รสวรรณคดี

รสวรรณคดไี ทย

รสวรรณคดี รส ในความหมายตามพจนานุกรมฉบับราชบณั ฑิตยสถาน พ.ศ.๒๕๒๕ หมายถงึ ลกั ษณะทีร่ ูส้ กึ ด้วยล้นิ วา่ มรี สเปร้ยี วหรือหวาน เปน็ ต้น แต่ รสในความหมายทางการประพนั ธ์ หมายถึง อารมณ์ สัมผสั รบั รดู้ ว้ ยใจ เช่น รสเสียง รสถอ้ ยคา สมั ผสั คา ฯลฯ เกดิ จากจังหวะของวรรคตอนใน การอ่านบทประพันธ์ ซ่งึ ช่วยเสรมิ สร้างมโนภาพด้านอารมณค์ วามเคลอื่ นไหว ของภาพให้ชัดเจน มชี ีวติ ชีวายงิ่ ขนึ้

รสวรรณคดไี ทย แบง่ ได้ ๔ ชนิด ๑. เสาวรจนยี ์ (บทชมโฉม) คอื การเลา่ ชมความงามของตวั ละครในเรื่อง อาจเปน็ ตวั ละครทเ่ี ปน็ มนษุ ย์ อมนษุ ย์ หรือ สัตว์ ซึง่ การชมนอ้ี าจจะเป็นการชมความเกง่ กล้าของกษัตริย์ ความงามของปราสาทราชวงั หรอื ความเจรญิ รุ่งเรืองของ บา้ นเมือง เชน่ บทชมนางเงอื ก ซึง่ ตดิ ตามพอ่ แม่มาเพื่อพาพระอภยั มณหี นนี างผเี สอื้ สมทุ ร จากเรอ่ื ง พระอภยั มณี หน่อกษตั ริย์ทัศนานางเงือกน้อย ดูแช่มช้อยโฉมเฉลาท้ังเผ้าผม ประไพพกั ตร์ลกั ษณล์ า้ ล้วนขาคม ทง้ั เนอ้ื นมนวลเปลง่ ออกเตง่ ทรวง ขนงเนตรเกศกรอ่อนสะอาด ดังสรุ างค์นางนาฏในวงั หลวง พระเพลนิ พิศคดิ หมายเสยี ดายดวง แลว้ หนกั หนว่ งนกึ ทจ่ี ะหนีไป (พระอภยั มณี : สุนทรภ)ู่

๒. นารีปราโมทย์ (บทเก้ียว โอโ้ ลม) คอื การกล่าวแสดงความรกั ท้ังการเกย้ี วพาราสกี นั ในระยะแรก ๆ หรือการพรรณนาบทโอโ้ ลมปฏิโลมกอ่ นจะถงึ บทสงั วาสนั้นดว้ ย เชน่ ถึงมว้ ยดนิ ส้นิ ฟ้ามหาสมุทร ไม่สน้ิ สุดความรกั สมัครสมาน แมน้ เกดิ ในใตฟ้ ้าสธุ าธาร ขอพบพานพศิ วาสไมค่ ลาดคลา แม้นเนอ้ื เย็นเป็นห้วงมหรรณพ พ่ขี อพบศรีสวสั ดเ์ิ ปน็ มัจฉา แม้นเป็นบวั ตัวพ่เี ปน็ ภมุ รา เชยผกาโกสุมปทมุ ทอง เจ้าเปน็ ถา้ อาไพขอใหพ้ ่ี เปน็ ราชสีห์สมสเู่ ปน็ คสู อง จะตดิ ตามทรามสงวนนวลละออง เป็นคู่ครองพศิ วาสทกุ ชาตไิ ป (พระอภัยมณี : สนุ ทรภ)ู่

๓. พโิ รธวาทัง (บทตดั พอ้ ) คือการกลา่ วขอ้ ความแสดงอารมณไ์ มพ่ อใจ ต้ังแต่เร่อื งเล็กน้อยไปจนถงึ เรอ่ื งใหญ่ ตง้ั แต่ ไมพ่ อใจ โกรธ ตัดพ้อ ประชดประชัน กระทบกระเทยี บเปรียบเปรย เสยี ดสี และดา่ ว่าอย่างรุนแรง เช่น คร้ังนเ้ี สยี รกั กไ็ ด้รู้ ถงึ เสยี รกู้ ไ็ ดเ้ ชาวน์ทีเ่ ฉาฉงน เป็นชายหมนิ่ ชายต้องอายคน จาจนจาจากอาลยั ลาน (เจ้าพระยาพระคลงั (หน)) บทตดั พ้อท่ีแสดงท้งั อารมณร์ ักและแคน้ ของ อังคาร กลั ยาณพงศ์ จากบทกวี “เสียเจ้า” จะเจบ็ จาไปถึงปรโลก ฤๅรอยโศกร้รู ้างจางหาย จะเกดิ กฟ่ี า้ มาตรมตาย อย่าหมายว่าจะให้หัวใจ (อังคาร กลั ยาณพงศ์)

๔. สลั ลาปงั คพไิ สย (บทโศก) คอื การกลา่ วข้อความแสดงอารมณ์โศกเศร้า อาลัยรัก เช่นบทโศกของนางวันทอง จากเรอื่ งขุนช้างขุนแผน ตอน ขุนแผนพานางวนั ทองหนี ซึ่งครา่ ครวญอาลยั รักตน้ ไมใ้ นบา้ นขุนชา้ ง อนั แสดงใหเ้ หน็ วา่ นางไม่ตอ้ งการตามขนุ แผนไป แต่ทต่ี อ้ งไปเพราะขนุ แผนรา่ ยมนตส์ ะกด ก่อนลาจากไป นางไดร้ ่าลาต้นไมก้ อ่ น ลาดวนเอ๋ยจะดว่ นไปก่อนแลว้ ทั้งเกดแกว้ พกิ ลุ ย่สี นุ่ สี จะโรยร้างหา่ งกลนิ่ มาลี จาปเี อย๋ กป่ี ีจะมาพบ (พระบาทสมเดจ็ พระพุทธเลศิ หล้านภาลยั )

สุนทรภคู่ ร่าครวญถงึ รชั กาลที่ ๒ ซง่ึ สวรรคต แล้วเป็นเหตุให้สนุ ทรภ่ตู ้องตกระกาลาบาก เพราะไมเ่ ปน็ ท่ี โปรดปรานของรัชกาลท่ี ๓ ตอ้ งระเห็ดเตร็ดเตร่ไปอาศยั ในทต่ี า่ งๆขณะลอ่ งเรือผา่ นพระราชวงั สุนทรภู่ ซึ่งราลกึ ความหลังก็ครา่ ครวญอาลยั ถึงอดตี ที่เคยร่งุ เรือง เคยหมอบใกล้ไดก้ ลิน่ สคุ นธต์ ลบ ละอองอบรสรน่ื ชนื่ นาสา ส้ินแผ่นดินสนิ้ รสสคุ นธา วาสนาเราก็สนิ้ เหมอื นกล่นิ สคุ นธ์ (สนุ ทรภู่ : จากนริ าศภเู ขาทอง)