เรื่องเล่าบ้านเก่าแพร่ Phrae Old House Story

แพร่เบรา้ื่อนงเเกล่า่า Phrae old house story

เบรา้ ื่อนงเเกล่า่า แพร่P h r a e old house story

เร่ืองเลา่ บา้ นเกา่ แพร่ “แพร”่ เมอื งเลก็ ๆ เมอื งหนงึ่ ในภาคเหนอื ตอนบน โบราณที่บางหลังอายุกว่า 100 ปี รูปแบบสถาปัตยกรรม อุดมสมบูรณ์ไปด้วยไม้สัก ท่ีว่ากันว่า มีความสมบูรณ์ที่สุด ในอดตี ทย่ี งั รกั ษาไวใ้ หอ้ นชุ นรนุ่ หลงั ไดศ้ กึ ษา ยงั คงมใี หเ้ หน็ ในประเทศไทย มปี า่ สกั ปลกู แหง่ แรกอยใู่ นพนื้ ทอี่ ำ� เภอเดน่ ชยั ในรูปแบบของเร่อื งเล่า บา้ นเก่าเมอื งแพร่ มีไม้สักทอง ท่ีข้ึนเองตามธรรมชาติมากกว่า 30,000 ไร่ แพรเ่ มอื งไมส้ กั ทส่ี มบรู ณอ์ ยา่ งแทจ้ รงิ นบั ตง้ั แตอ่ ดตี ณ ปจั จุบนั ในพ้นื ทอ่ี ทุ ยานแหง่ ชาตแิ ม่ยม มปี ระวัตกิ ารท�ำไม้ มาจนปัจจบุ ัน ความสมบรู ณน์ ้ันก็ยงั เสอ่ื มคลายยงั คงรกั ษาไว้ ที่ยาวนานจากบริษัทข้ามชาติ ถึงแม้จะหยุดให้สัมปทาน ซึ่งดงสักงามผืนสุดท้าย ที่ใหญ่ที่สุดในประเทศไทย มาแตอ่ ดตี แตค่ วามรงุ่ เรือง และร่องรอยของประวตั ิศาสตร์ ใหไ้ ด้มาเยือน เมอื งแพรแ่ ลบ้านเก่า การทำ� ไมใ้ นพน้ื ทย่ี งั มใี หเ้ หน็ ในปจั จบุ นั ในรปู ของ บา้ นไมเ้ รอื นเกา่ Editorial preface: Phrae is a small provincial to support that Phrae has always been rich with town in the upper north of Thailand. A renounced teakwood as natural resource. We can tangibly place abundants with the richness of golden witness the old traditional architectural buildings, teak timber in both, quality and quantity. It is an approved historical time-line, many of well known as the first area to establish a human archeological remnants of teakwood byproducts grown teakwood plantation. Presently Phrae is and traditional craftsmanship of wood craving the only province in Thailand which has the displays everywhere in Phrae. The evidence of most established and unspoilt naturally grown teakwood industry has been existing and it will teak forest in Thailand covering the area of 30 also live on from generations to generations. thousand rais(approximately 11,860 acres) in the Our previous golden teak timber is second to Yom national park at Song provincial subdistrict. non with the world class quality which is There are both, physical and visual evidences constantly sought-after by international demand. เร่อื งเล่า บ้านเก่าแพร่ Phrae Old House story

สารบญัContents แพร่เมืองไม้สัก Phrae The kingdom of teakwood 1 คมุ้ เจ้าหลวงเมืองแพร่ Khum Chao Laung 2 คมุ้ วิชัยราชา Khum Wichai Racha 3 บ้านวงศ์บรุ ี Bann Vongburi 4 บา้ นประทบั ใจ Bann Pratubjai 5 บ้านหลวงศรีนครานกุ ลู Ban Luang Si Nakkhranukun 6 บา้ นเจ้าหนานไชยวงศ์ Bann Chao Nann Chai-ya-vong 7 บา้ นวงศ์พระถาง Bann Vong-phra-Thang 8 บา้ นแปดเหลยี่ น Octagonal house 9 อาคารอีสเอเชยี ติกส์ East Asiatic heritage buildings at Phrae Forestry school /college 10 เรอื่ งเล่า บา้ นเก่าแพร่ Phrae Old House story

แพร่เมืองไม้สัก Phrae The kingdom of teakwood ต้นก�ำเนิดไม้สักที่ดีท่ีสุดในโลก อยู่ที่จังหวัดแพร่จากประวัติการท�ำไม้ของ Phrae the Kingdom of Golden Teakwood... บริษัท อีสเอเชียติกส์ และ บริษัทบอมเบย์เบอร์มา ที่เข้ามาท�ำสัปทานป่าไม้ในอดีต The best quality golden teakwood originated in ความรงุ่ เรอื งในอดตี ยังคงส่งต่อมาให้เห็นยงั ปัจจุบัน จากบา้ นไมเ้ รอื นเก่าหลายแห่ง อาคาร Phrae as documented by many foreign companies ท่ที ำ� การทย่ี งั คงอยใู่ นสภาพเดิม which came to do teakwood trading in Phrae more “แพร่” เป็นเมืองเล็ก แต่ทว่าย่ิงใหญ่ในเร่ืองทรัพยากรป่าไม้ และที่ส�ำคัญ than 100 years ago. The foreign companies; such as, ปา่ ปลูกแหง่ แรกของประเทศไทย เป็นสวนป่าสักรัฐบาล ตั้งอยหู่ มู่ท่ี 5 บา้ นแมพ่ วก ตำ� บลหว้ ยไร่ the Bombay Burmah Trading Corporation, Limited ตรงข้ามท่ีหยุดรถไฟบ้านพกั พระยาวนั พฤกษ-์ พจิ ารณ์ (ทองคำ� เศวตศิลา) เปน็ ผรู้ ิเร่ิมปลกู ดว้ ย and the East Asiatic Company played a major role วิธีหยอดหลุมตามแบบเมียนมาร์เมื่อ พ.ศ.2453 ปัจจุบันมีพื้นท่ีท้ังสิ้น 133 ไร่ เป็นไม้สัก in the teakwood industry in Phrae. There is still ทด่ี ีทสี่ ดุ ต้นสักส่วนใหญอ่ ายุไมต่ ำ�่ กว่า 100 ปี เม่อื โตเต็มทจ่ี ะสงู 20 เมตร เป็นพน้ื ที่อนุรักษ์ physical and visual evidence to show the grandeur ให้อนชุ นรุ่นหลงั ได้ศกึ ษาเรียนรปู้ ระวตั ิการทำ� ไม้ของประเทศไทย and the significance of teakwood around Phrae. ปา่ สกั ทองผนื สดุ ทา้ ย ของประเทศไทยทอี่ ดุ มสมบรู ณ์ ตงั้ อยภู่ ายในอทุ ยานแหง่ ชาตแิ มย่ ม There are historical buildings, heritage sites as well อ�ำเภอสอง จังหวัดแพร่ มีพืน้ ท่ี ประมาณ 25,000 ไร่ จดุ ชมววิ ผาอิงหมอก ชมหล่มดง้ และ as tangible and intangible evidence to prove that ดงสกั งาม ท่ีสามารถยืนยนั ได้ถงึ ความอุดมสมบูรณข์ องไม้สกั เมืองแพร่ คือ การคน้ หาไม้สักทอง golden teakwood has been the most valuable ในประเทศไทยท่ีมาปรับปรุงเสาชิงช้าเดิม จากการค้นหาคุณภาพไม้สักท่ัวประเทศพบว่า commodity of Phrae province. Although Phrae by ไมส้ กั ทองเมอื งแพร่ มคี ณุ ภาพและสมบรู ณท์ สี่ ดุ จงึ นำ� ไปทำ� เสาชงิ ชา้ จำ� นวน 4 ตน้ ทค่ี ดั สรร itself is a very small town, its richness and wealth ได้ท่อี ำ� เภอเด่นชัย และน�ำไปบรู ณะเสาชงิ ช้า ใหเ้ หน็ ดงั ปัจจบุ นั have always been with the natural resources, ป่าสักทองสวนป่าแม่จ๊ัวะ อ�ำเภอเด่นชัย จังหวัดแพร่ เป็นป่าสักปลูกที่มีความ especially forestry. Phrae had the first established สมบรู ณ์ลกั ษณะล�ำตน้ สงู ชะลดู เป็นล�ำต้นตรง 23 คนโอบ ณ บริเวณสวนป่า บ้านแม่จ๊วั ะ teakwood plantation in Thailand. It was founded in 1910 by the then Thai government during the reign of King Rama V the Great in Ban Mae Phuak, Tambon Huai Rai, opposite the official residence at the train stop, and covered an area of approximately 22 hectares. The teakwood trees were planted with the Taungya system, which was Myanmar's plantation system pioneered by Phraya Wannaphruek Phichan (Thongkham Savetsila) Presently, the site consisting of the richness of golden teakwood trees aged more than 100 years has become a conservation area for next future generations to study the history of the country’s forestry. In Phrae you can also see the last and the most fertile land of golden teakwood under a natural environment. Situated in the Mae Yom National Park in Amphoe Song, this untouched fertile land covers an area of about 4,000 hectares. The whole valley of the National Park also offers tourist attraction sites; such as, Pha Ing Mok Viewpoint, Lom Dong, Dong Sak Ngam, and many natural plant varieties. The golden teakwood in Phrae has been a sought-after national treasure. The golden teakwood in Phrae has been a sought-af- ter national treasure. The best four teakwood trunks were selected to be used as the pillars for the restoration of the Giant Swing, located in front of Wat Suthat in Bangkok. They were selected from Phrae because of their quality and appearance. There are many areas in Phrae on which the golden teak trees have been growing successfully with great finishing products. Phrae has a long, rich and successful history associated with teakwood. Once upon a time Phrae's livelihood was based and depended solely on this economic natural commodity. เรื่องเล่า บา้ นเก่าแพร่ 1 Phrae Old House story

คุ้มเจ้าหลวง เ มื อ ง แ พ ร่ Khum Chao Laung ( Residence of the noble ruler) เป็นอาคารท่ีทรงคุณค่า ด้วยความโดดเด่นของ Khum Chao Luang Mueang Phrae or the Residence of the Governor สถาปตั ยกรรม ท่ีมีรูปทรงเป็นแบบสถาปัตยกรรมไทยผสมยโุ รป of Phrae City is a very prestigious and valuable building with a distinctive หรือท่ีมักได้ยินกันว่า “ทรงขนมปังขิง” ซึ่งเป็นท่ีนิยมในสมัย architectural structure displaying a combination of Thai and European รชั กาลท่ี 5 เรม่ิ สรา้ งในปี พ.ศ.2435 โดยเจา้ หลวงพริ ยิ ะเทพวงศ์ architecture. The building was decorated with the gingerbread woodcarving เจา้ เมอื งแพรอ่ งคส์ ดุ ทา้ ย สรา้ งโดยชา่ งฝมี อื ชาวจนี ทม่ี ชี อื่ เสยี งมาก style, which was the most popular decorative technique in the period of ในสมัยนั้น เป็นอาคาร 2 ชั้น มีความสง่างาม ประดับด้วยไม้ King Rama V the Great. The construction of the building was begun in 1892 แกะฉลุ สลกั ลวดลายอยา่ งประณตี สวยงาม เมอ่ื เขา้ ไปภายในอาคาร by the last ruler of Phrae, Chao Luang Phiriya Thepphawong, by employing จะเหน็ ถงึ ความโอโ่ ถงหรูหรา มปี ระตหู นา้ ตา่ งทง้ั หมด 72 บาน Chinese expert craftsmen to construct the grand mansion. The prestigious โดยประตูแต่ละบานจะมีช่ือเรียกท่ีไม่เหมือนกัน ด้านล่างคุ้ม two-storey building was delicately and elaborately decorated with artistic เคยใชเ้ ปน็ ทค่ี มุ ขงั นกั โทษในสมยั โบราณ ปจั จบุ นั เปดิ เปน็ พพิ ธิ ภณั ฑ์ woodcarving ability. Once entering the building hall, you will meet the sense เก็บของใช้ และชุดเก่าโบราณ ตลอดจนข้าวของเครื่องใช้ต่างๆ of grandeur and luxurious atmosphere. The building comprises the combination ใหไ้ ดช้ ม ทสี่ �ำนกึ คณุ พระบาทสมเด็จพระเจา้ อยหู่ วั ในรัชกาลท่ี 9 of 72 doors and windows. There are special meanings and names when passing และสมเด็จพระบรมราชินีนาถ ทรงเคยเสด็จมาประทับ through each door’s threshold. On the ground floor is an area, which was used ณ คุม้ แหง่ นีเ้ มอ่ื ปี พุทธศกั ราช 2501 to be a prison or a torture chamber in the past. Nowadays, the building serves พิกัด ตดิ กบั สวนสุขภาพเฉลมิ พระเกยี รติ ร.9 ต�ำบลในเวียง as a museum and a tourist attraction landmark in Phrae to display historical อ�ำเภอเมืองแพร่ artefacts, personal belongings, historical pictures and timelines associated with เปิดให้ชมทกุ วัน ไมเ่ ก็บค่าธรรมเนียมเข้าชม the history of Phrae. The most memorable part of this significant building is that it used to receive His Majesty King Bhumibol Adulyadej The Great and Her 2 เร่ืองเล่า บา้ นเก่าแพร่ Majesty Queen Sirikit The Queen Mother during their visit to Phrae in 1958. Phrae Old House story Khum Deam Rd Muang Phrae

คมุ้ วชิ ยั ราชา Khum Wichai Racha คมุ้ วชิ ยั ราชา เปน็ คมุ้ ของพระวิไชยราชา (เจา้ ขัติ Khum Wichai Racha: There is no certain historical record แสนศิริพันธุ์) ไม่มีหลักฐานแน่ชัดว่าสร้างคุ้มน้ีเมื่อใด when this precious mansion was constructed. It was estimated to แตเ่ ปน็ ทแ่ี นน่ อนวา่ ไดส้ รา้ งขนึ้ กอ่ นปี พ.ศ.2441 เปน็ เรอื นไม้ have been be built before 1898 by Chao Nan Khat Saensiriphan (who โบราณทเี่ ปน็ สถาปตั ยกรรมอนั ลำ�้ คา่ ดว้ ยฝมี อื ชา่ งโบราณ was later promoted to become Phra Wichai Racha), Chief of the เรอื นไม้ทรงสวย ดว้ ยลายฉลุหลังนี้ มเี สนห่ ์และมนตข์ ลัง Treasury to the last noble ruler of Phrae, Chao Phraya Phiriya Thepphawong. ดงึ ดดู ใหผ้ คู้ นไดเ้ ขา้ ไปเยยี่ มชม และศกึ ษาคน้ ควา้ เรอื่ งราว The mansion is one of the most valuable architectural heritage ไม้เรือนเก่าในอดีต และ วิถีการท�ำไม้ท่ีลานคุ้มแห่งน้ี buildings in Phrae province. The mansion was charmingly decorated เคยเป็นท่ีอยู่ท่ีกินของช้างนับร้อยเชือกที่ใช้ลากไม้ซุง with woodcarving magic to attract visitors. It is an important historical ขนาดใหญใ่ นป่าเมืองแพร่ landmark as a residence of Chao Wichai Racha whose contribution in disbanding the Ngiao ethnic group’s robbery in 1902. Chao Wichai พิกดั ถนนวชิ ยั ราชา ตำ� บลในเวยี ง อำ� เภอเมอื ง จงั หวดั แพร่ Racha passed on the estate to his son, Chao Wong Saensiriphan who เปดิ ใหช้ มทุกวนั became the first member of the House of Representatives of Phrae province The mansion was also used as an office for the Free Thai Movement, Seri Thai. The historical residence is now owned by a retired veteran, Mr. Wira Star, who permits visitors to enter by personal invitation. It also serves as a cultural and traditional destination for tourism Wichai Racha Rd. Muang Phrae เร่อื งเล่า บา้ นเก่าแพร่ 3 Phrae Old House story

บ้านวงศ์บุรี Ban Wong Buri a grand residence belonged to Chao Phrom Wong Bann Vongburi Phrathang or Luang Phongphibun, a direct descendant of the last ruler of Phrae, บ้านวงศบ์ ุรี เป็นคุ้มของเจา้ พรหม วงศพ์ ระถาง หรอื and his wife, Chao Sunantha Wong Buri. The place received the Architectural หลวงพงษพ์ บิ ลู ย์ ผสู้ บื เชอ้ื สายมาจากอดตี เจา้ หลวงนครแพร่ และ Conservation Award from the Association of Siamese Architects under Royal เจ้าสุนันทา วงศ์บุรี ได้รับรางวัลอนุรักษ์ดีเด่น ปี พ.ศ. 2536 Patronage in 1993. The building displays a combination of Thai and European ของสมาคมสถาปนกิ สยามในพระบรมราชปู ถมั ภ์ เปน็ อาคารแบบ architecture influenced by the Lanna and European arts. Its original colour was ไทยผสมยุโรป โดยเป็นเรือนไม้สักทองขนาดใหญ่ 2 ชั้น light pink. The building was decorated with beautiful fretwork, known as a ทรงไทยล้านนาผสมยุโรป สีชมพูอ่อนซึ่งเป็นสีแต่ดั้งเดิม gingerbread design, on the ornamental parts; such as, the gables, roof ridges, ตกตกแต่งลวดลายดว้ ยไมฉ้ ลุท่เี รียกวา่ ลาย “ขนมปังขิง” อยู่ทั่ว eaves, ventilators, moulding window and door frames and the balcony. Inside ตัวอาคาร เช่น หน้าจ่ัว สันหลังคา ชายน�้ำ ช่องลม กรอบเช็ด the building also displays stucco floral motifs and a cluster of decorative vine หน้าต่างเหนือประตู และหน้าต่างระเบียง และภายในอาคาร as intertwined sprays on some parts of the house. The building foundation ซึ่งปรากฏลายพรรณพฤกษา และเครือเถาว์ ฐานรากของอาคาร was reinforced with big, solid hard timber logs laid alongside each other as เปน็ ทอ่ นไมซ้ ุงเน้ือแขง็ ขนาดใหญ่วางเรียงกันก่อนจะก่ออฐิ เทปนู the foundation floor and cemented on top with a combination of bricks and ทบั ลงไป เพอื่ เสริมสร้างความม่นั คงของอาคาร mortar to solidify the stability of the building. The house is open daily for พิกัด ถนนคำ� ลอื อ�ำเภอเมอื ง จงั หวัดแพร่ people to visit for a small admission fee. เปดิ ให้ชมทุกวัน เก็บค่าธรรมเนยี มเขา้ ชม opens daily 08.30 -17.00 Kumlue Rode Muang Phrae for public with a small admission fee. (40 Bath) 4 เรอื่ งเล่า บ้านเก่าแพร่ Phrae Old House story

บ้านประทับใจ Bann Pratubjai บา้ นไมส้ กั ทีส่ รา้ งขน้ึ ดว้ ยไม้เรอื นเกา่ จำ� นวน 9 หลัง รปู ทรง Ban Prathap Chai: เปน็ แบบบา้ น ลา้ นนา โดดเดน่ ดว้ ยเสาไมส้ กั ขนาดใหญ่ 2 คนโอบจำ� นวน A privately owned teakwood 130 ตน้   ตวั บ้านตัง้ อย่บู ้านพน้ื ทีป่ ระมาณ 3 ไรก่ วา่ traditional Thai house was built in นอกจากความโดดเดน่ ของเสาไมแ้ กะสลกั ของชา่ งโบราณแลว้ 1972. It is one of the most impressive ยงั มไี มแ้ ผน่ ชน้ิ ใหญ่ จำ� นวน 147 ชน้ิ ทเ่ี ปน็ ไมแ้ กะสลกั ชน้ิ เดยี วไมม่ รี อย teakwood houses in terms of ต่อของไม้ท�ำให้เห็นถึงความงดงามและความสมบูรณ์ของไม้ในอดีต construction using at least 130 ที่คนรุ่นหลังได้เห็นความงดงามและคุณค่า ได้ท่ีบ้านประทับใจ teakwood pillars as the foundationbasement. The total living space is ซง่ึ ครอบครวั “ชยั วณั ณคปุ ต”์ ไดเ้ กบ็ รกั ษา และเปดิ ใหไ้ ดเ้ ขา้ ชมทกุ วนั    about 1,800 square metres comprising 9 bedrooms with en suites,   5 living quarters, and 2 courtyards. The house was architecturally designed บา้ นประทบั ใจ  ตัง้ อยู่ ต�ำบลป่าแมต อำ� เภอเมอื ง จงั หวดั แพร ่ to display a combination of Ayutthaya and Lanna traditional Thai houses. เปดิ ใหเ้ ขา้ ชม 08.30 - 17.00 น. ทกุ วัน  Presently, the house is open to the public as a tourist attraction เกบ็ ค่าธรรมเนยี มเข้าชม The house also displays Lanna traditional art woodcarvings, teakwood furniture, artefacts and personal belongings of the owners. There is a small admission fee. เร่ืองเล่า บา้ นเก่าแพร่ 5 Phrae Old House story

บ้านหลวงศรีนครานุกลู Ban Luang Si Nakkhranukun บา้ นหลวงศรนี ครานกุ ลู ตงั้ อยบู่ นถนนรอ่ งซอ้ เดมิ เรยี ก Ban Luang Si Nakkhranukun: The house is situated on Charoen Mueang ชมุ ชนบรเิ วณนวี้ า่ บา้ นคอื ใต้ สรา้ งขน้ึ ในสมยั ปลายพระบาทสมเดจ็ Road The house was built in the late reign of King Rama VI, after Luang Si พระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวฯ รัชกาลท่ี 6 สร้างข้ึนภายหลังจากท่ี Nakkhranukun, a Chinese descendant tax collector, had already built one house หลวงศรนี ครานกุ ลู นายอากรชาวจนี ไดส้ รา้ งบา้ นพกั อาศยั ทบี่ รเิ วณ at a corner of a traffic intersection close to the Phrae district police station. ส่ีแยกใกล้กับสถานีต�ำรวจ จึงใช้สีแบบเดียวกัน สร้างเพ่ือเป็น Therefore, both houses shared the same colour to serve as reception houses เรือนรับรองมีสองชั้นคล้ายๆ เรือนไม้ทรงยุโรปแต่ลวดลายฉลุ featuring two storeys similar to a wooden European house but with a Chinese เป็นแบบจีนท�ำให้เห็นพัฒนาการท่ีเปล่ียนแปลงหลังจากหมดยุค woodcarving technique. The houses illustrate the architectural change in the a เจ้านายเมืองแพร่ ก็จะมีคหบดีเช้ือสายจีนเข้ามามีบทบาทแทน transitional period from the popular Gingerbread style building into a more และรบั เอารปู แบบอาคารขนมปงั ขงิ มาลดความวจิ ติ รลงกลายเปน็ geometric style building with less elaborated embellishment of ornamental ลายเรขาคณติ ทคี่ ลคี่ ลายมากขน้ึ ตวั เรอื นมขี นาดยอ่ มลง มแี ผนผงั decorative parts. The houses also marked the change in culture and living from เปน็ รูปตัวแอล (L) เสาร้ัวเปน็ เสาคอนกรตี ตวั รั้วเปน็ ไมส้ ักมกี าร the local traditional ruler to the rich, wealthy Chinese merchants who influenced แกะฉลุลายที่ด้านบนเพ่ือลดความกระด้างของไม้ เป็นบ้าน the shift away from the old official power. Most of the buildings were reduced ทอ่ี นรุ ักษ์ ชมภายนอก in size and the framework, the roof became towards a Manila roof covered with mud brick tiles, and the foundation of the basement was in an L-shape form. All fences around the property were erected with concrete columns using teak timber as fencing material and decorated with a woodcarving platter above to soften the harshness of the wood. 6 เรือ่ งเล่า บา้ นเก่าแพร่ Phrae Old House story

บ้านเจา้ หนานไชยวงศ์ Bann Chao Nann Chai-ya-vong อาคารอนุรักษ์สถาปัตยกรรมดีเด่น ประเภทบ้านพัก Ban Chao Nan Chaiyawong is an Architectural Conservation Award อาศัยบ้านเจ้าหนานไชยวงศ์ ถนนรอบเมือง ต�ำบลในเวียง recipient under the category of residential buildings. The house was built in อำ� เภอเมอื งแพรบ่ า้ นเจา้ หนานตึ (เจา้ หนานไชยวงศ)์ หวั เมอื งแกว้ 1919 by Chao Buri Rat (Chao Noi Nu) as a wedding present to his daughter, สร้างขึ้นเมื่อประมาณปี พุทธศักราช 2462 โดยเจ้าบุรีรัตน์ Chao Suthamma and son-in-law, Chao Nan Tue who worked in the forestry (เจ้าน้อยหนู) มอบเป็นของขวญั แตง่ งานให้กบั เจา้ สธุ รรมมา ธิดา industry at that time. The two-storey building was constructed in a gingerbread และเจา้ หนานตึลูกเขยท่มี กี ารทำ� อาชีพท�ำไม้ เปน็ สถาปตั ยกรรม architectural style wholly using golden teak timber. It was then painted with a แบบขนมปังขิง เป็นอาคารสองชั้นสร้างจากไม้สักทองท้ังหลัง creamy brown colour with a Manila style roof and covered with wooden ทาดว้ ยสคี รมี นำ้� ตาล หลงั คาเป็นทรงมนิลา มุงดว้ ยไม้แป้นเกล็ด shingles adorned with teakwood fretwork. The front gable and the eaves were ประดับไม้สักฉลุลวดลาย ส่วนด้านหลังมีบันไดคอนกรีตโค้ง nicely decorated with woodcarving techniques. There is a concrete staircase เวียนรับมาด้านหน้า หน้าต่างของบ้านมีหลังคาโค้งมาคลุมไว้ around the back, which curves around to join the front part of the house. Each ประดบั ลวดลายฉลไุ มส้ กั เชน่ เดยี วกนั ภายในบรเิ วณบา้ นมยี งุ้ ขา้ ว window of the house is stylishly covered by the awnings adorned with teakwood ขนาดใหญ่อยู่ด้านซ้ายของตัวบ้าน ท่ีเป็นเอกลักษณ์อีกอย่าง fretwork as well. In the yard, there is an enormous barn to the left of the house. ของบ้านหลังนี้คือซุ้มประตูโค้งคอนกรีตหน้าบ้านช่วยเสริมให้ Another special feature of the house is a concrete arch door at the front to บ้านหลังนี้ดูเป็นบ้านเจ้านายที่สะท้อนความรุ่งเรืองของเช้ือสาย signify that the prestigious house was owned by a wealthy lord lordship as to เมืองแพร่ในอดตี เปน็ บ้านพกั อาศยั ของบตุ รหลาน reflect the prosperity of Phrae Town in the past. เร่ืองเล่า บ้านเก่าแพร่ 7 Phrae Old House story

บา้ นวงศพ์ ระถาง Bann Vong-phra-thang อาคารอนุรักษ์สถาปัตยกรรมดีเด่น ประเภทบ้านพักอาศัย Ban Wong Phra Thang, the Architectural Conservation Awarded บ้านวงศ์พระถาง สร้างข้ึนเม่ือประมาณปี 2465 โดยเจ้าน้อยเสาร์ building, is under the category of residential building. The house is วงศ์พระถาง ข้าราชการกรมป่าไม้ ต่อมาตกทอดเป็นของเจ้าน้อย situated in the Phrae Old Town area on Charoen Mueang Road. อินสรวง วงศ์พระถาง บุตรชาย ซึ่งรับข้าราชการเป็นนายสัตวแพทย์ The house was built in 1922 by Chao Noi Sao Wong Phra Thang, ที่จงั หวดั แพร่ an official of the Royal Forest Department in Phrae. It was then passed ลกั ษณะของตวั บา้ นเปน็ อาคารไมท้ งั้ หลงั กอ่ สรา้ งดว้ ยรปู แบบ onto his son, Chao Noi Insruang Wong Phra Thang, a veterinary officer เรือนขนมปังขิง (Ginger Bread) เช่นเดียวกับคุ้มเจ้าหลวงเมืองแพร่ in Phrae. The entire wooden house was constructed in a Gingerbread และบา้ นเจา้ นายหลงั อนื่ ๆ ซง่ึ เปน็ รปู แบบทไ่ี ดร้ บั ความนยิ มมากในยคุ นน้ั architectural style, which was a very popular design in that period มีสัดส่วนท่ีถูกลดทอนลงจากบ้านวงศ์บุรี มีขนาดพอเหมาะไม่ใหญ่โต similarl to Khum Chao Luang and other buildings belonging to high-ranking มากนกั เปน็ อาคารชน้ั เดียวใตถ้ นุ สงู ทาสีฟา้ ตดิ ขอบสนี ำ�้ ตาล หลังคา officers around Phrae Old Town. The house was not as grand as Ban เปน็ ทรงมนิลา มกี ารประดบั ตกแต่งลายฉลุแบบขนมปงั ขิงบรเิ วณหน้าจว่ั Wong Buri, but the frame size was reduced to be more practical. Ban หลังคามงุ ด้วยกระเบอ้ื งว่าว Wong Phra Thang is a single-storey building with a relatively high basement ตั้งอยบู่ น ถนนรอบเมือง ตำ� บลในเวียง อ�ำเภอเมืองแพร่ above ground level, painted with a blue colour, and edged with a brown colour. It has a Manila style roof tiled with kite shaped mud brick tiles and was elaborately decorated with a woodcarving technique (Gingerbread trims) around the gable and eaves. 8 เร่อื งเล่า บา้ นเก่าแพร่ Phrae Old House story

บา้ นแปดเหลยี่ ม Octagonal House, the house was built in 1950 by Grandfather Octagonal house Thep Pongkij using golden teakwood. The house has an unusual บ้านแปดเหล่ียม สร้างด้วยไมส้ กั ทองเกา่ แก่ สร้างในปี 2493 appearance as it has an octagonal shape. Grandfather Thep was สรา้ งโดย คณุ ตาเทพ โปง่ กจิ ส�ำหรบั ความแปลกของบ้านทม่ี ลี ักษณะ inspired by an octagonal house in Phitsanulok province when he went แปดเหลี่ยมนั้น มาจากสมัยก่อน คุณตาเทพ ไปรับจ้าง ท�ำวงล้อ there as a hired carpenter to make cartwheels for ox-carts. He got ล้อเกวยี น ดมุ ล้อตา่ งๆ คอื ที่ใช้ ววั ควายเทียมเกวยี นสมัยก่อน โดยไป the idea to build such a strange house as to be different. He pulled รบั จา้ งทีจ่ ังหวดั พษิ ณโุ ลก ไปเหน็ บ้านแปดเหลย่ี ม เลยตง้ั ใจวา่ จะกลับมา down his semi-detached old house at the back of his garden and สร้างบ้านท่ีคิดว่าคงไม่เหมือนใครแน่ๆ ในแพร่บ้านเรา เมื่อกลับมา constructed the octagonal house. with his local knowledge and his ได้รอื้ บ้านไมแ้ ฝด ด้านหลงั สวน มาปลกู บ้านแปดเหล่ียม และท่สี ำ� คัญ inherited carpentry skills. Another usual fact about this house is that ข่ือ แป การเข้าไม้ คณุ ยายบอกว่า ไม่ใชต้ ะปูเลย ใช้ภูมิปญั ญา ความรู้ they did not use any iron nails to join the beam, batten, rafter or ทส่ี บื ทอดมา ไมย้ าวชนิ้ เดยี ว .... สบื ทอดตกมาจนถงึ ปจั จบุ นั สามารถแวะ other parts of the house frame. You can go to visit this well-preserved ไปชม สาวงามวยั 70 ปี ทย่ี งั รกั ษาทรวดทรงได้ ไมผ่ กุ รอ่ นตามกาลเวลา 70 years old lady by appointment. She is still in good shape ทรวดทรงองค์เอวท่ีไมเ่ หมือนใคร บา้ นแปดเหล่ียม รูปทรงแปลกตา withstanding all the weathering processes through the years. พิกดั บา้ นหวั ดง หลังวดั หวั ดง อำ� เภอสงู เม่น จงั หวัดแพร่ เร่ืองเล่า บา้ นเก่าแพร่ 9 Phrae Old House story

อาคารมรดกของ บรษิ ั​ท อิสเอเซยี ต​ ิก East Asiatic heritage buildings at Phrae Forestry school /college อาคารมรดกของ บริษั ​ท อิสเอเซีย ​ติก ตอนน้ี​เป็น East Asiatic heritage buildings at Phrae Forestry school พิพิธภณั ฑ​์ไม้สกั ที่สรา้ งข้ึนมาเมอ่ื ปี 2449 โดย บรษิ ทั อสี เอเซยี ติก /college. 1.Teak timber museum building, it was built during หลังจากได้รับสัมปทา น ​การดูแลอุต ส าหกรรม​การค้าไม้สัก the occupation of East Asiatic Company limited (1906-1935). ทางฝงั ตะวันออกหรือฝังขวามอื ของแมน่ ำ�้ ยม ในขณะนน้ั อาคารน้ี The building was used as administrative building by the EAC. ไดใ้ ช้เป็นสำ� นักงานและท่ีวา่ การของบรษิ ัท หลังจากสมั ปทาน After the forestry school was established in 1936 the building ได้สิ้นสุดลง​และมีกา ร เ ปิดตัวเป็น โรงเรียนป่าไม้แพร่ ในปี was also used as an administrative building for the forestry พ.ศ.2479 อาคารนก้ี ย็ งั ใชเ้ ปน็ สำ� นกั งานบรหิ ารของโรงเรยี นปา่ ไม้ shool until 1993. In 1998 the building was transformed to จนถึงปี พ.ศ.2 536 เมื อ ง โรงเรียนป่า ไ ม้ได้จบส้ินล ง ในปี become the existing teak timber museum to display the พ.ศ.2541 ภายใต้การดูแลของสำ� นกั งานประชารัฐพทิ ักษ​์ป่า historical equipment and the time line of teak timber business กไ็ ดใ้ ชอ้ าคารน้ีเปน็ พิพธิ ภณั ฑ์​แสดงข้อมูลการท�ำอตุ สาหกรรม​ in Phrae provi nce. P r e s ently the building is under the ปา่ ไม้ แสดงเครื่องไม้เคร่ืองมือ และเลา่ ประวตั ​ิของการท�ำไม้ protection of the fi n e art de par tment and the National ในจงั หวดั แพร่ ขณะนต้ี วั อาคารอยใู่ นความดแู ลของกรมศลิ ปากร​ Institution of Forestry Protection. It is considered as one of และส�ำนักงานประชารัฐ​พิทักษ์​ป่า ตัวอาคารมคี วามจ�ำเป็น the most significant architectural heritage building which must ต้องปรับปรงุ ซอ่ มแซม​และอนุรักษ์ be preserved and renovated. 10 เรอื่ งเล่า บา้ นเก่าแพร่ Phrae Old House story

อาคารของพนักงาน และทพี่ กั อาศัย East Asiatic official building and accommodation อาคารของพนักง านแล ะ ที่พักอา ศัย อาคารสองชั้นนี้ สร้างข้นึ ในราว พ.ศ.2449 โดย บรษิ ัท​อสิ เอเซียตกิ เป็นท่ที ำ� การ สโมสรและทพ่ี กั ของพนกั งานเจา้ หนา้ ท​่ี และในสมยั ทเ่ี ปน็ โรงเรยี น ป่าไม้แพร่ อาคารนี้ก็ยงั ใช้เปน็ สถานทส่ี ำ� คญั ในการจดั กิจกรรม สำ� คัญๆ เพอื่ สงั คมของชาวเมอื งแพร่ หลงั จากโรงเรยี นป่าไมแ้ พร่ ไดถ้ ูกปิดไปแล้ว ในปี พ.ศ.2543 อาคารนี้กไ็ ดใ้ ช้เป็นศูนย์เรยี นรู้ ของการศึกษาทางไม้ เปิดแสดงเครอ่ื งไม้เคร่อื งมือในด้านการ ศกึ ษาเรยี นรู้การทำ� ไม้ ดว้ ยความเก่าแก่ และไมไ่ ด้รับการพัฒนา ซอ่ มแซม อาคารน้จี งึ มีการปดิ ตัวไม่ได้ใชใ้ ห้เป็นประโยชน์ และมคี วามต้องการที่จะต้องบรู ณาการ​เก็บรักษาเป็นอาคารอนรุ ักษ​์ สบื ตอ่ ไป 2. East Asiatic official building and accommodation, it was built around 1906. The two storage building was used as a social club house and a commodation for official staff members during East Asiatic administration. After 1936 during the time of forestry school it was also used as administrative building and social entertainment center for the school. In the past it was a very popular social function landmark in Phrae city as it used to be a place to celebrate many social functions. After 1943 it was used as a museum to display equipment and photos as an exhibition place to educate the teak timber industry and management. The building is presently being considered as unsecured to be occupied. It is required to be reconstructury renovated. เร่ืองเล่า บา้ นเก่าแพร่ 11 Phrae Old House story

ทพี่ กั อาศยั ของผ้บู รหิ ารจดั การ Managerial residence ทพี่ กั อาศยั ของผบู้ รหิ ารจดั การ อาคารนมี้ กี ารกอ่ สรา้ งดว้ ย สถาปัตยกรรม​ท่ีโดดเด่น​อยู่บนก�ำแพงเมืองเก่า​ และใช้เป็นท่ีอยู่ อาศยั ของเจา้ หนา้ ทร่ี ะดบั หวั หนา้ ของบรษิ ท​ั อสี เอเซยี ตกิ และตอ่ มา กเ็ ปน็ ทอ่ี ยอู่ าศยั ของผอู้ ำ� นวยการของโรงเรยี นปา่ ไมใ้ นเวลาตอ่ กนั มา​ ตัวอาคารได้อ อกแบบโดยควา มอารยธรรม​ตะวันตกผ สมด้ว ย ความสามารถขอ งช่างท้องถิ่น​ อาคารอ ยู่ในควา มดูแล ของ กรมศลิ ปากร​ และอย่ใู นเน้ือทข่ี องสำ� นกั งานประชารัฐ​พิทกั ษ์​ปา่ ตอนน้อี าคาร ท รดุ โทรม​และ มีค วามตอ้ งการทจ่ี ะตอ้ งบู รณา การ​ อนรุ กั ษเ์ พราะอาคารนแี้ สดงใหเ้ หน็ คณุ คา่ ​ของอตุ สาหกรรมไ​มส้ กั ทง้ั ในอดตี ​จนถงึ ปจั จบุ นั ​และเปน็ สถานทส่ี ำ� คญั แสดงใหเ้ หน็ ถงึ ความ สัมพนั ธเ​์ กย่ี วโยงของชาวตา่ งชาติและความเปน็ อยกู่ ารด�ำรงชวี ติ ข​ องการทำ� ไมใ้ นจังหวดั แพร่ 3. Managerial residence. This magnificent architectural building was built around 1906 on the top of Phrae Old Town city wall. It was used as residential property for all the foreign people during the concessionary prior of the historical teak timber industry. It was also used as residential place to many Thai directors of Phrae Forestry school. It has been extended and renovated several times. Presently it is under the protection of the Fine art department as it is considered as an architectural heritage building. The building was designed and built by Western architectural influence using local craftsmanship. The contructural deterioration is visually evident, the place is urgently required to be preserved and renovated. The property is Phrae landmark to emphasise a strong historical relationship between foreign domination of teak timber industry in Phrae. 12 เร่ืองเล่า บา้ นเก่าแพร่ Phrae Old House story

เสน้ ทาง ไป อ.รอ้ งกวาง, อ.สอง ท่องเทย่ี วบ้านเกา่ แพร่ Map Phrae Old House 1. คุ้มเจา้ หลวงเมอื งแพร่ Khum Chao Laung 31 5 2. คุ้มวิชัยราชา Khum Vichairacha 6 3. บา้ นวงศบ์ ุรี Bann Vongburi 7 4. บา้ นประทบั ใจ Bann Pratubjai 2 5. บ้านหลวงศรีนครานุกูล Bann Luang Sri-cra-nu-gool 6. บา้ นเจา้ หนานไชยวงศ์ Bann Chao Nann Chai-ya-vong 7. บา้ นวงศพ์ ระถาง Bann Vong-phra-Thang 8. บ้านแปดเหลี่ยน Octagonal house 9. อาคารอีสเอเชยี ติกส์ East Asiatic heritage buildings 12 3 9 4 ไป อ.ลอง 45 6 78 9 8 ไป อ.สงู เมน่ , เด่นชัย

จัดทำ�โดย การทอ่ งเที่ยวแหง่ ประเทศไทย (ททท.) ส�ำ นักงานแพร่ (พ้นื ท่รี บั ผิดชอบ จังหวดั แพร่, อุตรดิตถ์) 2 ถนนบ้านใหม่ ต�ำ บลในเวียง อ�ำ เภอเมือง จงั หวดั แพร่ 54000 โทร. 0 5452 3588, 0 5452 1118 E-mail : [email protected] Facebook : TATPhrae