เอกสารประกอบการอบรมครั้งที่ 2_พิมพ์

เอกสารประกอบการอบรม โครงการสร้างมลู ค่าเพม่ิ สมุนไพรในชมุ ชน ณ บ้านพกั คนชราหญงิ มูลนิธิมติ รภาพสงเคราะห์ จ.ปทุมธานี ระหวา่ งวนั ท่ี 25-27 ม.ิ ย. 2556 โดย วทิ ยาลัยการแพทย์แผนไทย มหาวิทยาลยั เทคโนโลยีราชมงคลธัญบรุ ี 1

การทาลกู ประคบสมุนไพรแห้ง ส่วนประกอบ (สตู รลกู ประคบแหง้ 2 ลูก) 1.ใบมะขาม 75 กรมั 8.ตะไคร้ 37 กรัม 2.ใบส้มป่อย 37 กรมั 9.ว่านน้า 37 กรมั 3.ขม้นิ ชนั 25 กรัม 10.ใบคนทสี อ 37 กรมั 4. ขมิน้ ออ้ ย 37 กรมั 11.การบูร 22 กรมั 5.ว่านนางคา 37 กรมั 12.พิมเสน 22 กรมั 6.ผิวมะกรดู 37 กรมั 13.เกลอื 5 กรัม 7.ไพล 75 กรัม วิธกี ารทาลกู ประคบ • บดสมุนไพรท่เี ตรียมไวพ้ อหยาบ • ชง่ั สมุนไพรตามนา้ หนักทก่ี าหนดตามสูตร • บรรจใุ ส่ในผ้าสาหรับหอ่ แลว้ รดั ลูกประคบด้วยเชือกให้แน่น วิธีการประคบ  ใชผ้ ้าจับลูกประคบขณะรอ้ น ยกข้ึนจากปากหม้อ  ทดสอบความร้อนกอ่ นการประคบ โดยใช้ลูกประคบแตะท่ีท้องแขน  ชว่ งแรก แตะลกู ประคบ และยกขึน้ โดยเร็ว จนกวา่ ลูกประคบจะคลายความร้อน  วางลกู ประคบใหน้ านพอประมาณ แลว้ กดเนน้ บริเวณทีต่ อ้ งการ 2

 เปลย่ี นลูกประคบเมอ่ื ลูกประคบเยน็ ลง ประโยชน์การประคบสมนุ ไพร • ชว่ ยให้เนอื้ เยือ่ พังผดื ยึดตัวออก • ลดการติดขดั ของขอ้ ตอ่ • ลดอาการเกร็งของกลา้ มเนื้อ • บรรเทาอาการปวดเม่ือย • ลดอาการบวมทเ่ี กดิ จากการอักเสบของกล้ามเนื้อ • ช่วยกระต้นุ การไหลเวยี นโลหติ ข้อจากดั ในการใชล้ ูกประคบ  ห้ามใชล้ กู ประคบทร่ี อ้ นเกินไป  ควรใช้ผ้าขนหนรู องบริเวณผวิ หนังออ่ นๆ  ควรระวังผ้ปู ่วยที่เปน็ เบาหวาน อัมพาต เดก็ และผู้สงู อายุ  ไมป่ ระคบกับกรณีการอกั เสบ หรอื บวม ในช่วง 24 ช่ัวโมงแรก  หลงั ประคบ ไม่ควรอาบนาทนั ทเี พราะจะทาให้ตัวยาถูกลา้ งออกไป 3

การทายาหมอ่ งสมนุ ไพร และการนวดด้วยตนเองอยา่ งงา่ ย สว่ นผสมยาหม่องสมนุ ไพร 1. พาราฟนิ 30 กรัม ( ชว่ ยให้เน้ือยาหมอ่ งแขง็ ) 2. บีแวกซ์ 30 กรัม ( ชว่ ยให้เนอื้ ยาหมอ่ งแข็ง มันวาว ) 3. ลาโนลีน 30 กรัม ( ช่วยให้เนอื้ ยาหม่องแข็ง ) 4. วาสลีน 60 กรัม ( ช่วยให้เนือ้ ยาหมอ่ งนมิ่ ไม่แข็งมาก ) 5. เมนทอล 60 กรมั ( มีกลิ่นหอม เย็น แก้หวดั ) 6. พิมเสน 20 กรมั ( มีกลนิ่ หอม ใชส้ ดู แก้ลมวิงเวียน ออ่ นเพลยี ) 7. การบรู 60 กรัม ( มีกลิน่ หอม รอ้ น บรรเทาความเจ็บ ) 8. นา้ มันระกา 60 มลิ ลิลิตร ( ทาให้รอ้ นเมื่อทาถนู วด ) 9. น้ามนั ไพล 60 มลิ ลิลิตร ( แก้อกั เสบ ลดการปวด บวม ) วธิ ีการทายาหม่องไพล 1. นาเมนทอล พิมเสน การบรู มาผสมใหล้ ะลายเป็นเนอ้ื เดยี วกนั 2. นาพาราฟนิ บแี วกซ์ ลาโนลีน และวาสลีน หลอมละลายด้วยไฟอ่อน ให้ละลายเป็นเนอ้ื เดยี วกัน 3. เม่ือส่วนผสมข้อ 2 ละลายแลว้ นาส่วนผสมข้อ 1 มาผสมคนให้เป็นเนื้อเดียวกนั แลว้ เตมิ น้ามนั ระกา นา้ มนั กานพลู และน้ามันไพล คนให้เขา้ กนั 4.เทยาหม่องที่ไดจ้ ากขอ้ 3 ขณะทย่ี ังอุน่ ใสข่ วดทีเ่ ตรยี มบรรจุ แล้วทงิ้ ไว้ให้เยน็ 4

การนวดคลายเครียดดว้ ยตนเอง ความเครยี ด เป็นภาวะของอารมณ์ หรือความร้สู ึกทเี่ กิดขน้ึ เมือ่ เผชญิ กับปัญหาตา่ ง ๆ ที่ทาใหร้ ูส้ กึ ไม่สบายใจ คบั ข้องใจ หรือถูกบีบคน้ั กดดนั จนทาใหเ้ กดิ ความรู้สกึ ทุกขใ์ จ สบั สน โกรธ หรอื เสยี ใจ การนวดคลายเครยี ดด้วยตนเอง 5

3 จุดฐานกะโหลก -ใชน้ ิ้วหวั แมม่ ือขา้ งขวา กดบรเิ วณฐานกะโหลกข้างขวา -แล้วสลบั มอื ใช้นิว้ หวั แมม่ อื ขา้ งซา้ ยกดจดุ ฐาน กะโหลกขา้ งซ้าย -ใชม้ อื ข้างท่ีถนัด กดฐานกะโหลกจุดตรงกลาง 6

การผลติ ยาดมสม้ มือ และพมิ เสนนา  ยาดมสม้ มือ สรรพคณุ ใช้ดมแกล้ ม วิงเวียน หนา้ มืดตาลาย ส่วนผสมยาดมสม้ มอื 2 ถ้วย 1. สม้ โอเฉอื นเอาเฉพาะผิว 1 ½ ชอ้ นชา 2. นา้ มันสะระแหน่ 2 ช้อนชา 3. นา้ มันหอมกลนิ่ สม้ ½ ชอ้ นชา 4. น้ามนั กานพลู ½ ชอ้ นชา 5. น้ามันอบเชย 3 ชอ้ นโตะ๊ 6. กานพลปู ่น 3 ชอ้ นโต๊ะ 7. อบเชยป่น 3 ชอ้ นโต๊ะ 8. พมิ เสน ¼ ถ้วย 9. เมนทอล ¼ ถว้ ย 10. ยาหอมผง วิธีทา 1. นงึ่ หรอื ต้มผวิ ส้มโอพอน่มุ กรองเอาน้าออก 2. นาส้มโอบดด้วยโกร่งหรือครกให้ละเอยี ด หรอื พอแหลก ตักใส่โถ 3. ผสมน้ามนั สะระแหน่ นา้ หอมกลิน่ ส้ม น้ามนั กานพลู นา้ มนั อบเชย กานพลูป่น พิมเสน เมนทอล ยาหอม นวดใหเ้ ข้ากนั ปิดฝาพักไว้ 4. บรรจุยาใสผ่ ้าสาลู มดั ให้เรียบรอ้ ย แล้วใสใ่ นกรกั หรือถ้ายาดม  พมิ เสนนา สรรพคุณ ใช้ดมเพอื่ บรรเทาอาการหน้ามืด ตาลาย วิงเวียนศรี ษะ ส่วนผสมพมิ เสนนา 1. พมิ เสน 30 กรัม 2. การบรู 25 กรมั 3. เมนทอล 50 กรมั 4. น้ามันยูคาลปิ ตสั 10 มลิ ลิลติ ร 7

วธิ ีการทาพิมเสนนา 1. นาพมิ เสน การบรู เมนทอล มาตาเพอ่ื ลดขนาด จากน้ันผสมให้ละลายเปน็ เนื้อเดยี วกนั 2. เตมิ นา้ มันยูคาลปิ ตัส คนให้เข้ากนั 3. บรรจุลงขวดที่เตรยี มไว้ ประโยชน์และคณุ สมบัติ 1. พมิ เสน มกี ลิน่ หอม ใชส้ ดู แกล้ มวิงเวียน ออ่ นเพลีย 2. การบรู มีกลิ่นหอม รอ้ น บรรเทาความเจ็บ 3. เมนทอล มกี ล่นิ หอม เยน็ แก้หวัด 4. น้ามันยูคาลปิ ตสั มีกลนิ่ ค่อนข้างเย็น มีประโยชนม์ ากต่อระบบทางเดนิ หายใจ ลดอาการปวดศีรษะ จากความเหน่ือยล้า อาการหลอดลมอักเสบ หวดั ไอ ไซนสั และอาการตดิ เช้อื ในคอใหท้ ุเลาลงได้ 8