คมู่ ือเฝ้าระวังและสง่ เสริมพัฒนาการเดก็ ปฐมวยั อายุ ข้อที่ ทักษะ วิธปี ระเมนิ เฝ้าระวงั วธิ ฝี ึกทกั ษะ (เดือน) โดย พอ่ แม่ ผปู้ กครอง เจา้ หน้าท่ี ครู และผดู้ แู ลเดก็ โดย พอ่ แม่ ผปู้ กครอง ครู และผดู้ ูแลเด็ก 88 ท�ำตามกฎในการเลน่ เป็นกล่มุ 37 - 41 ไดโ้ ดยมีผู้ใหญ่แนะน�ำ (PS) ถามจากพ่อแม่ ผู้ปกครองหรือผู้ดูแลเด็ก 1. รว่ มเลน่ กจิ กรรมงา่ ย ๆ กบั เดก็ เรมิ่ จากกลมุ่ เลก็ ๆ เชน่ เลน่ ซอ่ นหา (3 ปี 1 เดอื น วา่ เดก็ สามารถเล่นด้วยกนั เปน็ กลุม่ เลก็ ๆ ต่อบล็อก สร้างบ้าน เล่นขายของ เป็นต้น โดยต้ังกฎกติการ่วมกัน ผ่าน ได้หรือไม่ และสง่ เสรมิ ให้เด็กเลน่ กบั เพ่อื น โดยคอยดแู ลขณะก�ำลังเลน่ - 2. ถา้ เดก็ ยงั ไมส่ ามารถเลน่ ตามกฎกตกิ าได้ ใหค้ อยกำ� กบั เดก็ จนเลน่ 3 ปี 5 เดอื น) ไมผ่ ่าน ตามกฎกตกิ าได้เอง ผ่าน : เด็กสามารถเล่นในกลุ่มตามกฎ 3. ฝึกเดก็ ให้รจู้ กั แพ้ชนะในการเลน่ กจิ กรรมต่าง ๆ เช่น เล่นซอ่ นหา โดยไม่ตอ้ งแนะน�ำเป็นรายบุคคล เปน็ ต้น วัตถุประสงค์ : เพือ่ ฝึกการปฏบิ ตั ติ ามกตกิ าการเล่นรว่ มกับผู้อนื่ 89 ช่วยท�ำงานข้นั ตอนเดียว ถามจากพ่อแม่ ผู้ปกครองหรือผู้ดูแลเด็ก ชวนใหเ้ ด็กท�ำงานบ้านด้วยกัน เช่น เก็บของเล่น ลา้ งจาน กวาดบา้ น ได้เอง (PS) ว่า “เด็กสามารถช่วยท�ำงานง่าย ๆ เช่น ช่วยเก็บเส้ือผ้า หยิบของ ฝึกทุกคร้ังที่มีโอกาส เพ่ือให้เด็กสามารถ ผ่าน ยกของ เกบ็ ของ ไดเ้ อง โดยผู้ใหญไ่ มต่ อ้ ง ท�ำงานบา้ นง่าย ๆ ได้ ช่วยได้หรอื ไม่” ไม่ผ่าน ผา่ น : เดก็ สามารถชว่ ยทำ� งานขัน้ ตอนเดยี ว วตั ถุประสงค์ : ส่งเสรมิ ความภาคภูมิใจ ไดเ้ อง 49คมู่ ือเฝา้ ระวังและส่งเสรมิ พัฒนาการเดก็ ปฐมวยั : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)
ค่มู ือเฝ้าระวงั และสง่ เสรมิ พัฒนาการเดก็ ปฐมวยั อายุ ข้อท่ี ทกั ษะ วธิ ปี ระเมนิ เฝ้าระวงั วิธีฝกึ ทกั ษะ (เดือน) 90 ยืนขาเดยี ว 5 วินาที (GM) โดย พอ่ แม่ ผปู้ กครอง เจา้ หนา้ ท่ี ครู และผดู้ แู ลเดก็ โดย พอ่ แม่ ผปู้ กครอง และ ผู้ดแู ลเดก็ 42 (3 ปี 6 เดอื น) ผ่าน แสดงวิธียืนขาเดียวให้เด็กดู แล้วบอกให้ 1. ยืนบนขาขา้ งเดยี วให้เด็กดู เดก็ ยนื ขาเดยี วใหน้ านทส่ี ดุ เทา่ ทจ่ี ะนานได้ 2. ยืนหันหนา้ เขา้ หากัน และจับมอื เด็กไว้ท้ังสองขา้ ง ไม่ผา่ น ใหโ้ อกาสประเมนิ 3 ครัง้ (ใหเ้ ปลี่ยนขาได)้ 3. ยกขาข้างหนึ่งขึน้ แล้วบอกใหเ้ ดก็ ท�ำตาม เมื่อเด็กยืนไดใ้ หเ้ ปลีย่ น โดยไมย่ ึดเกาะ เปน็ จบั มือเดก็ ขา้ งเดยี ว ผ่าน : เด็กยืนขาเดียวได้นาน 5 วินาที 4. เมอื่ เดก็ สามารถยนื ดว้ ยขาขา้ งเดยี วไดค้ อ่ ย ๆ ปลอ่ ยมอื ใหเ้ ดก็ ยนื อย่างนอ้ ย 1 ใน 3 ครัง้ ทรงตัวได้ด้วยตนเอง เปลี่ยนเป็นยกขาอีกข้างหนึ่งโดยท�ำซ�้ำเช่น เดียวกัน 91 ใชแ้ ขนรับลกู บอลได้ (GM) 1. ยนื ห่างจากเด็ก 2 เมตร 1. จับมือเด็กรับลูกบอลโดยหงายมือ งอข้อศอก ใช้แขนโอบรับ 2. บอกให้เด็กย่ืนแขนออกมารับลูกบอล ลกู บอล ผ่าน อุปกรณ์ : ลูกบอลขนาด แลว้ โยนลูกบอลไปที่เด็ก 2. ลดการชว่ ยเหลอื ลงจากจบั มอื เปน็ จบั แขนจนเดก็ รบั ลกู บอลไดเ้ อง เส้นผ่านศูนย์กลาง 15 - 20 3. เพิม่ ระยะห่างที่จะรบั ลูกบอลเปน็ 1 – 2 เมตร เลน่ โยนลูกโปง่ ไม่ผา่ น เซนติเมตร หรือตุ๊กตาผ้ากับเด็ก โดยโยนลูกโป่งหรือตุ๊กตาผ้าข้ึนไปแล้วบอกให้เด็ก รับให้ได้ เด็กก็จะรับลูกโป่งได้ง่ายเพราะมีเวลาเตรียมตัวนานก่อนท่ี ลูกโป่งจะตกลงมาถึงท�ำให้สามารถปรับตัวและปรับการท�ำงานของ ผ่าน : เด็กสามารถยื่นแขนมารับและ มอื กับตาได้ทนั ถือลกู บอลไวไ้ ด้ 1 ใน 3 ครัง้ ของเลน่ ท่ีใชแ้ ทนได้ : ลกู โปง่ ต๊กุ ตาผ้า ผ้ามดั เป็นก้อน ชว่ งอายุ 42 เดอื น https://youtu.be/VJ1zr-KkDFc 50 คู่มอื เฝ้าระวงั และส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวยั : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)
คูม่ ือเฝา้ ระวังและสง่ เสรมิ พฒั นาการเด็กปฐมวัย อายุ ข้อที่ ทกั ษะ วธิ ปี ระเมิน เฝา้ ระวัง วธิ ีฝึกทกั ษะ (เดือน) โดย พ่อแม่ ผ้ปู กครอง เจ้าหน้าที่ ครู และผดู้ แู ลเดก็ โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง และ ผ้ดู ูแลเดก็ 92 แ ย ก รู ป ท ร ง เ ร ข า ค ณิ ต ไ ด ้ 42 3 แบบ (FM) 1. วางรูปทรง ทั้ง 9 ชิ้นคละกัน ไว้ตรง 1. สอนให้เด็กรู้จักรูปทรง โดยหยิบรูปทรงกระบอกสั้นวางไว้ใน (3 ปี 6 เดอื น) อุปกรณ์ : รูปทรงเรขาคณิต หนา้ เด็ก จานที่ 1 รูปทรงสามเหลย่ี มวางไว้ในจานที่ 2 รูปทรงสีเ่ หลย่ี มวางไว้ ผ่าน ทีม่ ีสีเดียวกันทั้งหมด ได้แก่ 2. แสดงวิธีแยกรูปทรงให้เด็กดู แล้วร้ือ ในจานที่ 3 1. รูปทรงกระบอกส้ัน 3 ชนิ้ ออก และพดู วา่ “ครจู ะวางรปู ทรงกระบอก 2. บอกใหเ้ ดก็ หยบิ รปู ทรงวางไวใ้ นจานทม่ี รี ปู ทรงนนั้ จนครบทงั้ หมด ไม่ผ่าน 2. รูปทรงสามเหลีย่ ม 3 ช้นิ ส้ันไว้ด้วยกนั ทรงสีเ่ หลี่ยมไว้ด้วยกัน และ 3. ลดการช่วยเหลือลงจนเด็กสามารถท�ำไดเ้ อง 3. รูปทรงสเ่ี หล่ยี ม 3 ชนิ้ ทรงสามเหลย่ี มไว้ด้วยกนั ” วัสดทุ ่ีใช้แทนได้ : สงิ่ ของในบา้ นชนิดอื่น ๆ ที่ไม่เป็นอันตราย 3. ย่ืนรูปทรงท้ังหมดให้เด็กและบอกเด็ก - รปู ทรงกระบอกสั้น วา่ “ลองทำ� เหมอื นครู ซคิ ะ/ครับ” - รปู ทรงสเ่ี หลยี่ ม เช่น กลอ่ ง - รูปทรงสามเหล่ยี ม เช่น ขนมเทยี น พับใบตองเปน็ สามเหลยี่ ม ผ่าน : เดก็ สามารถแยกรูปทรงชนิดเดยี วกนั วัตถุประสงค์ : ฝึกความจ�ำ ความเข้าใจ วิเคราะห์และแก้ปัญหา เปน็ กลุม่ ได้ถกู ตอ้ งท้งั 3 แบบ การแยกหมวดหมูร่ ูปทรงได้ 93 ประกอบชน้ิ สว่ นของรปู ภาพที่ ให้เด็กดูภาพประกอบชิ้นส่วนที่สมบูรณ์ 1. วางรูปที่ตดั ออกเป็น 3 ชนิ้ ตรงหนา้ เดก็ และวางอกี ภาพตน้ แบบไว้ ถกู ตดั ออกเปน็ 3 ช้ินได้ (FM) จากนั้นแยกช้ินส่วนของภาพออกจากกัน ให้เดก็ สังเกตรูปภาพน้ัน วางไวต้ รงหนา้ เดก็ แลว้ บอกใหเ้ ดก็ ประกอบ 2. แยกรูปภาพท้ัง 3 ช้ิน ออกจากกันโดยการขยายรอยต่อให้กว้างขึ้น ผา่ น อุปกรณ์ : รูปภาพตัดออกเปน็ ช้ินส่วนของภาพเข้าด้วยกนั ช่วยกนั กับเด็กต่อเปน็ ภาพเหมือนเดมิ 3 ชนิ้ 1 รูป 3. เพมิ่ ความยากโดยคละชน้ิ ส่วนของภาพท้งั หมด ชว่ ยกันกับเดก็ ต่อเป็น ไมผ่ า่ น ภาพเหมอื นเดมิ ถา้ เดก็ เรม่ิ ทำ� ไดแ้ ลว้ ปลอ่ ยใหเ้ ดก็ ตอ่ ภาพดว้ ยตนเอง ผา่ น : เดก็ สามารถตอ่ ชนิ้ สว่ นของภาพเขา้ ดว้ ยกนั ไดเ้ องถกู ตอ้ งอยา่ งนอ้ ย 1 ใน 3 ครง้ั ของท่ีใช้แทนได้ : รปู ภาพ รูปการต์ ูน ปฏทิ ิน ปกสมุด ปกหนงั สือ โดยตอ่ ลงในกรอบ ท่เี หมอื นกนั ท้งั 2 ชิ้น ตัดชน้ิ สว่ นเปน็ 3 ชนิ้ วัตถุประสงค์ : ฝกึ เชาว์ปญั ญา การสงั เกต วิเคราะห์ และแกป้ ญั หาได้ 51คมู่ อื เฝ้าระวงั และส่งเสริมพฒั นาการเด็กปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)
คมู่ ือเฝ้าระวังและส่งเสรมิ พัฒนาการเดก็ ปฐมวัย อายุ ข้อที่ ทักษะ วิธีประเมนิ เฝ้าระวงั วธิ ีฝึกทกั ษะ (เดอื น) โดย พอ่ แม่ ผปู้ กครอง เจ้าหนา้ ท่ี ครู และผดู้ แู ลเดก็ โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง และ ผู้ดแู ลเด็ก 42 94 เขียนรูปวงกลมตามแบบได้ ย่ืนกระดาษที่มีรูปวงกลมให้เด็กดูพร้อม 1. วาดรูปวงกลมใหเ้ ดก็ ดู (3 ปี 6 เดอื น) (FM) พูดคำ� ว่า “น่ีคอื รปู วงกลม หนูลองวาดรปู 2. บอกให้เด็ก วาดรปู วงกลมตาม ผ่าน อปุ กรณ์ : 1.ดนิ สอ 2.กระดาษ วงกลม (ตามตวั อย่าง) ใหด้ ูซ”ิ พร้อมกบั 3. ถา้ เด็กวาดไมไ่ ด้ ใหช้ ว่ ยจับมือเด็กวาด 3. กระดาษที่มีรูปวงกลมขนาด สง่ ดนิ สอใหเ้ ดก็ โดยไมแ่ สดงทา่ ทางการวาด 4. เมอื่ เดก็ เรม่ิ วาดรปู วงกลมไดแ้ ลว้ พอ่ แม่ ผปู้ กครองหรอื ผดู้ แู ลเดก็ ไมผ่ า่ น เส้นผ่านศูนย์กลาง 2.5 ซม. ใหเ้ ดก็ ดู วาดรูปวงกลมลงในกระดาษ โดยไม่ให้เด็กเห็น แล้วส่งกระดาษท่ี ตามแบบ (ใชส้ เี สน้ วงกลมหนาๆ พอ่ แม่ ผปู้ กครองหรอื ผดู้ แู ลเดก็ วาดใหเ้ ดก็ และบอกวา่ “หนลู องวาด บนกระดาษขาว) ผา่ น : เดก็ สามารถวาดรปู วงกลมทบ่ี รรจบ รูปวงกลมแบบน้ซี คิ ะ/ครบั ” กันตามแบบได้ โดยไม่มีเหล่ียม ไม่เว้า เกยกันไม่เกิน 2 ซม. (ไม่จ�ำกัดเส้น ผ่านศนู ย์กลาง) 95 วางวัตถุไว้ข้างหน้าและข้าง 1. วางตุ๊กตาในท่านงั่ ตรงหน้าเดก็ 1. ของเลน่ หลาย ๆ ชนดิ ทส่ี ามารถวางของขา้ งหนา้ และขา้ งหลังได้ หลังได้ตามค�ำสั่ง (RL) 2. สง่ กอ้ นไม้ ใหเ้ ดก็ แลว้ พดู วา่ “วางกอ้ นไม้ เช่น เกา้ อ้ี โตะ๊ ถว้ ย กอ้ นไม้ แสดงวธิ ใี หเ้ ด็กดูพร้อมอธิบาย และชวน อุปกรณ์ : ไว้ข้างหน้าตุ๊กตา” แล้วบอกต่อไปว่า ให้ท�ำตาม เช่น “ดซู ิก้อนไมอ้ ยขู่ ้างหน้าโตะ๊ กอ้ นไม้อยูข่ ้างหลงั โตะ๊ ” ผา่ น 1. ตุก๊ ตาผ้า 1 ตัว “วางกอ้ น ไม้ไวข้ า้ งหลงั ตุ๊กตา” บอกเดก็ ให้ “วางก้อนไม้ ไวข้ า้ งหนา้ 2.ก้อนไม้ส่ีเหล่ียมลูกบาศก์ 3. เกบ็ กอ้ นไมอ้ อก ใหโ้ อกาสประเมนิ 3 ครง้ั 2. ถ้าเดก็ ไมท่ �ำตามหรอื ท�ำตามไมถ่ กู ใหแ้ สดงใหด้ ูซำ�้ พร้อมทัง้ ช่วย ไม่ผา่ น 2 กอ้ น จับมือเดก็ ท�ำหรือช้ี พร้อมกับพูดเน้น “ขา้ งหนา้ ” และ “ขา้ งหลัง” ผ่าน : เด็กสามารถวางได้ถูกต�ำแหน่ง 3. ขณะเล่นกับเด็กให้วางของเล่นท่ีคล้าย ๆ กันไว้ข้างหน้า 1 ชิ้น ท้ังข้างหน้าและข้างหลังอย่างน้อย 2 ใน และข้างหลัง 1 ชนิ้ พดู บอกให้เดก็ หยบิ เช่น “หยิบรถทอี่ ยู่ขา้ งหลงั 3 คร้งั เกา้ อ้ซี คิ ะ/ครบั ” หมายเหตุ : หากมีข้อจ�ำกัด วัตถปุ ระสงค์ : ฝึกความจำ� และ การเขา้ ใจภาษา และน�ำไปปฏบิ ัตไิ ด้ การใช้ตุ๊กตาสามารถใช้อุปกรณ์ อน่ื แทน เชน่ รถของเล่น 52 คู่มอื เฝา้ ระวังและส่งเสรมิ พฒั นาการเดก็ ปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)
ค่มู ือเฝา้ ระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวยั อายุ ขอ้ ที่ ทักษะ วธิ ีประเมิน เฝ้าระวงั วธิ ฝี กึ ทกั ษะ (เดอื น) โดย พอ่ แม่ ผ้ปู กครอง เจ้าหนา้ ท่ี ครู และผดู้ แู ลเดก็ โดย พ่อแม่ ผูป้ กครอง และ ผ้ดู ูแลเดก็ 96 เลอื กจดั กลมุ่ วตั ถตุ ามประเภท 42 ภาพเสอื้ ผ้าได้ (RL) วางวัตถุทั้งหมด 3 ประเภท คละกัน 1. วางเส้ือผ้าทั้งหมดให้เด็กดูแล้วบอกให้รู้จัก เสื้อผ้าทีละชิ้น เช่น (3 ปี 6 เดอื น) ลงตรงหนา้ เดก็ แลว้ พดู วา่ “เลอื กอนั ทเ่ี ปน็ “นีค่ ือเสื้อผ้า มีกางเกง เสอ้ื ถงุ เทา้ ...” ผา่ น อุปกรณ์: ชุดจัดประเภท เสอ้ื ผา้ สง่ ให้ ผปู้ ระเมนิ ” (ใหเ้ ดก็ หยบิ เพยี ง 2. บอกให้เด็กเลือกเส้ือผ้าทีละชิ้นตามค�ำบอก จนเด็กสามารถ สงิ่ ของ 3 ชิน้ ) เลือกได้ ท้งั 3 ช้นิ ไม่ผ่าน 1. บัตรภาพสตั ว์ 3 ชนิด 3. นำ� เส้อื ผ้าไปรวมกบั วตั ถุประเภทอ่นื โดยเรม่ิ จากให้เดก็ เลอื กวัตถุ 2. บตั รภาพอาหาร 3 ชนิด 2 ประเภท เช่น เส้ือผ้าและสัตว์ เม่ือเดก็ เลอื กได้ถูกต้อง แลว้ จึงเพ่มิ 3. บตั รภาพเสือ้ ผา้ 3 ชนดิ ประเภทวัตถุเปน็ 2 และ 3 ประเภท ของทีใ่ ช้แทนได้ : ผ่าน : เด็กสามารถเลือกภาพเส้ือผ้า - รูปเสื้อผ้า/อาหาร/สัตว์ โดยวาดหรือตัดมาจากหนังสือ นิตยสาร ได้ถูกตอ้ ง อยา่ งนอ้ ย 2 ใน 3 ชน้ิ แผน่ พับ - สอนจากของจริง วัตถุประสงค์ : ฝึกความจ�ำ การแยกประเภทและน�ำมาประยุกต์ เพ่อื การเลือก และจัดหมวดหมู่ 97 พูดถึงเหตุการณ์ท่ีเพิ่งผ่านไป ถามเด็กว่า “ก่อนมาท่ีน่ี หนูท�ำอะไร 1. ถามค�ำถามทเ่ี กย่ี วขอ้ งกบั กจิ วตั รประจำ� วนั ทเ่ี พง่ิ ผา่ นไป ชั่วขณะ ใหม่ ๆ ได้ (EL) บา้ งจ๊ะ” เชน่ กนิ ขา้ วเสรจ็ , ลา้ งหนา้ แปรงฟัน, เข้าหอ้ งน�้ำ, กนิ ขนม, ดมื่ นม ฯลฯ ทงิ้ ระยะเวลาสักครูห่ น่งึ แล้วถามเด็กว่า “เม่อื ก้หี นไู ปทำ� อะไร ผา่ น มาคะ” ผา่ น : เดก็ สามารถเล่าเหตกุ ารณ์ที่เกดิ ขึน้ 2. ถามถงึ เหตกุ ารณท์ ผ่ี า่ นมาระยะเวลานานขึน้ แต่ไมเ่ กิน 10 นาที ไม่ผ่าน ที่ผ่านมาให้ผู้ใหญ่หรือเด็กด้วยกันฟังได้ บอ่ ย ๆ และกระตนุ้ ใหเ้ ดก็ ตอบ ถา้ เดก็ ตอบไมไ่ ดใ้ หต้ อบนำ� หรอื ทำ� ทา่ อยา่ งนอ้ ย 1 คร้งั ทางประกอบและถามซ้�ำ วตั ถปุ ระสงค์ : ฝกึ ความจำ� เรยี บเรยี งความคดิ นำ� มาสอ่ื สารดว้ ยการเลา่ 53คมู่ ือเฝา้ ระวังและส่งเสรมิ พฒั นาการเดก็ ปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)
ค่มู ือเฝ้าระวังและสง่ เสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย อายุ ข้อท่ี ทกั ษะ วธิ ปี ระเมนิ เฝา้ ระวัง วธิ ฝี ึกทกั ษะ (เดือน) โดย พ่อแม่ ผ้ปู กครอง เจ้าหนา้ ท่ี ครู และผดู้ แู ลเดก็ โดย พ่อแม่ ผปู้ กครอง และ ผู้ดแู ลเดก็ 42 98 พูด “ขอ” หรือ“ขอบคุณ” 1. ถามจากพอ่ แม่ ผปู้ กครองหรอื ผดู้ แู ลเดก็ 1. พ่อแม่ ผู้ปกครอง หรือผู้ดูแลเด็ก ท�ำตัวอย่างการพูด “ขอ” (3 ปี 6 เดอื น) หรอื “ให้” ไดเ้ อง (EL) ว่า “ถ้าเวลาท่ีเด็กต้องการหรือได้รับของ “ขอบคุณ” “ให้” ใหเ้ ด็กไดย้ ินบ่อย ๆ เชน่ จากผอู้ ืน่ เดก็ จะพดู “ขอ”หรือ“ขอบคุณ” 1.1 พ่อแม่ ผ้ปู กครองหรือผู้ดแู ลเดก็ พูดคำ� ว่า “ขอ.........ใหแ้ ม/่ ผ่าน หรอื “ให”้ ไดห้ รือไม่ พอ่ นะจะ๊ ” กบั ลกู กอ่ นเวลาทจี่ ะเอาของเลน่ หรอื ขนมจากมอื ลกู โดยท่ี 2. กอ่ นยน่ื ของใหเ้ ดก็ รอดกู ารตอบสนองวา่ ไมแ่ ยง่ ของจากมือเดก็ กอ่ น ไม่ผา่ น เด็กพูด “ขอ” หรอื ไม่ 1.2 เมื่อเด็กยื่นของที่อยู่ในมือให้แล้ว พ่อแม่ ผู้ปกครอง 3. เมื่อเด็กได้รับของแล้ว เด็กพูดค�ำว่า หรือผู้ดูแลเด็ก พูดค�ำว่า “ขอบใจจ้ะ เป็นเด็กดีมากท่ีรู้จักแบ่งของ “ขอบคุณ” หรอื ไม่ ให้คนอ่ืน” 4. เม่อื เดก็ มีของอยใู่ นมอื สังเกตหรือถาม 1.3 เวลาพอ่ แม่ ผูป้ กครองหรือผูด้ ูแลเด็ก มขี นมตอ้ งการแบง่ ให้ จากผู้ปกครองว่าเด็กเคยพูดและให้ของ ลกู รบั ประทาน ใหพ้ ดู กบั เดก็ วา่ “วนั นแี้ ม/่ พอ่ ซอ้ื ขนมมาดว้ ย จะแบง่ คนอ่นื หรอื ไม่ ให้หนแู ละพี่ ๆ กินดว้ ยกนั นะจะ๊ กนิ ดว้ ยกันหลายคนสนกุ ด”ี 2. สอนและกระตุน้ ใหเ้ ดก็ พูด “ขอ” “ขอบคุณ” “ให”้ เช่น ผ่าน : เด็กสามารถพูด “ขอ” หรือ 2.1 ฝึกลูกไม่ให้แย่งของ เช่น ก่อนจะให้ของ ให้เด็กแบมือ “ขอบคุณ” หรือ “ให้” ได้เอง 2 ใน 3 พูด “ขอ” แลว้ จึงใหข้ องกบั เดก็ ความหมาย 2.2 ให้เด็กพูด “ขอบคุณ” ทุกคร้ัง เมื่อมีคนให้ความช่วยเหลือ หรอื ใหข้ อง 2.3 ฝึกเด็กให้รู้จักการแบ่งปันและการให้ เช่น แบ่งขนม ของเลน่ ให้เพือ่ น ๆ หรอื คนรอบข้าง แลว้ บอกให้เด็กพูดวา่ “ให้”, เวลาท�ำขนมหรืออาหารให้ชวนเด็กน�ำอาหารเหล่านี้ไปแบ่งปัน เพ่ือนบ้าน, ชวนเดก็ เข้าร่วมกจิ กรรมการกุศล เปน็ ตน้ วตั ถปุ ระสงค์ : รจู้ กั เลอื กใชค้ ำ� พดู ทเี่ หมาะสมกบั สถานการณ์ เพอ่ื ฝกึ มารยาทท่ีดีทางสงั คม 54 ค่มู ือเฝ้าระวงั และส่งเสรมิ พัฒนาการเดก็ ปฐมวยั : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)
คมู่ อื เฝา้ ระวังและสง่ เสรมิ พฒั นาการเดก็ ปฐมวยั อายุ ขอ้ ท่ี ทกั ษะ วธิ ปี ระเมิน เฝา้ ระวัง วธิ ฝี กึ ทักษะ (เดอื น) โดย พ่อแม่ ผ้ปู กครอง เจ้าหนา้ ที่ ครู และผดู้ แู ลเดก็ โดย พ่อแม่ ผูป้ กครอง และ ผูด้ แู ลเดก็ 99 บอกเพศของตนเองได้ถูกต้อง 42 (PS) 1. ถามเดก็ วา่ “หนเู ปน็ ผชู้ ายหรอื ผหู้ ญงิ ” 1. สอนใหเ้ ดก็ รคู้ วามแตกตา่ งของเพศชายและหญงิ จากการแตง่ ตวั (3 ปี 6 เดอื น) ใช้เพศของเด็กข้ึนต้นก่อน เพ่ือหลีกเล่ียง ทรงผม ผ่าน การท่เี ดก็ พดู ตามค�ำสุดท้าย 2. บอกให้เด็กรู้ถึงเพศของสมาชิกในครอบครัว เช่น แม่เป็นผู้หญิง 2. เมอื่ เดก็ ตอบแลว้ ใหถ้ ามกลบั ไปกลบั มา พ่อเปน็ ผูช้ าย หนเู ปน็ ผหู้ ญิง ไม่ผา่ น 3 ครัง้ โดยสลับเพศทกุ คร้ังท่ถี าม ผ่าน : เด็กสามารถตอบถูกต้องท้ัง 2 วัตถุประสงค์ : การรู้จักตนเอง และน�ำสิ่งท่ีจดจ�ำได้มาใช้ในการ ใน 3 ครัง้ ตอบค�ำถาม 100 ใสเ่ สอื้ ผา่ หนา้ ไดเ้ องโดยไมต่ อ้ ง แสดงหรือถามจากพ่อแม่ ผู้ปกครองหรือ 1. ใสเ่ สื้อผ่าหนา้ ให้เดก็ ดู ตดิ กระดมุ (PS) ผู้ดูแลเด็กว่า “เด็กสามารถใส่เส้ือผ่าหน้า 2. น�ำเส้ือผ่าหน้าคลุมไหล่ของเด็กไว้และจับมือขวาของเด็ก จับคอ ไดเ้ องหรอื ไม่” ปกเสื้อดา้ นซ้ายยกข้นึ ผา่ น 3. ใหเ้ ด็กสอดแขนซ้ายเขา้ ไปในแขนเสอ้ื ดา้ นซ้าย ผ่าน : เด็กสามารถใส่เส้ือผ่าหน้าได้ด้วย 4. จบั มือซ้ายของเด็ก จับคอปกเสื้อดา้ นขวา แล้วยกขน้ึ ไม่ผ่าน ตนเองโดยไม่ต้องติดกระดุม (เส้ือมีแขน 5. ให้เด็กสอดแขนขวาเข้าไปในแขนเสื้อด้านขวาเม่ือเด็กเร่ิมท�ำได้ หรือไม่มีแขนก็ได้) และไม่ใช่การใส่เส้ือให้ ลดการชว่ ยเหลอื ลง จนเด็กสามารถ ท�ำได้เองทกุ ขน้ั ตอน ต๊กุ ตา วตั ถปุ ระสงค์ : ฝกึ ความจำ� และทกั ษะมาใชใ้ นชวี ติ ประจำ� วนั ไดอ้ ยา่ ง เหมาะสม 55ค่มู ือเฝา้ ระวงั และสง่ เสรมิ พัฒนาการเดก็ ปฐมวยั : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)
คูม่ ือเฝา้ ระวงั และส่งเสรมิ พฒั นาการเด็กปฐมวยั อายุ ขอ้ ที่ ทกั ษะ วธิ ีประเมิน เฝ้าระวัง วิธีฝกึ ทักษะ (เดือน) โดย พอ่ แม่ ผ้ปู กครอง เจ้าหน้าที่ ครู และผดู้ แู ลเดก็ โดย พอ่ แม่ ผ้ปู กครอง ครู และผดู้ ูแลเด็ก 43 - 48 101 กระโดดขาเดยี วได้ อยา่ งน้อย บอกให้เด็กกระโดดขาเดียวไปข้างหน้า 1. กระโดดขาเดยี วใหเ้ ดก็ ดู แลว้ บอกใหท้ �ำตาม (3 ปี 7 เดอื น 2 ครง้ั (GM) หรือกระโดดให้เด็กดูก่อนแล้วบอกให้เด็ก 2. ถ้าเด็กท�ำไม่ได้ให้จับมือเด็ก แล้วบอกให้เด็กยืนทรงตัวบนขา - 4 ป)ี ผ่าน ทำ� ตาม ข้างหนึ่ง และให้เด็กกระโดด เม่ือเด็กกระโดดได้แล้ว ให้ปล่อยมือ และบอกใหเ้ ด็กกระโดดอย่กู ับท่ี ไม่ผ่าน ผา่ น : เดก็ สามารถกระโดดขาเดยี วไปข้าง 3. ขยับห่างจากตัวเด็ก 1 ก้าว แล้วบอกให้เด็กกระโดดมาหา หน้าต่อเนอ่ื งไดอ้ ยา่ งน้อย 2 ครง้ั เมอ่ื ท�ำได้แล้วให้เพ่มิ ระยะหา่ งเป็น 2 กา้ ว 4. ชวนเด็กเล่นกระโดดขาเดียว ตามการละเล่นในแต่ละภาค เช่น เลน่ ตงั้ เต เป็นตน้ 5. พ่อแม่ ผู้ปกครองหรือผู้ดูแลเด็ก ควรระมัดระวังในระหว่างการ กระโดด 102 ตัดกระดาษรูปสี่เหล่ียมจัตุรัส 1. แสดงวิธีตัดกระดาษรูปส่ีเหล่ียมจัตุรัส 1. ใช้กรรไกรตดั กระดาษให้เดก็ ดูแล้วบอกให้เด็กทำ� ตาม ขนาด 10 ซม. ออกเปน็ 2 ช้นิ ออกจากกนั เปน็ 2 ชนิ้ ใหเ้ ดก็ ดู โดยตดั จาก 2. ถา้ เดก็ ไมส่ ามารถทำ� ได้ สอนเดก็ ใหใ้ ชก้ รรไกรมอื เดยี วโดยสอดนวิ้ ผา่ น (โดยใชก้ รรไกรปลายมน) (FM) ด้านหนง่ึ ไปยังอีกด้านหนง่ึ ท่อี ย่ตู รงข้าม ใหถ้ ูกตอ้ งและฝกึ ขยับนิ้ว อปุ กรณ์ : 2. ยน่ื กรรไกรใหก้ บั มอื ขา้ งทถี่ นดั ของเดก็ 3. เม่ือเด็กขยับนิ้วเป็นแล้วให้เด็กฝึกตัดกระดาษขนาด 5 ซม. ไม่ผ่าน 1. กรรไกรปลายมนสำ� หรบั เดก็ และย่ืนกระดาษให้กับมืออีกข้างหนึ่ง เมอ่ื เดก็ ทำ� ไดใ้ หเ้ พม่ิ ขนาดกระดาษเป็น 10 ซม. 2. กระดาษสี่เหล่ียมจัตุรัส พูดกับเด็กว่า “หนูลองตัดกระดาษน่ีซิ” 4. ชวนเดก็ เลน่ ตดั กระดาษเป็นรปู ตา่ ง ๆ ชว่ งอายุ 43 - 48 เดือน ขนาด 10 ซม. ให้โอกาสประเมิน 3 ครัง้ ผ่าน : เด็กใช้กรรไกรตัดกระดาษออกเปน็ https://youtu.be/hmYir2zyoUo 2 ช้ิน โดยตัดจากด้านหน่ึงไปยังอีกด้าน หนงึ่ ที่อย่ตู รงขา้ ม อยา่ งน้อย 1 ใน 3 ครั้ง 56 คู่มอื เฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)
คู่มือเฝ้าระวงั และสง่ เสรมิ พัฒนาการเด็กปฐมวยั อายุ ขอ้ ท่ี ทักษะ วธิ ีประเมิน เฝ้าระวัง วธิ ีฝึกทกั ษะ (เดือน) โดย พ่อแม่ ผ้ปู กครอง เจา้ หน้าที่ ครู และผดู้ แู ลเดก็ โดย พอ่ แม่ ผ้ปู กครอง ครู และผดู้ ูแลเด็ก 43 - 48 103 เลียนแบบวาดรูป + วางกระดาษตรงหน้าเด็ก แล้ววาดรูป + 1. วาดรปู + (กากบาท) ให้เดก็ ดูเปน็ ตวั อยา่ ง บอกให้เด็กทำ� ตาม (3 ปี 7 เดอื น (กากบาท) (FM) (กากบาท) ขนาดอย่างน้อย 4 ซม. 2. ถ้าเดก็ ทำ� ไมไ่ ดใ้ หท้ ำ� เสน้ ประเปน็ รูป + (กากบาท) แลว้ จับมอื เดก็ ส่งดินสอให้เด็กและพดู ว่า “หนูลองทำ� ซ”ิ ลากเส้นตามแนว - 4 ป)ี ผา่ น ให้เดก็ วาด 3 ครง้ั โดยแตล่ ะคร้งั ให้แสดง 3. เม่ือเด็กเริ่มท�ำได้ให้ลากเส้นตามเส้นประด้วยตัวเอง จากนั้นให้ อปุ กรณ์ : การวาดรูป + (กากบาท) ให้เด็กดูก่อน วาดโดยไม่มมี ีเส้นประ จนเด็กสามารถวาดรูป + (กากบาท) ได้เอง ไมผ่ า่ น 1. ดินสอ ทกุ ครงั้ 4. ชวนเด็กเล่นลากเส้นตอ่ จดุ เป็นรูปตา่ ง ๆ 2. กระดาษ ผา่ น : เดก็ สามารถวาดรปู โดยมเี สน้ แนวดง่ิ ตดั กบั เสน้ แนวนอนได้เอง อยา่ งนอ้ ย 1 ใน 3 คร้ัง (ไม่จำ� เปน็ ต้องมขี นาดเทา่ กบั แบบ) 104 เลือกวัตถุท่ีมีขนาดใหญ่กว่า 1. วางวัตถุบนโต๊ะทีละชุด โดยไม่ต้อง 1. ฝึกเด็กในชีวิตประจำ� วนั เชน่ ขณะรับประทานอาหาร สอนเด็ก และเล็กกวา่ (RL) เรียงขนาด ใหร้ ู้จักถ้วยใบใหญ่ ถว้ ยใบกลาง ถว้ ยใบเล็ก ผ่าน 2. ช้ีวัตถุชิ้นที่มีขนาดกลาง แล้วถามว่า 2. ชี้ที่ถ้วยใบกลาง พร้อมกับช้ีที่ถ้วยใบใหญ่แล้วบอกเด็กว่า อุปกรณ์ : ชดุ วัตถุ 3 ขนาด สี “อันไหนใหญก่ ว่าอนั นี”้ “อันไหนเลก็ กวา่ “ถว้ ยนใ้ี หญก่ วา่ อนั กลาง” และชี้ไปท่ถี ว้ ยใบเล็ก แลว้ บอกวา่ ถว้ ยน้ี ไมผ่ า่ น เดียวกัน จำ� นวน 3 ชุด (ทรง อันนี้” ท�ำให้ครบท้ัง 3 ชุดโดยเร่ิมจาก เล็กกว่าอันกลาง” กระบอกส้ัน สี่เหล่ียม และ ทรงกระบอกส้ัน สเี่ หลย่ี มและสามเหล่ียม 3. ทดสอบความเข้าใจ โดยชี้ไปที่ถ้วยใบกลาง แล้วถามเด็กว่า สามเหล่ียม) “อันไหนใหญ่กว่าอันน้ี” “อันไหนเล็กกว่าอันนี้” ฝึกเด็กบ่อยๆ โดยเปล่ยี นอปุ กรณใ์ ห้หลากหลายมากข้ึน ผา่ น : เดก็ สามารถเลอื กวตั ถทุ มี่ ขี นาดใหญ่ วัสดใุ ช้แทนได้ : ของใช้ในบา้ นชนดิ อ่นื ๆ ท่ไี มเ่ ปน็ อนั ตราย โดยเป็น กวา่ และเลก็ กวา่ ได้ถกู ตอ้ ง 2 ใน 3 ชุด ชนดิ เดียวกันแต่มขี นาดตา่ งกนั เช่น ถ้วย จาน ช้อน 57คมู่ อื เฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเดก็ ปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)
คู่มอื เฝ้าระวงั และส่งเสริมพฒั นาการเดก็ ปฐมวยั อายุ ข้อที่ ทักษะ วธิ ีประเมนิ เฝ้าระวงั วธิ ีฝึกทกั ษะ (เดือน) โดย พ่อแม่ ผ้ปู กครอง เจา้ หน้าท่ี ครู และผดู้ แู ลเดก็ โดย พอ่ แม่ ผปู้ กครอง ครู และผู้ดูแลเดก็ 43 - 48 105 พดู เป็นประโยค 3 คำ� ติดตอ่ สังเกตขณะทดสอบ หรือถามจากพ่อแม่ 1. สอนให้เด็กพูดในโอกาสต่าง ๆ โดยพูดให้เด็กฟังเป็นตัวอย่าง (3 ปี 7 เดอื น กัน โดยมีความหมาย และ ผปู้ กครองหรอื ผดู้ แู ลเดก็ วา่ เดก็ สามารถพดู แลว้ บอกใหเ้ ด็กพดู ตาม - 4 ป)ี ผา่ น เหมาะสมกับโอกาสได้ (EL) เกย่ี วกบั คำ� พดู 5 ความหมายตอ่ ไปนี้ ไดแ้ ก่ - สอนให้เด็กยกมือไหว้และกล่าวขอบคุณทุกคร้ังที่รับของจาก 1. การบอกลา เช่น “หนไู ปก่อนนะคะ” ผ้ใู หญ่ เชน่ “ขอบคณุ ครบั น้า” ไมผ่ า่ น 2. การทกั ทาย เช่น “สวัสดคี ่ะแม”่ - สอนให้เดก็ ยกมอื ไหวแ้ ละกลา่ วสวัสดีท่พี บผใู้ หญห่ รือแขกของ 3. การขอบคณุ เชน่ “ขอบคณุ คะ่ คณุ คร”ู ผู้ปกครองมาเยี่ยมท่ีบ้าน เช่น “สวสั ดีครับลงุ ” 4. การแสดงความคิดเห็น เช่น “หนูว่า - สอนใหเ้ ดก็ กลา่ วคำ� ขอโทษทกุ ครงั้ ทท่ี ำ� ผดิ เชน่ “ขอโทษครบั พอ่ ” อันนส้ี วยกวา่ ” - กระตุ้นให้เด็กพูดแสดงความคิดเห็นด้วยค�ำถาม เช่น “หนูว่า 5. การขอโทษ เช่น “หนูขอโทษค่ะพอ่ ” อนั นีเ้ ปน็ อย่างไร” - สอนให้เด็กบอกลา เช่น “หนูลานะคะ” ผา่ น : เด็กสามารถพดู ตดิ ต่อกนั ได้ 3 ค�ำ 2. เตือนเม่ือเด็กลืมกล่าวค�ำขอบคุณ สวัสดี ขอโทษ และบอกลา ไดค้ รบทงั้ 5 ความหมาย และเหมาะสมกบั ทกุ ครงั้ โอกาส วตั ถุประสงค์ : ฝึกการปฏบิ ตั ติ นให้เหมาะสมกับโอกาส 106 ใสก่ ระดมุ ขนาดใหญอ่ ยา่ งนอ้ ย ใส่กระดุมให้เด็กดู และถอดกระดุมออก 1. แสดงวธิ ีใสก่ ระดุมให้เดก็ ดู แลว้ บอกใหเ้ ดก็ ท�ำตาม 2 ซม. ได้เอง 3 เม็ด (PS) แลว้ บอกให้เด็กทำ� ตาม 2. ถ้าเด็กท�ำไม่ได้ให้จับมือท�ำโดยใช้น้ิวหัวแม่มือและน้ิวช้ีของมือ ผ่าน อุปกรณ์ : ต๊กุ ตาผา้ ท่มี กี ระดมุ ข้างหน่ึงจับสาบเส้ือที่ด้านที่มีรังดุม ดึงรังดุมให้กว้าง และใช้มือ ขนาดใหญ่ อยา่ งนอ้ ย 2 ซม. ผา่ น : เด็กสามารถใส่กระดุมได้เอง 3 เม็ด อกี ข้างหน่ึงจบั กระดมุ ตะแคงลง ดนั ใส่รังดมุ ครึ่งเม็ด ไม่ผา่ น 3. เปลี่ยนมือทีจ่ บั สาบเสือ้ มาดึงกระดุมใหห้ ลุดจากรงั ดุมทัง้ เมด็ 4. ค่อย ๆ ลดการช่วยเหลือลง จนสามารถทำ� ได้เองทกุ ขน้ั ตอน ของท่ใี ชแ้ ทนได้ : เส้ือท่มี กี ระดุมเม็ดใหญ่ 58 คู่มือเฝา้ ระวงั และส่งเสรมิ พฒั นาการเด็กปฐมวยั : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)
คมู่ อื เฝา้ ระวังและสง่ เสรมิ พัฒนาการเด็กปฐมวัย อายุ ข้อท่ี ทกั ษะ วิธปี ระเมิน เฝา้ ระวัง วิธีฝกึ ทักษะ (เดอื น) โดย พ่อแม่ ผ้ปู กครอง เจ้าหนา้ ที่ ครู และผดู้ แู ลเดก็ โดย พอ่ แม่ ผ้ปู กครอง ครู และผ้ดู แู ลเด็ก 49 - 54 107 กระโดดสองเท้าพร้อมกันไป กระโดดไปด้านข้างทลี ะข้าง และกระโดด 1. กระโดดไปทางด้านซา้ ย ด้านขวา ถอยหลัง ให้เดก็ ดู (4 ปี 1 เดอื น ดา้ นขา้ งและถอยหลงั ได้ (GM) ถอยหลัง ให้เด็กดู แล้วบอกให้เด็กท�ำตาม 2. ยืนตรงข้ามเด็กจับมือเด็กไว้ พร้อมกับบอกว่า “กระโดดไป - ผา่ น ทางซ้าย กระโดดไปทางขวา กระโดดถอยหลัง” พรอ้ มกับประคอง 4 ปี 6 เดอื น) ผา่ น : เด็กสามารถกระโดดไปด้านขา้ งได้ มือเดก็ ให้กระโดดไปในทิศทางตามที่บอก ไม่ผา่ น ทงั้ 2 ขา้ ง และกระโดดถอยหลงั ไดโ้ ดยเทา้ 3. ชวนเดก็ เล่นกระโดดท่ีไมเ่ ปน็ อนั ตราย ทง้ั 2 ข้างไปพร้อมกนั 4. พ่อแม่ ผู้ปกครองหรือผู้ดูแลเด็ก ควรระมัดระวังในระหว่างการ กระโดด 108 ประกอบช้ินส่วนของรูปภาพ 1. วางรูปภาพที่ต่อแล้วไว้ตรงหน้าเด็ก 1. วางรูปท่ีตดั ออกเป็น 6 ช้ิน ตรงหนา้ เดก็ ให้เดก็ สังเกตรปู ภาพนนั้ ท่ีตัดออกเป็นส่วน ๆ 8 ช้นิ ได้ แล้วพดู กบั เดก็ วา่ “หนูดรู ูปภาพน”้ี 2. แยกรูปภาพท้ัง 6 ชิ้น ออกจากกันโดยการขยายรอยต่อให้ ผา่ น (FM) 2. นำ� ชน้ิ สว่ นรปู ภาพวางคละกนั แลว้ บอก กว้างข้นึ ชว่ ยกันกับเดก็ ต่อเป็นภาพเหมอื นเดิม กบั เด็กว่า “ต่อใหเ้ ป็นรูปภาพนะคะ” 3. แยกภาพที่ต่อออกจากกัน โดยการสลับต�ำแหนง่ ภาพบน - ลา่ ง ไม่ผา่ น อุปกรณ์ : รูปภาพท่ีมีส่วน ชว่ ยกนั กบั เดก็ ต่อเป็นภาพเหมอื นเดิม ต่อกัน 8 ชน้ิ 1 รูป ผา่ น : เด็กประกอบช้ินส่วนรปู ภาพไดถ้ กู 4. แยกภาพท่ตี ่อออกจากกัน โดยการสลับตำ� แหนง่ ภาพซ้าย - ขวา ต้องทงั้ หมด 8 ชนิ้ ช่วยกนั กบั เด็กตอ่ เป็นภาพเหมอื นเดิม 5. เพ่มิ ความยาก โดยคละช้นิ สว่ นของภาพทง้ั หมด ช่วยกนั กับเดก็ ตอ่ เปน็ ภาพเหมอื นเดมิ ถา้ เดก็ เรม่ิ ทำ� ไดแ้ ลว้ ปลอ่ ยใหเ้ ดก็ ตอ่ ภาพดว้ ย ตนเอง 6. หากเด็กต่อภาพได้คล่องแล้วให้เปลี่ยนเป็นภาพที่ตัดแบ่งเป็น 8 ชน้ิ ช่วงอายุ 49 - 54 เดือน ของทใี่ ชแ้ ทนได้ : รูปภาพ รูปการ์ตูนอืน่ ๆ ตัดออกเปน็ 8 ชิน้ https://youtu.be/RaVBw9yri3k 59คมู่ ือเฝา้ ระวงั และสง่ เสริมพฒั นาการเด็กปฐมวยั : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)
คมู่ ือเฝ้าระวงั และสง่ เสรมิ พฒั นาการเด็กปฐมวัย อายุ ข้อที่ ทกั ษะ วธิ ีประเมนิ เฝา้ ระวัง วธิ ีฝกึ ทักษะ (เดือน) โดย พอ่ แม่ ผปู้ กครอง เจา้ หน้าท่ี ครู และผดู้ แู ลเดก็ โดย พ่อแม่ ผ้ปู กครอง ครู และผดู้ แู ลเดก็ 49 - 54 109 เลือกรูปภาพที่แสดงเวลา 1. วางรูปกลางวนั 1 รูป กลางคนื 1 รูป 1. น�ำรูปภาพท่ีแสดงเวลากลางวัน และกลางคืนอย่างละ 1 รูป (4 ปี 1 เดอื น กลางวัน กลางคนื (RL) ตรงหน้าเด็กแล้วบอกเด็กว่า “ช้ีรูปท่ีเป็น ให้เด็กดพู ร้อมกับอธบิ ายรปู กลางวัน กลางคืนทลี ะรปู - ผา่ น อุปกรณ์ : รูปภาพ เวลากลางวนั ” “ชร้ี ปู ทเี่ ปน็ เวลากลางคนื ” 2. บอกใหเ้ ดก็ ชที้ ลี ะภาพ ถา้ เดก็ ชไี้ มถ่ กู ตอ้ ง ใหจ้ บั มอื เดก็ ชพ้ี รอ้ มกบั 4 ปี 6 เดอื น) 1. เวลากลางวนั 3 รปู 2. ให้เด็กชี้ภาพทีละชุด จนครบ 3 ชุด ยำ�้ ชอ่ื รปู ภาพแตล่ ะภาพจนเดก็ ชภ้ี าพไดถ้ กู ตอ้ ง ใหล้ ดการชว่ ยเหลอื ลง ไมผ่ า่ น 2. เวลากลางคนื 3 รปู ท�ำทีละชุดโดยวางภาพสลบั ทีก่ นั 3. ฝึกใหเ้ ดก็ รู้จกั กลางวนั กลางคืน ในสถานการณ์จริง ผ่าน : เด็กสามารถชี้ภาพกลางวันและ ของท่ใี ชแ้ ทนได้ : กลางคืนได้ถกู ต้องอยา่ งน้อย 2 ใน 3 ชุด - สภาพแวดล้อมหรือสถานการณจ์ รงิ - รูปภาพกลางวัน กลางคืนท่วั ไป 110 ตอบค�ำถามไดถ้ ูกต้อง ถามเด็กว่า “ถ้าหนูรู้สึกร้อนหนูจะท�ำ 1. ฝึกเด็กในชวี ิตประจำ� วัน เม่ือเดก็ มาบอกความต้องการ เชน่ หิว เมื่อถามวา่ “ถ้ารู้สึกรอ้ น” อยา่ งไร” “ถา้ หนไู มส่ บายหนจู ะทำ� อยา่ งไร” รอ้ น ปวดหวั ให้พ่อแม่ ผปู้ กครองหรือผดู้ ูแลเดก็ ถามเดก็ ว่า “แลว้ หนู ผ่าน “ไม่สบาย” “หวิ ” “ถา้ หนหู ิวหนูจะท�ำอย่างไร” จะท�ำอย่างไร” เพอื่ กระตนุ้ ให้เด็กคิดก่อน จะทำ� อยา่ งไร (EL) 2. ถ้าเด็กตอบไม่ได้ ให้พูดอธิบาย เช่น ถ้าหนูหิวน�้ำต้องไปด่ืมน้�ำ ไมผ่ า่ น ผา่ น : เดก็ สามารถตอบถกู 2 ใน 3 คำ� ถาม ถ้าหนูร้อนหนูต้องไปอาบน�้ำหรือเปิดพัดลม ถ้าหนูปวดหัวหนูก็ต้อง วตั ถปุ ระสงค์ : ฝกึ การแกป้ ญั หา เช่น ทานยาหรอื ไปหาหมอ เพอื่ ให้ดูแลตนเองได้ ร้อน ตอบว่า ไปอาบนำ้� เปิดพัดลม 3. ชวนเด็กพูดคุยและกระตุ้นให้ตอบค�ำถามในสถานการณ์อื่น ๆ ไมส่ บาย ตอบวา่ ไปนอน ไปหาหมอ กนิ ยา เพิ่มเติม เช่น เก็บของผู้อื่นได้จะท�ำอย่างไร เห็นเพ่ือนหกล้มจะท�ำ หวิ ตอบวา่ กินข้าว กนิ ขนม อยา่ งไร เห็นขยะตกท่ีพืน้ จะท�ำอย่างไร ถา้ เด็กตอบไมไ่ ด้ ให้สอนวิธี ที่ถูกต้องเหมาะสมให้เดก็ 60 คมู่ ือเฝา้ ระวังและสง่ เสรมิ พฒั นาการเด็กปฐมวยั : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)
คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวยั อายุ ข้อที่ ทกั ษะ วิธปี ระเมิน เฝ้าระวัง วิธีฝกึ ทกั ษะ (เดือน) โดย พ่อแม่ ผ้ปู กครอง เจ้าหนา้ ท่ี ครู และผดู้ แู ลเดก็ โดย พอ่ แม่ ผู้ปกครอง ครู และผ้ดู แู ลเดก็ 111 49 - 54 ท�ำความสะอาดตนเองหลัง ถามจากพ่อแม่ ผู้ปกครองว่า “เมื่อเด็ก 1. ฝกึ เดก็ ลา้ งกน้ โดยจบั มอื ขา้ งทถี่ นดั ของเดก็ ใหถ้ อื สายชำ� ระฉดี นำ้� (4 ปี 1 เดอื น ผา่ น จากอจุ จาระได้ (PS) อุจจาระแล้วเด็กสามารถท�ำความสะอาด หรือใช้ขันน้�ำราดน้�ำท่ีก้นของเด็กพร้อมกับจับมืออีกข้างของเด็ก ตนเองไดโ้ ดยการลา้ งกน้ และลา้ งมอื ไดห้ รอื ไม”่ ให้ถูกน้ จนสะอาด - ไม่ผ่าน ผา่ น : เดก็ สามารถท�ำความสะอาดตนเอง 2. ตกั น้�ำราดโถส้วมหรือกดชักโครกท�ำความสะอาดสว้ ม 4 ปี 6 เดอื น) โดยการล้างก้น ล้างมือ หลังจากขับถ่าย 3. พาเด็กไปเชด็ ก้นใหแ้ หง้ และลา้ งมอื ให้สะอาด โดยจับมอื เด็กท�ำ 112 อุจจาระได้ ทุกข้ันตอน จนเดก็ สามารถทำ� ไดเ้ อง 55 - 59 (4 ปี 7 เดอื น ผา่ น เดินตอ่ ส้นเท้า (GM) กา้ วเดนิ โดยใหส้ น้ เทา้ ขา้ งหนง่ึ ไปตอ่ ชดิ กบั 1. เดินกา้ วสลับเท้าโดยใหส้ ้นเท้าต่อกับปลายเทา้ อกี ข้างให้เด็กดู ไมผ่ า่ น ปลายเท้าอีกข้างหน่ึงให้เด็กดูแล้วบอกให้ 2. บอกให้เด็กท�ำตาม โดยช่วยพยุงและกระตุ้นให้เด็กใช้ส้นเท้าต่อ - 113 เด็กท�ำตาม กับปลายเท้าอีกข้าง เมื่อเด็กเร่ิมท�ำได้ ลดการช่วยเหลือลง จนเด็ก 4 ปี 11 เดอื น) ผา่ น : ถา้ เดก็ สามารถเดนิ โดยสน้ เท้าต่อกับ สามารถเดินไดเ้ อง 4 - 5 กา้ ว โดยไมเ่ สียการทรงตวั ผา่ น ปลายเท้าได้ 4 ก้าว โดยไมเ่ สียการทรงตวั ไมผ่ า่ น จบั ดนิ สอไดถ้ กู ตอ้ ง (FM) ย่นื กระดาษและดนิ สอใหเ้ ด็ก และบอกวา่ 1. จับดินสอให้เด็กดเู ปน็ ตวั อยา่ ง แล้วชวนใหเ้ ดก็ อปุ กรณ์ : “หนลู องใช้ดินสอเขยี นดูนะ” จบั ดินสอขดี เขยี น 114 1. ดนิ สอ ผา่ น : เดก็ สามารถจบั ดนิ สอ โดยจบั สงู กวา่ 2. ถ้าเด็กท�ำไม่ได้ช่วยจับมือเด็กโดยให้ดินสออยู่ระหว่างส่วนปลาย 2. กระดาษ ปลายประมาณ 1 - 2 ซม. และดินสออยู่ ของน้ิวหัวแม่มือ นิ้วชี้ น้ิวกลาง และสูงกว่าปลายดินสอประมาณ ผา่ น ระหวา่ งนวิ้ หัวแม่มอื นว้ิ ชี้ และนว้ิ กลาง 1 - 2 ซม. จนเด็กท�ำได้เอง ไม่ผา่ น เลือกสไี ด้ 8 สี ตามค�ำส่งั (RL) วางกอ้ นไม้ 10 กอ้ น ตรงหนา้ เดก็ แลว้ บอก 1. สอนให้เดก็ รูจ้ ักสีจากสิ่งของทีม่ อี ยูใ่ นบา้ น เชน่ ผัก ผลไม้ เส้อื ผา้ อปุ กรณ์ : กอ้ นไม้ 10 สี เด็กว่า “หยิบก้อนไม้สีฟ้า” ผู้ประเมินน�ำ ของใช้ โดยพดู บอกเดก็ ในแต่ละสี แล้วให้เดก็ พูดตาม 10 ก้อน กอ้ นไมท้ เ่ี ดก็ หยบิ กลบั ไปวางทเ่ี ดมิ บอกให้ 2. นำ� ของท่มี ีอยใู่ กลต้ วั สลี ะ 1 ชิน้ โดยเริ่มต้นจาก 4 สี ได้แก่ สีแดง เดก็ หยิบสีอืน่ ๆ จนครบ 8 สี (สฟี า้ สเี ขียว สฟี า้ สีเขยี ว สีเหลือง มาคละรวมกนั แล้วถามเดก็ “อนั ไหนสี...” ชว่ งอายุ 55 - 59 เดือน สีชมพู สดี ำ� สขี าว สีแดง สเี หลือง สสี ้ม) 3. หากเด็กรู้จักสที งั้ 4 สี แล้ว ใหเ้ พม่ิ จ�ำนวนสขี ึ้นเรอ่ื ย ๆ จนครบ ผ่าน : เดก็ สามารถหยิบก้อนไม้ได้ถูกต้อง ทงั้ 8 สี (สีฟ้า สีเขยี ว สชี มพู สดี ำ� สีขาว สีแดง สีเหลอื ง สีสม้ ) https://youtu.be/0fUyuzKEEvs 8 สี ตามค�ำสง่ั แตล่ ะครั้ง วัสดุท่ีใชแ้ ทนได้ : - สเี ทยี น/สไี ม้ - สิ่งของในบ้านทม่ี สี สี ันตา่ ง ๆ เช่น ดอกไม้ เสือ้ ผา้ 61คู่มอื เฝา้ ระวังและสง่ เสรมิ พัฒนาการเด็กปฐมวยั : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)
คมู่ อื เฝา้ ระวังและส่งเสรมิ พัฒนาการเด็กปฐมวยั อายุ ขอ้ ที่ ทกั ษะ วิธีประเมนิ เฝ้าระวงั วิธฝี ึกทกั ษะ (เดือน) โดย พอ่ แม่ ผ้ปู กครอง เจา้ หนา้ ท่ี ครู และผดู้ แู ลเดก็ โดย พอ่ แม่ ผปู้ กครอง ครู และผดู้ ูแลเดก็ 115 55 - 59 ผลัดกันพูดคุยกับเพื่อนใน ถามจากพ่อแม่ ผู้ปกครองหรือผู้ดูแลเด็ก 1. ให้เด็กมีส่วนร่วมในการเสนอความคิดเห็น เช่น ถามเด็กว่า (4 ปี 7 เดอื น กล่มุ (EL) วา่ “เดก็ สามารถพดู คยุ กบั เพอ่ื นโดยผลดั กนั “วันน้ีเราจะกินอะไรกันดี” “เดย๋ี วเราจะอ่านหนังสอื อะไรด”ี ผา่ น ไดห้ รือไม่” 2. ถ้าเด็กพูดแทรกให้บอกเด็กว่า “หนูรอก่อนนะ เดี๋ยวแม่ขอพูด - ให้จบกอ่ น แล้วหนคู ่อยพูดตอ่ ” ทำ� ทุกครง้ั ทเ่ี ดก็ พดู แทรก 4 ปี 11 เดอื น) ไมผ่ ่าน ผ่าน : เด็กสามารถผลัดกันพูดโต้ตอบ 3. คอยกระตุ้นให้เด็กพูดคุย หรือโต้ตอบกันขณะเล่นด้วยกัน ในกลมุ่ ได้ เช่น เล่นขายของเลน่ เปน็ หมอกับคนไข้ ครูกับนักเรยี น 4. เล่านิทานให้เด็กฟัง โดยให้เด็กมีส่วนร่วมในการเลือกนิทาน ดว้ ยกนั และถามคำ� ถามเกย่ี วกบั นทิ าน ฝกึ ใหเ้ ดก็ ยกมอื ขน้ึ กอ่ นตอบคำ� ถาม 5. เปิดโอกาสให้เด็ก ฝึกพูดคุยกันในกลุ่ม เพ่ือแบ่งหน้าท่ีในการ ทำ� งานรว่ มกัน เชน่ ขออาสาสมคั รในการช่วยแจกนมใหก้ ับเพ่อื น ๆ ช่วยเกบ็ ขยะ เก็บของเลน่ จัดโตะ๊ เก้าอ้ี วตั ถปุ ระสงค์ : ฝึกการพูดโตต้ อบ และการควบคมุ ตนเองใหอ้ ดทนรอ ในเวลาท่ีเหมาะสม ยืดหยุ่นทางความคิด พูดในเร่ืองท่ีเก่ียวข้องกับ เรื่องท่ีกลุ่มพดู และเปน็ การสร้างทกั ษะการเข้าสังคม 116 เล่นเลียนแบบบทบาทของ ถามจากพอ่ แม่ ผปู้ กครองหรอื ผดู้ แู ลเดก็ วา่ 1. ร่วมเลน่ บทบาทสมมติกบั เดก็ เช่น เลน่ เปน็ ครู เลน่ เป็นหมอเล่น ผูใ้ หญ่ได้ (PS) “เด็กเคยเล่นเลียนแบบบทบาทอาชีพของ เป็นหัวหน้า เลน่ เปน็ พ่อค้า โดยให้เดก็ เลอื กเองวา่ อยากเล่นเปน็ ใคร ผา่ น ผู้ใหญ่โดยเลน่ กับเพือ่ นไดห้ รอื ไม่” 2. ให้เด็กเล่นร่วมกับเด็กอ่ืน ช่วยหาอุปกรณ์เพื่อให้เด็กน�ำไป ประกอบการเลน่ เชน่ ของใช้ในบา้ น เสอ้ื ผา้ โดยเลือกของใหเ้ หมาะ ไมผ่ ่าน กบั บทบาทและปลอดภัย ผ่าน : เด็กสามารถเลน่ เลยี นแบบผ้ใู หญ่ได้ 3. มอบหมายให้เด็กได้มีโอกาสผลัดเปล่ียนการเป็นผู้น�ำและผู้ตาม อยา่ งนอ้ ย 1 บทบาท เชน่ พอ่ แม่ ครู แพทย์ ในสถานการณ์ตา่ ง ๆ เช่น เป็นหัวหนา้ ทีมในการเก็บของเลน่ จัดโต๊ะ พยาบาล หวั หนา้ กล่มุ โดยเลยี นแบบผ่าน เกา้ อี้ ทางน้�ำเสยี งท่าทางการแตง่ ตัวกับเพอ่ื นได้ 62 คู่มอื เฝา้ ระวังและส่งเสรมิ พัฒนาการเดก็ ปฐมวยั : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)
คู่มอื เฝ้าระวังและส่งเสรมิ พัฒนาการเดก็ ปฐมวัย อายุ ข้อท่ี ทักษะ วธิ ปี ระเมิน เฝา้ ระวัง วธิ ฝี ึกทักษะ (เดอื น) โดย พอ่ แม่ ผ้ปู กครอง เจา้ หน้าท่ี ครู และผดู้ แู ลเดก็ โดย พอ่ แม่ ผ้ปู กครอง ครู และผดู้ แู ลเดก็ 60 117 เดินต่อเท้าเป็นเส้นตรงไปข้าง วธิ ีประเมนิ 1. ฝกึ ใหเ้ ดก็ เดนิ ทรงตวั บนพนื้ ทม่ี ลี ายเปน็ เสน้ ขนาน หา่ งกนั ประมาณ (5 ป)ี หนา้ ได้ (GM) แสดงวิธีเดินต่อเท้าไปข้างหน้าให้เด็กดู 8 น้ิว โดยเท้าไม่ออกนอกเส้น ถ้าพื้นไม่มีลายใช้เทปสีติดเป็นแนว ประมาณ 8 ก้าว แล้วให้เด็กท�ำตาม โดย ขนานแทน ผา่ น แสดงให้เด็กดูได้หลายคร้ัง ให้โอกาสเด็ก 2. เมื่อเดก็ เดินไดค้ ล่องลดระยะหา่ งลงเหลอื 4 น้ิว และต่อไปใหเ้ ดิน ทำ� ได้ 3 ครงั้ เหยยี บบนเสน้ ตรงเสน้ เดยี ว โดยวางสน้ เทา้ ใหต้ อ่ กบั ปลายนวิ้ ของอกี ไมผ่ า่ น ผ่าน : เด็กสามารถเดินต่อเท้าไปข้างหน้า ขา้ งหนงึ่ โดยพอ่ แม่ ผ้ปู กครองและผูด้ แู ลเด็กท�ำให้เด็กดกู ่อน ถา้ เดก็ ได้ 4 กา้ วขน้ึ ไป โดยไมต่ อ้ งชว่ ยพยงุ และ ไมม่ น่ั ใจให้ช่วยเหลือโดยการจบั มือและค่อย ๆ ลดการชว่ ยเหลือลง ส้นเท้ากับปลายน้ิวเท้าอีกข้างหน่ึงห่างกัน จนกระทั่งเด็กเดินไดด้ ้วยตัวเอง ไม่เกิน 1 น้ิว โดยไม่กางแขนพยุงตัว อยา่ งนอ้ ย 2 ใน 3 คร้งั 118 ลอกรปู (FM) วิธีประเมิน 1. เอารปู ภาพทีม่ ีรูปสี่เหล่ียมให้เด็กดู หรือชใ้ี หเ้ ดก็ ดสู งิ่ ของในบ้านท่ี วางกระดาษและดนิ สอขา้ งหนา้ เดก็ ใหเ้ ดก็ เปน็ รูปส่เี หลยี่ ม เช่น กรอบรูป ปฏิทิน และบอกว่านี่คอื รูปสี่เหลย่ี ม ดรู ปู ชแี้ ละบอกเดก็ วา่ “เขยี นใหเ้ หมอื น แลว้ ใชน้ ้ิวลากตามเส้นสี่เหลี่ยม ผา่ น อปุ กรณ์ : รูปน้ี” (โดยห้ามพูดว่า “สี่เหล่ียม” และ 2. วาดสี่เหล่ยี มต้งั แตต่ น้ จนจบ โดยใหด้ า้ นกว้างและยาวมีความยาว รูปสเี่ หล่ียมจตั ุรัส ไมต่ อ้ งใชน้ ว้ิ เขยี นเปน็ ) ให้โอกาสเด็ก ใกล้เคยี งกัน ให้เด็กดแู ละให้เดก็ ทำ� ตาม ไมผ่ า่ น ขนาด 2.5x2.5 เซนติเมตร ท�ำ 3 คร้งั 3. หลงั จากนน้ั ชี้ชวนให้เดก็ สังเกตหรอื รจู้ กั ส่เี หลย่ี มแบบอ่ืน ๆ เชน่ บนกระดาษพน้ื ขาว ผ่าน : เด็กสามารถวาดเสน้ ตรง 4 เส้นให้ ประตู หน้าต่าง โต๊ะ ตู้ แผ่นกระเบ้ืองในบ้าน เป็นต้น แล้วให้เด็ก (เส้นด�ำบนพ้ืนขาวความหนา เป็นสีเ่ หล่ยี มได้ (ปลายมนไมไ่ ด้) โดยแตล่ ะ หดั วาดส่งิ ทเ่ี ปน็ รปู ส่ีเหลีย่ มเหลา่ นั้น เส้น 2 มลิ ลเิ มตร) เส้นต้องตัดกันเป็นมุมฉากหรือใกล้เคียง และความยาวแต่ละด้านใกล้เคียงกัน ได้อย่างน้อย 2 ใน 3 คร้ัง ผา่ น ไมผ่ า่ น 63คมู่ อื เฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเดก็ ปฐมวยั : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)
คู่มอื เฝา้ ระวังและสง่ เสรมิ พฒั นาการเด็กปฐมวัย อายุ ข้อที่ ทักษะ วธิ ปี ระเมนิ เฝา้ ระวงั วิธีฝกึ ทักษะ (เดือน) โดย พอ่ แม่ ผ้ปู กครอง เจา้ หน้าที่ ครู และผดู้ แู ลเดก็ โดย พอ่ แม่ ผูป้ กครอง ครู และผู้ดูแลเดก็ 60 119 วาดรูปคนได้ 6 สว่ น วธิ ปี ระเมนิ 1. ชีช้ วนเดก็ ให้ดตู ัวคน/รูปคนว่ามสี ่วนประกอบอะไรบา้ ง (5 ป)ี (FM) วางกระดาษและดินสอไว้ข้างหน้าเด็ก 2. วาดรูปวงกลม แล้วให้เดก็ วาดเพิม่ สว่ นประกอบของใบหนา้ บอกเดก็ วา่ “วาดรูปคน ให้สมบรู ณ์ 1 รปู หลังจากนน้ั พูดคุยกบั เดก็ เกย่ี วกับสว่ นต่าง ๆ วา่ มีหนา้ ทอี่ ะไร ผา่ น อุปกรณ์ : กระดาษและดนิ สอ บนกระดาษน้ี” ต้องแน่ใจว่าเด็กวาดเสร็จ 3. ให้เด็กมองดูคนว่านอกจากหน้าแล้วมีส่วนประกอบของร่างกาย จงึ ประเมนิ อื่น ๆ ได้แก่ คอ ล�ำตวั แขน ขา มอื เท้า แลว้ ใหเ้ ดก็ ลองวาดดู ไม่ผ่าน ผ่าน : เด็กสามารถวาดรปู คนได้ 6 สว่ นขน้ึ 4. แสดงความสนใจและชมเชยเมอื่ เดก็ พยายามวาด และพดู คยุ ขยาย ไป ส่วนทีเ่ ป็นคถู่ ือเป็น 1 ส่วน เช่น หู ตา ความเขา้ ใจการรบั รแู้ ละการฝกึ ทกั ษะในการวาด คยุ กบั เดก็ วา่ อวยั วะ แขน ขา เท้า (หนา้ วงกลม นบั เป็น 1 สว่ น) ทว่ี าด คืออะไรและใช้ท�ำอะไร 5. ใหเ้ ด็กไดม้ ีโอกาสในการวาดสิ่งตา่ ง ๆ เช่น รูปคน หรือสัตวต์ า่ ง ๆ โดยมีผู้ใหญ่ชี้แนะ แล้วให้เด็กวาดเองโดยอิสระและเล่าว่าวาดรูป อะไร 120 จับใจความเม่อื ฟงั นิทานหรอื วิธีประเมนิ 1. พูดคุย เล่านิทานให้เด็กฟัง ชวนเด็กพูดคุยเกี่ยวกับเร่ืองที่เล่า เรอื่ งเลา่ (RL) 1. บอกเด็กว่า “ครูจะเล่านิทานให้ฟัง ใหเ้ ดก็ พดู ถงึ สง่ิ ทช่ี อบในเรอ่ื งนน้ั โดยพอ่ แม่ ผปู้ กครองสรปุ ใจความวา่ หนตู ง้ั ใจฟงั นะคะ แลว้ ครจู ะถามใหห้ นตู อบ เป็นเรอ่ื งอะไร ใครท�ำอะไร ท่ีไหน อยา่ งไร ผา่ น อปุ กรณ์ : นะคะ” 2. ใหเ้ ด็กเล่าเรอ่ื งนนั้ ให้กบั คนในครอบครวั ฟงั โดยผใู้ หญ่แสดงความ ใบนิทาน “หนงั สือนิทาน 2. เลา่ เรอ่ื งนิทานในสวน ให้เดก็ ฟัง ตามใบ สนใจฟงั และชวนพดู คุยขยายความตอ่ ยอด หรอื ซักถามเดก็ เพ่มิ เติม ไม่ผา่ น ในสวน” นทิ านจนจบ โดยใชเ้ วลา 2-3 นาที พดู อยา่ ง เพอื่ ใหม้ ีโอกาสแสดงความคดิ เหน็ แลกเปลี่ยนกัน ชดั เจน และน่าสนกุ แล้วถามเดก็ ว่า 3. เลือกนิทานที่มีเน้ือหาน่าสนใจ ชวนให้เกิดความคิดสร้างสรรค์ ก. “หนลู องบอกครซู วิ า่ นทิ านทฟ่ี งั เกยี่ วกบั ปลกู ฝงั คณุ ธรรม และการนำ� ไปใชใ้ นชวี ติ ประจำ� วนั เปน็ การฝกึ ทกั ษะ อะไร แลว้ เรอื่ งราวเปน็ ยงั ไงคะ” ใหเ้ ดก็ ตอบ สมองในดา้ นบรหิ ารจดั การ(EF) ในขณะทส่ี ง่ เสรมิ พฒั นาการดา้ นภาษา ข. “เม่ือเพ่ือนๆ แวะมาชวนให้ไปวิ่งเล่น โดยเฉพาะการรจู้ กั ฟงั ให้ไดใ้ จความ เชน่ นิทานในสวน พระราชาใจดี ทำ� ไมกระตา่ ยขาวจงึ อยทู่ ำ� สวน ไมไ่ ปวง่ิ เลน่ ตั๊กแตนผู้ซอ่ื สตั ย์ กบั เพือ่ น” ให้เดก็ ตอบ ถ้าเดก็ ยังตอบไมไ่ ด้ ใหเ้ ล่าได้อกี 1 คร้ัง 64 คมู่ ือเฝา้ ระวงั และส่งเสริมพัฒนาการเดก็ ปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)
คมู่ ือเฝา้ ระวงั และส่งเสรมิ พัฒนาการเด็กปฐมวัย อายุ ข้อที่ ทกั ษะ วธิ ีประเมิน เฝา้ ระวัง วธิ ีฝกึ ทักษะ (เดอื น) โดย พ่อแม่ ผปู้ กครอง เจา้ หนา้ ท่ี ครู และผดู้ แู ลเดก็ โดย พ่อแม่ ผปู้ กครอง ครู และผู้ดแู ลเดก็ 60 ผ่าน : เด็กสามารถใช้ค�ำพูดบอกเร่ืองราว (5 ป)ี ท่คี รอบคลมุ เนือ้ หา ไดท้ ง้ั ขอ้ ก และขอ้ ข ก. อยา่ งน้อยไดใ้ จความ 1 ใน 2 ประเด็น ดงั น้ี - กระต่ายขาว ขยัน ชอบท�ำสวน และ ขุดบ่อเก็บน�้ำ เม่ือได้พืชผัก ก็ใจดีน�ำไปแบ่ง ให้สัตวอ์ ืน่ ๆ กนิ - เพื่อน ๆ ท่ีมัวเที่ยวเล่นไม่ท�ำสวน ถึง เวลาแห้งแล้งก็ไม่มีผักกิน กระต่ายขาว ทำ� สวนมผี กั เยอะกเ็ ลยแบ่งให้ ข. เด็กสามารถตอบค�ำถามได้ใจความ ประมาณนี้ “กระต่ายขาว ต้ังใจท�ำงานให้เสร็จ/ กระต่ายขาวสนุกและวิ่งไปมากับการท�ำ สวนอยู่แล้ว/กระต่ายขาวรู้จักคิดเลือกท�ำ สวนแทนการไปวิ่งเล่น เพราะมีประโยชน์ มากกวา่ (มีพชื ผักไวก้ นิ ) 121 นับก้อนไม้ 5 ก้อน (รู้จ�ำนวน วธิ ปี ระเมิน 1. เลน่ กับเด็ก สอนใหน้ บั สิ่งของเพมิ่ ขน้ึ ทลี ะชิ้น เทา่ กบั 5) (RL) วางก้อนไม้ 8 ก้อน ไว้บนโต๊ะ ข้างหน้า 2. ฝึกเด็กให้รู้จักจ�ำนวน โดยน�ำส่ิงของมากกว่า 5 ช้ินมาวางไว้ ผา่ น เด็ก วางกระดาษ 1 แผ่น ไว้ข้างก้อนไม้ นบั ให้ดเู ป็นตวั อยา่ ง แลว้ ฝึกใหเ้ ด็กหยบิ สิ่งของ มา 2 ช้ิน แล้วค่อย ๆ อุปกรณ์ : กอ้ นไม้ 8 กอ้ นและ บอกเด็กว่า “หยิบก้อนไม้ 5 ก้อนวางบน เพิ่มจ�ำนวนถงึ 5 ชนิ้ ไม่ผ่าน กระดาษ 1 แผน่ กระดาษ” เมื่อเด็กท�ำเสร็จ ถามเด็กว่า 3. เม่อื เด็กรู้จักจ�ำนวน 5 ชนิ้ แล้ว คอ่ ยเพ่มิ จำ� นวนมากขึ้น “บนกระดาษมีกอ้ นไม้ก่กี ้อน” 4. สอนให้เดก็ รูจ้ ักตวั เลขอารบิก 1-5 แล้วนำ� เอาส่ิงของมาเรยี งตาม ผ่าน : เด็กวางก้อนไม้ 5 ก้อน และบอก จ�ำนวนของตัวเลขนั้น ๆ เม่ือเด็กท�ำได้แล้ว เพิ่มจ�ำนวนตัวเลขเป็น จำ� นวนถกู ตอ้ ง โดยไมต่ อ้ งนบั 1-2-3-4-5 ซำ�้ 6-10 ถา้ เดก็ ทำ� ไมผ่ า่ นในครงั้ แรกใหโ้ อกาสทำ� อกี วัตถปุ ระสงค์ เพ่ือเรยี นร้หู ลกั คณติ ศาสตร์เบื้องตน้ เรื่องจ�ำนวนและ 1 ครง้ั ตัวเลข 65ค่มู อื เฝา้ ระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)
คูม่ อื เฝา้ ระวังและสง่ เสริมพฒั นาการเด็กปฐมวยั อายุ ขอ้ ท่ี ทกั ษะ วธิ ปี ระเมนิ เฝ้าระวงั วิธีฝึกทักษะ (เดอื น) โดย พอ่ แม่ ผปู้ กครอง เจา้ หน้าท่ี ครู และผดู้ แู ลเดก็ โดย พอ่ แม่ ผปู้ กครอง ครู และผดู้ แู ลเด็ก 60 122 อ่านออกเสียงพยัญชนะได้ วธิ ีประเมิน 1. น�ำหนังสือหรือแผ่นภาพท่ีมีตัวพยัญชนะไทย ช้ีตัวพยัญชนะแล้ว (5 ป)ี ถกู ต้อง 5 ตวั ดงั นี้ “ก” “ง” วางแผ่นพยัญชนะทลี ะ 1 แผ่น ชีแ้ ละถาม อ่านให้เด็กฟังทีละตัว เพ่ือให้เด็กรู้จักและพูดตาม เช่น ช้ีตัว ก ผา่ น “ด” “น” “ย” (EL) เด็กว่า “น่ีตวั อะไร” ใหเ้ ด็กอ่าน ตามลำ� ดบั แล้วพดู กอไก่ และให้เดก็ พดู ตาม อปุ กรณ์ : “ก” “ง” “ด” “น” “ย” 2. ใหเ้ ด็กชี้ตัวพยญั ชนะและผูใ้ หญอ่ า่ น แลว้ ใหเ้ ด็กอ่านตาม ไมผ่ ่าน แผน่ พยญั ชนะ “ก” “ง” “ด” ผ่าน : เด็กอ่านออกเสียงพยัญชนะได้ 3. ให้เดก็ ชีต้ ัวพยัญชนะและอ่านเอง “น” “ย” (แผน่ ละตัว) ถกู ต้อง ท้งั 5 ตัว เช่น ตวั ก เดก็ อา่ นได้วา่ 4. พูดถึงค�ำท่ีใช้เสียงพยัญชนะน้ัน ๆ เป็นเสียงต้น/พยัญชนะต้น กอ หรือ กอไก่ เชน่ ก ออกเสยี ง กอ เปน็ เสยี งต้น/พยญั ชนะตน้ ของค�ำว่า ไก่ กบ กา ถ้าเด็กท�ำไม่ได้ในครั้งแรกให้โอกาสท�ำอีก แกว้ กลว้ ย กิน เปน็ ต้น 1 คร้ัง เฉพาะพยัญชนะตัวน้ัน ไม่ต้อง 5. ตอ่ ไปคอ่ ย ๆ เพม่ิ ใหเ้ ดก็ ได้เรยี นรู้รปู และเสียงพยญั ชนะตัวอื่น ๆ อ่านซำ�้ ทั้ง 5 ตวั และสระง่าย ๆ เช่น สระ อา หมายเหตุ หากมีการออกเสียงตามภาษา วตั ถปุ ระสงค์ รจู้ กั พยญั ชนะและเปลง่ เสยี งพยญั ชนะงา่ ยๆ ซงึ่ นำ� ไปสู่ ท้องถิ่นท่ีแตกต่างจากภาษากลางให้ถือว่า การรจู้ กั เสยี งตน้ /พยญั ชนะตน้ ของคำ� เปน็ ทกั ษะเบอ้ื งตน้ ของการพดู ผ่าน และการอา่ น 123 รูจ้ กั พูดอย่างมเี หตุผล 1. ถามพ่อ แม่ ผูป้ กครอง ครู และผดู้ แู ล 1. พ่อ แม่ ผู้ปกครองอธิบายถึงเหตุผลและท�ำเป็นตัวอย่างเก่ียวกับ (EL) เดก็ วา่ เดก็ มกี ารพดู อยา่ งมเี หตผุ ล ดว้ ยการ การทำ� กจิ วตั รในชวี ติ ประจำ� วนั เชน่ ทำ� ไมตอ้ งแปรงฟนั ทำ� ไมตอ้ งลา้ ง ผ่าน ใชค้ ำ� วา่ “ท�ำไม” ในการถาม เชน่ “ทำ� ไม มือ ทำ� ไมต้องรบั ประทานผกั ต้องกนิ ขา้ ว”/ “ท�ำไมตอ้ งนอน” 2. พ่อแมต่ ้องไมใ่ หเ้ หตุผลผิด ๆ หรอื หลอกลูก เชน่ ไมร่ บั ประทาน 2. ถามค�ำถาม 3 ขอ้ และใหเ้ ดก็ ตอบทลี ะ ขา้ วใหห้ มดเดยี๋ วตำ� รวจจับ ตกุ๊ แกกนิ ตบั ผีหลอก แตค่ วรอธบิ ายดว้ ย ไมผ่ ่าน ข้อ ดังน้ี เหตุผลง่าย ๆ และทำ� เป็นตวั อย่างทถี่ ูกต้อง “ทำ� ไมหนูตอ้ งล้างมือ” 3. ในสถานการณท์ เี่ กดิ ขนึ้ จรงิ ใหล้ กู อธบิ ายถงึ เหตทุ เ่ี กดิ ขน้ึ เชน่ ทำ� ไม “ทำ� ไมหนตู ้องกินผกั ” เวลาไอตอ้ งปิดปาก “เวลาเลน่ เสร็จท�ำไมหนตู อ้ งเกบ็ ของเล่น” 4. ทำ� กจิ กรรมรว่ มกบั ลกู หรอื ชวนลกู ทำ� งานดว้ ยกนั แลว้ ใหล้ กู สงั เกต ผ่าน : เดก็ ท�ำได้ทัง้ ข้อ 1 และ 2 ชวนให้เกิดค�ำถามและคิดหาเหตุผล เชน่ ชวนทำ� กบั ขา้ ว ใหส้ ังเกตว่า 1. พ่อ แม่ ผปู้ กครอง ครู และผูด้ ูแลเดก็ ไข่สุกกับไข่ดิบเป็นอย่างไร ท�ำขนมที่ลูกได้เห็นการแปรสภาพ เช่น ตอบว่า เด็กมกี ารใช้ค�ำว่า “ท�ำไม” ในการ ขนมครก ขนมเคก้ ขนมกล้วย การพับกระดาษเป็นรปู ต่าง ๆ ตัง้ ค�ำถาม เชน่ 66 ค่มู อื เฝ้าระวังและส่งเสรมิ พัฒนาการเด็กปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)
คู่มือเฝ้าระวังและสง่ เสริมพฒั นาการเด็กปฐมวยั อายุ ข้อที่ ทักษะ วิธีประเมนิ เฝา้ ระวัง วิธฝี ึกทักษะ (เดอื น) โดย พ่อแม่ ผปู้ กครอง เจ้าหนา้ ท่ี ครู และผดู้ แู ลเดก็ โดย พ่อแม่ ผปู้ กครอง ครู และผดู้ แู ลเด็ก 60 “ทำ� ไมตอ้ งกนิ ขา้ ว”/ “ทำ� ไมหนตู อ้ งนอน” (5 ป)ี 2. เด็กตอบได้อย่างมีเหตุผล อย่างน้อย 1 ใน 3 ข้อ เชน่ มือสกปรก/ต้องลา้ งมือ ก่อนกินข้าว/กินผักท�ำให้เด็กร่างกาย แขง็ แรง (ถา้ มคี ำ� วา่ “เพราะ”นำ� หนา้ ถอื วา่ ดีมาก ถูกตอ้ งตามหลกั การใชภ้ าษาไทย) 124 แสดงความเห็นอกเห็นใจเม่ือ วธิ ปี ระเมนิ 1. ท�ำตัวเปน็ แบบอย่างในการแสดงความรสู้ ึกเหน็ ใจ และช่วยเหลือ เห็นเพื่อนเจ็บหรือไม่สบาย ถามเดก็ วา่ “เมอื่ หนเู หน็ เพอื่ นรอ้ งไหเ้ พราะ ผูอ้ ื่น ผา่ น (PS) เสียใจหรอื เจบ็ หนูจะท�ำอยา่ งไร” 2. เลา่ นิทาน หรือเลน่ บทบาทสมมุติในเร่อื งการช่วยเหลอื ผอู้ น่ื เช่น เมอ่ื เห็นเพ่อื นหรือญาติหรอื คนหกล้ม ไม่ผ่าน ผ่าน : เด็กตอบแสดงความเห็นอกเห็นใจ 3. สง่ เสรมิ หรอื ชแี้ นะใหเ้ ดก็ รสู้ กึ เหน็ ใจและแนะนำ� ใหเ้ ดก็ แสดงความ เช่น หนูเขา้ ไปช่วยเพื่อน ปลอบเพอื่ นหรอื หว่ งใยด้วยการพูดหรอื แสดงความเห็นอกเห็นใจ เข้าชว่ ยเหลือ บอกคร/ู ผู้ใหญใ่ ห้มาช่วยเพ่อื น 4. ในกรณีที่พบอุบัติเหตุร้ายแรงเกินก�ำลังให้เด็กรู้จักบอกให้ผู้ใหญ่ เข้ามาชว่ ยเหลือ 5. ชมเชยและชใี้ ห้เหน็ ผลท่เี กิดจากการกระท�ำดขี องเดก็ 67คูม่ อื เฝ้าระวงั และส่งเสริมพฒั นาการเดก็ ปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)
คูม่ ือเฝา้ ระวังและส่งเสริมพัฒนาการเดก็ ปฐมวยั อายุ ข้อท่ี ทกั ษะ วธิ ีประเมิน เฝ้าระวัง วธิ ีฝกึ ทกั ษะ (เดอื น) โดย พอ่ แม่ ผ้ปู กครอง เจ้าหนา้ ที่ ครู และผดู้ แู ลเดก็ โดย พ่อแม่ ผ้ปู กครอง ครู และผู้ดแู ลเดก็ 61 - 66 125 กระโดดขาเดียวไปข้างหน้า วิธปี ระเมนิ 1. จบั มอื เดก็ แลว้ บอกใหเ้ ดก็ ยนื ทรงตวั บนขาขา้ งเดยี ว เมอ่ื มนั่ ใจปลอ่ ย (5 ปี 1 เดอื น 4 ครงั้ ทลี ะข้าง (GM) บอกเด็กว่า “กระโดดขาเดียวต่อเนื่อง มือเดก็ เพอ่ื ให้เด็กยนื ขาเดยี วเองทีละขา้ ง 4 ครั้ง ไปข้างหน้า ท�ำทีละข้าง” หรือ 2. กระโดดขาเดียวให้เด็กดูและบอกให้ท�ำตาม โดยกระโดดขาเดียว - ผ่าน กระโดดให้เด็กดูก่อนแล้วบอกให้เด็ก อยกู่ ับทีก่ อ่ น 5 ปี 6 เดอื น) ทำ� ตาม 3. กระโดดขาเดยี วไปขา้ งหน้าใหเ้ ด็กดแู ล้วบอกใหเ้ ดก็ ท�ำตาม ไม่ผา่ น 4. ชวนเด็กเล่นกระโดดขาเดียว (กระต่ายขาเดยี ว) ผ่าน : เด็กสามารถกระโดดขาเดียวไป ตามการละเล่นในแตล่ ะพ้นื ท่ี ขา้ งหนา้ ต่อเนอ่ื ง 4 คร้งั ท้ัง 2 ขา้ ง (ซา้ ยและ 5. เมื่อเด็กท�ำได้จะเป็นพื้นฐานของการออกก�ำลังกายอย่างอื่นต่อไป ขวา) ถ้าเด็กท�ำไม่ได้ในคร้ังแรก ให้โอกาส เชน่ กระโดดเชือก ฟุตบอล บาสเกตบอล ยิมนาสตกิ เต้นระบำ� หรือ อกี 1 คร้งั ร�ำไทย 126 ตดั กระดาษตามเส้นตรง วธิ ีประเมนิ 1. ชวนเดก็ ใหช้ ว่ ยทำ� งานบา้ นทอ่ี อกกำ� ลงั มอื และนว้ิ มอื เนน้ การใชห้ วั ต่อเนอื่ ง ยาว 15 ซม. (FM) บอกให้เด็กใช้กรรไกรตัดกระดาษตามเส้น แม่มือกับนิ้วชี้ เช่น ช่วยบิดผ้า ช่วยหยิบของใช้ เด็ดผัก ใช้ไม้หนีบ ตรงยาว 15 ซม. ต่อเน่ือง ใชต้ ะเกยี บ ใชค้ มี คีบสง่ิ ของ ใชช้ อ้ นส้อม จบั ไม้พาย ทากาว ทาแยม ผ่าน อุปกรณ์ : หรอื ทำ� งานบ้านทเ่ี นน้ การใช้ตากบั มอื ประสานกนั เชน่ จดั โต๊ะอาหาร 1. กระดาษท่ีมีเส้นตรงยาว ผ่าน : เด็กสามารถตัดกระดาษตาม เด็ดผัก เตรียมอาหาร สอนให้ใช้สองมือท�ำงานร่วมกันด้วยตนเอง ไมผ่ ่าน 15 ซม. จากขอบ เส้นตรงได้ อยา่ งต่อเน่อื ง ยาว 15 ซม. เช่น ผูกและแกป้ มเชอื กรองเท้า กลัดกระดมุ เส้อื ใส่เข็มขัด 2. กรรไกรปลายมนส�ำหรับ 2. ชวนท�ำกิจกรรมที่ใช้เครื่องเขียนและอุปกรณ์ศิลปะที่หลากหลาย เด็ก ที่ช่วยพัฒนากล้ามเนื้อมัดเล็ก เช่น สีเทียน พู่กัน สีไม้ สีเมจิก (ไร้สารพิษ) การท�ำศิลปะโดยใช้วัสดุตามธรรมชาติและการผสมสี ให้เป็นสีตา่ ง ๆ 3. ชวนเด็กท�ำกิจกรรมท่ีต้องใช้กรรไกรและสอนวิธีการใช้อย่าง ปลอดภัย (ใช้กรรไกรปลายมนส�ำหรับเด็ก) โดยเร่ิมจากการตัดเป็น เส้นตรง แล้วจึงคอ่ ยฝึกตดั เป็นรูปตา่ ง ๆ 68 ค่มู อื เฝา้ ระวังและส่งเสรมิ พัฒนาการเดก็ ปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)
คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเดก็ ปฐมวัย อายุ ขอ้ ที่ ทักษะ วธิ ปี ระเมิน เฝา้ ระวัง วธิ ฝี ึกทกั ษะ (เดือน) โดย พอ่ แม่ ผปู้ กครอง เจ้าหน้าท่ี ครู และผดู้ แู ลเดก็ โดย พอ่ แม่ ผู้ปกครอง ครู และผดู้ ูแลเดก็ 61 - 66 127 บวกเลขเบอ้ื งตน้ ผลลพั ธไ์ มเ่ กนิ วธิ ปี ระเมนิ 1. ชวนเด็กนับส่ิงของต่างๆ ท่ีอยู่รอบตัวในชีวิตประจ�ำวัน ของใช้ (5 ปี 1 เดอื น 10 (RL) ถามเด็กวา่ 1+2 เทา่ กับเทา่ ไร 5+5 เท่ากับ ในบ้าน เช่น ไม้หนีบผ้า โต๊ะ เก้าอ้ี จาน ชาม หรือนับของที่แม่ซื้อ ผา่ น เทา่ ไร มาจากตลาด - 2. คุยและชชี้ วนใหเ้ ดก็ ร้วู ่าของอะไรที่นับจำ� นวนได้ กับนบั ไมไ่ ด้ เชน่ 5 ปี 6 เดอื น) ไม่ผา่ น ผ่าน : ถ้าเด็กสามารถรวมส่ิงของหรือ เก้าอ้ีนับได้ ทรายนับไม่ได้หรือนับล�ำบาก แต่ถ้าจะนับต้องบรรจุใน นับน้ิวรวมกันโดยใช้จ�ำนวน 1-5 โดยตอบ ภาชนะ เชน่ ใส่ทรายในถุง ใส่ข้าวสารในถุงแลว้ นับเปน็ จ�ำนวนถุง ถกู ทงั้ 2 คำ� ถาม ให้โอกาสตอบ 2 ครง้ั 3. ชวนเด็กเล่นเกมเก่ียวกับตัวเลข เช่น เกมจับคู่ภาพกับจ�ำนวน เกมหาเลขคู่ เกมหาเลขคี่ หมากเก็บ เวลาน่ังรถชวนลูกให้สังเกต หมายเลขทะเบียนรถและพยัญชนะ ตัวเลขสญั ญาณไฟจราจรท่ีแสดง ตัวเลขนับถอยหลัง 4. สอนให้เด็กรู้จักการบวกโดยน�ำสิ่งของชนิดเดียวกัน 2 จ�ำนวน มารวมกนั เช่น มไี มห้ นีบสีฟา้ 3 อัน สเี หลอื ง 4 อัน รวมมีไม้หนีบกีอ่ ัน 5. เล่นเกมท่ีต้องมีการนับจ�ำนวน นับคะแนนการบวก การลบ นับเดินหนา้ นบั ถอยหลัง 6. เล่านทิ านและอา่ นหนังสือที่มเี นอ้ื หาเกี่ยวกับตัวเลข 7. ชวนเปรียบเทียบจำ� นวนคน พชื สัตว์ สิง่ ของ 128 เดก็ สามารถอธิบายหน้าที่ วธิ ีประเมนิ 1. พูดคุยกับเดก็ เกีย่ วกับส่งิ ต่าง ๆ รอบตวั ชีใ้ ห้สังเกตรูปร่างลกั ษณะ หรือคณุ สมบตั ขิ องสง่ิ ของ ถามเดก็ ด้วยค�ำถามปลายเปดิ เช่น “...เป็น การใช้งาน สว่ นประกอบทำ� มาจากสง่ิ ใด ผ่าน ได้อย่างนอ้ ย 6 ชนิด (EL) อยา่ งไร” ใหอ้ ธบิ ายถงึ สงิ่ ของ 8 ชนดิ ไดแ้ ก่ 2. อธิบายหน้าที่และคุณสมบัติของส่ิงต่าง ๆ ท่ีอยู่รอบตัวจาก บา้ น บอล เกา้ อ้ี สม้ จาน แมว ทะเล/คลอง ของจริงหรือรูปภาพใหเ้ ดก็ ฟังบอ่ ยๆ เชน่ “ลกู บอลกลม ๆ เอาไวเ้ ตะ” ไม่ผ่าน หลังคา/เพดาน “แมวเปน็ สัตว์เล้ยี งมี 4 ขา ร้องเหมียว ๆ” ตามคณุ สมบตั ขิ า้ งลา่ งนีอ้ ย่างนอ้ ย 1 อย่าง 3. กระต้นุ ใหเ้ ดก็ ตอบคำ� ถามเกีย่ วกับหน้าทห่ี รอื คณุ สมบตั ขิ องสิง่ ของ 1. การใช้งาน 2. รูปร่าง 3. สว่ นประกอบ ต่าง ๆ จนเด็กสามารถตอบได้เอง 4. จดั อยู่ในประเภทอะไร ผ่าน : เด็กสามารถอธิบายคุณสมบัติของ สิ่งของได้ถูกตอ้ งอย่างน้อย 6 ชนิด 69คูม่ ือเฝา้ ระวังและส่งเสรมิ พฒั นาการเด็กปฐมวยั : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)
คมู่ ือเฝา้ ระวังและสง่ เสรมิ พัฒนาการเด็กปฐมวยั อายุ ข้อท่ี ทักษะ วิธปี ระเมิน เฝา้ ระวงั วิธฝี ึกทักษะ (เดือน) โดย พ่อแม่ ผ้ปู กครอง เจ้าหน้าที่ ครู และผดู้ แู ลเดก็ โดย พอ่ แม่ ผู้ปกครอง ครู และผ้ดู ูแลเดก็ 61 - 66 129 ชว่ ยงานบ้าน (PS) วธิ ปี ระเมนิ ฝกึ เด็กในสถานการณจ์ ริงโดยท�ำเป็นตัวอยา่ งและชักชวนเดก็ ทำ� รวม (5 ปี 1 เดอื น ถามพ่อแม่ ผปู้ กครองหรือคร/ู ผดู้ ูแลเด็กว่า ทั้งจัดหาอุปกรณ์และงานท่ีเหมาะสมกับเด็ก เช่น ไม้กวาด ที่ตักผง เด็กชว่ ยงานบา้ นง่าย ๆ ได้หรอื ไม่ เชน่ ผา้ เช็ดพืน้ หรอื สิง่ อ่นื ๆ ท่ีเหมาะสมกับเด็ก ให้เด็กกวาดบ้าน ถบู ้าน - ผา่ น - เกบ็ ทน่ี อน/พบั ผา้ หม่ - ชว่ ยตากผา้ /เกบ็ ผา้ เช็ดเกา้ อ้ี 5 ปี 6 เดอื น) - เก็บของเล่น/ของใชเ้ ขา้ ที่ ผา่ น : พ่อแม่ ผ้ปู กครองหรือครู/ผ้ดู แู ลเด็ก ตอบ ไมผ่ ่าน ไดว้ า่ เดก็ ชว่ ยเหลอื งานบา้ นไดอ้ ยา่ งนอ้ ย 2 อยา่ ง 67 - 72 130 วงิ่ หลบหลกี สง่ิ กดี ขวางได้ (GM) วิธีประเมนิ 1. ชีใ้ ห้ดูสิ่งกดี ขวางวา่ จะว่ิงจากไหนไปไหน (5 ปี 7 เดอื น 1. ตง้ั สง่ิ กดี ขวาง (เชน่ เกา้ อี้ กรวย กลอ่ ง) ใน 2. สาธิตให้เดก็ ดู - ผา่ น อุปกรณ์ : สิ่งกีดขวาง (เช่น แนวตรง ระยะหา่ ง 1 เมตร จำ� นวน 3 จดุ โดยบอก 3. ว่งิ ไปพร้อมกบั เด็ก 6 ป)ี เกา้ อี้ กรวย กลอ่ ง) ตงั้ ระยะหา่ ง เดก็ วา่ “เรามาเลน่ วง่ิ ออ้ มสง่ิ กดี ขวางกนั เถอะ” 4. บอกให้เดก็ รู้จักจงั หวะในการวิง่ เช่น พดู วา่ “หยุด”พร้อมพาเด็ก ไมผ่ ่าน 1 เมตร จำ� นวน 3 จุด 2. สาธิตวิธีวิ่งหลบหลกี สิ่งกีดขวางใหเ้ ดก็ ดู หยุดว่งิ พดู ค�ำว่า “ว่งิ ออ้ ม” พร้อมพาเดก็ ว่ิงอ้อมส่งิ กดี ขวาง ทำ� เช่นนี้ 3. จัดให้เด็กยืนบนพ้ืนราบและบอกให้เด็กวิ่ง จนกว่าเดก็ วง่ิ ไดเ้ อง หลบหลกี สง่ิ กดี ขวางแลว้ ใหเ้ ดก็ วงิ่ กลบั มาทจี่ ดุ เดมิ 5. เมื่อเดก็ ทำ� ไดใ้ หเ้ พิ่มสง่ิ กดี ขวางตามความเหมาะสม ผ่าน : เด็กวิ่งหลบหลีกส่ิงกีดขวางได้โดย วตั ถปุ ระสงค์ : เพ่ือใหเ้ ด็กรจู้ ักสงั เกตส่งิ แวดล้อม วางแผนเพ่อื แก้ไข ไม่หกล้มหรือชนสง่ิ กีดขวาง สถานการณแ์ ละทำ� งานจนส�ำเรจ็ 131 ลอกรูปสามเหลี่ยม (FM) วธิ ปี ระเมิน 1. ชี้ชวนให้เด็กดูสิ่งรอบตัวท่ีเป็นรูปสามเหล่ียม เช่น หลังคาบ้าน วางกระดาษและดินสอข้างหนา้ เด็ก ให้เด็ก กระดาษสเ่ี หลยี่ มจตั รุ สั พบั ครง่ึ ทะแยงมมุ เปน็ รปู สามเหลย่ี ม ผา้ พนั คอ ดูรูป ∆ ชีแ้ ละบอกเด็กวา่ “เขียนใหเ้ หมือน ท่เี ป็นรูปสามเหลยี่ ม ดา้ นข้างของหมอนขวาน ธงรูปสามเหลีย่ ม รูปนี”้ (โดยห้ามพูดวา่ “สามเหลย่ี ม” และ 2. วาดรูปส่เี หลีย่ มแล้วขีดเส้นทะแยงมุมเพอื่ ใหเ้ ปน็ สามเหลีย่ ม 2 อัน ผา่ น อปุ กรณ์ : ไม่ต้องใช้นิ้วเขียนเปน็ ∆) ให้โอกาสเด็กท�ำ ให้เดก็ ดู แล้วใหเ้ ด็กวาดตาม - กระดาษแข็งท่มี ีภาพ 3 ครั้ง 3. เขียนจุดสามจุดแล้วให้เด็กโยงเส้นระหว่างจุดเป็นรูปสามเหลี่ยม ไมผ่ า่ น สามเหลี่ยมด้านเท่า ขนาด 1 น้ิว - กระดาษ ดนิ สอ ผ่าน : เดก็ สามารถเขียนรปู สามเหลย่ี ม ∆ แล้วให้เด็กวาดโดยผ้ใู หญไ่ ม่ตอ้ งจุดใหก้ อ่ น ได้โดยเดก็ ท�ำไดอ้ ย่างน้อย 2 ใน 3 ครั้ง 4. ชวนเด็กใหว้ าดรูปสามเหล่ียมประกอบเปน็ รปู ต่าง ๆ และนำ� มาตอ่ เตมิ กับภาพทเี่ ดก็ วาด เชน่ รูปดาว ใบของเรอื หลงั คาบา้ น ผีเสือ้ โบว์ วตั ถุประสงค:์ เพอื่ ใหเ้ ด็กรู้จกั วาดรปู สามเหล่ยี มซึ่งเป็นรูปเรขาคณิต เปน็ พนื้ ฐานคณิตศาสตร์และความคดิ สร้างสรรค์ 70 ค่มู ือเฝา้ ระวงั และสง่ เสริมพฒั นาการเด็กปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)
ค่มู อื เฝา้ ระวังและส่งเสริมพัฒนาการเดก็ ปฐมวัย อายุ ข้อท่ี ทกั ษะ วิธีประเมิน เฝา้ ระวัง วธิ ฝี ึกทักษะ (เดือน) โดย พ่อแม่ ผ้ปู กครอง เจา้ หนา้ ท่ี ครู และผดู้ แู ลเดก็ โดย พอ่ แม่ ผู้ปกครอง ครู และผดู้ แู ลเด็ก 67 - 72 132 ลบเลข (RL) วธิ ีประเมนิ 1. ชวนเดก็ นบั สง่ิ ของตา่ ง ๆ ทอี่ ยรู่ อบตวั ในชวี ติ ประจำ� วนั ของใชใ้ นบา้ น (5 ปี 7 เดอื น ถามเด็กวา่ “แม่มีไข่ 5 ฟอง ทอดไข่ให้ลกู เชน่ ไม้หนบี ผา้ โตะ๊ เกา้ อี้ จาน ชาม หรอื นับของที่แมซ่ อ้ื มาจากตลาด กินไปแลว้ 2 ฟองเหลือไขก่ ่ฟี อง” 2. คยุ และชี้ชวนให้เด็กรวู้ ่าของอะไรทน่ี บั จำ� นวนได้ กบั นับไมไ่ ด้ เชน่ - ผา่ น เก้าอ้ีนับได้ ทรายนับไม่ได้หรือนับล�ำบาก แต่ถ้าจะนับต้องบรรจุใน 6 ป)ี ภาชนะ เชน่ ใส่ทรายในถงุ ใส่ข้าวสารในถงุ แล้วนับเปน็ จำ� นวนถงุ 3. ชวนเดก็ เลน่ เกมเก่ียวกบั ตวั เลข เชน่ เกมจับค่ภู าพกับจ�ำนวน เกมหา ไมผ่ า่ น เลขคู่ เกมหาเลขคี่ หมากเกบ็ เวลานงั่ รถชวนลกู ใหส้ งั เกตหมายเลขทะเบยี น ผ่าน : ถ้าเด็กสามารถหักลบโดยนับน้ิว รถและพยญั ชนะ ตวั เลขสญั ญาณไฟจราจรทแี่ สดงตวั เลขนบั ถอยหลงั หรือสิ่งของออกจากจ�ำนวนไม่เกิน 5 ได้ 4. สอนให้เด็กรู้จักการลบ โดยน�ำสิ่งของชนิดเดียวกัน 2 จ�ำนวน ให้โอกาสตอบ 2 ครง้ั มาหกั ลบกัน เช่น มีสม้ 5 ลูก กินไป 3 ลกู เหลือส้มกลี่ ูก 5. เล่นเกมท่ีต้องมีการนับจ�ำนวน นับคะแนนการบวก การลบ นบั เดินหนา้ นับถอยหลัง 6. เลา่ นิทานและอา่ นหนงั สอื ท่มี ีเน้อื หาเกี่ยวกับตวั เลข 7. ชวนเปรียบเทยี บจำ� นวนคน พชื สตั ว์ ส่ิงของ เดก็ สามารถบอกชอ่ื สง่ิ ของได้ 3 วิธปี ระเมิน 133 หมวด ได้แก่ สัตว์, เสื้อผ้า, 1. ผทู้ ดสอบยกตัวอยา่ งให้เดก็ ดู เช่น จาน 1. ผู้ปกครองสอนให้เด็กรู้จักหมวดสิ่งของต่าง ๆ เช่น หมวดเสื้อผ้า อาหาร (EL) ชาม ถ้วย เรียกว่าภาชนะ (ของใส่อาหาร ไดแ้ กอ่ ะไรบา้ ง หมวดสตั วไ์ ดแ้ กอ่ ะไรบา้ ง หมวดอาหารไดแ้ กอ่ ะไรบา้ ง ผ่าน อปุ กรณ์ : ชดุ ภาพสง่ิ ของ 3 หมวด ไว้กิน) 2. เม่อื เด็กตอบได้ทั้ง 3 หมวดแล้วให้สอนเด็กให้ร้จู ักหมวดอ่ืน ๆ ทีอ่ ยู่ 1. หมวดสตั ว์ ไดแ้ ก่ ววั ไก่ ชา้ ง 2. ผทู้ ดสอบเอารูปท้ัง 3 ชุดให้เดก็ ดทู ีละชุด รอบตัวเด็ก เช่น หมวดอุปกรณ์การเรียน (เครื่องเขียน) หมวด ไมผ่ ่าน 2.หมวดเส้ือผ้า ได้แก่ เส้ือยืด แลว้ ถามทีละชดุ วา่ “รปู ทั้งหมดน้ีคืออะไร” เคร่ืองครัว (อุปกรณ์ท�ำอาหาร) หมวดเคร่ืองเรือน (เฟอร์นิเจอร์) กระโปรง กางเกง ผ่าน : เด็กสามารถบอกประเภทส่ิงของ หมวดเครื่องนอน (ของท่ีใช้ส�ำหรับนอน) หมวดอุปกรณ์ท�ำความ 3. หมวดอาหาร ได้ถูกต้อง ได้แก่ สัตว์, เสื้อผ้า, อาหาร สะอาดบ้าน เปน็ ตน้ ไดแ้ ก่ (ให้โอกาสเด็กตอบ ชดุ ละ 1 ครง้ั ) 3. ถามเด็กถงึ เหตุผลในการจัดหมวดหมสู่ ่ิงของนั้น ๆ ปลาทู 4. ฝกึ บอ่ ย ๆ จนเดก็ สามารถแยกประเภทสิง่ ของไดเ้ อง ไขด่ าว ผดั ผัก 71คู่มือเฝา้ ระวงั และสง่ เสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)
คูม่ ือเฝ้าระวงั และส่งเสริมพฒั นาการเด็กปฐมวัย อายุ ข้อท่ี ทักษะ วิธปี ระเมนิ เฝา้ ระวัง วิธีฝึกทักษะ (เดือน) โดย พอ่ แม่ ผ้ปู กครอง เจา้ หน้าท่ี ครู และผดู้ แู ลเดก็ โดย พอ่ แม่ ผ้ปู กครอง ครู และผู้ดูแลเด็ก 67 - 72 134 เดก็ แปรงฟนั ไดท้ ว่ั ทั้งปาก (PS) วธิ ีประเมนิ 1. พดู คุยเลา่ นิทาน เรอ่ื งการแปรงฟนั ประโยชนข์ องฟันสะอาด (5 ปี 7 เดอื น 1. ถามเดก็ วา่ “เวลาหนแู ปรงฟนั หนใู ชอ้ ะไร 2. ผปู้ กครองและเด็กชว่ ยกนั จัดเตรยี มอุปกรณแ์ ปรงฟัน - ผ่าน อุปกรณ์ : บา้ งคะ” 3. ผปู้ กครองบบี ยาสฟี นั ผสมฟลอู อไรดค์ วามเขม้ ขน้ 1000 ppm ขนาด 6 ป)ี - แปรงสฟี นั สว่ นตวั ของเดก็ และ 2. บีบยาสีฟันให้เด็กขนาดตามความกว้าง ตามความกวา้ งของแปรง (ส�ำหรับเด็กอายุ 6 ปีข้ึนไป ไมผ่ า่ น ยาสีฟัน ของแปรง แล้วให้เดก็ แปรงฟันใหด้ ู ผู้ปกครองบบี ยาสีฟันขนาดตามความยาวของแปรง) 4. ฝกึ เดก็ ใหข้ ยบั แปรงในแนวหนา้ -หลงั สนั้ ๆ ครบทกุ ซที่ กุ ดา้ น และ แปรงลน้ิ เพอ่ื ประสิทธิภาพในการป้องกันฟันผุ ฟลูออไรด์ต้องสัมผัส ฟันนานอย่างน้อย 2 นาที ผา่ น : เดก็ ท�ำได้ทั้งข้อ 1 และ ข้อ 2 5. ฝกึ ใหเ้ ดก็ บว้ นฟองยาสฟี นั ออกอยา่ งเดยี วหรอื บว้ นปากดว้ ยนำ�้ เปลา่ 1. เด็กรู้จักอุปกรณ์ที่ใช้ในการแปรงฟัน เพียง 1 คร้งั (เพ่อื ใหฟ้ ลอู อไรด์คงอยู่ในชอ่ งปากมากทีส่ ุด) และลา้ ง ได้แก่ แปรงสีฟนั และยาสฟี ัน แปรงใหส้ ะอาด 2. เดก็ สามารถแปรงฟันโดยขยบั 6. ผู้ปกครองตรวจความสะอาดโดยใชห้ ลอด แปรงหน้าหลงั สั้น ๆ (Scrub) ดูดน้ำ� ตัดปลายมนเข่ียคอฟันใกลข้ อบเหงอื ก ครบทกุ ซท่ี ุกด้าน หากไม่สะอาดควรแปรงซ้�ำ นานอย่างน้อย การใช้หลอดตดั ปลายมนตรวจความสะอาดฟัน 2 นาที 7. ผู้ปกครองเป็นแบบอย่างในการแปรงฟันและดูแลให้เด็กแปรงฟัน สม�ำ่ เสมออย่างน้อย 2 ครง้ั /วนั 73 - 78 135 เคล่ือนไหวร่างกายตามที่ตกลง วิธีประเมิน 1. ให้เด็กร้องเพลงพร้อมกับผู้ฝึกและเคล่ือนไหวร่างกายตาม (6 ปี 1 เดอื น กันให้คู่กับสัญญาณเสียงท่ี 1. บอกคำ� ส่ังดังนี้ - ผ่าน ผู้ใหญ่ท�ำขึ้น 2 ชนิดต่อกัน - เคาะโต๊ะ 2 คร้ัง แปลว่ากระโดด โดยขา จงั หวะเพลง (GM+EF) 2 ข้างลงพรอ้ มกัน 2. เล่นกับเด็กโดยการก�ำหนดกติกา ถ้าท�ำเสียงหรือให้สัญญาณมือ 6 ปี 6 เดอื น) ไมผ่ า่ น - ปรบมอื 2 ครงั้ แปลวา่ กระโดดกางแขน 2 ขา้ ง หมายความวา่ ให้ทำ� ท่าอะไร โดยทำ� ทลี ะเสยี งหรอื อาจให้สัญญาณมือ 2. ทบทวนคำ� สัง่ จนเด็กเข้าใจ และให้เด็กเป็นคนกำ� หนดบา้ ง 3. เร่ิมทดสอบ ผู้ประเมินให้สัญญาณและ 3. เพมิ่ กตกิ าจำ� นวนครงั้ ของสญั ญาณเสยี งใหส้ อดคลอ้ งกบั จำ� นวนครง้ั พดู ว่า “เตรยี มตวั เร่มิ ” ที่ทำ� ท่าทางการเคล่อื นไหว ผ่าน : เดก็ ทำ� ถูกตอ้ งท้ัง 2 สญั ญาณเสียง 4. ใหเ้ ด็กเป็นคนก�ำหนดกตกิ าบา้ ง ถา้ คร้ังแรกไม่ผา่ น ใหโ้ อกาสทำ� อกี 1 คร้ัง 72 คู่มือเฝา้ ระวงั และสง่ เสรมิ พฒั นาการเด็กปฐมวยั : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)
คมู่ ือเฝ้าระวังและส่งเสริมพฒั นาการเด็กปฐมวยั อายุ ข้อที่ ทกั ษะ วธิ ปี ระเมนิ เฝา้ ระวงั วิธฝี ึกทักษะ (เดอื น) โดย พอ่ แม่ ผ้ปู กครอง เจา้ หน้าท่ี ครู และผดู้ แู ลเดก็ โดย พอ่ แม่ ผู้ปกครอง ครู และผู้ดูแลเด็ก 73 - 78 136 เขียนชื่อตนเองได้ถูกตอ้ ง (FM) วธิ ีประเมนิ 1.เขียนช่ือเด็กบนกระดาษให้เด็กดู อ่านและสะกดให้เด็กฟัง แล้วให้ (6 ปี 1 เดอื น อปุ กรณ์ : บอกเด็กเขียนช่ือของตนเอง เดก็ ใช้นว้ิ ลากตามพยญั ชนะและสระชือ่ ของตนเอง ผ่าน กระดาษ, ดินสอ ผา่ น : เดก็ เขยี นชอ่ื ตนเองไดถ้ กู ตอ้ ง (ชอ่ื เลน่ 2. เขียนชื่อเด็กโดยเขียนตัวอักษรทีละตัว แล้วให้เขียนตามแบบ - หรอื ช่ือจรงิ ) ถ้าเด็กท�ำไม่ได้ ช่วยจับมือเขียนเพ่ือให้เขียนได้ถูกต้องตามทิศทาง 6 ปี 6 เดอื น) ไมผ่ ่าน ของตวั อกั ษร จนเด็กเขยี นได้ 3. ฝึกใหเ้ ดก็ เขียนช่อื ดว้ ยตนเอง 4. ฝึกใหเ้ ด็กเขยี นนามสกลุ และชอ่ื คนในครอบครัว 137 อ่านหนังสือท่ีมีภาพอย่างต่อ วธิ ปี ระเมิน 1. จัดมุมใดมุมหน่ึงของบ้านให้เหมาะกับการอ่านหนังสือ แบ่งส่วน เนื่องจนจบ และเล่าได้ว่าเป็น 1. ใหเ้ ดก็ อา่ นหนงั สอื ทมี่ ภี าพอยา่ งตอ่ เนอื่ ง ส�ำหรับวางหนังสือของลูกและจัดให้มีหนังสือส�ำหรับลูกได้อ่านเล่น ผา่ น เร่ืองอะไร (RL) จนจบ ใหห้ ลากหลายโดยให้ลกู หยบิ เองแลว้ วางคืนได้ง่าย อปุ กรณ์ 2. บอกให้เด็กเล่าเรื่องในหนังสือเล่มนั้น 2. จัดให้มีช่วงเวลาให้อ่านหนังสือด้วยตัวเองหรืออ่านกับผู้ใหญ่ เช่น ไม่ผา่ น - หนังสือเด็กท่ีมีภาพประกอบ ใหผ้ ู้ประเมนิ ฟัง กอ่ นนอน หลงั อาบนำ้� เวลาวา่ ง วนั หยดุ สดุ สปั ดาห์ ฯลฯ หนงั สอื นทิ าน ท่ีแนะน�ำ เช่นสวนสัตว์ของป๋องแป๋ง ป๋องแป๋งแต่งตัว กุ๋งก๋ิงปวดฟัน โดยแต่ละหน้า มีค�ำน้อยกว่า ผา่ น : หนูนดิ ตดิ เกม ยายกะตา 20 คำ� มคี ำ� ซำ้� และคลอ้ งจองกนั 1. เด็กอ่านหนังสือที่มีภาพอย่างต่อเน่ือง ใช้ประโยคง่าย ๆ ตัวหนังสือ จนจบ ใหญ่ และแยกคำ� ชัดเจน 2. เด็กเล่าได้วา่ เป็นเร่อื งอะไร 3. แนะนำ� เดก็ ในการหยบิ การใชแ้ ละเกบ็ หนงั สอื อยา่ งทะนถุ นอมและ ให้รจู้ ักวธิ จี บั หนงั สอื เปิดหนังสือ 4. ชวนเด็กอ่านค�ำทเ่ี ห็นตามทต่ี า่ งๆในชวี ติ ประจำ� วัน เชน่ อ่านป้าย โฆษณาปา้ ยประกาศ ชอ่ื รา้ น หรอื ปา้ ยทางดว่ นทผ่ี า่ นเปน็ ประจำ� ปา้ ย ถนน ป้ายซอย สร้างบรรยากาศให้รู้จักรักและสนใจการอา่ น 73ค่มู ือเฝ้าระวังและสง่ เสรมิ พัฒนาการเด็กปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)
ค่มู อื เฝา้ ระวังและส่งเสรมิ พัฒนาการเดก็ ปฐมวยั อายุ ข้อท่ี ทักษะ วธิ ีประเมนิ เฝา้ ระวงั วธิ ีฝึกทกั ษะ (เดอื น) โดย พ่อแม่ ผปู้ กครอง เจา้ หน้าที่ ครู และผดู้ แู ลเดก็ โดย พ่อแม่ ผ้ปู กครอง ครู และผดู้ แู ลเด็ก 73 - 78 138 สามารถคิดเชิงเหตุผล และ วิธปี ระเมิน 1. ช้ีและอธิบายให้เห็นการเปลย่ี นแปลงท่ีเกิดขึน้ เมื่อเวลาเปล่ียนไป (6 ปี 1 เดอื น อธิบายได้ (EL) นำ� รปู เหตกุ ารณ์ มาวางใหเ้ ดก็ ดทู ลี ะชดุ โดย 2. ใหส้ ังเกตตามช่วงเวลาใน 1 วนั เช่น จากมืดมาสวา่ งพระอาทิตย์ ผา่ น บอกภาพแรกเปน็ ภาพตงั้ ตน้ ให้ก่อน อยูต่ รงไหน ก่อนจะมืดพระอาทติ ยอ์ ยตู่ รงไหน - อปุ กรณ์ : ชุดเหตกุ ารณ์ 3 ชดุ ชุดที่ 1 แมไ่ ก่ เร่มิ ภาพแรก คอื แมไ่ กอ่ อกไข่ 3. ช้ีชวนดูการเปลี่ยนแปลงของการเจริญเติบโตของพืชท่ีโตเร็ว เช่น 6 ปี 6 เดอื น) ไมผ่ า่ น ชุดที่ 1 แม่ไก่ (แม่ไก่ฟักไข่ ชุดท่ี 2 ผีเสือ้ เรม่ิ ภาพแรก คอื ไขผ่ ีเสอ้ื ถั่วงอก ต้นหอม ผกั บงุ้ ลูกไก่โผล่ออกจากไข่ ลูกเจ๊ียบ ชดุ ที่ 3 ดอกไม้ เรม่ิ ภาพแรก คือ ต้นกล้า 4. กระตุ้นให้เด็กอธิบายจากส่ิงที่เกิดข้ึนจริงหรือรูปภาพ โดยผู้ใหญ่ ไก่ตัวเตม็ วยั ) แล้วให้เด็กเรียงภาพต่อจากแผ่นแรก โดย ใหค้ วามสนใจ พูดคุย ซักถามและขยายความให้ชดั เจนและกวา้ งขน้ึ ชดุ ท่ี 2 ผเี ส้ือ (ไขผ่ ีเส้อื หนอน เรยี งลำ� ดบั กอ่ นหลงั และอธบิ ายสง่ิ ทเ่ี กดิ ขนึ้ ดกั แด้ ผเี สือ้ ) ตามลำ� ดับ ชุดท่ี 3 ดอกไม้ (ต้นกล้า ต้น ผ่าน : เด็กเรยี งลำ� ดับเหตกุ ารณแ์ ละอธบิ าย อ่อน ดอกบาน ดอกโรย) เป็นเหตเุ ป็นผล ได้ 2 ใน 3 ชุด ชดุ แมไ่ ก่ ชดุ ผเี ส้อื ชุดดอกไม้ 139 ท�ำงานท่ีได้รับมอบหมายจน วธิ ีประเมนิ 1. ทำ� ตวั เปน็ ตวั อยา่ งในดา้ นการทำ� งานใหเ้ สรจ็ ไมผ่ ลดั วนั ประกนั พรงุ่ ส�ำเรจ็ ด้วยตนเอง (PS) ถามจากผปู้ กครอง ผดู้ แู ลเดก็ หรอื ครปู ระจำ� ตั้งเป้าหมายท่ีเหมาะสม ท�ำได้จริงและท�ำให้ส�ำเร็จเพื่อเป็นตัวอย่าง ผ่าน ชั้นว่า “เด็กสามารถท�ำงานที่ได้รับมอบ ให้เด็ก หมายจนส�ำเร็จด้วยตนเองหรือไม”่ เช่น 2. ก�ำหนดเป้าหมายของงานหรือกิจกรรมร่วมกันกับเด็ก และ ไมผ่ ่าน - การดแู ลตนเองในกจิ วตั รประจำ� วนั : แตง่ สนับสนุนช่วยเหลือให้เด็กท�ำงานส�ำเร็จตามเป้าหมายน้ัน โดยค�ำนึง ตัวกนิ ขา้ ว อาบน�ำ้ แปรงฟัน ถงึ ระดบั พฒั นาการและความสามารถ - งานด้านการเรียนรู้ : วาดรปู อา่ น เขยี น 3. ให้เด็กบอกเป้าหมายในกิจกรรมท่ีได้รับมอบหมายและให้โอกาส ร่วมกจิ กรรม เดก็ ท�ำเองจนส�ำเร็จ ใหค้ วามชว่ ยเหลอื เม่ือเด็กตอ้ งการ - งานดา้ นศลิ ปะ การรอ้ งเพลง การออกกำ� ลงั กาย 4. แสดงความชนื่ ชมเมื่อเดก็ พยายามทำ� ให้ส�ำเร็จตามเปา้ หมาย และ ผา่ น : ผปู้ กครองตอบวา่ เดก็ สามารถทำ� งาน พดู คยุ ถงึ วิธีทจ่ี ะท�ำให้ดีข้ึนในครั้งตอ่ ไป ท่ีไดร้ บั มอบหมายจนส�ำเร็จด้วยตนเอง 74 ค่มู อื เฝ้าระวังและสง่ เสรมิ พฒั นาการเดก็ ปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)
วิธสี ง่ เสริมพัฒนาการเดก็ ปฐมวยั ตามช่วงอายุ โดย พอ่ แม่ ผู้ปกครอง ครู และผู้ดแู ลเด็ก เมอ่ื ลูกอายุ วิธีเล่นกับลูก วิธพี ดู คุยกบั ลูก แรกเกิด – 1 สปั ดาห์ • ใหโ้ อกาสลูกมอง ฟัง และขยับแขนขาตามใจชอบ กอดลกู และอุม้ ลูกบอ่ ย ๆ • สบตา ยิ้ม พดู คยุ กบั ลูกบ่อย ๆ ไม่วา่ จะเป็นชว่ งลกู ดดู นมแม่ • อย่าหอ่ ตวั ลูกแนน่ เกนิ ไปจนลูกขยบั ตัวไมไ่ ด้ • หรอื ชว่ งเปลยี่ นเสอื้ ผ้าลูก 1 สัปดาห์ - 6 เดอื น • ลกู ยังชอบมอง ฟัง และขยับแขนขาตามใจชอบ กอดลกู และอุม้ ลกู บอ่ ย ๆ • สบตา ยมิ้ หวั เราะ พูดคุยกบั ลกู บอ่ ยๆ แล้วลกู จะคยุ ด้วย • ขณะตื่นให้ลูกนอนในท่าคว�่ำบ้าง ส่งเสียงเรียกหรือเขย่าของเล่นให้ลูก • เลียนเสียงลูก และเลน่ กบั ลกู ท�ำให้ลกู สนุกและมีความสุข เงยหนา้ มองเพือ่ ฝึกชันคอ (ทน่ี อนตอ้ งไม่นมุ่ เกนิ ไป) • อ่านและเล่าเร่ืองจากหนังสือท่ีมีภาพสวย ๆ และสดใสให้ลูกฟังบ่อย ๆ • ให้ลูกดูของสสี ดใส หรอื กรงุ๋ กร๋ิง ลกู จะไดฝ้ ึกมองตาม ฟังเสยี ง และคว้าของ ลูกชอบมาก • ลูกชอบอมของ เพราะลกู อยากรู้ว่ามนั น่ิมหรอื แขง็ อุ่นหรือเย็น • ถึงแมว้ ่าลูกยังพดู ไมไ่ ด้ แตล่ กู รวู้ า่ พอ่ แม่ ผปู้ กครอง ครู และผูด้ ูแลเด็ก • ลูกชอบเล่นข้าวของในบ้านท่ีสีสันสดใส ไม่จ�ำเป็นต้องซื้อของเล่นแพง ๆ เข้าใจ เสียงอู - อา ของลกู วา่ ลูกต้องการอะไร แต่ตอ้ งสะอาด และปลอดภยั • ปลอบโยนดว้ ยความนมุ่ นวลเมอ่ื ลูกรอ้ งไหห้ รอื หวาดกลวั 6 เดอื น – 9 เดอื น • ลูกชอบเลน่ ข้าวของในบ้านท่ีสีสันสดใสที่สะอาด และปลอดภัย ลกู จะเอามา • พดู คยุ กบั ลูก เมื่อลกู ท�ำเสียงต่าง ๆ หรอื เรยี กชอ่ื ลูก ลกู จะไดจ้ �ำชอ่ื ตวั เองได้ เขย่า ตี เคาะ ทำ� เสียงตา่ ง ๆ หรอื ปลอ่ ยลงพ้ืน พอ่ แม่ ผูป้ กครอง ครู และ • ลกู อยากใหพ้ อ่ แม่ ผปู้ กครอง ครู และผดู้ แู ลเดก็ อา่ นหนงั สอื ภาพใหล้ กู ฟงั ผ้ดู แู ลเดก็ อยา่ ดลุ ูก เพราะลูกก�ำลังเรียนรู้ ทกุ วนั • จดั ท่โี ลง่ กว้าง ปลอดภยั ให้ลูกคบื คลาน • พดู คยุ กบั ลกู เกี่ยวกบั ส่งิ ของรอบตวั ดว้ ยค�ำพูดทส่ี น้ั กระชับ ไดใ้ จความ • ฝกึ ลกู เหนยี่ วตวั ลกุ ขน้ึ ยนื โดยใหเ้ กาะตวั พอ่ แม่ ผปู้ กครอง ครู และผดู้ แู ลเดก็ เวน้ จังหวะใหล้ ูกโต้ตอบเสมอ • ไม่ควรใช้รถหัดเดิน เพราะลูกจะไม่พยายามทรงตัวยืนด้วยตนเอง และ เกิดอุบัตเิ หตไุ ดเ้ พราะรถพลิกคว่ำ� ง่าย • ลกู ชอบเล่นจ๊ะเอม๋ าก ท�ำให้ลกู หวั เราะ และมีความสุข 9 เดอื น - 12 เดอื น • เล่นซ่อนของกับลกู ลูกอยากรู้วา่ มันหายไปไหน • ช้ีชวนให้ลกู ใช้นิว้ หยิบขนมผิง หรือผลไม้เน้ือนม่ิ กนิ เอง • ลูกกำ� ลังจดจำ� คำ� ตา่ ง ๆ สอนลกู เรียกช่อื ส่งิ ตา่ ง ๆ รอบตัวหนดู ้วย • สอนลูกใหส้ วัสดี และบ๊ายบาย • ลกู ชอบเสยี งอา่ น และเลา่ นทิ านของพอ่ แม่ ผปู้ กครอง ครู และผดู้ แู ลเดก็ อ่านหนังสือภาพใหล้ กู ฟงั ทุกวัน • อย่าท้ิงลูกอยู่คนเดียว ลูกจะรู้สึกปลอดภัยหากได้เห็นหรือได้ยินเสียง พอ่ แม่ ผู้ปกครอง ครู และผดู้ แู ลเด็ก • ชมเชยเม่ือลกู ทำ� ส่ิงใดสง่ิ หนึ่งส�ำเร็จ 75คมู่ อื เฝ้าระวงั และส่งเสรมิ พัฒนาการเด็กปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)
วิธีส่งเสริมพฒั นาการเด็กปฐมวัยตามช่วงอายุ โดย พอ่ แม่ ผู้ปกครอง ครู และผดู้ แู ลเด็ก เม่อื ลกู อายุ วธิ ีเล่นกับลูก วธิ ีพดู คยุ กบั ลูก 12 เดอื น - 2 ปี • ลูกชอบเล่นซ้อนของขนาดต่าง ๆ กัน ลูกเรียนรู้เรื่องขนาด รูปร่าง และ • ลูกพูดได้แล้ว พ่อแม่ ผู้ปกครอง ครู และผู้ดูแลเด็ก คุยกับลูกบ่อย ๆ สีตา่ ง ๆ ไปด้วยกัน สอนคำ� ตา่ ง ๆ ให้ลกู เรียนรจู้ ากส่งิ รอบ ๆ ตัวลกู 2 ปขี น้ึ ไป • พ่อแม่ ผู้ปกครอง ครู และผู้ดูแลเด็ก ใช้ของเล่นในบ้านที่สะอาด และ • ใช้ค�ำสุภาพพูดกับเด็ก ปลอดภยั ให้ลกู เล่นได้ ไมจ่ ำ� เป็นต้องซอื้ ของเลน่ ท่แี พง ๆ ให้ลูก • ขณะเลน่ กบั ลูก พูดคยุ และสอนคำ� ต่าง ๆ ใหล้ กู ดว้ ย • ลกู ก�ำลงั หัดเดนิ วิง่ ฝกึ สงิ่ ใหม่ ๆ ชว่ ยสอนลูกด้วย และให้กำ� ลังใจลูก • อา่ นหนังสอื ภาพให้ลูกทุกวันเพราะลูกชอบมาก • ชวนลูกขีดเขียน วาดรปู ตา่ ง ๆ ระบายสี • ชวนลูกร้องเพลงและเคลอื่ นไหวตามจังหวะ • ใหโ้ อกาสลูกชว่ ยท�ำงานบ้านง่าย ๆ • สอนให้ลูกรู้จกั ขอบคุณ ขอโทษ • สอนลูกนับหนึง่ สอง สาม • ลูกพูดได้เยอะแยะแล้ว และลูกชอบถามอย่าร�ำคาญลูก เพราะลูกก�ำลัง • สอนลูกเรียนรเู้ รอ่ื งขนาด รปู ร่าง และสีของสิง่ ตา่ ง ๆ และเปรยี บเทยี บกัน อยากรสู้ ง่ิ ต่าง ๆ รอบตัวลกู • ลกู ชอบของเล่นที่พ่อแม่ ผ้ปู กครอง ครู และผูด้ ูแลเดก็ ทำ� ใหม้ ากท่ีสุด • พูดคุย อ่านหนังสือภาพ เล่านิทาน ร้องเพลง ท่องบทกลอน และเล่น • ชวนเด็กวิง่ เลน่ ออกก�ำลงั กาย ฝกึ การทรงตัว กบั ลกู บ่อย ๆ • สร้างสุขนสิ ยั เช่น การล้างมือ การใช้ห้องนำ�้ การแปรงฟัน การสวมรองเทา้ • ใช้ค�ำสุภาพพูดกบั เดก็ • ฝึกทกั ษะการกินอาหารดว้ ยตนเอง • ชวนเด็กเล่นสนุกโดยต้ังค�ำถามให้เด็กคิดและคาดเดาจากเนื้อเร่ือง • ใหโ้ อกาสเดก็ ชว่ ยทำ� งานบา้ นง่าย ๆ ในนทิ านหรอื ชีวิตประจำ� วัน • ชวนเด็กวาดรูปและเล่าถึงส่ิงท่ีวาด พ่อแม่ ผู้ปกครอง ครู และผู้ดูแลเด็ก • หากลกู ทำ� ผดิ พลาดอยา่ ซำ�้ เตมิ ลกู ใหก้ ำ� ลงั ใจลกู แทน และสอนลกู วา่ อะไร รับฟังอย่างต้ังใจ ต้ังค�ำถามต่อยอดจินตนาการเด็ก ไม่ต�ำหนิหรือขัดแย้ง ถูกอะไรไมเ่ หมาะสม ในสิ่งทเ่ี ดก็ เลา่ • ลกู ชอบเลยี นแบบ ดงั นั้นพ่อแม่ ผปู้ กครอง ครู และผู้ดูแลเด็ก ต้องเปน็ • สอนให้รู้จักแบ่งปนั เก็บของเล่นเขา้ ท่ีหลงั เลิกเลน่ ตวั อย่างที่ดีใหล้ กู 76 คมู่ ือเฝ้าระวงั และสง่ เสรมิ พฒั นาการเดก็ ปฐมวยั : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)
แบบบันทึกการเฝา้ ระวงั และสง่ เสริมพฒั นาการเดก็ ปฐมวยั ตามชว่ งอายุ โดยพ่อแม่ ผู้ปกครอง ครู ผู้ดแู ลเด็ก และเจ้าหนา้ ท่สี าธารณสขุ Developmental Surveillance and Promotion Record By Parents / Teacher / Care Giver and Health Personnel ช่ือ......................................................นามสกลุ ...................................................ชือ่ เล่น......................วนั เดือน ปี เกดิ ...........................................อายุ......................... ค�ำชแ้ี จง : เด็กทำ� ได้ ใสเ่ ครือ่ งหมาย ผ่าน เด็กท�ำไมไ่ ด้ ใสเ่ คร่อื งหมาย ไมผ่ ่าน ดา้ น ด้านการเคล่ือนไหว ด้านการใช้กลา้ มเนื้อมัดเลก็ ด้านการเข้าใจภาษา ดา้ นการใชภ้ าษา ดา้ นการช่วยเหลือตัวเองและสงั คม Gross Motor และสตปิ ญั ญา Personal and Social อายุ (GM) Receptive Language Expressive Language (PS) Fine Motor (FM) แรกเกดิ 1. ท่านอนคว�่ำยกศีรษะและหนั (RL) (EL) 5. มองจอ้ งหนา้ ได้นาน 1 - 2 วนิ าที - ไปขา้ งใดข้างหน่งึ ได้ 2. มองตามถึงกึ่งกลางลำ� ตวั 3. สะดงุ้ หรอื เคลอื่ นไหวรา่ งกาย 4. สง่ เสียงอ้อแอ้ 1 เดือน เมื่อไดย้ นิ เสียงพดู ระดับปกติ ผ่าน ไมผ่ ่าน ผา่ น ไม่ผ่าน ผ่าน ไมผ่ า่ น ผา่ น ไมผ่ ่าน ผ่าน ไมผ่ ่าน 6. ทา่ นอนควำ่� ยกศรี ษะตงั้ ขน้ึ ได้ 7. มองตามผ่านกึง่ กลางล�ำตวั 8. มองหน้าผู้พูดคุย ได้นาน 9. ท�ำเสียงในล�ำคอ (เสียง “อ”ู 10. ยิ้มตอบหรือส่งเสียงตอบได้ เม่ือ 1 - 2 เดอื น 45 องศา นาน 3 วนิ าที 5 วินาที หรือ “อา” หรือ “อือ”) พ่อแม่ ผู้ปกครองหรือผู้ประเมินย้ิมและ อยา่ งชดั เจน พูดคุยด้วย ผา่ น ไม่ผ่าน ผา่ น ไม่ผา่ น ผ่าน ไม่ผา่ น ผ่าน ไมผ่ า่ น ผ่าน ไมผ่ า่ น 11. ทา่ นอนควำ่� ยกศรี ษะและอก 12. มองตามส่ิงของที่เคล่ือนที่ได้ 13. หันตามเสยี งได้ 14. ท�ำเสียงสูง ๆ ต่�ำ ๆ เพ่ือ 15. ยิม้ ทกั คนท่คี ุน้ เคย 3 - 4 เดือน พน้ พืน้ เปน็ มุม 180 องศา แสดงความรู้สึก ผ่าน ไม่ผ่าน ผ่าน ไมผ่ า่ น ผ่าน ไม่ผ่าน ผา่ น ไมผ่ ่าน ผ่าน ไม่ผ่าน 16. ยนั ตวั ขน้ึ จากทา่ นอนควำ่� โดย 17. เอ้ือมมือหยิบ และถือวัตถุไว้ 18. หนั ตามเสยี งเรียก 19. เลียนแบบการเล่นท�ำเสียง 20. สนใจฟังคนพูดและสามารถมองไปที่ 5 - 6 เดอื น เหยยี ดแขนตรงท้งั สองขา้ งได้ ขณะอยูใ่ นท่านอนหงาย ได้ ของเล่นท่ีผู้ทดสอบเล่นกบั เด็ก ผา่ น ไม่ผ่าน ผา่ น ไมผ่ ่าน ผ่าน ไมผ่ ่าน ผา่ น ไมผ่ า่ น ผา่ น ไม่ผ่าน 7 - 8 เดอื น 21. นง่ั ได้มนั่ คง และเอีย้ วตวั ใช้ 23. จอ้ งมองไปทหี่ นงั สอื พรอ้ มกบั 24. เดก็ หันตามเสยี งเรยี กชือ่ 25. เลียนเสียงพดู คยุ 26. เด็กเล่นจ๊ะเอ๋ได้และมองหาหน้าของ มอื เลน่ ไดอ้ ยา่ งอสิ ระ (sit stable) ผใู้ หญน่ าน 2 - 3 วนิ าที ผเู้ ลน่ ได้ถูกทศิ ทาง ผา่ น ไมผ่ า่ น 22. ยนื เกาะ เครอ่ื งเรอื นสงู ระดบั อกได้ ผา่ น ไมผ่ า่ น ผา่ น ไมผ่ า่ น ผา่ น ไม่ผ่าน ผา่ น ไม่ผา่ น ผ่าน ไมผ่ า่ น 77คู่มือเฝ้าระวังและสง่ เสรมิ พัฒนาการเดก็ ปฐมวยั : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)
แบบบนั ทึกการเฝ้าระวังและสง่ เสริมพฒั นาการเดก็ ปฐมวยั ตามช่วงอายุ โดยพ่อแม่ ผูป้ กครอง ครู ผู้ดูแลเด็ก และเจ้าหน้าท่สี าธารณสขุ Developmental Surveillance and Promotion Record By Parents / Teacher / Care Giver and Health Personnel ด้าน ดา้ นการเคล่ือนไหว ดา้ นการใช้กลา้ มเนอ้ื มัดเลก็ ดา้ นการเขา้ ใจภาษา ด้านการใช้ภาษา ดา้ นการชว่ ยเหลอื ตัวเองและสงั คม อายุ Gross Motor และสติปัญญา Receptive Language Expressive Language Personal and Social (GM) Fine Motor (FM) (RL) (EL) (PS) 10 - 12 เดือน 35. ยืนนาน 2 วนิ าที 36. จบี นว้ิ มือเพ่ือหยบิ ของ 37. โบกมอื หรอื ตบมอื ตามคำ� สง่ั 38. แสดงความต้องการโดย 39. เลน่ สง่ิ ของตามประโยชนข์ องสง่ิ ของ (10 เดอื น ชน้ิ เล็ก ท�ำท่าทางหรอื เปลง่ เสยี ง ได้ - 1 ป)ี ผา่ น ไม่ผา่ น ผ่าน ไมผ่ ่าน ผ่าน ไมผ่ ่าน ผ่าน ไม่ผ่าน ผา่ น ไมผ่ ่าน 13 - 15 40. ยืนอยู่ตามล�ำพังได้นาน อย่าง 41. ขีดเขยี น (เป็นเส้น) 42. เลือกวัตถุตามค�ำสั่งได้ 43. พดู คำ� พยางคเ์ ดยี ว (คำ� โดด) 44. เลยี นแบบทา่ ทางการท�ำงานบา้ น (1 ปี 1 เดือน นอ้ ย 10 วนิ าที บนกระดาษได้ ถกู ตอ้ ง 2 ชนดิ ได้ 2 ค�ำ - 1 ปี 3 เดอื น) ผา่ น ไม่ผ่าน ผ่าน ไมผ่ า่ น ผ่าน ไม่ผ่าน ผ่าน ไมผ่ ่าน ผ่าน ไม่ผ่าน 16 - 17 45. เดินลากของเล่น หรอื ส่งิ ของได้ 46. ขีดเขียนไดเ้ อง 47. ทำ� ตามคำ� สงั่ งา่ ย ๆ โดยไมม่ ี 48. ตอบชอื่ วตั ถไุ ดถ้ กู ต้อง 49. เลน่ การใช้สง่ิ ของตามหน้าท่ี ได้มาก (1 ปี 4 เดอื น ท่าทางประกอบ ขนึ้ ดว้ ยความสัมพนั ธข์ อง 2 สงิ่ ขนึ้ ไป - 1 ปี 5 เดอื น) ผา่ น ไมผ่ ่าน ผ่าน ไม่ผา่ น ผา่ น ไม่ผ่าน ผ่าน ไมผ่ ่าน ผ่าน ไมผ่ ่าน 19 - 24 60. เหว่ยี งขาเตะลูกบอลได้ 61. ตอ่ ก้อนไม้ 4 ช้นั 62. เลอื กวัตถตุ ามคำ� ส่งั 63. เลยี นคำ� พดู ที่เปน็ วลี 64. ใชช้ อ้ นตักอาหารกนิ เองได้ (1 ปี 7 เดือน (ตัวเลือก 4 ชนดิ ) ประกอบด้วยค�ำ 2 ค�ำขนึ้ ไป - 2 ปี) ผา่ น ไมผ่ า่ น ผ่าน ไม่ผา่ น ผา่ น ไมผ่ ่าน ผ่าน ไม่ผ่าน ผ่าน ไมผ่ ่าน 25 - 29 65. กระโดดเท้าพ้นพนื้ ทัง้ 2 ขา้ ง 66. แก้ปัญหาง่ายๆ โดยใช้ 67. ชอ้ี วยั วะ 7 สว่ น 68. พูดตอบรับและปฏิเสธได้ 69. ล้างและเชด็ มอื ไดเ้ อง (2 ปี 1 เดือน เครือ่ งมือด้วยตวั เอง - 2 ปี 5 เดอื น) ผา่ น ไม่ผา่ น ผ่าน ไมผ่ ่าน ผ่าน ไมผ่ า่ น ผ่าน ไมผ่ า่ น ผา่ น ไม่ผ่าน 31 - 36 79. ยืนขาเดยี ว 1 วินาที 80. เลียนแบบลากเส้นเป็นวง 81. นำ� วตั ถุ 2 ชนดิ ในหอ้ งมาให้ 82. พูดติดต่อกัน 3 - 4 ค�ำได้ 83. ใสก่ างเกงได้เอง (2 ปี 7 เดอื น ตอ่ เน่อื งกนั ไดต้ ามค�ำสง่ั อยา่ งนอ้ ย 4 ความหมาย – 3 ป)ี ผ่าน ไมผ่ า่ น ผา่ น ไม่ผา่ น ผา่ น ไมผ่ า่ น ผ่าน ไมผ่ า่ น ผ่าน ไม่ผ่าน 37 - 41 84. ยืนขาเดยี ว 3 วินาที 85. เลียนแบบวาดรปู วงกลม 86. ทำ� ตามคำ� ส่งั ต่อเนอ่ื งได้ 87. ถามค�ำถามได้ 4 แบบ เช่น 88. ทำ� ตามกฎในการเลน่ เปน็ กลมุ่ ไดโ้ ดย (3 ปี 1 เดอื น 2 กรยิ ากบั วตั ถุ 2 ชนดิ ใคร อะไร ท่ีไหน ท�ำไม มผี ู้ใหญ่แนะน�ำ - ผ่าน ไม่ผ่าน 3 ปี 5 เดอื น) 89. ชว่ ยท�ำงานขั้นตอนเดียวได้เอง ผ่าน ไม่ผา่ น ผ่าน ไม่ผา่ น ผา่ น ไม่ผา่ น ผ่าน ไม่ผ่าน ผา่ น ไม่ผา่ น 78 คู่มอื เฝ้าระวงั และสง่ เสรมิ พฒั นาการเดก็ ปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)
แบบบนั ทกึ การเฝา้ ระวงั และส่งเสรมิ พฒั นาการเดก็ ปฐมวัย ตามชว่ งอายุ โดยพอ่ แม่ ผู้ปกครอง ครู ผู้ดแู ลเดก็ และเจ้าหนา้ ทส่ี าธารณสขุ Developmental Surveillance and Promotion Record By Parents / Teacher / Care Giver and Health Personnel ดา้ น ด้านการเคลอ่ื นไหว ด้านการใชก้ ล้ามเน้อื มดั เล็ก ดา้ นการเข้าใจภาษา ดา้ นการใชภ้ าษา ดา้ นการชว่ ยเหลือตัวเองและสงั คม อายุ Gross Motor และสตปิ ัญญา Receptive Language Expressive Language Personal and Social (GM) Fine Motor (FM) (RL) (EL) (PS) 43 - 48 101. กระโดดขาเดยี วได้ 102. ตัดกระดาษรปู ส่ีเหล่ียม 104. เลือกวัตถุที่มีขนาดใหญ่ 105. พูดเปน็ ประโยค 3 ค�ำ ตดิ ต่อกนั 106. ใสก่ ระดมุ ขนาดใหญอ่ ยา่ งนอ้ ย (3 ปี 7 เดอื น อย่างนอ้ ย 2 ครง้ั จัตรุ สั ขนาด 10 ซม. ออกเปน็ กว่า และเลก็ กวา่ โดยมีความหมายและเหมาะสมกับ 2 ซม. ได้เอง 3 เมด็ – 2 ช้นิ (โดยใช้กรรไกรปลายมน) โอกาสได้ 4 ป)ี ผา่ น ไม่ผา่ น 103.เลียนแบบวาดรูป + (กากบาท) ผา่ น ไม่ผา่ น ผา่ น ไมผ่ ่าน ผา่ น ไมผ่ า่ น ผา่ น ไมผ่ ่าน ผา่ น ไม่ผ่าน 49 - 54 107. กระโดดสองเทา้ พรอ้ มกนั 108. ประกอบช้ินส่วนของ 109. เลือกรูปภาพท่ีแสดงเวลา 110. ตอบคำ� ถามไดถ้ ูกต้องเม่อื ถามว่า 111. ท�ำความสะอาดตนเองหลัง (4 ปี 1 เดอื น ไปดา้ นข้างและถอยหลังได้ รูปภาพที่ตัดออกเป็นส่วน ๆ กลางวนั กลางคืน “ถา้ รสู้ กึ รอ้ น” “ไมส่ บาย” “หวิ ” จะทำ� จากอจุ จาระได้ - 8 ชน้ิ ได้ อยา่ งไร 4 ปี 6 เดอื น) ผา่ น ไม่ผา่ น ผ่าน ไม่ผ่าน ผ่าน ไมผ่ ่าน ผา่ น ไม่ผ่าน ผ่าน ไม่ผ่าน 55 - 59 112. เดินต่อส้นเทา้ 113. จบั ดินสอไดถ้ ูกตอ้ ง 114. เลอื กสีได้ 8 สี ตามคำ� สัง่ 115. ผลัดกันพูดคุยกับเพอ่ื นในกลมุ่ 116. เล่นเลียนแบบบทบาทของ (4 ปี 7 เดอื น ผู้ใหญไ่ ด้ - 4 ปี 11 เดอื น) ผา่ น ไมผ่ ่าน ผ่าน ไม่ผา่ น ผ่าน ไม่ผ่าน ผา่ น ไม่ผ่าน ผา่ น ไม่ผ่าน 61-66 125. กระโดดขาเดียวไปข้าง 126. ตัดกระดาษเส้นตรง 127. บวกเลขเบอื้ งต้น ผลลัพธ์ 128. เด็กสามารถอธิบายหน้าท่ี หรือ 129. ชว่ ยงานบา้ น (5 ปี 1 เดอื น หนา้ 4 ครัง้ ทีละข้าง ต่อเนื่อง ยาว 15 ซม. ไม่เกิน 10 คณุ สมบตั ขิ องสง่ิ ของไดอ้ ยา่ งนอ้ ย 6 ชนดิ - 5 ปี 6 เดอื น) ผา่ น ไมผ่ า่ น ผ่าน ไม่ผ่าน ผ่าน ไมผ่ า่ น ผ่าน ไม่ผ่าน ผา่ น ไมผ่ า่ น 67-72 130. วงิ่ หลบหลกี สง่ิ กดี ขวางได้ 131. ลอกรปู สามเหลยี่ ม 132. ลบเลข 133. เด็กสามารถบอกช่ือสิ่งของได้ 134. เดก็ แปรงฟนั ไดท้ ว่ั ท้งั ปาก (5 ปี 7 เดอื น 3 หมวด ได้แก่ สัตว,์ เสื้อผ้า, อาหาร - 6 ป)ี ผา่ น ไมผ่ ่าน ผา่ น ไมผ่ ่าน ผ่าน ไม่ผ่าน ผ่าน ไม่ผ่าน ผ่าน ไม่ผ่าน 73-78 135. เคล่ือนไหวร่างกายตามท่ี 136. เขยี นชอื่ ตนเองไดถ้ กู ตอ้ ง 137. อา่ นหนงั สือที่มภี าพอยา่ ง 138. สามารถคิดเชิงเหตุผล และ 139. ท�ำงานที่ได้รบั มอบหมาย (6 ปี 1 เดอื น ตกลงกนั ใหค้ กู่ บั สญั ญาณเสยี ง ตอ่ เนอ่ื งจนจบ และเลา่ ไดว้ า่ เปน็ อธิบายได้ จนส�ำเรจ็ ด้วยตนเอง - ทผ่ี ใู้ หญ่ท�ำขนึ้ 2 ชนิดต่อกัน เร่อื งอะไร 6 ปี 6 เดอื น) ผา่ น ไม่ผ่าน ผา่ น ไมผ่ า่ น ผ่าน ไม่ผา่ น ผ่าน ไม่ผ่าน ผ่าน ไม่ผ่าน หมายเหตุ: อายทุ ป่ี ระเมนิ หมายถงึ อายุทเี่ ตม็ เดอื นจนถึงอีก 29 วัน เช่น ช่วงอายุ 7 - 8 เดือน หมายถึง อายุตั้งแต่ 7 เดือน จนถึง 8 เดือน 29 วัน/ อายุ 18 เดอื น หมายถงึ อายตุ ้ังแต่ 18 เดอื น จนถึง 18 เดอื น 29 วนั 79คูม่ อื เฝ้าระวงั และส่งเสรมิ พัฒนาการเด็กปฐมวยั : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)
แบบบนั ทกึ การคัดกรองและสง่ เสรมิ พฒั นาการเด็กปฐมวัย ตามช่วงอายุ โดย เจา้ หน้าท่สี าธารณสุข Developmental Screening and Promotion Record By Health Personnel ชือ่ ......................................................นามสกุล...................................................ชือ่ เลน่ ......................วัน เดอื น ปี เกิด...........................................อาย.ุ ........................ ค�ำชีแ้ จง : เดก็ ทำ� ได้ ใส่เครื่องหมาย ผา่ น เด็กท�ำไม่ได้ ใสเ่ ครือ่ งหมาย ไมผ่ า่ น ด้าน ดา้ นการเคล่ือนไหว ด้านการใชก้ ลา้ มเน้ือมดั เลก็ ด้านการเข้าใจภาษา ด้านการใชภ้ าษา ดา้ นการช่วยเหลอื ตวั เองและสงั คม อายุ Gross Motor และสติปัญญา Receptive Language Expressive Language Personal and Social (GM) (PS) 9 เดอื น Fine Motor (FM) (RL) (EL) 34. ใชน้ ว้ิ หยิบอาหารกนิ ได้ 18 เดอื น 27. ลุกขนึ้ นง่ั ไดจ้ ากทา่ นอน 29. หยิบก้อนไม้จากพื้นและถือ 31. ท�ำตามค�ำส่ังง่าย ๆ เม่ือใช้ 32. เดก็ รจู้ กั การปฏเิ สธดว้ ยการแสดง ผา่ น ไมผ่ ่าน (1 ปี ไวม้ ือละช้ิน ทา่ ทางประกอบ ทา่ ทาง ว/ด/ป…………………………….............… 6 เดือน) ผ่าน ไมผ่ า่ น ผา่ น ไมผ่ ่าน ผา่ น ไม่ผา่ น ผา่ น ไม่ผา่ น ว/ด/ป…………………………… ว/ด/ป…………………………… ว/ด/ป…………………………… ว/ด/ป……………………………........… 58. สนใจและมองตามส่ิงที่ผู้ใหญ่ช้ีที่อยู่ 30 เดอื น 28. ยืนอยู่ได้โดยใช้มือเกาะ 30. ใชน้ ว้ิ หวั แมม่ อื และนว้ิ อน่ื ๆ 33. เลยี นเสยี งคำ� พดู ทคี่ นุ้ เคยไดอ้ ยา่ ง ไกลออกไปประมาณ 3 เมตร (2 ปี เครือ่ งเรอื นสงู ระดับอก หยบิ ของข้นึ จากพน้ื น้อย 1 เสยี ง ผ่าน ไมผ่ ่าน 6 เดือน) ผ่าน ไม่ผา่ น ผา่ น ไม่ผ่าน ผ่าน ไม่ผา่ น ว/ด/ป…………………………….............… ว/ด/ป…………………………… ว/ด/ป…………………………… ว/ด/ป………………………………........ 59. ด่มื น�ำ้ จากถว้ ยโดยไม่หก 50. วิ่งได้ 52. เปดิ หนา้ หนงั สือทท่ี �ำดว้ ย 54. เลอื กวตั ถตุ ามคำ� สงั่ ไดถ้ กู ตอ้ ง 56. พูดเลียนค�ำท่ีเด่นหรือค�ำสุดท้าย กระดาษแข็งทีละแผ่นได้เอง 3 ชนิด ของคำ� พดู ผา่ น ไมผ่ า่ น ผ่าน ไมผ่ า่ น ผา่ น ไมผ่ า่ น ผ่าน ไม่ผา่ น ผ่าน ไมผ่ า่ น ว/ด/ป…………………………….............… ว/ด/ป…………………………… ว/ด/ป…………………………… ว/ด/ป…………………………… ว/ด/ป………………………………....... 77. รอ้ งเพลงไดบ้ างคำ� หรอื รอ้ งเพลงคลอ 51. เดินถือลูกบอลไปได้ไกล 53. ตอ่ ก้อนไม้ 2 ชัน้ 55. ชอ้ี วยั วะได้ 1 ส่วน 57. พดู เป็นค�ำ ๆ ได้ 4 ค�ำ เรยี กชือ่ ตามทำ� นอง 3 เมตร สง่ิ ของหรือทักทาย (ต้องเปน็ คำ� อ่ืนที่ ผ่าน ไมผ่ ่าน ไม่ใช่ค�ำว่าพ่อแม่ ช่ือของคนคุ้นเคย ว/ด/ป……………………….............… หรอื ชอ่ื ของสตั วเ์ ล้ยี งในบา้ น) ผา่ น ไม่ผา่ น ผ่าน ไมผ่ า่ น ผา่ น ไม่ผ่าน ผา่ น ไม่ผา่ น ว/ด/ป…………………………… ว/ด/ป…………………………… ว/ด/ป…………………………… ว/ด/ป………………………………....... 70. กระโดดข้ามเชือกบนพ้ืน 72. ต่อก้อนไม้ส่ีเหลี่ยมลูกบาศก์ 74. สนใจฟังนทิ านไดน้ าน 76. พูดติดต่อกัน 2 ค�ำขึ้นไปอย่างมี ไปขา้ งหน้าได้ เป็นหอสงู ได้ 8 ก้อน 5 นาที ความหมายโดยใช้ค�ำกริยาได้ถูกต้อง อย่างนอ้ ย 4 กริยา ผา่ น ไมผ่ ่าน ผ่าน ไม่ผา่ น ผ่าน ไม่ผ่าน ผ่าน ไม่ผ่าน ว/ด/ป…………………………… ว/ด/ป…………………………… ว/ด/ป…………………………… ว/ด/ป…………………………......… 80 คมู่ ือเฝ้าระวังและส่งเสรมิ พัฒนาการเดก็ ปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)
แบบบนั ทึกการคัดกรองและส่งเสริมพฒั นาการเดก็ ปฐมวยั ตามช่วงอายุ โดย เจา้ หน้าที่สาธารณสขุ Developmental Screening and Promotion Record By Health Personnel ดา้ น ด้านการเคล่อื นไหว ด้านการใชก้ ลา้ มเน้ือมัดเล็ก ดา้ นการเขา้ ใจภาษา ด้านการใช้ภาษา ด้านการชว่ ยเหลอื ตวั เองและสงั คม อายุ Gross Motor และสติปญั ญา Receptive Language Expressive Language Personal and Social (GM) (PS) 30 เดอื น Fine Motor (FM) (RL) (EL) (2 ปี 6 เดือน) 71. ขว้างลูกบอลขนาดเล็กได้ 73. ย่นื วัตถุใหผ้ ู้ทดสอบได้ 1 ชน้ิ ตาม 75. วางวัตถไุ ว้ “ขา้ งบน” และ 78. เดก็ รจู้ กั รอใหถ้ งึ รอบของตนเองใน โดยยกมือขึ้นเหนอื ศีรษะ คำ� บอก (รจู้ �ำนวนเทา่ กบั 1) “ขา้ งใต้” ตามค�ำส่งั ได้ การเลน่ โดยมผี ใู้ หญค่ อยบอก 42 เดือน ผา่ น ไมผ่ ่าน ผ่าน ไมผ่ ่าน ผา่ น ไม่ผ่าน ผ่าน ไม่ผ่าน (3 ปี ว/ด/ป…………………………… ว/ด/ป…………………………… ว/ด/ป…………………………… ว/ด/ป……………………….............… 6 เดือน) 90. ยนื ขาเดียว 5 วนิ าที 92. แยกรปู ทรงเรขาคณติ ได้ 3 แบบ 95. วางวัตถุไว้ข้างหน้าและ 97. พูดถึงเหตุการณ์ท่ีเพิ่งผ่านไป 99. บอกเพศของตนเองไดถ้ ูกตอ้ ง ข้างหลังได้ตามคำ� สงั่ ใหม่ ๆ ได้ 60 เดอื น ผ่าน ไมผ่ า่ น ผ่าน ไมผ่ า่ น ผ่าน ไมผ่ า่ น ผา่ น ไม่ผา่ น ผา่ น ไม่ผา่ น (5 ปี) ว/ด/ป…………………………… ว/ด/ป…………………………… ว/ด/ป……………………………. ว/ด/ป…………………………........ ว/ด/ป…………………………….........… 93. ประกอบชิ้นส่วนของรูปภาพที่ถูก ตัดออกเป็น 3 ชิ้นได้ ผ่าน ไมผ่ ่าน ว/ด/ป…………………………… 91. ใชแ้ ขนรับลูกบอลได้ 94. เขยี นรูปวงกลมตามแบบได้ 96. เลอื กจดั กลมุ่ วตั ถตุ าม 98. พูด “ขอ” หรือ“ขอบคุณ” 100. ใส่เสื้อผ่าหน้าได้เองโดยไม่ต้อง ประเภทภาพเสอ้ื ผา้ ได้ หรือ “ให”้ ได้เอง ติดกระดุม ผา่ น ไมผ่ า่ น ผา่ น ไมผ่ ่าน ผ่าน ไม่ผ่าน ผา่ น ไม่ผ่าน ผ่าน ไม่ผา่ น ว/ด/ป…………………………… ว/ด/ป…………………………… ว/ด/ป…………………………… ว/ด/ป…………………….……....... ว/ด/ป……………………………........... 117. เดนิ ตอ่ เทา้ เปน็ เสน้ ตรง 118. ลอกรปู 120. จับใจความเม่ือฟังนิทาน 122. อ่านออกเสียงพยัญชนะ 124. แสดงความเห็นอกเห็นใจเมื่อ ไปขา้ งหน้าได้ หรือเรอ่ื งเลา่ ได้ถูกต้อง 5 ตัว ดังนี้ “ก” “ง” เห็นเพือ่ นเจ็บหรือไมส่ บาย “ด” “น” “ย” ผา่ น ไมผ่ ่าน ผ่าน ไมผ่ ่าน ผา่ น ไมผ่ ่าน ผ่าน ไม่ผ่าน ผา่ น ไมผ่ า่ น ว/ด/ป................................ ว/ด/ป................................. ว/ด/ป............................... ว/ด/ป................................. ว/ด/ป................................. 119. วาดรูปคนได้ 6 ส่วน 121. นับกอ้ นไม้ 5 กอ้ น 123. รจู้ กั พูดอยา่ งมเี หตุผล ผา่ น ไมผ่ ่าน ผ่าน ไม่ผ่าน ผา่ น ไม่ผ่าน ว/ด/ป................................. ว/ด/ป............................... ว/ด/ป................................. 81ค่มู ือเฝา้ ระวงั และสง่ เสริมพฒั นาการเด็กปฐมวยั : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)
อปุ กรณส์ ำ� หรบั คดั กรองและสง่ เสรมิ พฒั นาการเด็กปฐมวยั อายุ 9 เดอื น อายุ 18 เดอื น อายุ 30 เดอื น อายุ 42 เดอื น อายุ 60 เดอื น (1 ปี 6 เดอื น) (2 ปี 6 เดอื น) (3 ปี 6 เดอื น) (5 ป)ี 82 คมู่ ือเฝา้ ระวงั และส่งเสริมพฒั นาการเด็กปฐมวยั : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)
สถาบนั พัฒนาการเด็กสรถาชานบคันโรพทินฒั รท.นร0า 2อ1w-น95w6า9ม0wมยั-4..เ1ดt5h0็ก7a9แตiหc.w่งhดชอiwlาdนตwdแิ .กneกวivcรeมhอl.อoa.นแnpมาamมรmมิัยeaniจ.กtm..รเชcะooยีทpงmรhใวห.gงมoส.าt5ธh0า1รณ80สขุ โทร. 053-908-300-49 App Khunlook
Search
