เป็นโคลงที่มีจุดมุ่งหมายใหข้ อ้ คิดในการดาเนินชีวิตใหถ้ กู ตอ้ งเหมาะสม และมีความสุข มีท้งั หมด ๑๑ เรื่อง ดงั น้ี ๑. โคลงวชิรญาณสุภาษิต (ทรงพระราชนิพนธเ์ ม่ือ พ.ศ. ๒๔๓๒) ๒. โคลงสุภาษิตพพิ ิธธรรม (ไม่ปรากฏหลกั ฐาน) ๓. โคลงสุภาษิตอิศปปกรณา (ทรงพระราชนิพนธไ์ วท้ า้ ยนิทานทรงแปลจาก ภาษาองั กฤษ) ๔. โคลงสุภาษิตสอนผเู้ ป็นขา้ ราชการ (ทรงพระราชนิพนธใ์ นเรื่องนิทราชาคริช) ๕. โคลงวา่ ดว้ ยความสุข (ทรงพระราชนิพนธพ์ ระราชทานเป็นส่วนหน่ึง ในพพิ ิธพากยส์ ุภาษิต) ๖. โคลงสุภาษิตบางปะอิน (ทรงพระราชนิพนธ์ เมื่อ พ.ศ. ๒๔๒๐)
๗. โคลงกระทสู้ ุภาษิต (ทรงพระราชนิพนธ์ เมื่อ พ.ศ. ๒๔๒๐) ๘. โคลงสุภาษิตโสฬสไตรยางค์ (ทรงพระราชนิพนธ์แปลจากภาษาองั กฤษ) ๙. โคลงสุภาษิตนฤทุมนาการ (ทรงพระราชนิพนธ์แปลจากภาษาองั กฤษ) ๑๐. โคลงพระราชปรารภความสุขทุกข์ (ทรงพระราชนิพนธ์ เวลากาลงั ทรงประชวร เม่ือ ร.ศ. ๑๑๒) ๑๑. โคลงสุภาษิตเบด็ เตลด็ (ทรงพระราชนิพนธใ์ นระยะทางเสดจ็ ประพาส เมืองจนั ทบุรี เมื่อ พ.ศ. ๒๔๒๐)
โ ค ล ง สุ ภ า ษิ ต โ ส ฬ ส ไ ต ร ย า ง ค์ น้ี พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงพระ กรุณาโปรดเกลา้ ฯให้กวีในราชสานักแปลจากต้นฉบับ เดิมท่ีเป็ นสุภาษิตภาษาอังกฤษ และแต่งเป็ นโคลง ภาษาไทย พระองค์ทรงตรวจแก้และทรงพระราชนิพนธ์ โคลงนาบท
โสฬส หมายถึง สิบหก ไตรยางค์ หมายถึง องคส์ าม โสฬสไตรยางค์ หมายถึง การจาแนกเนือ้ ความเป็ น ๑๖ หมวด หมวด ละ ๓ ข้อ รูปแบบเป็ นโคลงสี่สุภาพ - โดยมีโคลงนา ๑ บท - แสดงสุภาษิตเป็นหมวดๆ หมวดละ ๓ เรื่อง - โคลง ๑ บท ปิ ดทา้ ย - โดยบอกวตั ถปุ ระสงคว์ า่ เป็นแนวทางใหผ้ รู้ ู้ดารงชีวิตใหเ้ จริญรุ่งเรือง
กลา่ วถึงส่ิงที่ควรประพฤติและส่ิงท่ีควรละเวน้ ดงั น้ี คือ ความกลา้ ความสุภาพ ความรักใคร่ ๑. สามสิ่งควรรัก คือ อานาจปัญญา เกียรติยศ มีมารยาทดี ๒. สามสิ่งควรชม ๓. สามส่ิงควรเกลียด คือ ความดุร้าย ความหยงิ่ กาเริบ ความอกตญั ญู ๔. สามส่ิงควรรังเกียจติเตียน คือ ชวั่ เลวทราม มารยา ริษยา ๕. สามสิ่งควรเคารพ คือ ศาสนา ยตุ ิธรรม สละประโยชนต์ นเอง ๖. สามสิ่งควรยนิ ดี คือ งาม ตรงตรง ไทยแก่ตน ๗. สามสิ่งควรปรารถนา คือ ความสุขสบาย มิตรสหายที่ดีดี ใจสบายปรุโปร่ง ๘. สามสิ่งควรออ้ นวอนขอ คือ ความเชื่อถือ ความสงบ ใจบริสุทธ์ิ
๙. สามสิ่งควรนบั ถือ คือ ปัญญา ฉลาด มนั่ คง ๑๐. สามส่ิงควรจะชอบ คือ ใจอารีสุจริต ใจดี ความสนุกเบิกบานพร้อมเพรียง ๑๑. สามส่ิงควรสงสยั ๑๒. สามส่ิงควรละ คือ ยอ หนา้ เน้ือใจเสือ พลนั รักพลนั จืด คือ เกียจคร้าน วาจาฟ่ันเฝือ หยอกหยาบแลแสลง ๑๓. สามสิ่งควรจะกระทาใหม้ ี ๑๔. สามสิ่งควรจะหวงแหน หรือขดั คอ ๑๕. สามสิ่งควรครองไว้ คือ หนงั สือดี เพ่อื นดี ใจเยน็ ดี ๑๖. สามสิ่งควรจะเตรียมเผอ่ื คือ ช่ือเสียงยศศกั ด์ิ บา้ นเมืองของตน มิตรสหาย หรือต่อสูเ้ พือ่ รักษา คือ กิริยาท่ีเป็นในใจ มกั ง่าย วาจา คือ อนิจจงั ชรา มรณะ
สามส่ิงควรรัก ความกล้า, ความสุภาพ, ความรักใคร่ ๑. ควรกล้ากล้ากล่าวถ้อย ท้งั หทยั แท้แฮ สุวภาพพจนภายใน จติ พร้อม ความรักประจกั ษ์ใจ จริงแน่ นอนฤๅ สามสิ่งควรรักน้อม จติ ให้สนิทจริง ฯ
สามสิ่งควรชม อานาจปัญญา, เกยี รตยิ ศ, มมี ารยาทดี ๒. ปัญญาสตลิ า้ เลศิ ญาณ อานาจศักด์ศิ ฤงคาร มงั่ ข้ัง มารยาทเรียบเสี่ยมสาร เสงย่ี มเงอ่ื น งามนอ สามสิ่งจกั ควรต้งั แต่ซ้องสรรเสริญ ฯ
สามสิ่งควรเกลยี ด ความดรุ ้าย, ความหยง่ิ กาเริบ, อกตญั ญู ๓. ใจบาปจติ หยาบร้าย ทารุณ กาเริบเอบิ เกนิ สกลุ หยง่ิ ก้อ อกี หน่ึงห่อนรู้คุณ ใครปลูก ฝังแฮ สามส่ิงควรเกลยี ดท้อ จติ แท้อย่าสมาน ฯ
สิ่งควรรังเกยี จตเิ ตยี น ช่ัวเลวทราม, มารยา, ริษยา ๔. ใช่ช่ัวชาตติ า่ ช้า ทรชน ทจุ ริตมารยาปน ปกไว้ หึงจติ คดิ เกลยี ดคน ดกี ว่า ตวั แฮ สามส่วนควรเกลยี ดใกล้ เกลยี ดซ้องสมาคม ฯ
สามส่ิงควรเคารพ ศาสนา, ยตุ ธิ รรม, ความประพฤตเิ ป็ นประโยชน์ทว่ั ไปไม่เฉพาะตวั เอง ๕. ศาสนาสอนส่ังให้ ประพฤตดิ ี หนึ่งยตุ ธิ รรมไป่ มี เลอื กผู้ ประพฤตเิ พอ่ื ประโยชน์ศรี สวสั ด์ทิ ่วั กันแฮ สามสิ่งควรรอบรู้ เคารพเรื้องเจริญคุณ ฯ
สามสิ่งควรยนิ ดี งาม, ตรงตรง, ไทยแก่ตน ๖. สรรพางค์โสภาคย์พร้อม ธัญลกั ษณ์ ภาษิตจิตประจกั ษ์ ซ่ือพร้อม เป็ นสุขโสตตนรัก การชอบ ธรรมนา สามส่ิงควรชักน้อม จติ ให้ยนิ ดี ฯ
สามส่ิงควรปรารถนา ความสุขสบาย, มติ รสหายทด่ี ดี ี, ใจสบายปรุโปร่ง ๗. สุขกายวายโรคร้อน ราคาญ มากเพอื่ นผู้วานการ ชีพได้ จติ แผ้งผ่องสาราญ รมย์สุข เกษมแฮ สามส่ิงควรจกั ให้ รีบร้อนปรารถนา ฯ
สามสิ่งควรอ้อนวอนขอ ความเชื่อถอื , ความสงบ, ใจบริสุทธ์ิ ๘. ศรัทธาทาจิตหม้นั คงตรง สงบระงบั ดบั ประสงค์ ส่ิงเศร้า จติ สะอาดปราศสิ่งพะวง ว่นุ ข่นุ หมองแฮ สามส่วนควรใฝ่ เฝ้ า แต่ต้งั อธิษฐาน ฯ
สามสิ่งควรนับถอื ปัญญา, ฉลาด, มน่ั คง ๙. ปัญญาตรองตริลา้ ลกึ หลาย ฉลาดยงิ่ สิ่งแยบคาย คาดรู้ มนั่ คงไม่คนื คลาย คลอนกลบั กลายแฮ สามส่ิงควรกอบกู้ กบั ผู้นับถือ ฯ
สามสิ่งควรจะชอบ ใจอารีสุจริต, ใจด,ี ความสนุกเบิกบานพร้อมเพรียง ๑๐. สุจริตจติ โอบอ้อม อารี ใจโปร่งปราศราคี ขุ่นข้อง สิ่งเกษมสุขเปรมปรี- ดาพรั่ง พร้อมแฮ สามส่ิงสมควรต้อง ชอบต้องยนิ ดี ฯ
สามส่ิงควรสงสัย ยอ, หน้าเนือ้ ใจเสือ, กลบั กลอก ๑๑. คายอยกย่องเทยี้ ร ทุกประการ พกั ตร์จติ ผดิ กนั ประมาณ ยากรู้ เร็วรักผลกั พลนั ขาน คากลบั พลนั ฤๅ สามส่ วนควรแล้วผู้ พะพ้องพงึ แคลง ฯ
สามส่ิงควรละ เกยี จคร้าน, วาจาฟั่นเฝื อ, หยอกหยาบแลแสลงหรือขดคอ ๑๒. เกยี จคร้านการท่านท้งั การตน กด็ ี พูดมากเปล่าเปลอื งปน ปดเหล้น คาแสลงเสียดแทงระคน คาหยาบ หยอกฤๅ สามส่ิงควรทงิ้ เว้น ขาดสิ้นสันดาน ฯ
สามสิ่งควรทาให้มี หนังสือด,ี เพอื่ นด,ี ใจเยน็ ดี ๑๓. หนังสือสอนสั่งข้อ วทิ ยา เว้นบาปเสาะกลั ยาณ์ มติ รไว้ หน่ึงขาดปราศโทษา คตหิ ่อ ใจเฮย สามสิ่งควรมใี ห้ มากหย้งั ยนื เจริญ ฯ
สามสิ่งควรจะหวงแหนหรือต่อสู้เพอื่ รักษา ช่ือเสียงยศศักด์,ิ บ้านเมอื งของตน, มติ รสหาย ๑๔. ความดมี ชี ื่อท้งั ยศถา ศักด์เิ ฮย ประเทศเกดิ กลุ พงศา อยู่ย้งั คนรักร่วมอธั ยา- ศัยสุข ทุกข์แฮ สามส่ิงควรสงวนไว้ ต่อสู้ผู้เบยี น ฯ
สามสิ่งควรต้องระวงั กริ ิยาที่เป็ นในใจ, มกั ง่าย, วาจา ๑๕. อาการอนั เกดิ ด้วย นา้ ใจ แปรฤๅ ใจซึ่งรีบเร็วไว ก่อนรู้ วาจาจกั พูดใน กจิ สบ สรรพแฮ สามสิ่งจาทวั่ ผู้ พทิ กั ษ์หม้นั ครองระวงั ฯ
สามสิ่งควรเตรียมรับ อนิจจงั , ชรา, มรณะ ๑๖. ส่ิงใดในโลกล้วน เปลยี่ นแปลง หน่ึงชราหย่อนแรง เร่งร้น ความตายตดิ ตามแสวง ทาชีพ ประลยั เฮย สามส่วนควรคดิ ค้น คตริ ู้เตรียมคอย ฯ
สุภาษิตโสฬสไตรยางคม์ ีเน้ือหาเดิมเป็นสุภาษิตภาษาองั กฤษ โคลงแต่ละบทประกอบดว้ ยสามส่ิงที่ควรมีหรือควรละเวน้ ซ่ึงเน้ือหา เสปอ็นนกคารรสอ่ังบสคอลนุมกชาีวรติ ดทาเ้ังนหินมชดีวใติหCข้รู้อวo่างuคคมวrวนาaรมุษgจกeยะล์โป้าดGฏคยeิบวตาnัตรมtงติ สlนeเภุปnอา็ นพยeก่าsคงาsวรไารAมfรfักeใcครt่ion จงึ จะเกดิ เป็ นมงคลแก่ชีวิต และผ้ทู ี่ประสบความสาเร็จในชีวิต มกั จะใฝ่ หาคตธิ รรมต่าง ๆ เป็ นเครื่องเตอื นใจ
๑. การใช้สัมผสั สระและสัมผสั พยญั ชนะในโคลงแต่ละบท “สุขกายวายโรคร้อน ราคาญ มากเพCอื่ นoผ้uูวาrนaกgาeร Gentleness Aชีพffไeดc้ tion จิตแผ้วผ่องสควาราามญกล้า ความสภุ าพ ควารมมรยักสใุคขรเ่กษมแฮ สามสิ่งควรจกั ให้ รีบร้อนปรารถนา”
๒. การใชถ้ อ้ ยคาตรงไปตรงมา ทาใหเ้ ขา้ ใจง่าย เช่น “สุจริตจติ โอบอ้อม อารี ใจโปร่งปCราoศรuาrคaี ge Gentlenessข่Aุนขf้อfeงction สิ่งเกษมสุขเปครวมาปมรกี-ล้า ความสภุ าพ ควดาามพรรัก่ังใพครร่้อมแฮ สามสิ่งสมควรต้อง ชอบต้องยนิ ดี”
๑. ไม่ควรประมาทในการดาเนินชีวติ ทุกส่ิงในโลกน้ีมี การเปล่ียนแปลงอยเู่ สมอ ๒. ความสุภาพ ความรัก การมีมาCรยoาทuดrี aมgีจิตeใจGโอeบnอtอ้ lมeอnาeรีss Affection ทาใหเ้ ป็นผอู้ อ่ นโยน มีความสุข อารมคณว์เาบมิกกบลา้านคผวอู้ าื่นมยสอ่ ภุ มาพ ความรักใคร่ ตอ้ งการอยใู่ กล้ ๓. เราไม่ควรประพฤติปฏิบตั ิตนในทางท่ีไม่ดี เช่น ดุร้าย หยงิ่ เกียจคร้าน และอกตญั ญู
นฤ (ปราศจาก) + ทุ (เสีย) + มน (ใจ) + อาการ (สภาพ) Courage Gentleness Affection นฤทุมนคาวกาามรกลห้ามคายวถาึงมสภุ าพทคี่ปวราามศรจักาใกคครว่ ามเสียใจ พระบาทสมเดจ็ พระจุลจอมเกลา้ เจา้ อยหู่ วั ทรงพระราชนิพนธ์ โคลงสุภาษิตเร่ืองน้ีไวเ้ มื่อ พ.ศ. ๒๔๒๓ โดยทรงแปลจากภาษาองั กฤษ มาเป็ นโคลงสี่สุภาพ
“บันฑิตวนิ ิจแล้ว แถลงสาร สอนเอย ทศนฤทุมนาการ ชื่อชี้ เหตุผู้ประพฤติปาน ดังกล่าว น้ันนอ โทมนัสCเพoราuะrกaิจgนeี้ Gentleness Aห่อfนfeไดc้เtคiยoมn”ี ความกล้า ความสภุ าพ ความรักใคร่ เร่ืองนีเ้ป็นสภุ าษิตคาสอนเพื่อเป็นแนวทางสาหรับการประพฤตติ น ทศนฤทมุ นาการ หมายถงึ กิจ ๑๐ ประการทีผ่ ้ปู ระพฤติยงั ไมเ่ คยเสียใจ โคลงสภุ าษิตนฤทมุ นาการ มีโคลงนา ๑ บท โคลงเนือ้ เรื่อง ๑๐ บท โคลงปิดท้ายอกี ๑ บท
กล่าวถึงกิจ ๑๐ ประการท่ีผปู้ ระพฤติยงั ไม่เคยเสียใจ ไดแ้ ก่ ๑. ทาดี ๒. ไม่พูด ๓. การถาม ๔. การคิด และการ โดยCทo่ัวไuคปวrาaมgกeรล้า้าGยคตeว่อาnผมู้อtสlื่นeภุ nาพesฟคsังวคตาAวดัมาสfมรfินักกe่อใcคนtร่ion ก่อนพูด ๕. ไม่พูดใน ๖. กรุณาต่อ ๗. ขอโทษ เวลาโกรธ คนที่อบั จน เมอ่ื ทาผิด ๘. อดกล้นั ๙. ไม่ฟัง ๑๐. ไม่ ต่อผู้อ่ืน คานินทา หลงเชื่อ ข่าวร้าย
๑. เพราะทาความดที ั่วไป ทาดไี ป่ เลอื กเว้น ผู้ใด ใดเฮย แต่ผูกไมตรีไป รอบข้าง ทาคุณอุดหนุนใน การชอบ ธรรมนา ไร้ศัตรูปองมล้าง กลบั ซ้องสรรเสริญ ฯ
๒. เพราะไม่พูดร้ายต่อใครเลย เหินห่างโมหะร้อน ริษยา สละส่ อเสียดมารษา ใส่ ร้ าย คาหยาบจาบจ้วงอา- ฆาตขู่ เข็ญเฮย ไปหมนิ่ นินทาป้ าย โทษให้ผู้ใด ฯ
๓. เพราะถามฟังความก่อนตดั สิน ยนิ คดมี เี ร่ืองน้อย ใหญ่ไฉน กด็ ี ยงั บ่ลงเห็นไป เดด็ ด้วน ฟังตอบสอบคาไข คดิ ใคร่ ครวญนา ห่อนตดั สินห้วนห้วน เหตุด้วยเบาความ ฯ
๔. เพราะคดิ เสียก่อนจงึ พูด พาทมี สี ตริ ้ัง รอคดิ รอบคอบชอบแลผดิ ก่อนพร้อง คาพูดพ่างลขิ ติ เขียนร่าง เรียงแฮ ฟังเพราะเสนาะต้อง โสตท้งั ห่างภัย ฯ
๕. เพราะงดพูดในเวลาโกรธ สามารถอาจห้ามงด วาจา ตนเฮย ปางเมอ่ื ยงั โกรธา ข่นุ แค้น หยุดคดิ พจิ ารณา แพ้ชนะ ก่อนนา ชอบผดิ คดิ เห็นแม้น ไม่ย้งั เสียความ ฯ
๖. เพราะได้กรุณาต่อคนทถี่ งึ อบั จน กรุณานรชาตผิ ู้ พ้องภยั พบิ ตั เิ ฮย ช่วยรอดปลอดความกษยั สว่างร้อน ผลจกั เพม่ิ พูนใน อนาคต กาลแฮ ชนจกั ชูช่ือช้อน ป่ างเบือ้ งประจุบนั ฯ
๗. เพราะขอโทษบรรดาทไ่ี ด้ผดิ ใดกจิ ผดิ พลาดแล้ว ไป่ ละ ลมื เลย หย่อนทฐิ ิมานะ อ่อนน้อม ขอโทษเพอื่ คารวะ วายบาด หมางแฮ ดกี ว่าปดอ้อมค้อม คดิ แก้โดยโกง ฯ
๘. เพราะอดกล้นั ต่อผู้อนื่ ขนั ตมี มี ากหม้นั สันดาน ใครเกะกะระราน อดกล้นั ไป่ ฉุนเฉียบเฉกพาล พาเดอื ด ร้อนพ่อ ผู้ประพฤตดิ งั่ น้ัน จกั ได้ใจเยน็ ฯ
๙. เพราะไม่ฟังคาคนพูดเพศนินทา ไป่ ฟังคนพูดฟ้ ุง ฟั่นเฝื อ เทจ็ และจริงจานเจอื คละเคล้า คอื มดี ทกี่ รีดเถอื ท่านทวั่ ไปนา ฟังจะพาพลอยเข้า พวกเพ้อรังควาน ฯ
๑๐. เพราะไม่หลงเช่ือข่าวร้าย อกี หน่ึงไป่ เชื่อถ้อย คาคน ลือแฮ บอกเล่าข่าวเหตผุ ล เร่ืองร้าย สืบสอบประกอบจน แจ่มเทจ็ จริงนา ยงั บ่ด่วนยกั ย้าย ตนื่ เต้นก่อนกาล ฯ
เน้ือหาในโคลงสุภาษิตนฤทุมนาการเนน้ เร่ืองการประพฤติปฏิบตั ิตน ๑๐ ประการซ่ึงผปู้ ระพฤติ จะไม่มีวนั เสียใจ กล่าวถึงการทาความดใี ห้แก่คนรอบข้างจะไม่มศี ัตรูมแี ต่คนสรรเสริญ ผลคือ “แต่ผูกไมตรีไป รอบข้าง” “ไร้ศัตรูปองมล้าง กลบั ซ้องสรรเสริญ” จากน้นั สอนเร่ืองการพดู วา่ ไม่ควรพดู ร้ายต่อใคร พดู ร้าย คือ พดู ส่อเสียด ใส่ร้าย พดู คาหยาบ จาบจว้ ง อาฆาต ข่เู ขญ็ นินทา ต่อมาสอนวา่ เมื่อมีเรื่องราวใดใหส้ อบถามฟังความและคิดไตร่ตรองก่อนตดั สินใจ เพื่อจะได้ ไม่เป็น คนหูเบา เนื่องจากบางคร้ังสิ่งที่เห็นกไ็ ม่ใช่สิ่งท่ีเป็น
๑. การใชค้ านอ้ ย กินความมาก เช่น การนาคาพดู ที่ไม่ดีท้งั หมดมาอยใู่ นโคลงบทเดียว “เหินห่างโมหะร้อน ริษยา สละส่อเสียดมารษา ใส่ ร้ าย คาหยาบจาบจ้วงอา- ฆาตขู่ เขญ็ เฮย ไป่ หม่ินนินทาบ้าย โทษให้ผู้ใด”
๒. การอธิบายเหตแุ ละผลในโคลงบทเดียวกนั ไดอ้ ยา่ งชดั เจน “ทาดีไป่ เลือกเว้น ผู้ใด ใดเฮย เหตุ แต่ผูกไมตรีไป รอบข้าง ผล ทาคุณอุดหนุนใน การชอบ ธรรมนา ไร้ศัตรูปองมล้าง กลบั ซ้องสรรเสริญ”
๑. ควรศรัทธาในความดี และทาความดี ถา้ เราทาดีความดีจะคุม้ ครองใหเ้ ราประสบแต่ส่ิงที่ดี ๒. ไม่พดู วา่ ร้าย คิดใหด้ ีก่อนพดู ไม่ควรพดู ขณะโกรธ ๓. ควรเป็นคนมีจิตใจหนกั แน่นและมีเหตผุ ล อยา่ ด่วนตดั สิน เพราะฟังความขา้ งเดียว อยา่ ฟังคนนินทา อยา่ หลงเช่ือข่าวลือ ๔. ควรอ่อนนอ้ มถอ่ มตน เมื่อทาผิดกค็ วรกลา่ วคาวา่ “ขอโทษ”
อิศปปกรณา หมายถึง เรื่องเลา่ ของอีสป อิศป หรือ อีสป (ชื่อนกั เลา่ นิทาน) + ปกรณมั (คมั ภีร์ หนงั สือ เรื่อง) Courage Gentleness Affection พระบาทสมเดจ็ พระคจวุลาจมอกมลเ้กาลคา้ วเจาา้มอสยภุหู่ าวั พทรคงวพารมะรรักาใชคนร่ิพนธ์แปลนิทานอสี ป ๒๔ เร่ือง และทรงพระราชนิพนธโ์ คลงสุภาษิตประกอบนิทานร่วมกับกวี ๓ ท่าน ได้แก่ พระยาศรีสุนทรโวหาร (น้อย อาจารยางกรู ) พระยาราชสัมภารากร และพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงพชิ ิตปรีชากร โคลงสุภาษิตอิศปปกรณามีรูปแบบเป็นร้อยแกว้ ประเภทนิทาน มีโคลงสี่สุภาพปิ ดเรื่อง เรื่องละ ๑ บท
นิทานอีสป แปลมาจากนิทานกรีกฉบับ รูปป้ันของอีสป ภาษาอังกฤษ ซ่ึงในสมัยรัชกาลท่ี ๕ นิยมอ่าน เรื่องแปลจากตะวนั ตก โดยเฉพาะนิทานอีสปซ่ึงมี คติสอนใจในการดาเนินชีวCติ ourage Gentleness Affection ความกล้า ความสภุ าพ ความรักใคร่ อสี ป เป็ นทาสชาวกรีกท่ีร่างกายพกิ าร แต่มคี วามสามารถในการเล่านิทานและเป็ นคน ฉลาดเขามีชีวติ ในช่วงศตวรรษที่ ๖ มกั เล่านิทาน ประกอบคติสอนใจ เพอ่ื ให้สตินายและแก้ไขปัญหา หรือเหตุการณ์ที่เลวร้ายได้
๑. ราชสีห์กบั หนู ราชสีหต์ วั หน่ึงนอนหลบั อยู่ มีหนูวง่ิ ข้ึนไปบนหนา้ ทาใหร้ าชสีห์ ตกใจตื่นและต้งั ใจจะฆ่าหนูแต่หนูออ้ นวอนขอใหไ้ วช้ ีวิต ราชสีหจ์ ึงปลอ่ ยหนู ไป ต่อมาหนูมาช่วยกดั เชือกปล่อยราชสีหใ์ หพ้ น้ จากนายพราน ๒. บิดากับบุตรท้ังหลาย บิดาเห็นบุตรชอบทะเลาะกนั จึงใหห้ กั ไมเ้ รียว ๑ กาแตไ่ ม่มี ใครหกั ได้ บิดาจึงสอนวา่ ใหร้ วมใจเป็นหน่ึงเดียวเหมือนไมเ้ รียวก็ จะไม่มีใครทาอนั ตรายได้
๓. สุนัขป่ ากับลูกแกะ สุนขั ป่ าอยากกินลกู แกะจึงใหเ้ หตผุ ลกลา่ วโทษลกู แกะตา่ ง ๆ นานา แตล่ กู แกะไม่มีความผิดจริง สุนขั ป่ าไม่รู้จะทาอยา่ งไรจึงจบั ลกู แกะกินทนั ที ๔. กระต่ายกบั เต่า กระต่ายหวั เราะเยาะเตา่ วา่ เดินชา้ ขาส้ัน เต่าจึงทา้ กระตา่ ย วิง่ แข่ง กระต่ายคิดวา่ วง่ิ เร็วกวา่ เต่า จึงหยดุ นอนพกั ระหวา่ งทาง แต่ เตา่ เดินไม่หยดุ จนในที่สุดเต่ากม็ าถึงเส้นชยั ก่อนกระต่าย
๑. ราชสีห์กบั หนู อย่าควรประมาณผู้ ทรุ พล สบเคราะห์คราวขัดสน สุดรู้ เกลอื กเขาสบร้ายดล ใดเหตุ มแี ฮ มากพวกคงมผี ู้ ระลกึ เค้าคุณสนอง
๒. บดิ ากบั บุตรท้งั หลาย เชื้อวงศ์วายรักร้อย ริษยา กนั เฮย ปรปักษ์เบยี นบีฑา ง่ายแท้ ร่วมสู้ร่วมรักษา จติ ร่วม รวมแฮ หมน่ื อมติ ร บ มแิ พ้ เพราะพร้อมเพรียงผจญ
Search
