กาพย์เห่เรือ

๑.เพ่อื ใหน้ ักเรียนตระหนักถงึ คุณคา่ ของภาษาไทยและซาบซง้ึ ในความไพเราะของบทรอ้ ยกรอง ๒.เพ่อื ปลูกฝังคณุ ธรรม จรยิ ธรรม และขอ้ คิดทีเปน็ ประโยชน์แกน่ กั เรยี น ๓.เพ่ือเป็นสื่อสง่ เสรมิ จติ สานึกทางวัฒนธรรมร่วมกันของคนในชาติ ๔.เพอ่ื เปน็ พื้นฐานและแนวทางการแตง่ บทประพนั ธ์ของนกั เรียน

เพือ่ ให้บรรลวุ ตั ถปุ ระสงคข์ องการทอ่ งบทอาขยาน และสอดคลอ้ งกบั การจัดเรยี งการสอนตาม หลกั สูตรขัน้ พ้ืนฐานพทุ ธศกั ราช ๒๕๕๑ และประกาศกระทรวงศึกษาธิการเรอ่ื ง วรรณคดีสาหรับจัดการเรียนการ สอนภาษาไทยตามหลักสตู รแกนกลางการศึกษาพ้ืนฐานพุทธศักราช ๒๕๕๑ ประกาศ ณ วนั ท่ี ๘ ธันวาคม ๒๕๕๑ คณะกรรมการกาหนดแนวทางและพิจารณาคัดเลือกบทอาขยานภาษาไทย ไดพ้ จิ ารณาคัดเลอื กและวาง แนวทางการท่องบทอาขยานสาหรบั นกั เรยี น นอกจากน้ยี งั เห็นควรเปิดโอกาสให้บุคลากรในทอ้ งถิน่ ได้แก่ ครู บิดามารดา ผปู้ กครอง และนักเรยี นมีสว่ นรว่ มคดั เลือกบทอาขยานด้วย จงึ ไดก้ าหนดบทอาขยานเปน็ ๒ ประเภท

หมายถงึ บทอาขยานทก่ี ระทรวงศึกษาธกิ ารกาหนดให้นกั เรียนทอ่ งจาเพ่ือความเปน็ อนั หนง่ึ อันเดียวกนั ท้งั ประเทศ สว่ นใหญ่คดั เลอื กจากวรรณคดที ีก่ าหนดใหเ้ รียนตามประกาศ กระทรวงศกึ ษาธิการเรื่อง วรรณคดสี าหรับการจดั การเรียนการสอนภาษาไทย ตามหลกั สตู ร แกนกลางการศึกษาขน้ั พน้ื ฐาน พทุ ธศกั ราช ๒๕๕๑ ประกาศ ณ วันที่ ๘ ธนั วาคม พ.ศ.๒๕๕๑ โดยกาหนดตอนที่ไพเราะ ถูกตอ้ งตามฉันทลักษณ์ และใหค้ ตสิ อนใจ หมายถงึ บทอาขยานทน่ี กั เรียนเลือกทอ่ งตามความสนใจมไิ ด้เป็นการบงั คบั โดยอาจเลือก ทอ่ งจากบทอาขยานทกี่ ระทรวงศึกษาธกิ ารคัดเลอื กไว้ หรอื บทประพันธ์ทค่ี รผู ูส้ อนแนะนาเพม่ิ เตมิ หรือ เปน็ บทอาขยานท่นี ักเรียนชอบ นกั เรียนแต่งขึ้นเองหรอื ผู้ปกครอง ผ้มู คี วามสามารถในทอ้ งถน่ิ แตง่ ขึ้นก็ ได้ การทีน่ ักเรียนรูจ้ กั คดั เลือกบทประพนั ธ์ท่ีมีคณุ คา่ และทอ่ งจาไว้ใชป้ ระโยชนย์ อ่ มแสดงถึงความเปน็ ผูร้ ู้ จกั คดิ ความเป็นผมู้ ีเหตุผล มีสนุ ทรยี รสทางภาษา

ในการคดั เลือกบทประพนั ธร์ ้อยกรองกาหนดเป็นบทอาขยานนน้ั กระทรวงศึกษาธกิ ารมแี นวทางคัดเลอื กบทประพันธ์ท่มี ลี ักษณะดงั นี้ ๑. มีสนุ ทรียรสทางภาษา คือ ใชภ้ าษาทไ่ี พเราะ งดงาม ใหค้ วามหมายลึกซงึ้ กินใจ ๒. สง่ เสรมิ คุณธรรม จริยธรรม ให้ขอ้ คดิ และแนวทางดาเนินชีวติ ทดี่ ีงาม ๓. มีรปู แบบและฉนั ทลักษณ์ทีห่ ลากหลาย ถูกตอ้ ง เหมาะสมกับวยั และระดบั ชน้ั ๔. มีเนอื้ หายากง่ายเหมาะสมกบั วัย และมีความยาวพอสมควร ตามเกณฑน์ ้ี ครู ผู้ปกครอง และนักเรยี นสามารถใชเ้ ป็นแนวทางในการคัดเลือกบท อาขยานบทเลือกได้ และอาจเพ่มิ เตมิ เกณฑต์ ามดลุ พินิจ

เจา้ ฟ้าธรรมธิเบศรไชยเชษฐ์สรุ ิยวงศ์ (เจ้าฟ้ากุ้ง) ทรงนพิ นธ์เพ่อื ใชเ้ ป็นบทเห่เรอื พระทน่ี ง่ั ส่วนพระองค์ เมอื่ คร้งั ตามเสดจ็ สม พระราชบดิ าไปนมสั การและสมโภชพระพุทธบาทสระบุรี ตอ่ มาในสมยั รัตนโกสินทรไ์ ดน้ ามาใชเ้ ปน็ บท เห่เรอื หลวง กาพยเ์ ห่เรอื ประกอบดว้ ยโคลงสี่สภุ าพ ๑ บท และกาพย์ยานี ๑๑ บท

เปน็ วรรณคดเี ร่ืองเอกประเภทกาพย์เห่เรอื ดเี ดน่ ในดา้ น วรรณศิลปไ์ พเราะด้วยเสยี งสมั ผสั ทัง้ สมั ผสั สระและสัมผสั พยัญชนะ มีการใช้คา อย่างประณีตในทกุ วรรค ในตอนนี้พรรณนาเรือพระทนี่ งั่ และเรอื อน่ื ๆ ให้เห็นภาพ กระบวนเรือท่งี ดงามและฝีพายทีม่ คี วามพร้อมเพรยี ง ให้จินตภาพสแี ละเสยี ง ควรคดิ เพิม่ เติมเก่ียวกับความสาคัญของบทเห่เรอื กระบวนพยุ หยาตราชลมารค และศึกษาบทเหเ่ รือท่ใี ช้ในสมัยปัจจุบนั ว่ามคี วามเปลีย่ นแปลงไป อยา่ งไรบ้าง

ศกึ ษาธกิ าร, กระทรวง. หนงั สือเรียนสาระการ เรียนรู้ พ้นื ฐาน วรรณคดีวิจกั ษช์ น้ั มธั ยมศกึ ษาปที ี่ ๖ หลกั สตู รการศกึ ษาข้นั พืน้ ฐาน พุทธศักราช ๒๕๔๔. กรุงเทพฯ : โรงพิมพค์ ุรุสภาลาดพร้าว,๒๕๔๘

โคลงสี่สภุ าพ

พระเสดจ็ โดยแดนชล กาพยย์ านี ๑๑ กง่ิ แก้วแพร้วพรรณราย ทรงเรอื ต้นงามเฉดิ ฉาย นาวาแนน่ เปน็ ขนดั พายอ่อนหยบั จบั งามงอน เรือริว้ ทวิ ธงสลอน ล้วนรูปสัตว์แสนยากร สาครลัน่ คร่ันครน้ื ฟอง เรอื ครฑุ ยุดนาคหว้ิ ลว่ิ ลอยมาพาผนั ผยอง พลพายกรายพายทอง ร้องโห่เห่โอเ้ หม่ า เพยี งพิมานผ่านเมฆา สรมขุ มุขสีด่ า้ น หลังคาแดงแยง่ มงั กร มา่ นกรองทองรจนา มตี ่อหนา้ ถดั ไป

กาพยย์ านี ๑๑ สมรรถชัยไกรกาบแก้ว แสงแวววับจบั สาคร เรยี บเรียงเคยี งค่จู ร ดั่งรอ่ นฟา้ มาแดนดิน งามชดชอ้ ยลอยหลงั สนิ ธ์ุ สวุ รรณหงสท์ รงพู่หอ้ ย ลนิ ลาศเลอื่ นเตอื นตาชม เพยี งหงส์ทรงพรหมินทร์ รวดเรว็ จรงิ ย่งิ อย่างลม ห่มท้ายเยิน่ เดนิ คู่กนั เรอื ชยั ไวว่องว่ิง เสยี งเสา้ เรา้ ระดม