตร × 7 เมตร มีการตดิ ตั้งวงจรแสงสว่าง 1 วงจรย่อย ประกอบไปด้วยสวิตซ์ Sa ควบคมุ หลอดไฟฟ้า a และสวิตซ์ Sb ควบคมุ หลอด ไฟฟ้า b โดยใชส้ ายตัวนาชนดิ VAF ขนาด 2 แกน × 2.5 mm2 แบบไฟฟา้ แสดงในรปู ท่ี 2.3 รปู ท่ี 2.3 แบบไฟฟา้ ของห้องนอน ขนาด 4 เมตร × 7 เมตร ตวั อย่างแบบไฟฟา้ ที่ซบั ซ้อนขึ้นดังรปู ที่ 2.4 เปน็ แบบไฟฟ้าของห้องขนาด 4 เมตร × 7 เมตร ภายในอาคารพักอาศยั แหง่ หนึ่ง ประกอบไปด้วย 2 วงจรยอ่ ย คือ วงจรยอ่ ยที่ 1 (1/LP1) เป็นวงจรแสงสว่าง ประกอบด้วยสวิตช์ Sa และ Sb ควบคมุ หลอดไฟฟ้า a และ b สวติ ช์ S ควบคุมหลอดภายในห้องนา้ ใชส้ าย VAF 2 แกน × 2.5 mm2 วงจรยอ่ ยท่ี 2 (2/LP1) เปน็ วงจรเต้ารบั ประกอบ ไปด้วยเตา้ รับ 3 ตวั ใชส้ าย VAF 2 แกน × 2.5 mm2 เช่นเดียวกนั NAPAT WATJANATEPIN ELWE(THAILAND) หน้า 3

วิชา เขียนแบบไฟฟา้ บทท่ี 2 4 รหัสวิชา 2104 - 2101 รูปที่ 2.4 แบบไฟฟ้าท่ีมี 2 วงจรยอ่ ย จากแบบไฟฟา้ ด้านบน เมื่อนามาเขยี นไดอะแกรมเส้นเดียว (One Line Diagram) จะ ได้ดงั รูปท่ี 2.5 รปู ที่ 2.5 ไดอะแกรมเสน้ เดียวของแบบไฟฟ้าในรูปที่ 2.4 และเมอื่ เขียนไดอะแกรมเสน้ เดยี ว ของวงจรเต้ารบั และวงจรแสงสวา่ งได้ดังรูปที่ 2.6 รปู ท่ี 2.6 ไดอะแกรมเสน้ เดยี วของวงจรเต้ารบั จากแบบไฟฟ้าในรปู ที่ 2.4 NAPAT WATJANATEPIN ELWE(THAILAND) หน้า 4

วิชา เขียนแบบไฟฟา้ บทท่ี 2 5 รหัสวิชา 2104 - 2101 ตวั อย่างของแบบไฟฟา้ ที่สมบรู ณ์ คือแบบไฟฟ้าของบ้านทพ่ี กั อาศยั 2 ชนั้ ซ่ึงจดั ทา โดยการเคหะแห่งชาติ ซงึ่ ส่วนประกอบของแบบไฟฟ้าอย่างน้อยควรมี 3 สว่ น คอื 1. ไดอะแกรมการเดนิ สาย 2. ไดอะแกรมเสน้ เดยี ว 3. รายละเอยี ดวงจรแผงจา่ ย 1. ไดอะแกรมการเดินสาย (Wiring Diagram) หมายถึง ไดอะแกรมทแี่ สดงใหเ้ หน็ ตาแหน่งการติดต้งั อุปกรณไ์ ฟฟา้ ท่ีหอ้ งตา่ งๆ ภายในอาคารหรือภายในโรงงาน และตาแหน่งการเชือ่ มโยงสายไฟฟา้ ภายในอาคาร ไดอะแกรมการเดนิ สายนจ้ี ะทาให้ผอู้ อกแบบระบบไฟฟ้าและเจ้าของงานเขา้ ใจลักษณะ ของระบบไฟฟา้ ทจ่ี ะดาเนินการติดต้งั ตามแผนทก่ี าหนดในแบบไฟฟา้ นี้มีความเข้าใจ ตรงกัน ดังแสดงในรูปท่ี 2.7 (ก) และ 2.8 (ข) รปู ที่ 2.7 (ก) แบบไฟฟา้ ช้ันลา่ งของบ้านพักอาศัย 2 ช้ัน NAPAT WATJANATEPIN ELWE(THAILAND) หน้า 5

วิชา เขียนแบบไฟฟ้า บทท่ี 2 6 รหัสวิชา 2104 - 2101 รปู ท่ี 2.7 (ข)แบบไฟฟา้ ช้ันบนของบ้านพักอาศัย 2 ชน้ั 2. ไดอะแกรมเส้นเดียว (Single Line Diagram) ไดอะแกรมเสน้ เดยี ว หมายถึงไดอะแกรมแสดงรายละเอียดของวงจร และการตอ่ วงจรไฟฟา้ ภายในวงจรแผงจา่ ย (Panel Circuit) ภายในไดอะแกรมเสน้ เดียวจะประกอบ ไปดว้ ยเครื่องวดั หนว่ ยไฟฟา้ (Meter) เมนสวติ ซ์ (Main Switch) ขนาดของสายไฟฟา้ ทจี่ ะ เข้าวงจรแผงจ่าย ตดั ตอนอตั โนมตั ทิ ่ีแยกอย่ภู ายในวงจรแผงจ่าย และสาขาย่อยของวงจร แผงจ่ายวา่ แยกเปน็ วงจรย่อยจานวนเท่าไร แต่ละวงจรควบคุมโหลดไฟฟ้าอะไรบา้ ง รวมท้งั ขนาดของตัดตอนอัตโนมัตแิ ต่ละวงจรมขี นาดเท่าไร และมีวงจรย่อยสารอง (Spare) ไวจ้ านวนมากน้อยเทา่ ใด ลักษณะของไดอะแกรมเสน้ เดยี วของบ้านหลงั น้แี สดง ในรูป 2.8 NAPAT WATJANATEPIN ELWE(THAILAND) หน้า 6

วิชา เขียนแบบไฟฟ้า บทท่ี 2 7 รหสั วชิ า 2104 - 2101 รูปที่ 2.8 แสดงไดอะแกรมเส้นเดยี วของแบบไฟฟ้าสาหรบั บา้ นักอาศัย 2 ชนั้ 3. รายละเอียดวงจรแผงจ่าย (Panel Board Schedule) เป็นรายละเอียดทีก่ าหนดไวใ้ นตาราง ประกอบไปด้วยจานวนของวงจรยอ่ ยทีต่ ดิ ตัง้ ในแผง จา่ ยนัน้ ขนาดของสายไฟฟ้าทใ่ี ช้ ลักษณะการใช้งานของแตล่ ะวงจรยอ่ ย รวมทั้งแสดง ไดอะแกรมภายในของตู้วงจรแผงจา่ ย ดังแสดงในตารางข้างล่างน้ี 1. การเดินสายไฟฟ้า ใช้สายชนิด TW เดินในท่ออีเอม็ ที หรือเดนิ ในท่อพีวีซีกไ็ ด้ 2. การเดินทอ่ ให้ซ่อนในผนัง กาแพง หรือในฝา้ เพดาน 3. ขนาดสายของวงจรย่อย (Branch Circuit) ให้ใชส้ ายขนาด 2.5 mm2 ชนดิ TW ยกเว้น สายสาหรบั เครอื่ งปรบั อากาศให้ใช้สายชนิด TW ขนาด 6 mm2 4. สายสาหรบั เข้าดวงโคม ใหใ้ ช้สายชนิด TW ขนาด 1.5 mm2 5. สายสาหรับเขา้ เตา้ รับ ใหใ้ ช้สายชนิด TW ขนาด 2.5 mm2 6. สายเมน ให้ใช้สายชนดิ THW ขนาด 16 mm2 NAPAT WATJANATEPIN ELWE(THAILAND) หนา้ 7

วิชา เขียนแบบไฟฟา้ บทที่ 2 8 รหัสวชิ า 2104 - 2101 ตารางท่ี 2.1 แสดงรายละเอยี ดของวงจรแผงจ่ายในรูปของตาราง วงจรที่ ขนาดสาย ลกั ษณะการใชง้ าน ไดอะแกรม 1 2.5 mm2 วงจรแสงสว่างชน้ั ลา่ ง 2 2.5 mm2 เตา้ รบั และวงจรแสงสวา่ งชนั้ ล่าง 3 2.5 mm2 วงจรแสงสวา่ งชัน้ บน 4 5 2.5 mm2 วงจรเตา้ รบั ชนั้ ลา่ ง 6 2.5 mm2 วงจรเตา้ รับชน้ั บน 6 mm2 วงจรเครื่องปรบั อากาศ สรปุ ผู้เรียนควรเข้าใจ และแยกแยะความแตกต่างระหว่างวงจรเต้ารับ และวงจรแสงสว่าง ได้ การอา่ นแบบไฟฟา้ ทีส่ าคญั คอื เข้าใจ และเชื่อมโยงความสัมพนั ธ์ระหวา่ ง ไดอะแกรมการ เดินสาย ไดอะแกรมเส้นเดียว และรายละเอียดของวงจรแผงจ่ายได้เป็นอย่างดี ช่างไฟฟ้า จะต้องสามารถ ถอดรายการวัสดุท่ีถูกออกมาจากแบบไฟฟ้าได้ การกาหนดขนาด และพิกัด ของอปุ กรณ์ต่างๆ จะตอ้ งใช้ความร้จู ากวชิ าการออกแบบไฟฟา้ ประกอบดว้ ย NAPAT WATJANATEPIN ELWE(THAILAND) หนา้ 8