ฅนรักแม่โพสพ

ฅน รกั ษแ์ มโ่ พสพ นาข้าวอินทรีย์...กู้ชีวิตชาวนาไทย

แฅมน่โรพักสษพ์

“...ขอบใจท่นี ำสิทธบิ ตั รน้ี ซึ่งถือวา่ เปน็ การประกันว่า การข้าวไทยเป็นของไทยแท้ ซ่ึงคนหนักใจวา่ เราเป็น ขา้ วไทยมานานแลว้ จะกลายเปน็ ต้องไปกนิ ข้าวฝรง่ั เพราะว่าสทิ ธิบตั รนเี้ ป็นของฝรัง่ แตว่ า่ มาอยา่ งน้ี ก็ถือวา่ เป็นว่าเราไดร้ บั ประกนั วา่ เราเป็นข้าวไทย และจะกิน ข้าวไทยต่อไป ฉะน้นั การทีม่ สี ทิ ธิบัตรนี้ ก็เปน็ สง่ิ ทส่ี ำคัญ และก็หวังวา่ จะต้องทุกคนจะรกั ษาความเปน็ ไทยไดด้ ว้ ย รบั ประทานกนิ ขา้ วไทย ไม่ตอ้ งกนิ ข้าวฝรง่ั ...” พระราชดำรสั ของพระบาทสมเด็จพระเจา้ อยู่หวั ฯ ณ พระตำหนกั เป่ียมสขุ วังไกลกังวล อ.หัวหิน จ.ประจวบคีรีขนั ธ์ เมือ่ วนั ที่ ๒๔ มถิ นุ ายน ๒๕๕๒

ข้าวเป็นพืชที่หล่อเลี้ยงเผ่าพันธุ์ คนไทยมานับตั้งแต่โบราณกาล โดยมกี ารค้นพบหลักฐานท่ชี ้ีว่า ไดเ้ กดิ ภมู ปิ ัญญาการปลกู ข้าวดว้ ยการ ปกั ดำในวฒั นธรรมบ้านเชียงซงึ่ มีอายุไม่ต่ำกวา่ ๕,๐๐๐ ปี และจากการ ตรวจพบเมล็ดขา้ วเก่าแกอ่ ายมุ ากกว่า ๖,๐๐๐ ปี ผสมอยใู่ นภาชนะดนิ เผาทโ่ี นนนกทา จงั หวัดขอนแก่น สนบั สนุนแนวคดิ ทวี่ า่ บรรพบรุ ุษของ เราชาวเอเชยี อาคเนย์ได้เรม่ิ ทำการปลกู ข้าว กอ่ นทีว่ ถิ แี ห่งข้าวจะแพร่ หลายเขา้ ไปส่ปู ระเทศอินเดีย จนี ญี่ปนุ่ และเกาหลี

นไทยผูกพัน นับถอื และ บชู าขา้ วในนามเรยี กขาน “แมโ่ พสพ” เทพธดิ า ประจำต้นขา้ ว ซึ่งเช่ือวา่ คอยช่วยเหลือชาวนาให้สามารถทำนา ได้พอกินและพอสำหรับจุนเจือเพ่ือน มนุษย์ ดังคำอธิษฐานของชาวนาในอดตี ระหว่างทำการหวา่ นเมลด็ พันธข์ุ ้าว ๓ กำแรก ลงบนผนื นา โดยกำท่ี ๑ กลา่ ววา่ “ทำบญุ ” กำที่ ๒ กลา่ ววา่ “ทำทาน” และกำที่ ๓ กลา่ วว่า “เลี้ยงชวี ติ ” ในขณะทค่ี นไทยบรโิ ภคขา้ วเฉลย่ี ๑๕๐-๓๐๐กิโลกรัมต่อคนตอ่ ปีและขา้ ว ได้เปลี่ยนแปลงไปจากวิถีด้ังเดิมอย่าง กลายเปน็ อาหารหลกั ของคนทว่ั โลกกวา่ สิน้ เชิง ๔,๐๐๐ลา้ นคนทำใหป้ ระเทศไทยสง่ ออก ข้าวได้มากกวา่ ๗ ล้านตนั ต่อปี โดยในปี การทำนาเพอื่ “ทำบุญ ทำทาน พ.ศ.๒๕๕๐มยี อดการสง่ ออกมากถงึ ๙.๒ เลยี้ งชวี ิต เคารพเกอื้ กูลในแม่โพสพ ล้านตนั และธรรมชาติ” เปล่ยี นเปน็ การผลติ เพอ่ื ขาย และการใหค้ า่ กับผลกำไรและ ดว้ ยเหตปุ จั จยั หลายอยา่ งทง้ั ดา้ น ศรทั ธาในเงนิ ทองเป็นท่ีตั้ง สง่ ผลใหเ้ กิด เศรษฐกิจและนโยบายรฐั นบั จากแผน การขยายพ้นื ทท่ี ำนาอยา่ งกว้างขวาง 5 ฅนรกั ษแ์ มโ่ พสพ พัฒนาเศรษฐกจิ แห่งชาตฉิ บับท่ี ๑ จน ข้อมูลจากสำนักงานเศรษฐกิจ ถึงปจั จบุ ัน ส่งผลให้วีถกี ารปลกู ข้าวดว้ ย ความละเมียด ทะนุถนอมและเคารพ การเกษตรปพี .ศ.๒๕๕๐/๒๕๕๑ระบวุ า่ เกอ้ื กลู ตอ่ แมโ่ พสพ ธรรมชาติ และเพอ่ื น ประเทศไทยมีพื้นที่เพาะปลูกข้าวนาปี มนษุ ย์ ผืนดนิ ของบรรพชนชาวนาไทย ๕๗.๔๒ ลา้ นไร่ ผลติ ขา้ วเปลอื กได้ ๒๓.๓๙

ลา้ นตนั แตข่ ณะเดยี วกนั ชาวนาไทยกลบั ๒๕๐ กโิ ลกรมั ๑ ตัว จะถ่ายมลู สดเฉล่ยี ยากจนขน้ แคน้ เปน็ หนส้ี นิ ทด่ี นิ หลดุ มอื วนั ละ๑๓.๕กิโลกรัมหรอื คิดเป็นมูลแหง้ ๔ กิโลกรมั จากการทำนาท่ีไม่ต้องใช้เงินสัก บาทในอดีต ต้นทนุ การผลติ ข้าวเฉล่ยี ปี วิถชี าวนายุค “เงินทองเปน็ พ.ศ. ๒๕๕๑ เพิม่ สงู ข้ึนถงึ ๖,๐๐๐ บาท/ ใหญ”่ ทดี่ ูเหมือนวา่ จะเป็นความหวัง ไร่ ซ่ึงในรายการนร้ี วมถงึ ค่าซ้ือปุ๋ยและ อนั เรอื งรองของพน่ี อ้ งชาวนา ได้ส่งผล สารเคมีจากต่างประเทศที่เพ่ิมปริมาณ สะท้านสะเทือนต่อระบบนิเวศนาข้าว มากขน้ึ ในทุกๆ ปี ปุย๋ ฝร่ังเบยี ดแทนที่ จากท่ีเคยอุดมสมบูรณ์ดังคำกล่าวที่ว่า มูลจากควายอดีตเพื่อนคู่กายคูใจของ “ในนำ้ มีปลาในนามีข้าว” กลบั ลม่ บรรพชนชาวนาไทย ซ่งึ นอกจากคอย สลายกลายเปน็ ผืนนาอนั ไรซ้ ง่ึ ชีวติ ไม่มี ช่วยเหลือชาวนาในด้านแรงงานแล้ว ปปู ลาในนาข้าวเฉกเชน่ ในอดีต ควาย ยังผลิตปุ๋ยธรรมชาติให้แก่ชาวนาอีก เหลก็ หรอื รถไถนาจากต่างชาติบุกทลาย ดว้ ย โดยควายรุน่ ท่ีมนี ำ้ หนกั ประมาณ ไปทัว่ ทุกพนื้ ท่ี ผืนนาไทยท่เี คยอดุ มก็ 6 ฅนรกั ษ์แมโ่ พสพ

โทรมทรดุ ลงอยา่ งรวดเรว็ ราวกบั คนปว่ ย “เงินทองท่ีกำลังสิ้นลม เป็นของมายาซ่ึงนัน่ กพ็ อๆ กบั วถิ ชี าวนาไทยที่ ลมหายใจเรม่ิ รวยรนิ ภาพของชาวนาไทย ข้าวปลาสิผเู้ คยได้รับการยกย่องเป็น “กระดูกสัน หลังของชาต”ิ กลับกลายเป็นภาพของ ของจริง”ผู้ท่อี ดุ มด้วยปญั หาหน้สี ิน ทด่ี นิ เปล่ียน มือ เปน็ แหลง่ ชมุ นุมของปัญหาสขุ ภาพ ทั้งกายและใจ และไรซ้ งึ่ ศกั ดิ์ศรี ท้ังหมดคือจุดเริ่มต้นของคำถาม แห่งยุคสมัยท่ีว่า...ข้าวที่เรากินและส่ง ขายกันทุกวนั นี้ ยงั จะสามารถเรียกว่า “ขา้ วไทย” ไดอ้ ยหู่ รอื ไม่

นาขา้ วอินทรีย.์ .. กู้ชีวิตชาวนาไทย นาขา้ วอนิ ทรยี ์ เปน็ ระบบการผลติ ภัยจากสารพษิ แลว้ ยงั เป็นการอนุรกั ษ์ ข้าวท่ีไม่ใช้สารเคมีทางการเกษตรทุก ทรัพยากรธรรมชาติและเป็นการพัฒนา ชนิดเปน็ ต้นว่า ป๋ยุ เคมี สารควบคมุ การ การเกษตรแบบย่ังยนื อกี ด้วย 8 เจรญิ เตบิ โต สารควบคมุ และกำจดั วชั พชื การผลิตข้าวอินทรีย์เป็นระบบ ฅนรกั ษ์แมโ่ พสพ สารป้องกนั กำจดั โรค แมลง และสตั ว์ การผลิตทางการเกษตรท่ีเน้นเรื่องของ ศตั รูขา้ ว ตลอดจนสารเคมีทใ่ี ช้รมเพอ่ื ธรรมชาติเปน็ สำคัญ ไดแ้ ก่ การอนรุ กั ษ์ ป้องกันกำจัดแมลงศัตรูข้าวในโรงเก็บ ทรพั ยากรธรรมชาติ การฟน้ื ฟคู วามอดุ ม การผลิตข้าวอินทรีย์นอกจากจะทำให้ สมบรู ณข์ องธรรมชาติ การรกั ษาสมดุล ได้ผลผลิตข้าวท่ีมีคุณภาพสูงและปลอด ธรรมชาตแิ ละการใชป้ ระโยชนจ์ ากธรรม-

ชาติ เพื่อการผลิตอยา่ งยง่ั ยืน เช่น ปรบั ปฏิบัติเช่นน้ีสามารถทำให้ต้นข้าวท่ีปลูก ปรุงความอุดมสมบูรณ์ของดินโดยการ ใหผ้ ลผลิตสงู ในระดับทน่ี า่ พอใจ โดยมี ปลกู พืชหมุนเวียน การใช้ปยุ๋ อนิ ทรยี ์ใน เทคนิคและวิธีการดงั นี้ ไรน่ าหรอื จากแหลง่ อน่ื ควบคมุ โรค แมลง และสัตว์ศัตรูข้าวโดยวิธีผสมผสานไม่ใช้ ๑. ยอ่ ยฟางและตอซงั ให้เป็นปยุ๋ สารเคมี การเลอื กใชพ้ นั ธข์ุ า้ วทเ่ี หมาะสม หลังการเก็บเกี่ยว อยา่ เผาฟาง มคี วามตา้ นทานโดยธรรมชาติ ชว่ ยรกั ษา ตอซงั หรอื หญา้ เพราะจะเป็นการทำ- สมดลุ ของศตั รธู รรมชาติ การจดั การพืช ลายหน้าดินและจุลินทรีย์ท่ีมีประโยชน์ ดนิ และนำ้ ใหถ้ กู ตอ้ งเหมาะสมกบั ความ ในดิน ควรปล่อยน้ำเขา้ นาให้ได้ระดับ 9 ฅนรกั ษแ์ มโ่ พสพ ต้องการของตน้ ข้าว เพื่อทำให้ต้นขา้ ว ความลกึ ๕ - ๑๐ ซม. แทน จากนน้ั ใช้ เจรญิ เตบิ โตไดด้ ี มคี วามสมบรู ณแ์ ขง็ แรง นำ้ หมกั หยดไปกับนำ้ ในอัตราไร่ละ ๑ ตามธรรมชาติ การจดั การสภาพแวดลอ้ ม ลิตร ปล่อยท้ิงไวป้ ระมาณ ๓ - ๗ วัน นำ้ ไม่ให้เหมาะสมต่อการระบาดของโรค หมักจะกระตุ้นจุลินทรีย์ในดินให้ทำการ แมลง และสตั ว์ศตั รูขา้ ว เปน็ ตน้ การ ย่อยฟาง สงั เกตไดโ้ ดยเมอื่ หยิบฟางขนึ้

ดูจะพบวา่ ฟางเปือ่ ยยุ่ย กลายเปน็ ปุ๋ย ๒. ทุบทำเทือก อยา่ งดี หลงั จากฟางยอ่ ยสลายดแี ลว้ หาก นอกจากน้ี การหมักฟางยังให้ มนี ำ้ ขงั หรอื มคี วามช้นื มากพอสามารถ ประโยชน์อีกหลายประการคือ ไดป้ ุ๋ย ทบุ ทำเทือกไดท้ นั ที และควรคราดพ้ืนที่ หมกั อนิ ทรยี ช์ วี ภาพจากฟางขา้ ว ซง่ึ ชว่ ย นาใหเ้ สมอกัน จะทำใหส้ ามารถควบคมุ ปรับสภาพโครงสร้างดินให้ร่วนซุยและ ระดับน้ำได้ดี ฟูขึ้น ทั้งยังชว่ ยเพม่ิ จุลนิ ทรียท์ ่ีมีประ- นอกจากน้ันยังสามารถควบคุม โยชนใ์ นดิน เมอ่ื ฟางย่อยสลายดแี ล้วก็ วชั พชื ไดอ้ กี ดว้ ย ทำให้การงอกของตน้ สามารถทำเทือกหว่านหรือปักดำได้ ข้าวเป็นไปอยา่ งสมำ่ เสมอ สะดวกต่อ 10 ทันที โดยไมต่ ้องไถคราด ช่วยประหยัด การทำกจิ กรรมตา่ งๆ ไมว่ า่ จะเปน็ การ ฅนรกั ษ์แมโ่ พสพ คา่ ใชจ้ า่ ยขน้ึ ทง้ั ยงั สามารถปรบั คา่ ความ ใสป่ ุ๋ย การเก็บเก่ยี วผลผลติ ถา้ พื้นทไี่ ม่ เปน็ กรด - ดา่ ง ในดนิ ให้อยใู่ นระดบั ที่ เรียบมนี ้ำขัง อาจทำให้เมลด็ ขา้ วที่แชน่ ำ้ เหมาะสมต่อการทำนาข้าวคือประมาณ เนา่ เสยี หายได้ pH ๖.๕

๓. การเตรียมเมลด็ พนั ธ์ขุ า้ วสำหรับ ๔. การหว่านกลา้ และการดำนา เพาะปลกู หลังจากได้เมล็ดพันธ์ุท่ีคัดเลือก ก่อนการหว่าน หรอื การปักดำ แลว้ กท็ ำการหวา่ นเมลด็ ลงในแปลงเพาะ ควรนำเมล็ดพันธุ์ข้าวที่คัดไว้มาแช่หรือ ท่เี ตรยี มไวโ้ ดยอาจแบ่งจากทน่ี า ๑ งาน คลกุ กับนำ้ หมัก (ท่ีมีส่วนผสมของสมุน- เพอ่ื ทำการตกกลา้ การตกกลา้ จะใชเ้ มลด็ ไพรที่มีฤทธ์ิในการขับไล่หรือกำจัดโรค พันธข์ุ ้าว ๑ ถังครึ่งตอ่ แปลงเพาะขนาด และแมลงศัตรพู ชื ) หรือแช่หมกั ในนำ้ ๑ งาน จะไดต้ น้ กลา้ ที่นำไปปกั ดำในพ้นื “ทำบุญ ทำทาน เลี้ยงชีวิต เคารพเกื้อกูลในแม่โพสพ และธรรมชาติ” เชอื้ ราไตรโคเดอรม์ า ทง้ิ ไว้ ๑-๒ คืน เม่อื ทน่ี าประมาณ ๕ ไร่ และเมือ่ ตน้ กล้าเร่ิม นำไปหว่านจะช่วยในการป้องกนั โรคพชื ขึ้นควรใหน้ ำ้ หมัก ในปรมิ าณ ๑ ลติ รตอ่ และแมลงศตั รพู ชื รบกวน อกี ทง้ั ยงั ทำให้ ๑ ไร่ หยดไปกับน้ำหรอื ฉีดพ่น โดยผสม 11 ฅนรักษ์แมโ่ พสพ อัตราการงอกสงู ขน้ึ อีกดว้ ย น้ำหมกั ๑ ลติ ร ต่อน้ำ ๔๐๐ ลิตร เมือ่ นอกจากนย้ี งั ชว่ ยใหใ้ ชเ้ วลาในการ ตน้ กลา้ อายไุ ดป้ ระมาณ ๓๐ วนั กส็ ามารถ เพาะตน้ กลา้ ส้นั ลง ตน้ กลา้ ท่ไี ดส้ มบูรณ์ นำไปปกั ดำได้ โดยตอ้ งตดั ใบออกใหเ้ หลอื แขง็ แรงงา่ ยตอ่ การยา้ ยกลา้ และสามารถ ความยาวจากรากประมาณ๒๐ซม.เพอ่ื ฟ้นื ตัวไดเ้ ร็ว ลดการคายนำ้ ทำให้ตน้ ข้าวฟนื้ ตวั เร็ว

ในกรณที ่ีเปน็ นาหวา่ น หลงั จาก ชวี ภาพ และฉีดพ่นด้วยปุ๋ยนำ้ หมักชีว- ทุบทำเทอื กเรียบรอ้ ยแล้ว ใช้เมล็ดพนั ธุ์ ภาพเพอื่ เรง่ ราก และสร้างอาหารตาม ท่เี ตรียมไวป้ ระมาณ ๑ ถงั คร่งึ ต่อนา ๑ ธรรมชาติให้เพียงพอต่อความต้องการ ไร่ การหวา่ นควรหวา่ นใหก้ ระจายทว่ั ทง้ั ของตน้ กล้า โดยจลุ นิ ทรียใ์ นดินจะช่วย แปลง และไมค่ วรใช้เมลด็ พนั ธุม์ ากเกนิ ย่อยดิน ทราย และสารอาหารในดนิ ไป เพราะจะทำให้ตน้ ขา้ วข้นึ หนาแน่น ป้อนให้แกร่ ากกลา้ จะส่งผลให้รากลกึ สง่ ผลใหต้ น้ ขา้ วแคระแกรนและสน้ิ เปลอื ง เรง่ การแตกรากของขา้ วไดม้ ากขน้ึ ทำให้ ตน้ ทุนในการใสป่ ุ๋ยเพ่มิ มากขึ้น ตน้ ขา้ วแข็งแรง กอมขี นาดใหญ่ รากหา อาหารได้ดี มีภมู ติ า้ นทานโรคและแมลง ๕. ใหอ้ าหารดินเพอ่ื บำรงุ ดนิ และเร่ง สงู เมื่อข้าวออกรวงเตม็ ท่ตี น้ จะไมล่ ม้ จลุ ินทรยี ใ์ นดิน ขา้ วแตกกอได้มาก ทรงพุ่มตง้ั ตรงลำตน้ หลังปักดำหรือหว่านเมล็ดแล้ว แกรง่ เหนยี ว ใบแขง็ แรงต้ังตรงรบั แสง ๑๐-๑๕ วนั ควรใหป้ ยุ๋ หมกั แหง้ อินทรยี ์ แดดไดด้ ี ทำใหส้ ังเคราะห์แสง และปรุง 12 ฅนรกั ษ์แมโ่ พสพ

อาหารได้ดี โดยสีของใบจะเป็นสเี ขยี ว 13 “กำที่ ๑นวล ไม่ใชส่ ีเขียวเข้มบ้าใบเหมอื นใช้ปยุ๋ ฅนรักษ์แมโ่ พสพ เคมี ซึ่งสีของใบน้จี ะขน้ึ อยู่กับความเขม้ ทำบุญของแสง และปรมิ าณของก๊าซคาร์บอน ไดออกไซด์ กำที่ ๒ ๖. บำรงุ ดนิ เร่งจลุ ินทรีย์ กอ่ นขา้ ว ทำทานตั้งท้อง ก่อนข้าวตั้งท้องประมาณ ๑๕ วนั กำที่ ๓ควรบำรุงดินด้วยปุ๋ยหมักแห้งอินทรีย์ ชวี ภาพ และปุ๋ยน้ำหมกั อนิ ทรียช์ ีวภาพ เลี้ยงชีวิต”กระตุ้นการทำงานของจุลินทรีย์ในดิน ให้เร่งย่อยสลายและสำรองอาหารให้

เพียงพอกบั ความต้องการของต้นข้าวใน นอกจากทำให้ต้นข้าวแข็งแรง ขณะต้ังทอ้ ง และเม่อื อาหารเพยี งพอต้น แล้วการใช้ปุ๋ยอินทรีย์ชีวภาพยังช่วยฟื้น ขา้ วจะมีลำต้นอวบใหญ่ ปล้องยาวใหญ่ ฟูดนิ ใหก้ ลบั มาอดุ มสมบูรณ์ หลังจาก พร้อมอุ้มท้อง และเมื่อขา้ วต้ังทอ้ งกจ็ ะ เปลี่ยนมาทำนาแบบชวี ภาพ โดยการไม่ ได้ข้าวท่ีท้อง อวบยาว สง่ ผลให้รวงยาว เผาฟางและใชป้ ุ๋ยอนิ ทรยี ์ชวี ภาพ โครง- ใหญ่ เมล็ดมีขนาดสม่ำเสมอ มจี ำนวน สร้างดินจะคอ่ ยๆ ดขี ึ้น ดนิ ดำรว่ นซยุ เมลด็ มาก (๒๕๐-๓๕๐ เมล็ดตอ่ ๑ รวง) ค่าความเป็นกรด-ด่างมีความเหมาะสม 14 เมล็ดข้าวเตม็ โครง (ไมม่ เี มล็ดลบี ) เมล็ด มีอาหารพืชตามธรรมชาติเพ่ิมมากขึ้น ฅนรกั ษ์แมโ่ พสพ ใส (ไมม่ ที ้องไข่ปลา) รสชาติดี มีกล่นิ เน่ืองจากจุลินทรีย์ในดินทำงานได้อย่าง หอม น้ำหนักดี (ถงั ละ ๑๑.๕ – ๑๒ กก.) เตม็ ทแ่ี ละมปี ระสทิ ธภิ าพ ชว่ ยใหล้ ดการ ผลผลิตได้มาตรฐาน เป็นทีต่ ้องการของ ใชป้ ยุ๋ และสารเคมี จึงประหยดั ตน้ ทนุ ได้ ตลาด ราคาสงู มากขน้ึ

แฅมน่โรพักสษพ์ เจ้าของ มูลนธิ กิ สิกรรมธรรมชาติ ทปี่ รึกษา ดร. วิวฒั น์ ศัลยกำธร, ธีระ วงษ์เจริญ, ปญั ญา ปุลิเวคนิ ทร์, พงศา ชูแนม, บัวพันธ์ บุญอาจ, ประยงค์ อัฒจักร, ไตรภพ โคตรวงษา และทนิ กร ปาโท เรียบเรยี ง ดร. สาคร สรอ้ ยสงั วาลย์, เริงฤทธ์ิ คงเมอื ง ภาพประกอบ เริงฤทธ์ิ คงเมือง รูปเลม่ ศิรพิ ร พรศริ ธิ เิ วช จดั พิมพแ์ ละเผยแพร่ กรมสง่ เสริมการเกษตร ๒๑๔๓/๑ ถนน พหลโยธิน เขตจตจุ ักร กรุงเทพมหานคร ๑๐๙๐๐ พมิ พท์ ่ี โรงพมิ พ์ตะวันออก

มูลนธิ กิ สกิ รรมธรรมชาติ ๑๑๔ ซอย บี ๑๒ หมบู่ า้ นสมั มากร แขวงสะพานสงู เขตสะพานสูง กรงุ เทพฯ ๑๐๒๔๐ โทรศัพท์/โทรสาร ๐๒-๗๒๙๔๔๕๖ อเี มล์ [email protected] เวปไซด์ http://www.agrinature.or.th