7ปิโตรเลียม Eook

“ปิโตรเลียม” มาจากคาในภาษาละติน 2 คา คือ เพตรา (Petra) ซึง่ แปลว่า หิน และ โอเลียม (Oleum) ซึง่ แปลว่า นามัน เมือ่ รวมความแล้ว หมายถึง นามันที่ได้ จากหิน

พืชสัตว์ ซากพืชซากสัตว์ ปิโตรเลยี ม

กระบวนการกาเนิดปโิ ตรเลียม ใช้เวลานับล้านปี โดยกระบวนการดงั กลา่ วจะตอ้ งมีปจั จยั สาคญั 5 องคป์ ระกอบรว่ มกนั ซึง่ เรียกวา่ ระบบปโิ ตรเลียม ( Petroleum system) ไดแ้ ก่ 2. การเคลอ่ื นทข่ี องปิโตรเลียม (Migration) 5. โครงสรา้ งกกั เก็บปโิ ตรเลยี ม (Trap) เปน็ ลักษณะโครงสรา้ งทาง 2.1 การเคลื่อนทข่ี น้ั ตน้ – ปิโตรเลยี มเคลือ่ นท่ี ธรณีวิทยารูปแบบตา่ งๆ ท่ี จากแหลง่ กาเนิดไปยงั หินกักเกบ็ สามารถกกั เกบ็ หรือก้นั ปิโตรเลียมไวไ้ ด้ 2.2 การเคลือ่ นทีข่ นั้ ทีส่ อง – ปิโตรเลียมเคลือ่ นท่ี ภายในหินกักเกบ็ เชน่ การเคลื่อนที่ของก๊าซธรรมชาติ ขึ้นไปอยเู่ หนือชนั้ นา้ มันดิบ หรือการเคลอ่ื นทข่ี อง ปิโตรเลยี มจากแหลง่ กักเก็บหนึง่ ไปยังแหล่งกักเกบ็ อกี ทีห่ นึง่ 3. หนิ กักเก็บปิโตรเลยี ม 4. หนิ ปดิ กน้ั (Seal หรือ Cap Rocks) เป็นหินทป่ี ิดทับอยู่ (Reservoir Rocks) เป็นหินทม่ี ี ดา้ นบนหนิ กกั เก็บ ตอ้ งเป็นหนิ เนื้อละเอียด มคี วามซึมผา่ นได้ ความพรุน และมีความสามารถให้ นอ้ ยจนทาใหป้ ิโตรเลียมไม่ สามารถไหลเลด็ ลอดออกจาก ของเหลวไหลผ่านได้ มรี อยแตก หนิ กักเก็บได้ เชน่ หินดินดาน หนิ เกลอื หรือมโี พรงดีพอที่จะให้ปโิ ตรเลียม 1. หินตน้ กาเนิดปโิ ตรเลียม (Source Rocks) เปน็ หินตะกอนทมี่ ีสารอนิ ทรยี ์ สะสมอย่มู าก ซึ่งสามารถแปรสภาพไปเป็นปโิ ตรเลียมภายใต้สภาวะความรอ้ น กักเกบ็ ได้ หนิ ทีม่ ีลักษณะเช่นน้ี และ ความดันทีเ่ หมาะสม เช่น หินดินดาน หินโคลน หินปนู ได้แก่ หนิ ทราย หนิ ปูนทม่ี โี พรง หรอื รอยแตก หรอื หินอคั นที ม่ี รี อย แตก



แหลง่ กกั เก็บปิโตรเลียมที่เกิดจากโครงสรา้ งทางธรณวี ิทยา (Structural Trap) ซึง่ เปน็ ลกั ษณะโครงสรา้ งที่เกดิ จากเปลย่ี นรปู ของช้นั หิน เช่นการพับ หรือการแตก หรือท้งั 2 อย่างทีเ่ กิดข้นึ กบั หินอมุ้ ปโิ ตรเลียมและหินปดิ ก้นั ปิโตรเลียมที่สะสมนา้ มันไว้ แบ่งออกไดอ้ ีก 3 ลกั ษณะ คือ 1.2 โครงสร้างกกั เก็บจากรอยเลื่อน (Fault Trap) เกิดจากการหกั งอ 1.1 โครงสร้างกกั เก็บในช้นั หินโค้งรูป ของช้นั หิน ทาใหช้ ้ันหินเคล่อื นทไ่ี ป ประทุน (Anticline Trap) เกิดจากการ คนละแนว ไปปิดกั้นการเคลื่อนตวั หกั งอของชน้ั หิน ทาให้ชน้ั หินมรี ปู โคง้ ของปิโตรเลียมไปสู่ที่สงู กวา่ ซึง่ ใน คลา้ ยกระทะ น้ามันและก๊าซธรรมชาติ ประเทศไทย แหลง่ ก๊าซธรรมชาติ จะไหลไปสะสมตัวกนั ที่จุดสูงสุดของ และแหลง่ นา้ มนั มกั เปน็ โครงสร้าง โครงสรา้ งทม่ี หี นิ ปิดทบั อยดู่ า้ นบน ซึง่ กักเก็บชนิดนี้ โครงสรา้ งแบบนถ้ี อื ว่ามีประสทิ ธภิ าพดี ท่สี ุดในการกักเกบ็ 1.3 โครงสรา้ งกกั เก็บจากชน้ั เกลือที่ 2. แหล่งกกั เกบ็ ปโิ ตรเลียมทีม่ ีโครงสรา้ ง แทรกขน้ึ มาเป็นรูปโดม (Salt Dome กักเก็บแบบลาดับชัน้ หิน (Stratigraphic Trap) เป็นลักษณะการกกั เกบ็ ปโิ ตรเลียม Trap) เกิดจากชัน้ หินทีถ่ กู ดันให้โกง่ ทีเ่ กดิ จากการเปลย่ี นชนิดของหิน หรือ ตวั ด้วยชั้นเกลือ เกิดเปน็ ลกั ษณะ ลาดับชั้นหิน หรือเกดิ รอยชน้ั ไม่ตอ่ เนอื่ ง คลา้ ยกระทะควา่ และมีปิโตรเลียม โดยทีช่ ัน้ หินกักเกบ็ ปโิ ตรเลียมจะถกู ปิด มาสะสมตัวบริเวณช้นั หินกกั เก็บ ลอ้ มเป็นกระเปาะอยรู่ ะหวา่ งชนั้ หนิ ที่มี รอบ ๆ โครงสร้างรูปโดมน้ี เนือ้ แน่น ปโิ ตรเลียมไม่สามารถไหลซึม ผา่ นได้



องคป์ ระกอบ ปิโตรเลียมมีองคป์ ระกอบ ที่สาคญั คือ ธาตุไฮโดรเจน ธาตุคารบ์ อน และมีกา๊ ซชนิดอื่นๆปนอยู่ด้วยเล็กน้อย เช่น ก๊าซไนโดรเจน กา๊ ซไฮโดรเจน กา๊ ซคารบ์ อนไดออกไซด์ ซัลไฟด์ ก๊าซ ออกซิเจน และโลหะหนกั บางชนิด เป็นต้น



นา้ มนั ดิบ เป็นปิโตรเลียมที่มสี ถานะเป็น ของเหลว มีองค์ประกอบท่ซี บั ซอ้ น มีสีนาตาล จนถงึ สีดา มีคา่ ความหนาแนน่ ระหว่าง 0.79- 0.95 กรัมต่อลกู บาศก์เซนติเมตร ภายใต้สภาพ ปกตทิ ่ผี ิวโลก มีปรมิ าณคาร์บอน รอ้ ยละ 82.2-87.1 โดยนาหนกั ไฮโดรเจน รอ้ ยละ 11.7-14.7 โดยนามนั และส่วนประกอบอื่นๆ ทีไ่ ม่ใชส่ ารประกอบไฮโดรคารบ์ อน

แก๊สธรรมชาติ (อังกฤษ: Natural gas) เปน็ สารประกอบไฮโดรคาร์บอนชนิดหนงึ่ ทีป่ ระกอบด้วย ไฮโดรเจนและคาร์บอนที่เกดิ จากการทับถมของซากพืช ซากสัตว์ ประเภทจุลินทรยี ์ที่มีอายุหลายร้อยล้านปี ซึง่ สามารถแยกส่วนประกอบได้ เป็นมเี ทน อเี ทน โพรเพน บิวเทน เพนเทน เป็นต้น หรือ หมายถงึ ปิโตรเลียมทีม่ ีสภาพเปน็ แกส๊ ณ ที่อณุ หภมู และความดนั มาตรฐาน 15.6 องศาเซลเซียส และ 101 กโิ ลปาสคาล

ประเภทของกา๊ ซธรรมชาติ กา๊ ซธรรมชาตเิ กดิ ข้นึ เองตามธรรมชาติ จากการทบั ถมของซากพชื ซากสตั ว์ รวมกบั ตะกอนหนิ และโคลนตม เป็นเวลานานนบั รอ้ ยลา้ นปีนนั้ อาจจะพบกา๊ ซธรรมชาตเิ พยี งอย่างเดยี ว หรอื พบว่าอยู่ร่วมกบั แหลง่ นา้ มนั ดบิ ก็ ได ้ กา๊ ซธรรมชาตปิ ระกอบดว้ ยสารประกอบคารบ์ อนอม่ิ ตวั หลายชนิด แต่โดยทวั่ ไปแลว้ จะประกอบดว้ ยกา๊ ซ มเี ทนตงั้ แต่ 70 เปอรเ์ ซน็ ตข์ ้นึ ไป และมกี า๊ ซไฮโดรคารบ์ อนชนิดอน่ื ปนอยู่บา้ ง โดยเราสามารถแบง่ ชนิดของ กา๊ ซธรรมชาตหิ ลกั ๆ ไดด้ งั น้ี 1. กา๊ ซแหง้ (Dry Gas) คอื กา๊ ซธรรมชาตทิ ป่ี ระกอบดว้ ยมเี ทนเกือบทง้ั หมด มอี เี ทน โปรเพน และบิ วเทน นอ้ ยมากหรอื เกอื บไม่มี และไมม่ สี ว่ นผสมของกา๊ ซโซลนี ธรรมชาติ (Natural Gas Liquid : NGL) ปนอยู่ สาหรบั ในประเทศไทยจะพบกา๊ ซประเภทน้ี จากแหลง่ กา๊ ซธรรมชาตนิ า้ พอง จงั หวดั ขอนแก่น 2.กา๊ ซเปียก (Wet Gas) คอื กา๊ ซธรรมชาตทิ ม่ี มี เี ทนในสดั ส่วนทน่ี อ้ ยลง มอี เี ทน โปรเพน และบวิ เทนใน สดั ส่วนทม่ี ากข้นึ และมี ส่วนผสมของกา๊ ซโซลนี ธรรมชาตดิ ว้ ย ซง่ึ กา๊ ซธรรมชาตชิ นิดน้ีเมอ่ื ผลติ ข้นึ มาสว่ นหน่ึง จะมสี ภาพเป็นของเหลว (จะมากหรอื นอ้ ยข้นึ อยู่กบั ปรมิ าณของกา๊ ซโซลนี ธรรมชาต)ิ ในประเทศไทยจะพบกา๊ ซ ประเภทน้ี จากแหลง่ กา๊ ซธรรมชาตใิ นอ่าวไทย





แหลง่ ปโิ ตรเลียมของประเทศไทย มีการสารวจคน้ พบแหล่งปโิ ตรเลียมของ ประเทศรวมแล้ว 79 แหล่ง โดยเปน็ แหล่งท่ไี ด้ทา การผลิตอยู่ 41 แหล่ง โดยแบง่ เปน็ ก) แหล่งปโิ ตรเลียมบนบก 21 แหล่ง ทาการผลิตอยู่ 20 แหล่ง ข) แหล่งปโิ ตรเลียมในทะเล 58 แหล่ง ทาการผลิตอยู่ 21 แหล่ง ในปีพ.ศ. 2545 ประเทศไทยมีการสารวจปริมาณสารองของ ปิโตรเลียม (Proved Reserves) ซึ่งสารวจพบจากแหล่ง ปโิ ตรเลียมในประเทศทงั สิน 2,937 ล้านบารเ์ รล (โดยคดิ เทียบเท่ากบั ปริมาณของนามันดิบ) โดยในส่วนนีแบ่งเปน็ นามันดิบ 313.2 ล้านบาร์เรล ก๊าซธรรมชาต1ิ 2.8 ล้านล้าน ลกู บาศกฟ์ ตุ และกา๊ ซธรรมชาติเหลว (หรืออาจเรยี กวา่ คอนเดนเสท) 297.5 ล้านบาร์เรล