บัญชีร่วมค้าฯ-01

หนว่ ยท่ี 1 ความร้ทู ั่วไปเก่ยี วกบั กิจการร่วมคา้

สาระการเรียนรู้ 1. ความหมายของการรว่ มค้า 2. ลักษณะของการร่วมคา้ 3. ประเภทของธรุ กจิ รว่ มค้า 4. สาเหตทุ ่ีมีการทาธุรกิจรว่ มค้า 5. วธิ ีการบัญชีของกจิ การรว่ มคา้

ความหมายของการร่วมค้า ความหมายของกจิ การร่วมค้า ตามประมวลรษั ฎากร มาตรา 39 1. กิจการร่วมค้าตามมาตรา 39 แห่งประมวลรัษฎากร ได้แก่ กิจการท่ีดาเนินการร่วมกันเป็นทางค้าหรือ หากาไร ระหว่างบริษัทกับบริษัท บริษัทกับห้างหุ้นส่วนนิติบุคคล ห้างหุ้นส่วนนิติบุคคลกับห้างหุ้นส่วนนิติบุคคล หรือระหว่างบริษัทและหรือห้างหุ้นส่วนนิติบุคคลกับบุคคลธรรมดา คณะบุคคลท่ีมิใช่นิติบุคคล ห้างหุ้นส่วนสามัญ หรอื นติ ิบุคคลอน่ื ซึ่งกจิ การท่ีจะเขา้ ลกั ษณะเปน็ กิจการร่วมค้าจะตอ้ งมลี กั ษณะ ดงั น้ี 1.1 ได้ตกลงเข้าร่วมทุนกันไม่ว่าจะเป็นเงิน ทรัพย์สิน แรงงาน หรือเทคโนโลยี หรือ ร่วมกันใน ผลกาไรหรอื ขาดทุนอนั จะพงึ ได้ตามสัญญาท่ีกระทาร่วมกันกบั บคุ คลภายนอก หรือ 1.2 ได้รว่ มกันทาสัญญากับบุคคลภายนอก โดยระบไุ ว้ในสญั ญาว่าเปน็ กิจการรว่ มคา้ หรอื 1.3 ได้รว่ มกันทาสญั ญากบั บุคคลภายนอก โดยสญั ญากาหนดใหต้ ้องรับผิดร่วมกันในงานท่ีทาไม่ ว่าท้ังหมดหรือบางส่วน และต้องรับค่าตอบแทนตามสัญญาร่วมกัน โดยสัญญาไม่ได้แบ่งแยกงานและค่าตอบแทน ระหวา่ งกันไว้อย่างชัดเจน

2. กรณีกิจการร่วมค้าฯ ได้มีการจัดทาสัญญาจัดตั้งกิจการร่วมค้า และดาเนินการเข้าลักษณะใดลักษณะ หน่ึงตาม 1 พร้อมกับดาเนินการจดทะเบียนจัดตั้งกิจการร่วมค้าต่อสานักงานสรรพากรพ้ืนที่ ก ของกรมสรรพากร แล้ว กิจการร่วมค้าฯ จะเข้าลักษณะเป็น \"บริษัทหรือห้างหุ้นส่วนนิติบุคคล\" ตามมาตรา 39 แห่งประมวลรัษฎากร และมีหน้าท่ีต้องเสียภาษีเงินได้นิติบุคคลตามมาตรา 66 แห่งประมวลรัษฎากร ในทางปฏิบัติกรมสรรพากรได้วาง บรรทัดฐานในการพิจารณาเพ่ิมเติม โดยกาหนดว่ากิจการร่วมค้า จะต้องมีคุณสมบัติเข้าลักษณะใดลักษณะหนึ่ง ดังตอ่ ไปนี้ด้วย 1) มีการร่วมทุนกัน ไม่ว่าจะเป็นเงิน ทรัพย์สิน แรงงาน หรือเทคโนโลยี หรือร่วมกันในผลกาไร หรือขาดทนุ อันจะพึงไดต้ ามสญั ญาที่รว่ มกนั ทากับบคุ คลภายนอกหรอื 2) ได้รว่ มกันทาสญั ญากับบุคคลภายนอก โดยระบใุ นสัญญาว่าเป็น \" กิจการร่วมค้า \" หรือ 3) ไดร้ ่วมกนั ทาสัญญากับบุคคลภายนอกโดยสัญญานั้นกาหนดให้ต้องรับผิดร่วมกัน ในงานท่ีทา ไม่ว่าทั้งหมดหรือบางส่วนและต้องรับค่าตอบแทนตามสัญญาร่วมกัน โดยสัญญานั้นไม่ได้แบ่งแยกงานและ ค่าตอบแทนระหว่างกันไวอ้ ย่างชัดเจน

3. ความหมายของกิจการร่วมค้า ตามมาตรฐานการบญั ชี ฉบับที่ 28 (ปรับปรุง 2561) เร่ือง เงนิ ลงทนุ ในบริษทั รว่ มและการร่วมค้า ของสภาวิชาชพี บัญชี ในพระบรมราชปู ถมั ภ์

นอกจากน้ี มาตรฐานการบญั ชฉี บบั ดงั กล่าวยงั ไดใ้ ห้คานยิ ามของศพั ท์ท่เี กี่ยวกบั การรว่ มคา้ ดังน้ี

4. จากมาตรฐานการรายงานทางการเงิน ฉบับที่ 11 (ปรับปรุง 2561) เรื่อง การร่วมการงาน ของสภา วชิ าชพี บญั ชี ในพระบรมราชปู ถมั ภ์ ได้ให้ความหมายเกยี่ วกับ “การร่วมการงาน” ไว้ดงั น้ี การรว่ มการงาน การร่วมการงาน หมายถึง การงานซงึ่ บุคคลหรอื กจิ การตัง้ แตส่ องหรือมากกว่าสองรายมกี ารควบคุมรว่ มกนั การร่วมการงาน มีลักษณะดังตอ่ ไปน้ี 1) ผู้เข้าร่วมการงานมีภาระผกู พันตามข้อตกลงตามสญั ญา (ดูย่อหนา้ ข2 ถงึ ข4) 2) ข้อตกลงตามสัญญาดังกล่าว กาหนดให้ผู้เข้าร่วมการงานต้ังแต่สองหรือมากกว่า สองรายมีการควบคุม รว่ มกนั (ดู ยอ่ หนา้ 7 ถงึ 13) การรว่ มการงานเป็นไดท้ ั้งการดาเนนิ งานร่วมกันหรือการรว่ มคา้

การควบคมุ รว่ ม การควบคุมร่วม หมายถึง การร่วมกันควบคุมการงานซ่งึ ได้ตกลงกันไว้ในสัญญา ซึ่งการควบคุมร่วมจะมี ได้ต่อเม่ือการตัดสินใจใดๆ เกี่ยวกับกิจกรรมที่เกี่ยวข้องจะต้องได้รับความเห็นชอบอยา่ งเป็นเอกฉันท์จากผู้ร่วมกัน ควบคุมการงานแล้วเทา่ นน้ั ที่มา : http://www.tfac.or.th/Article/Detail/78326

ลกั ษณะของการร่วมค้า จากที่กล่าวมา การร่วมค้าจะเป็นการท่ีบุคคลหรือกิจการต้ังแต่สองคนหรือ สองกจิ การข้นึ ไปทาการประกอบกจิ การร่วมกันเฉพาะกาลใดกาลหน่ึง เมื่อการประกอบ กิจการร่วมกันดังกล่าวนั้นเสร็จส้ิน ถือว่าการร่วมค้ายุติลง และผู้ร่วมค้าทุกคนจะต้องมี สิทธิ์ในการควบคุมการร่วมค้าด้วยกัน การดาเนินงานลักษณะน้ีจะเป็นการดาเนินงานที่ ต่างจากกิจการห้างหุ้นส่วน การจัดตั้งกิจการร่วมค้าอาจต้ังข้ึนเป็นนิติบุคคลตาม กฎหมาย เชน่ จดั ต้ังในลักษณะห้างหุ้นสว่ น บริษทั หรืออาจไม่ได้มีการจัดต้ังข้ึนเป็น นิติ บุคคลตามกฎหมายก็ได้ ในปัจจุบันการร่วมค้าในประเทศไทยจะพบในการดาเนินธุรกิจบางประเภท เช่น การจัดซ้ือที่ดินเพื่อทาการจัดสรรขาย การจัดซ้ือท่ีดินปลูกสร้างอาคารเพื่อจัดสรร ขาย เป็นต้น หรืออาจจะพบได้ในการดาเนินงานของบริษัทข้ามชาติที่แสวงหางานใน ต่างประเทศร่วมกับบริษัทในท้องถิ่นเพื่อทางานในแต่ละโครงการ เช่น โครงการสารวจ ขุดเจาะน้ามันและก๊าซ การสร้างเข่อื น ฯลฯ

ขอ้ ตกลงร่วมคา้ ตามสัญญา ข้อตกลงตามสัญญาอาจปรากฏหลักฐานหลายลักษณะ เช่น ลักษณะของสัญญา ระหว่างผู้ร่วมค้า หรือในลักษณะบันทึกรายงานข้อตกลงระหว่างผู้ร่วมค้า ในบางกรณีข้อตกลง รวมอย่ใู นข้อบงั คับบรษิ ทั หรือขอ้ กาหนดอ่ืนตามกฎหมายว่าด้วยการร่วมค้า ข้อตกลงตามสัญญา ไม่ว่าจะอยู่ในลักษณะใดโดยปกติต้องกระทาเป็นลายลักษณ์อักษรและเก่ียวข้องกับเร่ือง ดังต่อไปน้ี 1. กจิ กรรม ระยะเวลา และภาระในการจดั ทารายงานของการร่วมค้า 2. การแต่งตั้งคณะกรรมการหรือคณะผู้บริหารอื่น ซึ่งมีอานาจควบคุมเทียบเท่า คณะกรรมการของการร่วมค้า รวมถึงสทิ ธใิ์ นการออกเสยี งของผู้ร่วมคา้ 3. การลงทนุ ของผรู้ ว่ มคา้ 4. ส่วนแบ่งของผู้ร่วมค้าในผลผลิต รายได้ ค่าใช้จ่าย หรือผลการดาเนินงานของการ ร่วมคา้ ข้อตกลงตามสัญญากาหนดให้มีการควบคุมร่วมกันในการร่วมค้า ทั้งนี้เพ่ือให้ม่ันใจว่า ไมม่ ี ผูร้ ว่ มคา้ รายใดอย่ใู นฐานะที่จะควบคมุ การดาเนนิ งานของการร่วมคา้ ไดแ้ ตเ่ พียงผ้เู ดียว

ประเภทของธุรกจิ ร่วมค้า ธรุ กิจร่วมค้ามลี ักษณะคลา้ ยกับห้างหนุ้ สว่ น สามารถประกอบธรุ กิจซอ้ื ขายสนิ ค้าหรอื ธุรกิจให้บริการได้ เช่น 1. ธรุ กิจซือ้ ขายสนิ ค้า ธรุ กิจแบบนจ้ี ะมผี ู้รว่ มค้าต้ังแต่ 2 คนข้ึนไป ฝา่ ยหนึง่ อาจทาหนา้ ทีจ่ ดั การหา สินค้าเพื่อขาย ส่วนผ้รู ว่ มค้าอกี ฝ่ายจะทาหนา้ ทเ่ี ป็นผู้จดั การขายหรือหาตลาด 2. ธุรกิจการจัดสรรทด่ี ิน/บ้านพรอ้ มที่ดิน ธรุ กิจแบบนจี้ ะมีผู้รว่ มคา้ ต้ังแต่ 2 คนข้นึ ไป คนหน่ึงหรือ หลายคนจะมีกรรมสทิ ธ์ิในทด่ี นิ และนาที่ดินมารว่ มลงทุนในกิจการ สว่ นผ้รู ว่ มคา้ คนอื่นๆ จะนาเงินสด สินทรัพย์และแรงงานมาลงทุน 3. ธุรกจิ การสรา้ งภาพยนตร์/การจัดละคร ธุรกิจแบบนีจ้ ะต้องมผี ู้ร่วมงานจานวนมากดังน้ันจงึ มผี ู้ ร่วมคา้ หลายคน ชว่ ยกันทาหน้าทีต่ า่ ง ๆ โดยแบ่งหน้าทก่ี ันตามความสามารถและความถนัดของผรู้ ว่ มค้าแต่ ละคน ประกอบไปดว้ ยผูท้ ่ีดาเนนิ การเกีย่ วกับการติดตอ่ นกั ประพนั ธท์ ้ังเน้อื เร่อื ง เพลงประกอบ การทาบท การจดั หานกั แสดง ผู้กากับการแสดง ผูอ้ านวยการสรา้ ง รวมถงึ ผู้ออกเงนิ ทุน

สาเหตุท่มี กี ารทาธรุ กิจร่วมค้า การดาเนินธุรกิจมีรูปแบบหลายรูปแบบใหน้ กั ลงทุนเลือก เชน่ ธรุ กจิ เจ้าของคนเดียว ห้างหุ้นสว่ น บริษทั จากัด บรษิ ทั มหาชนจากดั แตน่ ักลงทนุ บางส่วนเลือกทาธุรกิจแบบร่วมคา้ ท้ังน้ีมีสาเหตุมาจาก 1. เพื่อระดมเงนิ ทนุ ชว่ ยให้ธรุ กิจทีจ่ าเปน็ ตอ้ งใชเ้ งนิ ลงทุนหรอื ทรัพยากรจานวนมาก สามารถดาเนนิ ธรุ กจิ ตอ่ ไปได้ 2. เพือ่ ระดมบุคลากรท่ีมีความรู้ ความสามารถ ช่วยใหธ้ รุ กจิ ทตี่ อ้ งการบุคลากรที่มคี วามรคู้ วามสามารถโดยเฉพาะทางดา้ น เทคโนโลยีสมัยใหม่ ช่วยใหธ้ รุ กจิ ดาเนินไปดว้ ยดีมีประสทิ ธิภาพ 3. เพื่อลดความเสีย่ งภัยอันเกดิ จากการประกอบกจิ การในภาวะขาดทุนหรือดาเนนิ กิจการล้มเหลว 4. เพื่อเป็นการประหยัดค่าใช้จา่ ยในการดาเนินงาน เน่ืองจากสามารถใช้เครื่องมอื เครื่องจักรและอุปกรณต์ า่ งๆ ร่วมกันได้ 5. ช่วยประหยดั ภาษี ตามคาส่ังกรมสรรพากร ท่ี ป.119/2545 เรอ่ื ง การเครดิตภาษเี งินปันผลหรอื เงนิ สว่ นแบ่งของกาไร ตามมาตรา 47 ทวิ แหง่ ประมวลรัษฎากร ลงวันที่ 5 พฤศจกิ ายน พ.ศ. 2545



วธิ กี ารบัญชีของกจิ การรว่ มค้า การบนั ทึกบัญชขี องกจิ การรว่ มคา้ โดยท่ัวไปมี 2 วธิ ี ขนึ้ อยกู่ บั ความเหมาะสมของกจิ การทจี่ ะนาไปใช้ การบันทกึ รายการใช้หลกั การบญั ชีทีร่ บั รองท่วั ไป ดังน้นั วิธกี ารบญั ชีสาหรับกจิ การร่วมค้าสามารถแบง่ ได้ 2 วิธี ดังนี้ วิธที ี่ 1 วธิ ผี รู้ ว่ มค้าแต่ละฝ่ายจดบันทกึ รายการทัง้ ส้ินในสมุดบญั ชีของตน วธิ ีที่ 2 วธิ ีใช้สมดุ บญั ชชี ุดหนง่ึ ตา่ งหาก