นิทานเวตาล

นิ ทานเวตาล (เรื่ องที่10)

“ศพน้นั ลมื ตาโพลง ลูกตาสี เขียวเรอื ง ๆ ผมสนี ้าตาล หนา้ สนี ้าตาล ตวั ผอม เหน็ ซ่ีโครงเป็นซ่ๆี หอ้ ยเอาหวั ลงมาทานองคา้ งคาว แต่เป็นคา้ งคาว ตวั ใหญ่ท่สี ดุ เมือจบั ถกู ตวั กเ็ ยน็ ชืด เหนียวๆ เหมือนงู ปรากฏเหมอื น หน่ึงวา่ ไมม่ ชี ีวติ แตห่ างซ่งึ เหมอื นหาง แพะน้นั กระดกิ ได.้ ”

ความเป็นมา นิทานเวตาล ฉบบั นิพนธ์ พระราชวงศเ์ ธอ กรมหม่ืนพทิ ยาลง กรณ มีท่มี าจากวรรณกรรมสนั สกฤตของอนิ เดยี โดยมชี ่ือเดมิ วา่ “เวตาล ปญั จวงิ ศต”ิ ศิวทาสไดแ้ ตง่ ไวใ้ นสมยั โบราณ ตอ่ มาไดม้ ผี ูน้ านิทานเวตาลทง้ั ฉบบั ภาษาสนั สกฤตและ ภาษาฮนิ ดีมาแปลเป็นภาษาองั กฤษ โดยรอ้ ยเอก เซอร์ รชิ ารด์ เอฟ. เบอร์ ตนั กไ็ ดน้ ามาแปลและเรยี บเรยี งแตง่ แปลงเป็นสานวนภาษาของตนเอง ใหค้ นองั กฤษอา่ น แตไ่ ม่ครบทง้ั 25 เร่อื ง กรมหม่ืนพทิ ยาลงกรณ ไดท้ รง แปลนิทานเวตาลจากฉบบั ของเบอรต์ นั จานวน 9 เร่อื ง และจากฉบบั แปล สานวนของ ซี. เอช. ทอวน์ ีย์ อกี 1 เร่อื ง รวมเป็นฉบบั ภาษาไทยของ กรมหม่นื พทิ ยาลงกรณ 10 เร่อื ง เม่อื พ.ศ. 2461

นิทานเวตาลเป็นนิทานท่มี ีลกั ษณะเป็น นิทานซบั ซอ้ นนิทาน คอื มีนิทานเร่อื งย่อยซอ้ นอยู่ ในนิทานเร่อื งใหญ่

ประวตั ิผแู้ ตง่ พระราชวงศเ์ ธอ กรมหม่ืนพทิ ยาลงกรณ ทรงชานาญดา้ นภาษาและวรรณคดีเป็ นพเิ ศษ ไดท้ รงนิพนธ์ หนงั สอื ไวม้ ากมายโดยใชน้ ามแฝงว่า “น.ม.ส.” ซ่ึงทรงเลอื กจาก ตวั อกั ษรตวั หลงั พยางคข์ องพระนาม (พระองคเ์ จา้ ) “รชั นีแจม่ จรสั ”

ลักษณะคาประพันธ์ นิทานเวตาล แตง่ เป็นรอ้ ยแกว้ โดยนาทานองเขียนรอ้ ย แกว้ ของฝรงั่ มาปรบั เขา้ กบั สานวนไทยไดอ้ ย่างกลมกลนื และ ไม่ทาใหเ้ สยี อรรถรส แต่กลบั ทาใหภ้ าษาไทยมชี ีวติ ชีวา จงึ ไดร้ บั ยกย่องเป็นสานวนรอ้ ยแกว้ ท่ใี หม่ท่สี ดุ ในยคุ น้นั เรยี กว่า “สานวน น.ม.ส.”

เน้อื เร่อื ง เวตาลกลา่ ววา่ ครง้ั น้ีขา้ พเจา้ เขม่นตาซา้ ยหวั ใจเตน้ แรง แลตากม็ ืดมวั เหมอื นลางไม่ดีเสยี แลว้ แต่ขา้ พเจา้ จะเลา่ เร่อื งจรงิ ถวาย แลเหตทุ ่ี ขา้ พเจา้ เบ่อื หน่ายท่ตี อ้ งถกู แบกหามไปหามมา

ในโบราณกาล มเี มืองท่ใี หญ่เมอื งหน่ึงช่ือ กรุงธรรมปรุ ะ พระราชาทรงพระนามวา่ ทา้ วมหาพล มีพระมเหสที ่ที รงสริ โิ ฉม งดงามแมม้ พี ระราชธิดาท่ที รงเจรญิ วยั แลว้ ตอ่ มาไดเ้ กดิ ศึก สงครามทหารของทา้ วเอาใจออกหา่ ง ทาใหท้ รงพา่ ยแพ้ พระองค์ จงึ ทรงพาพระมเหสแี ละพระราชธดิ าหลบหนีออกจากเมอื งเพอ่ื ไป เมืองเดิมของพระมเหสี ในระหวา่ งทางทา้ วมหาพลไดถ้ กู โจรรุมทา รา้ ยเพอ่ื ชิงทรพั ยแ์ ละสง่ิ ของมีค่า จนพระองคส์ ้นิ พระชนม์ จนพระ ราชธดิ าและพระมเหสเี สดจ็ หนีเขา้ ไปในป่ าลกึ

ในเวลาน้นั มีพระราชาทรงพระนามวา่ ทา้ วจนั ทรเสน กบั พระ ราชบตุ ร ไดเ้ สด็จมาประพาสป่ าและพบรอยเทา้ ของสตรซี ่ึงเม่อื พบสตรที ง้ั สองจะใหร้ อยเทา้ ท่ใี หญเ่ ป็นพระมเหสขี อง ทา้ วจนั ทรเสน และรอยเทา้ ท่เี ลก็ เป็นพระชายา ของพระราชบตุ ร แตเ่ ม่อื พบนางทง้ั กป็ รากฏว่า รอยเทา้ ท่ใี หญ่คือพระราชธิดา และรอยเทา้ ท่ีเลก็ น้นั คือ พระราชมารดาดงั น้นั พระราชธดิ าจงึ เป็น พระมเหสขี องทา้ วจนั ทรเสน และพระมารดาได้ เป็นพระชายาของพระราชบตุ ร

ครน้ั กษตั รยิ ท์ ง้ั สององคท์ รงกระทาสญั ญาแบ่งนางกนั ดงั น้ีแลว้ ก็ ชกั มา้ ตามรอยเทา้ นางเขา้ ไปในป่า พระราชากบั พระราชบตุ รกเ็ ชิญนางทง้ั สองข้ึนบนหลงั มา้ องคล์ ะองค์ นางพระบาทเข่ืองคอื พระราชธดิ าข้ึนทรงมา้ กบั ทา้ วจนั ทรเสน นางพระบาทเลก็ คอื พระมเหสขี ้ึนทรงชา้ งกบั พระราชบตุ ร สอ่ี งคก์ เ็ สด็จเขา้ กรุง

กลา่ วสน้ั ๆ ทา้ วจนั ทรเสน แลพระราชบตุ รกท็ าววิ าหะทง้ั สองพระองค์ แตก่ ลบั คู่กนั ไป คอื พระราชบดิ าววิ าหะกบั พระราช บตุ รี พระราชบตุ รววิ าหะกบั พระมเหสี แลเพราะเหตทุ ่คี าดขนาด เทา้ ผดิ ลูกกลบั เป็นเมียพอ่ แม่กลบั เป็นเมยี ลกู ลูกกลบั เป็นแม่ เล้ยี งของผวั ตวั เอง แลแม่กลบั เป็นลกู สะใภข้ องผวั แหง่ ลูกตน แลต่อมาบตุ รแลธดิ ากเ็ กดิ จากนางทง้ั สอง แลบตุ รแลธดิ า ของนางทง้ั สองกม็ บี ตุ รแลธดิ าต่อๆกนั ไป

เวตาลเลา่ มาเพยี งครู่หน่ึง แลว้ กลา่ วต่อไปว่า “บดั น้ีขา้ พเจา้ จะตง้ั ปญั หาทูลถามพระองคว์ า่ ลกู ทา้ วจนั ทรเสน ท่เี กดิ จากธดิ าทา้ วมหาพลลูกพระมเหสที า้ วมหาพลท่เี กดิ กบั พระราช บตุ รทา้ วจนั ทรเสนน้นั จะนบั ญาตกิ นั อย่างไร” พระวกิ รมาทติ ยไ์ ดท้ รงฟงั ปญั หากท็ รงตรกึ ตรองเอาเร่อื งของ พอ่ กบั ลูก แม่กบั ลกู แลกบั นอ้ งมาปนกนั ย่งุ แลมิหนาซ้ามาเร่อื งแม่ เล้ยี งกบั แม่ตวั แลลกู สะใภก้ บั ลกู ตวั อกี เลา่ พระราชาทรงตปี ญั หายงั ไม่ทนั แตก พอนึกข้ึนไดว้ ่าการพา เวตาลไปสง่ คนื โยคนี ้นั จะสาเรจ็ กด็ ว้ ยไม่ทรงตอบปญั หา จงึ เป็นอนั ทรงน่ิงเพราะจาเป็นแลเพราะสะดวก กร็ บี สาวกา้ วดาเนินเรว็ ข้ึน

ครน้ั เวตาลทูลเยา้ ใหต้ อบปญั หาดว้ ยวธิ กี ลา่ ววา่ โง่ จะรบั สงั่ อะไรไม่ได้ กท็ รงกระแอม เวตาลทูลถามว่า “รบั สงั่ ตอบปญั หาแลว้ ไม่ใช่หรอื ” พระราชาไม่ทรงตอบว่ากระไร เวตาลกน็ ่ิงครู่หน่ึงแลว้ ทูลถามว่า “บางมีพระองคจ์ ะโปรดฟงั เร่อื งสน้ั ๆ อกี สกั เร่อื งหน่ึงกระมงั ” ครง้ั น้ีแมแ้ ต่กระแอม พระวกิ รมาทติ ยก์ ไ็ ม่ทรงกระแอม เวตาลจง่ึ กลา่ ว อกี ครง้ั หน่ึงวา่ “เม่ือพระองคท์ รงจนปญั ญาถงึ เพยี งน้ี บางทพี ระราชบตุ รซ่งึ ทรง ปญั ญาเฉลยี วฉลาดจะทรงแกป้ ญั หาไดบ้ า้ งกระมงั ” แต่พระธรรมวชั พระราชบตุ รน่ิงสนิททเี ดยี ว

บทวเิ คราะห์ ความดเี ด่นดา้ นกลวธิ ีการแต่ง 1 การใชส้ านวนโวหาร นิทานเวตาล ฉบบั พระราชวรวงศเ์ ธอ กรมหม่นื พทิ ยาลงกรณ์ มกี าร ใชส้ านวนโวหารเปรยี บเทยี บท่ไี พเราะและทาใหเ้ หน็ ภาพแจม่ ชดั ข้ึน 2 การใชก้ วโี วหาร พระราชวรวงศเ์ ธอ กรมหม่ืนพทิ ยาลงกรณ์ ทรงแปลนิทานเวตาลดว้ ย ภาษาท่กี ระชบั อา่ นงา่ ย มีบางตอนท่ที รงใชส้ านวนภาษาบาลี ซ่ึงไม่คนุ้ หผู ูอ้ า่ นในยคุ น้ี เพราะไม่นิยมใชแ้ ลว้ ในปจั จุบนั

บทวเิ คราะห์ คณุ ค่าดา้ นปญั ญาและความคิด 1 ความอดทนอดกลน้ั ความอดทนเป็นคาสอนในทกุ ศาสนา ดงั น้นั เม่อื ไม่ตอบปญั หาใน เร่อื งท่ี 10 เวตาลจงึ กลา่ วชมวา่ ทรงตง้ั พระราชหฤทยั ดีนกั พระปญั ญาราวกบั เทวดาและมนุษยอ์ น่ื ท่มี ีปญั ญา จะหามนุษย์ เสมอมไิ ด้ 2 ความเพยี รพยายาม เวตาลมกั ยวั่ ยใุ หพ้ ระวิกรมาทติ ยแ์ สดงความคดิ เหน็ ออกมา ทาให้ พระองคต์ อ้ งกลบั ไปปี นตน้ อโศกเพ่อื จบั เวตาลใสย่ า่ มกลายครง้ั

บทวิเคราะห์ 3 การใชส้ ตปิ ญั ญา การแกป้ ญั หาต่างๆ จาเป็นตอ้ งใชส้ ตแิ ละปญั ญาควบคูก่ นั ไป จาก นิทานเวตาลเร่อื งน้ีช้ีใหเ้ หน็ ว่าการใชป้ ญั ญาของพระวกิ รมาทติ ยอ์ ยา่ ง เดียวน้นั ไม่สามารถแกป้ ญั หาและเอาชนะเวตาลได้ แต่พระองค์ ตอ้ งใชส้ ตปิ ระกอบกบั ปญั ญาควบคู่ กนั ไปจงึ เอาชนะเวตาลได้

บทวเิ คราะห์ 4 ความมีสติ ความเป็นผูม้ ที ฐิ มิ านะ ไม่ยอมในสง่ิ ท่ไี ม่พอใจ บางครง้ั อาจสง่ ผลเสยี ต่อผูน้ ้นั เอง ดงั น้นั การพยายามยบั ยง้ั ชงั่ ใจ ไม่พูดมากปากไว จนเกนิ ไป จงึ เป็นสง่ิ ท่จี าเป็นมากเพราะเม่อื ใด เราคดิ กอ่ นพดู ไม่ใช่ พดู แลว้ คดิ เม่อื น้นั เรากม็ ีสติ สตเิ ป็ นสง่ิ ท่สี าคญั เพราะเป็ นพ้นื ฐานของ สมาธแิ ละปญั ญา ถา้ ไม่มีสติ สง่ิ ตา่ งๆท่เี ราทาไปหรอื ตดั สนิ ใจไปโดยไร้ สตอิ าจสง่ ผลรา้ ยเกนิ กว่าจะประเมนิ ได้

บทวเิ คราะห์ 5 การเอาชนะขา้ ศึกศตั รู ในการทาสงครามน้นั ผูท้ ่มี คี วามชานาญ มีเลห่ เ์ หล่ยี มในกลศึก มากกวา่ ย่อมไดช้ ยั ชนะ 6 ขอ้ คิดเตือนใจ เคร่อื งประดบั เป็นสง่ิ ท่ที าใหไ้ ดร้ บั อนั ตรายจากโจรผูร้ า้ ย แมจ้ ะ เป็นชายท่มี ฝี ีมือเช่นทา้ วมหาพลกต็ าม เม่ือตกอยูใ่ นหมู่โจรเพยี ง คน เดียว ยอ่ มเสยี ทไี ด้

บทวเิ คราะห์ คุณค่าดา้ นความรู้ การอา่ นนิทานเวตาลทาใหไ้ ดร้ ูถ้ งึ วฒั ธรรมและคา่ นิยมของชาวอนิ เดยี ในยคุ โบราณ เช่น คา่ นิยมท่ชี ายจะมภี รรยาไดห้ ลายคนโดยเฉพาะชายสูงศกั ด์ิ เพราะถอื สา่ เรอื นท่อี บอนุ่ จะตอ้ งมีแมเ่ รอื น