ไตรภูมิพระร่วง (เตภูมิกถา)

พระยาลไิ ท

 ไตรภมู พิ ระร่วง - เตภมู กิ ถา - ไตรภมู โิ ลกวนิ ิจฉัย - ไตรภมู พิ ระร่วง - ไตรภมู กิ ถา - เตภมู โิ ลกวนิ ิจฉัย  ผู้แต่ง พระยาลไิ ท  เพ่อื ใช้เทศนาโปรดพระมารดา และเพ่อื จาเริญพระอภธิ รรม  แต่งสมัยสุโขทัย ประมาณปี พ.ศ. 1888  จดั เป็ นวรรณคดีพุทธศาสนา

เนือ้ หาเกี่ยวกบั โลกสณั ฐานทแ่ี บง่ เป็น 3 ภมู ิ หรือ ไตรภมู ิ ได้แก่ 1. กามภมู ิ 2. รูปภมู ิ 3. อรูปภมู ิ

จกั รวาล: เขาพระสุเมรุ  จกั รวาลมีเขาพระสุเมรุเป็ นหลกั  เขาสัตตบริภณั ฑ์ 7 ลกู ได้แก่ 1. ยคุ นธร 2. อสิ ินธร 3. กรวิก 4. สทุ ศั น์ 5. เนมินธร 6. วนิ นั ตก 7. อศั กรรณ  มหานทสี ีทนั ดร ทะเลท่ีรายล้อมอยู่ 7 ชนั้ ถดั จากทิวเขาอศั กรรณ ออกมาเป็ นมหาสมทุ รอยทู่ วั่ ทกุ ด้าน แล้วจะมภี เู ขาเหลก็ กัน้ ทะเลนี ้ ไว้รอบเรียกวา่ ขอบจกั รวาล พ้นไปนอกนนั้ เป็ นนอกขอบจกั รวาล





นรกภมู ิ  นรกภมู ิ มีนรกใหญ่ 8 ขมุ ได้แก่ 1. สญั ชีวนรก 2. กาฬสตุ นรก 3. สงั ฆาตนรก 4. โรรุวนรก 5. มหาโรรุพนรก 6. ตาปนรก 7. มหาตาปนรก 8. มหาอเวจีนรก  สตั ว์ท่ีเกิดในนรกแห่งนีม้ ีอายยุ นื นานนบั ไมถ่ ้วน สตั ว์นรกขมุ แรกมีอายุ ยนื ได้ 500 ปี (1 วนั กบั 1 คืนของเมืองนรกเท่ากบั 9 ล้านปี ของเมือง มนษุ ย์)





โลกันตนรก นรกของผู้ท่ที า อนันตริยกรรม อันได้แก่ - การฆ่าบดิ ามารดา - การทาร้ายพระพุทธเจ้า - การทาร้ายพระอริยสงฆ์ - การยุแยงให้พระสงฆ์ เกดิ การแตกแยก

โลหกมุ ภีนรก คถู นรก

ตริ ัจฉานภมู ิ  ตริ ัจฉานตภิ มู ิ หรือเดรัจฉานติภมู ิ คอื แดนของเดียรฉาน แปลวา่ ตามขวางหรือตามเส้นนอนตรงกนั ข้ามกบั คนซงึ่ ไปตวั ตรง ดงั นนั้ สตั ว์เดรัจฉานก็หมายถงึ สตั ว์ท่ไี ปไหนมาไหนต้องควา่ อก

สัตว์ท่กี ล่าวในแดนเดรัจฉาน  ราชสีห์ เป็นสตั ว์จาพวกเดียวกบั สงิ โต ไมม่ ีตวั ตนจริงอยใู่ นโลกนีแ้ ต่ เป็นสตั ว์ที่อยใู่ นวรรณคดีเทา่ นนั้  ชา้ งแก้ว อาศยั อยทู่ ่ีถา้ ทองวา่ กนั วา่ พระพทุ ธเจ้าเคยเสวยพระชาติ เคยไปเกิดเป็นช้างนีอ้ ยหู่ นง่ึ ชาติ  ครุฑ อาศยั อยทู่ ี่ตามฝั่งสระใหญ่ช่ือสิมพลีสระที่ตีนเขาพระสเุ มรุหรือ สระต้นงวิ ้ กว้างได้ 500 โยชน์ พระยาครุฑที่เป็นหวั หน้าตวั โต 50 โยชน์ ปี กยาวอีก 50 โยชน์ ปากยาว 9 โยชน์ ตีนทงั้ สองยาว 12 โยชน์ ครุฑกินนาคเป็นอาหาร และเป็นพาหนะของพระนารายณ์

วมิ านฉิมพลีท่ีอยู่ ของพญาครุฑ

 ปลา ในแดนเดรัจฉานนีป้ ลาท่ีอาศยั อยทู่ ี่นีจ้ ะมขี นาดใหญ่มาก ตวั ที่ เลก็ สดุ ก็ยงั ยาวถงึ 75 โยชน์ ตวั ที่ใหญ่ก็ยาวถงึ 5,000 โยชน์ ปลาที่ รู้จกั กนั ดคี อื พญาปลาอานนท์ซงึ่ หนนุ ชมพทู วปี อยู่  นาค หรืองมู หี งอนและมีตนี นาคมีสองชนิด คอื ถลชะ หรือนาคที่ เกิดบนบก และ ชลชะ หรือนาคท่ีเกิดในนา้ นาคถลชะจะเนรมติ ตน เป็นคนหรือเทวดานางฟ้ าได้แตบ่ นบก นาคชลชะจะเนรมิตตนเป็น คนหรือเทวดานางฟ้ าได้แตใ่ นนา้ เท่านนั้ เรื่องนาคเป็นทร่ี ู้จกั กนั ดีใน ประวตั ศิ าสตร์เอเชยี ตะวนั ออกเฉียงใต้คือเป็นบรรพบรุ ุษของชนชาติ ตา่ งๆ เชน่ เขมร ลาว มอญ  หงส์ อาศยั อยทู่ ่ีถา้ ทองบนเขาคชิ ฌกฏู หรือเขายอดนกแร้ง หงส์เป็น พาหนะของพระพรหม

เปรตภมู ิ  เปรตเป็นผีเลวชนิดหนงึ่ ในไตรภมู ิบรรยายรูปร่างของเปรตไว้ วา่ เปรตบางชนิดมีตวั ใหญ่ ปากเทา่ รูเข็ม เปรตบางชนิดก็ตวั ผอมไมม่ ีเนือ้ หนงั มงั สา ตาลกึ กลวง และร้องไห้ตลอดเวลา แตก่ ็มีเปรตบางชนิดทีต่ วั งามเป็นทอง แตป่ ากเป็นหมแู ละ เหม็นมาก สรุปรวมๆแล้วก็คือเม่ือตอนเป็นคนแล้วทาบาป อยา่ งใดเมื่อตายไปก็จะเป็นเปรตตามทที่ าบาปไว้  เปรตนนั้ มโี อกาสดีกวา่ สตั ว์นรก เนื่องจากสามารถออกมาขอ บญุ กศุ ลจากการทาบญุ ของมนษุ ย์ได้

อสุรกายภมู ิ  พวกอสรู กายมีบ้านเมอื งเป็นของตนเอง เรียกวา่ อสรู ภพ อยลู่ กึ ใต้ดนิ ไป 84,000 โยชน์ เป็นบ้านเมืองงดงามมาก เตม็ ไปด้วยแผน่ ทองคา คอื บ้านเมอื งของอสรู นีจ้ ะมี เหมอื นสวรรค์ของเทวดา เชน่ กลางสวรรค์มีต้นปาริชาติ กลางเมืองอสรู ก็มีต้นแคฝอย เมืองอสรู มีเมืองใหญ่อยู่ 4 เมืองโดยมีพระยาอสรู ปกครองอยทู่ กุ เมอื ง ในบรรดาอสรู มีอยตู่ นหนง่ึ มีอานาจมากชื่อวา่ ราหู

มนุษยภมู ิ บตุ รท่ีเกิดมาในไตรภมู ิแบง่ ได้เป็น 3 สงิ่ คือ อภิชาตบตุ ร เป็นคนเฉลยี วฉลาดมีรูปงามหรือมง่ั มี ยศยิ่งกวา่ พอ่ แม่ อนชุ าตบตุ ร มีเพียงพอ่ แม่ อวชาติบตุ ร ด้อยกว่าพอ่ แม่

 คนทงั้ หลายก็แบง่ เป็ น 4 ชนิด คือ 1. ผ้ทู ี่ทาบาปฆา่ สตั ว์ตดั ชีวิต และบาปนนั้ ตามทนั ต้องถกู ตดั ตีนสนิ มือและ ทกุ ข์โศกเวทนานกั หนา พวกนีเ้รียกวา่ \"คนนรก\" 2. ผ้หู าบญุ จะกระทาบม่ ิได้ และเมื่อแตก่ อ่ นและเกิดมาเป็นคนเขญ็ ใจ ยากจนนกั หนา อดอยากไมม่ ีกิน รูปโฉมก็ขีเ้หร่ พวกนีเ้รียกวา่ \"คน เปรต\" 3. คนท่ีไมร่ ู้จกั บาปและบญุ ไมม่ ีความเมตตากรุณา ไมม่ ีความยาเกรง ผ้ใู หญ่ ไมร่ ู้จกั ปฏบิ ตั ิพอ่ แมค่ รูอาจารย์ ไม่รักพ่รี ักน้อง กระทาบาปอยรู่ ่า ไป พวกนีท้ ่านเรียกวา่ \"คนเดรัจฉาน\" 4. คนที่รู้จกั บาปและบญุ รู้กลวั รู้ละอายแก่บาป รู้รักพี่รักน้อง รู้กรุณาคน ยากจนเขญ็ ใจ และรู้จกั ยาเกรงพอ่ แมผ่ ้เู ฒา่ ผ้แู ก่ครูอาจารย์ และรู้จกั คณุ แก้ว 3 ประการ คือ พระรัตนตรัย พวกนีท้ า่ นเรียกวา่ \"มนษุ ย์\"

ทวปี 1. ชมพทู วีป มีรูปหน้ากลมดงั ดมุ เกวยี น 2. บรู พเทห์ เบือ้ งตะวนั ออกมีรูปหน้าดงั เดอื นเพญ็ กลมดงั หน้าแวน่ 3. อุตตรกุรุ ทวีปฝ่ ายเหนือมีรูปหน้าสีม่ มุ ดงั ทา่ นแกล้งถากให้เป็น ส่เี หลีย่ มกว้างและรีเทา่ กนั 4. อมรโคยาน ทวีปเบอื ้ งตะวนั ตกมีรูปหน้าดงั เดือนแรม 8 ค่า มีต้นกลั ปพฤกษ์ ผ้ใู ดปรารถนาจะได้แก้วแหวนเงินทองหรือสง่ิ ใดๆ ก็ให้ไปยืนนกึ อยใู่ ต้ต้นกลั ปพฤกษ์นี ้ - แผน่ ดินทงั้ ส่ตี งั้ อยรู่ ายล้อมเขาพระสุเมรุ



พระยาจักรพรรดริ าช  พระยาจกั รพรรดริ าช เป็นพระราชาผ้ยู ิ่งใหญ่ยิ่งกวา่ พระราชาทงั้ ปวง พระยาจกั รพรรดริ าชมีแก้ว 7 ประการเกิด คบู่ ารมีมาด้วย ได้แก่ 1. จกั รแก้ว 2. ช้างแก้ว 3. ม้าแก้ว 4. ดวงแก้ว 5. นางแก้ว 6. ขนุ คลงั แก้ว 7. ลกู แก้ว

ฉกามาพจรภมู ิ คอื ดนิ แดนสวรรค์ทงั้ 6 ชนั้ ได้แก่ 1. จาตุมหาราชิกภมู ิ แปลวา่ แดนแห่ง 4 มหาราช ตงั้ อยเู่ หนือเทือกเขา ยคุ นธร มีเมืองใหญ่ 4 เมือง - เมืองที่อยทู่ างทิศตะวนั ออกของเขาพระสเุ มรุมีท้าวธตรฐเป็นเจ้าเมอื ง เป็น ใหญ่เหนือคนธรรพ์ - เมืองที่อยทู่ างทิศตะวนั ตกของเขาพระสเุ มรุมีท้าววิรูปักษ์เป็ นเจ้าเมอื ง เป็น ใหญ่เหนือนาค - เมืองท่ีอยทู่ างทศิ ใต้ของเขาพระสเุ มรุมีท้าววริ ุฬหกเป็ นเจ้าเมือง เป็ นใหญ่ เหนือพวกกมุ ภณั ฑ์ - เมืองที่อยทู่ างทิศเหนือของเขาพระสเุ มรุมีท้าวไพศรพเป็นเจ้าเมือง เป็น ใหญ่เหนือพวกยกั ษ์ * ท้าวมหาราชทงั้ 4 นีเ้รียกรวมๆวา่ จตโุ ลกบาลทงั้ 4 คือผ้ดู แู ลรักษาโลกทงั้ 4 ทศิ

2. ดาวดงึ ส์ สวรรค์ชนั้ ดาวดงึ ส์ เป็นสวรรค์ชนั้ ที่ 2 สงู จาก สวรรค์ชนั้ จาตมุ หาราชิกภมู ิได้ 46,000 โยชน์ สวรรค์ชนั้ ดาวดงึ ส์นนั้ ตงั้ อยเู่ หนือจอมเขาพระสเุ มรุ มีนครไตรตรึงส์ อยตู่ รงกลางสวรรค์ชนั้ ดาวดงึ ส์ซงึ่ เป็นเมืองของพระอนิ ทร์ ผ้เู ป็นใหญ่แก่เทวดาทงั้ หลาย มีต้นกลั ปพฤกษ์และพระ เจดีย์จฬุ ามณี

3. ยามา เป็นสวรรค์ชนั้ ที่ 3 อย่สู งู จากสวรรค์ชนั้ ดาวดงึ ส์ 84,000 โยชน์ มีพระยาสยามเทวราชครอง อยู่ สวรรค์ชนั้ นีส้ งู กวา่ วถิ ีการโคจรของพระอาทติ ย์ แตก่ ็ไมม่ ดื เนื่องจากรัศมแี ก้วและรัศมตี วั เทวดาสอ่ ง สวา่ งอยเู่ สมอ

สวรรค์ชนั้ มายาในฉกามาพจร

4. ดุสติ เป็นสวรรค์ชนั้ ที่ 4 อยสู่ งู จากสวรรค์ชนั้ ยามา 168,000 โยชน์ มีพระยาสนั ดสุ ติ เทวราช พระโพธิสตั ว์ซง่ึ จะเสดจ็ ลง มาตรัสเป็นพระพทุ ธเจ้า มีพระศรีอาริย์โพธิสตั ว์ซง่ึ จะมาตรัส เป็นพระพทุ ธเจ้าในภายภาคหน้า 5. นิมมานรดี เป็นสวรรค์ชนั้ ท่ี 5 อยสู่ งู จากสวรรค์ชนั้ ดสุ ติ 336,000 โยชน์ 6. ปรนิมมิตวสวัตตี เป็นสวรรค์ชนั้ ที่ 6 อยสู่ งู จากสวรรค์ชนั้ นิมมานรดี 672,000 โยชน์ มีพระยาปรนิมมติ วสวตั ตคี รอง อยู่

พรหมโลก อยเู่ หนือสวรรค์ชนั้ สงู สดุ มี 2 ประเภท คือ - รูปพรหม (รูปาวจร) มี 16 ชนั้ - อรูปพรหม (อรูปาวจร) มี 4 ชนั้

ไตรภมู พิ ระร่วงกับงานศิลปกรรม ไตรภมู กิ บั ภาพจิตรกรรมฝาผนงั ไตรภมู กิ บั คติการสร้างพระเมรุมาศ







สวสั ดคี ะ่