ຮຽບຮຽງເອກະສານ ວິຊາ ວັດຈະນະ

ບດົ ທີ 1. ຄາໍ ສບັ ແລະ ວດັ ຈະນະ. 1. ຄວາມສາໍ ນກຶ ກ່ ຽວກບັ ຄາໍ ສບັ ແລະ ວດັ ຈະນະຄວາມໝາຍ. ຄວາມໝາຍຂອງວດັ ຈະນະສກຶ ສາກແໍ ມ່ ນແນໃສ່ ການສກຶ ສາເພ່ ອໃຫຜ້ ຮ້ ຽນເຂາົ້ ໃຈເຖງິ ຄາໍ ສບັ , ເຂາົ້ ໃຈເຖງິ ບນັ ດາ ຄໍາ ສບັ ໃນພາສາທ່ ບີ ່ ມໍ ກີ ານປ່ ຽນຮບ, ໂດຍສະເພາະກແໍ ມ່ ນພາສາລາວມຫີ າຼ ຍປະເພດ, ຫວົ ໜ່ ວຍທ່ ແີ ຕກຕ່ າງກນັ ກ່ ຽວກບັ ໜາ້ ທ່ ໃີ ຊຢ້ ່ ໃນພາສາ. ບນັ ດາໜ່ ວຍສຽງແມ່ ນຫວົ ໜ່ ວຍອກັ ຂະຫຼະໜ່ ງຶ ນອ້ ຍສຸດ ກະໂຕມນັ ເອງບ່ ໍມຄີ ວາມໝາຍ ແຕ່ ມນັ ໃຊ້ ເປັນເປອກ(ກາບ) ສຽງໃຫແ້ ກ່ ໜ່ ວຍຄໍາເກດີ ມຄີ ວາມໝາຍ ແລະ ເຂາົ້ ໃຈໄດ.້ ວດັ ຈະນະໝາຍເຖງິ ຄໍາສບັ ໃນພາສາລາວທ່ ນີ າໍ ມາຄນົ້ ຄວາ້ , ວໄິ ຈ, ອະທບິ າຍໃຫຜ້ ຮ້ ຽນເຂາົ້ ໃຈຢ່ າງເລກິ ເຊ່ ງິ ເພ່ ອ ຈະນາໍ ໄປສດິ ສອນ, ນາໍ ໃຊໃ້ ນສງັ ຄມົ ໃຫເ້ ອກະພາບກນັ ແລະ ໃຫເ້ ກດີ ຜນົ ປະໂຫຍດສງສຸດໃນການນາໍ ໃຊພ້ າສາ, ນາໍ ໃຊສ້ ບັ ໃຫຖ້ ກຕອ້ ງຕາມຫກຼັ ໄວຍາກອນ. ໜ່ ວຍຄາໍ ແມ່ ນຫວົ ໜ່ ວຍເຊ່ ງິ ໄດປ້ ະກອບອອກມາຈາກໜ່ ວຍສຽງ, ກະໂຕມນັ ເອງຈະເກດີ ມຄີ ວາມໝາຍແຕ່ ຍງັ ບ່ ທໍ ນັ ນາໍ ໃຊເ້ ປັນສ່ ໂດຍກງົ , ເຊ່ ງິ ເອນີ້ ວ່ າໜ່ ວຍຄາໍ ນນັ້ ໃຊເ້ ພ່ ອປະກອບເຂາົ້ ກນັ ໃຫກ້ າຍເປັນປະໂຫຍກ. ບນັ ດາໜ່ ວຍຄໍາປະກອບເຂາົ້ ກນັ ຈະກາຍເປັນບນັ ດາຫວົ ໜ່ ວຍທ່ ມີ ຄີ ວາມໝາຍໃຫຍ່ ກວ່ າແຕ່ ລະຫວົ ໜ່ ວຍທ່ ນີ າໍ ມາປະກອບນນັ້ . ບນັ ດາຫວົ ໜ່ ວຍເຫ່ າຼົ ນນັ້ ປະກອບເຂາົ້ ກນັ ຈ່ ງຶ ກາຍເປັນ ກ່ ຸມຄໍາ ແລະ ວະລີ ຕາມນກັ ພາສາດຈະເອນີ້ ຫວົ ໜ່ ວຍທີ ສາມ ນແີ້ ມ່ ນຄໍາສບັ . ບນັ ດາຄໍາສບັ ເຫ່ າຼົ ນມີ້ ຄີ : ເຮອນ, ແຄມ, ທາງ, ໃຫຍ່ , ຕາເວນັ ...ພວກມນັ ປະກອບເຂາົ້ ກນັ ເປັນຫວົ ໜ່ ວຍໃຫຍ່ ກວ່ າເດມີ ຄ: ເຮອນແຄມທາງ, ທາງແຄມ, ເຮອນໃຫຍ່ ... ບນັ ດາຫວົ ໜ່ ວຍໃໝ່ ນຈີ້ ະບ່ ເໍ ກດີ ມເີ ອງ, ບ່ ຄໍ ງົ ຕວົ ແລະ ບ່ ຈໍ າໍ ກດັ . ພວກມນັ ສາ້ ງຂນຶ້ ບນົ ພນ້ ຖານການ ເຄ່ ອນ ໄຫວໃດໜ່ ງຶ . ເມ່ ອການເຄ່ ອນໄຫວສ່ ໃດໜ່ ງຶ ສນີ້ ສຸດແມ່ ນພວກມນັ ຈະຖກ “ ສະຫາຼ ຍ “ກາຍເປັນຫວົ ໜ່ ວຍຄໍາແຕ່ ລະໃຜ ມນັ ທ່ ນີ ອນໃນສະໝອງຂອງແຕ່ ລະຄນົ ເຮາົ . ພວກມນັ ຈະລໍຖາ້ ຈນົ ມກີ ານເຄ່ ອນໄຫວສ່ ໃນເທ່ ອ ໃໝ່ , ບນັ ດາໜ່ ວຍຄໍາສບັ ເຫ່ າຼົ ນນັ້ ຈ່ ງຶ ຈະກບັ ມາປະກອບເຂາົ້ ກນັ ໃຫກ້ າຍເປັນປະໂຫຍກຄໍາເວາົ້ ຫຼາຍປະໂຫຍກຕ່ າງກນັ ຕາມ ຄວາມຕອ້ ງການຂອງຄນົ ເຮາົ ຕ່ ໆໍ ໄປ. ຕວົ ຢ່ າງ: - ທາງແຄມເຮອນ. - ເຮອນແຄມທາງ. - ເຮອນທາງແຄມ. - ແຄມທາງເຮອນ. ບນັ ດາຫວົ ໜ່ ວຍເຊ່ ງິ ໄດປ້ ະກອບກບັ ບນັ ດາຄໍາສບັ ປະກດົ ຕວົ ອອກໃນສ່ ປະຈາໍ ວນັ ພວກເຮາົ ຈະເອນີ້ ວ່ າ: ກ່ ຸມຄໍາ ແລະ ປະໂຫຍກ. ສະນນັ້ , ຄາໍ ສບັ ພາສາລາວຈະມຈີ ດຸ ພເິ ສດດ່ ງັ ນ:ີ້ ກ. ມຮີ ບການອກັ ຂະຫຼະ ແລະ ຄວາມໝາຍ. 1 ຮຽບຮຽງໂດຍ: ປ.ຕ ແອ໋ງ ສມົ ນວໍ ນັ

ຂ. ມລີ ກັ ສະນະເກດີ ເອງ, ຄງົ ຕວົ , ຈາໍ ກດັ . ຄ. ແມ່ ນຫວົ ໜ່ ວຍທ່ ມີ ຈີ ງິ , ຈະແຈງ້ ຂອງພາສາ. ມນັ ແມ່ ນຫວົ ໜ່ ວຍທ່ ໃີ ຫຍ່ ສຸດຢ່ ໃນລະບບົ ເຄາົ້ ພາສາເດມີ . ໃນລະບບົ ເຄາົ້ ພາສາເດມີ ບ່ ໍມຫີ ວົ ໜ່ ວຍໃດທ່ ມີ ຮີ ບຄາໍ ພອ້ ມທງັ ຄວາມໝາຍໃນເມ່ ອແຍກຕວົ ແລວ້ ມນັ ຈະໃຫຍ່ ກວ່ າຄໍາສບັ . ງ. ຄາໍ ສບັ ມນັ ແມ່ ນຫວົ ໜ່ ວຍທ່ ນີ ອ້ ຍສຸດໃນປະໂຫຍກ ແລະ ທງັ ແມ່ ນຫວົ ໜ່ ວຍໃຫຍ່ ສຸດເພ່ ອປະກອບເປັນ ປະໂຫຍກ. ບ່ ໍວ່ າຫວົ ໜ່ ວຍໃດໆກຕໍ າມທ່ ໃີ ຫຍ່ ທ່ ສີ ຸດຢ່ ໃນລະບບົ ຂອງພາສາລາວ ແລະ ນອ້ ຍສຸດເພ່ ອປະກອບສາ້ ງເປັນ ປະໂຫຍກລວ້ ນແຕ່ ແມ່ ນ ຄໍາສບັ . ໃນພາສາສາດລາວຄຽງຄ່ ກບັ ຄາໍ ສບັ ຍງັ ມກີ ານເຕາົ້ ໂຮມຄາໍ ສບັ ( ຫຼ ຫວົ ໜ່ ວຍເທ່ າົ ທຽມຄາໍ ສບັ ). ພວກມນັ ມລີ ກັ ສະນະເກດີ ມເີ ອງ, ຄງົ ຕວົ , ຈາໍ ກດັ ແລະ ນອ້ ຍສຸດເພ່ ອປະກອບເປັນປະໂຫຍກເຊ່ ນັ : ຫວົ ຊາ້ ງຫາງໜ, ຫວົ ລາ້ ນລ່ ນຄ, ຕລີ ວດກວດພຽງ, ໜຕກົ ຖງັ ເຂາົ້ ສານ, ກນິ ບ່ ໄໍ ດແ້ ຫນ້ ກະດກຫອຼ້ ນແຂວນຄໍ...ບນັ ດາຄາໍ ສບັ ທ່ ໂີ ຮມກນັ ນມີ້ ຫີ ຼາຍທດັ ສະນະອາດເອນີ້ ແຕກຕ່ າງກນັ , ແຕ່ ໃນວຊິ າເ: ວດັ ຈະນະສກຶ ສານພີ້ ວກເຮາົ ຈະເອນີ້ ວ່ າ: “ວະລຄີ ງົ ຕວົ ”. ແລະ ພວກມນັ ກແໍ ມ່ ນບນັ ດາຫວົ ໜ່ ວຍວດັ ຈະນະທ່ ເີ ທ່ າົ ທຽມກບັ ຄາໍ ສບັ . ຈ. ການເຕາົ້ ໂຮມເອາົ ບນັ ດາຄໍາສບັ ແລະ ວະລຄີ ງົ ຕວົ ເຊ່ ງິ ເປັນຫວົ ໜ່ ວຍຂອງວດັ ຈະນະພາສານ,ີ້ ຈະມຫີ ຼາຍ ເງ່ອນໄຂເຕາົ້ ໂຮມທ່ ແີ ຕກຕ່ າງກນັ . ຍອ້ ນແນວນນັ້ , ພວກມນັ ກຈໍ ະມຮີ ບການປະກອບສາ້ ງທ່ ແີ ຕກຕ່ າງກນັ ເຊ່ ນັ : ອາດຈະ ແມ່ ນກ່ ຸມຄໍາ ( ຄາໍ ສບັ ປະສມົ ກບັ ຄໍາສບັ ) ອາດຈະແມ່ ນປະໂຫຍກ, ອາດຈະຄຄໍາສຸພາສດິ , ອາດຈະຄຄໍາໂຕ່ ງໂຕຍ.. ໃນທ່ ນີ ຄີ້ ໍາຄດິ ເຫນັ ກ່ ຽວກບັ ວດັ ຈະນະໄດນ້ າໍ ໃຊໃ້ ນຄວາມໝາຍກວາ້ ງ ເຊ່ ງິ ແມ່ ນການໂຮມເອາົ ບນັ ດາຄາໍ ສບັ ແລະ ຫວົ ໜ່ ວຍເທ່ າົ ທຽມຄໍາສບັ ຕ່ າງໆ ຢ່ ໃນພາສາລ່ ວ, ພະຍາງ, ໜ່ ວຍຄໍາ, ຄາໍ ສບັ , ວະລຄີ ງົ ຕວົ , ປະໂຫຍກມອີ ນັ ຄາ້ ຍຄກນັ ທາງດາ້ ນຮບການ. ສ່ ວນດາ້ ນຄວາມໝາຍແມ່ ນແຕກຕ່ າງກນັ ເຊ່ ນັ : ພະຍາງຈະບ່ ໍມຄີ ວາມໝາຍ. 2. ຄາໍ ສບັ ແລະ ວດັ ຈະນະຄວາມໝາຍ. 2.1 ຄາໍ ສບັ ແລະ ວດັ ຈະນະ. ສ່ ງິ ທ່ ເີ ວາົ້ ຂາ້ ງເທງິ ກ່ ຽວກບັ ຄໍາສບັ ແລະ ວດັ ຈະນະອນັ ຄາ້ ຍຄກນັ , ຄາໍ ສບັ ຈະມຮີ ບແບບສນັ້ ກະທດັ ຮດັ ກວ່ າ ວດັ ຈະນະ, ສ່ ວນວດັ ຈະນະຈະມຮີ ບແບບໂຄງສາ້ ງຍາວ ແລະ ວດັ ຈະນະແມ່ ນກວມເອາົ ທງັ ວທິ ະຍາຄວາມໝາຍເຊ່ ງິ ໝາຍວ່ າ: ວດັ ຈະນະລວມມທີ ງັ ຫວົ ໜ່ ວຍຈດິ ຕະສາດ, ຫວົ ໜ່ ວຍວາດພາບ, ຫວົ ໜ່ ວຍແວດລອ້ ມ... ທງັ ຄໍາສບັ ແລະ ວດັ ຈະນະລວ້ ນແຕ່ ບນັ ຈເຸ ນອ້ ໃນຫາຼ ຍປະເພດເຊ່ ນັ : ເນອ້ ໃນປະຫວດັ ສາດ, ເຄ່ ອນໄຫວ, ວດັ ຖຸ, ສະພາບສງັ ຄມົ , ວດັ ທະນະທາໍ ... ທງັ ໝດົ ລວ້ ນແຕ່ ແມ່ ນ ເປົາ້ ໝາຍໃນການສກຶ ສາ ວຊິ າ ວດັ ຈະນະ ຫຼ ເປົາ້ ໝາຍຂອງຂອງຂະແໜງພາສາສາດ. ໃນບນັ ດາຂຄໍ້ ວາມພາສາຂອງຄາໍ ສບັ ເຊ່ ນັ : ບນັ ດາຂຄໍ້ ວາມກ່ ຽວກບັ ວດັ ຖຸ, ປະກດົ ການ... ເຊ່ ງິ ສະແດງອອກ ແລະ ຕນົ້ ຕໍແມ່ ນຄວາມສາມາດຈດັ ຕງັ້ ບນັ ດາຂຄໍ້ ວາມໃຫເ້ ປັນປະໂຫຍກ. ຮວ້ ່ າ: ຄໍາສບັ ມສີ ອງ ໜາ້ ທ່ ຄີ : ໜາ້ ທ່ ຊີ ສີ້ ະແດງ (ວດັ ຖຸ, ປະກດົ ການ, ພາວະ)ແລະ ໜາ້ ທ່ ປະກອບສາ້ ງເປັນປະໂຫຍກ. ຄາໍ ສບັ ວດັ ຈະນະບ່ ແໍ ມ່ ນການເຕາົ້ ໂຮມທ່ ງີ ່າຍດາຍ, ປົນເປເຂາົ້ ກນັ ມນັ ຄການຈດັ ຕງັ້ ອນັ ໜ່ ງຶ ແລະ ໄດຈ້ ດັ ຕງັ້ ທ່ ີ ແໜນ້ ໜາ, ສບັ ສນົ ມຫີ ຼາຍຫກຼັ ການ. ຜ່ ານຄວາມເຂາົ້ ໃຈກ່ ຽວກບັ ຄໍາສບັ ແລະ ວດັ ຈະນະ ພວກເຮາົ ອາດກາໍ ນດົ ຄາໍ ສບັ ວດັ ຈະນະ ວທິ ະຍາ 2 ຮຽບຮຽງໂດຍ: ປ.ຕ ແອ໋ງ ສມົ ນວໍ ນັ

ຄວາມໝາຍດ່ ງັ ນ:ີ້ 2.2 ກາໍ ນດົ ສບັ ວດັ ຈະນະ - ວທິ ະຍາຄວາມໝາຍ ຄາໍ ສບັ ແລະ ວດັ ຈະນະ ວທິ ະຍາຄວາມໝາຍ ແມ່ ນ: ຂະແໜງການໜ່ ງຶ ຂອງພາສາ ເຊ່ ງິ ຄນົ້ ຄວາ້ ຄາໍ ສບັ ແລະ ວດັ ຈະນະ ຂອງພາສາ ຢ່ ໃນໜາ້ ທ່ ຊີ ສີ້ ະແດງຂອງພວກມນັ . ຄາໍ ສບັ ວດັ ຈະນະ-ວທິ ະຍາຄວາມໝາຍຢ່ ໃນຂນັ້ ພນຖານມໜີ ທ້ ່ ຄີ ນົ້ ຄວາ້ ສາ້ ງເປັນທດິ ສະດ,ີ ວາງຄວາມຄດິ ເຫນັ ເປັນຂງົ ເຂດ... ວາງວທິ ກີ ານເພ່ ອເນນັ້ ໃສ່ ການຊນີ້ າໍ ວຽກງານຄນົ້ ຄວາ້ ແຕ່ ລະພາສາອນັ ແນ່ ນອນ. ອກີ ອນັ ໜ່ ງຶ ຄນົ້ ຄວາ້ ຄາໍ ສບັ ວດັ ຈະນະ-ຄວາມໝາຍກ່ ຽວກບັ ດາ້ ນປະຫວດັ ສາດ ຫຼ ອາດຄນົ້ ຄວາ້ ມນັ ໃນໄລຍະອນັ ແນ່ ນອນໃດໜ່ ງຶ , ໂດຍຜ່ ານເຫດການບາງອນັ (ປະຫວດັ ຂອງຕວົ ອກັ ສອນ, ຮບແບບຕວົ ອກັ ສອນ, ຄວາມໝາຍເຄາົ້ ຂອງ ພາສາ...) 3. ວທິ ກີ ານສກຶ ສາຄນົ້ ຄວາ້ . ວຊິ າວດັ ຈະນະເປັນວຊິ າໜ່ ງຶ ທ່ ສີ າໍ ຄນັ ແລະ ຄວນຈະໄດສ້ ກຶ ສາຕໍາລາຮຽນສະບບັ ນີ້ ນອກຈາກຈະຕອບສະໜອງ ໃນການຮບັ ຮຄ້ ໍາສບັ ວດັ ຈະນະແລວ້ ຍງັ ມໜີ າ້ ທ່ ປີ ະກອບວທິ ກີ ານຄນົ້ ຄວາ້ ຂະແໜງວຊິ າພາສາຕ່ ມອກີ . ແຕ່ ບາງເທ່ ອວທິ ີ ການຄນົ້ ຄວາ້ ມນັ ອາດຈະປະກດົ ຂນຶ້ ຊາໍ້ ໆ ກນັ ຕາມຄວາມເໝາະສມົ ຂອງປະກດົ ການພາສາເຊ່ ງິ ສາມາດສງັ ລວມດ່ ງັ ຕ່ ໄໍ ປນ:ີ້ + ພາສາເປັນລະບບົ ໜ່ ງຶ ມໜີ າ້ ທ່ ຕີ ່ ສໍ ງັ ຄມົ : ມໜີ າ້ ທ່ ເີ ປັນອຸປະກອນການສ່ ສານ, ເປັນອຸປະກອນດາໍ ເນນີ ໃຊເ້ ຂາົ້ ໃນ ຈນິ ຕະນາການຮບປະທາໍ ( ໃນດາ້ ນຊສີ້ ະແດງ, : ວດັ ຖຸ, ປະກດົ ການ, ພາວະ...) ຫຼ ດາ້ ນຄວາມໝາຍເພ່ ອປະຕບິ ດັ ໃຫໄ້ ດ້ ຕາມສອງໜາ້ ທ່ ນີ ນັ້ . ພາສາຈະຕອ້ ງໄດສ້ າ້ ງມາຈາກວດັ ຖຸທາດທງັ ສອງຄ: ວດັ ຖຸທາດເປັນຮບ, ເປັນສຽງ ( ຕວົ ສຽງໃດມາ ຈາກລະບບົ ເຄ່ ອງຈກັ ຢ່ ໃນປາກຄນົ ເປ່ ັງອອກມາ) ວດັ ຖຸທາດໃນດາ້ ນຈດິ ຕະສາດ(ດາ້ ຈດິ ໃຈ) (ຄວາມເຂາົ້ ໃຈຂອງຄນົ ເຮາົ ຕ່ ກໍ ບັ ໂລກພາຍນອກ) ທງັ ໝດົ ຕອ້ ງໄດສ້ າ້ ງຂນຶ້ ຕາມຮບຈດັ ຕງັ້ ແນ່ ນອນ. ຮບການຈດັ ຕງັ້ ຂອງລະບບົ ພາສາແມ່ ນໂຄງປະ ກອບ. + ເພ່ ອຢາກຄນົ້ ຄວາ້ ລະບບົ ພາສາ ກ່ ອນອ່ ນຕອ້ ງກາໍ ໄດໂ້ ຄງສາ້ ງ ແລະ ຫຼກັ ການເຄ່ ອນໄຫວຂອງພວກມນັ . ພວກ ເຮາົ ຄວນແຍກພາສາ, ສງັ ເກດເບ່ ງິ ແຕ່ ລະດາ້ ນ ການກງົ ກນັ ຂາ້ ມຂອງພວກມນັ , ບາງດາ້ ນພວກມນັ ຈະມກີ ານກງົ ກນັ ຂາ້ ມ ກນັ ທ່ ໃີ ຫຍ່ , ສບັ ສນົ ກວ່ າ, ບາງດາ້ ນຈະກງົ ກນັ ຂາ້ ມນອ້ ຍ, ງ່າຍດາຍ. ການກງົ ກນັ ຂາ້ ມກນັ ທ່ ໃີ ຫຍ່ , ສບັ ສນົ ຂອງພວກມນັ ແມ່ ນລະດບັ ຂນັ້ ຂອງອກັ ຂະຫະຼ -ໜ່ ວຍສຽງ, ລໍາດບັ ຂນັ້ ໜ່ ວຍຄາໍ , ລາໍ ດບັ ຂນັ້ ຄໍາ, ສບັ ວດັ ຈະນະລາໍ ດບັ ຂນັ້ ປະໂຫຍກ. ສ່ ວນການກງົ ກນັ ຂາ້ ມທ່ ນີ ອ້ ຍ ແລະ ງ່າຍດາຍ ແມ່ ນບນັ ດາລະບບົ ນອ້ ຍທ່ ນີ ອນໃນແຕ່ ລະລໍາດບັ ຂນັ້ ນນັ້ . ດາ້ ນການ ກງົ ກນັ ຂາ້ ມທ່ ນີ ອ້ ຍສຸດນອນໃນລໍາດບັ ຂນັ້ ຄາໍ ສບັ ວດັ ຈະນະແມ່ ນກງົ ກນັ ຂາ້ ມກນັ ລະຫວ່ າງຄາໍ ສບັ ດວ້ ຍກນັ . ເຖງິ ວ່ າການກງົ ກນັ ຂາ້ ມກນັ ລະຫວ່ າງລໍາດບັ ຂນັ້ ຄາໍ ສບັ ເຊ່ ງິ ໜອ້ ຍສຸດແມ່ ນຄາໍ ສບັ ແຕ່ ຢ່ ພາຍໃນກະໂຕຂອງແຕ່ ລະຄາໍ ສບັ ໃຜມນັ ຊາໍ້ ຍງັ ແຍກອອກເປັນບນັ ດາດາ້ ນກງົ ກນັ ຂາ້ ມທ່ ນີ ອ້ ຍຕ່ ມອກີ ຄ: ການກງົ ກນັ ຂາ້ ມກນັ ລະຫວ່ າງຮບການ ຄາໍ ແລະ ຮບການເນອ້ ໃນ. +ຍອ້ ນອງີ ໃສ່ ການແຍກອອກເປັນດາ້ ນກງົ ກນັ ຂາ້ ມກນັ ເຊ່ ງິ ຄດິ ຄນົ້ ໄດເ້ ຖງິ ການພວົ ພນັ ພາຍໃນກະໂຕຂອງພາສາ. ມບີ າງຄງັ້ ເມ່ ອຄດິ ຄນົ້ ອອກໄດເ້ ຖງິ ການພວົ ພນັ ນນັ້ ແມ່ ນອງີ ໃສ່ ບນັ ດາການພວົ ພນັ ຂອງມນັ ເອງ. 3 ຮຽບຮຽງໂດຍ: ປ.ຕ ແອ໋ງ ສມົ ນວໍ ນັ

ເຮາົ ຈ່ ງຶ ຮຢ້ ່ າງ ເລກິ ເຊ່ ງິ ເຖງິ ຄຸນລກັ ສະນະ, ທ່ ຕີ ງັ້ , ໜາ້ ທ່ ຂີ ອງບນັ ດາດາ້ ນທ່ ກີ ງົ ກນັ ຂາ້ ມກນັ ຢ່ ໃນພາສາ. ເຖງິ ຢ່ າງໃດກຕໍ າມ ພາສາ ແລະ ລໍາດບັ ຂນັ້ ເຫດການຂອງພາສາແມ່ ນບນັ ດາຈລຸ ງັ ທ່ ເີ ອກະພາບຂອງບນັ ດາດາ້ ນທ່ ກີ ງົ ກນັ ຂາ້ ມ, ນນັ້ ແມ່ ນການ ໂຮມເຂາົ້ ຂອງບນັ ດາການພວົ ພນັ ແລະ ບນັ ດາດາ້ ນກງົ ກນັ ຂາ້ ມກນັ . ດ່ ງັ ນນັ້ , ບ່ ໍຄວນຈະຕດັ ແຍກບນັ ດາດາ້ ນກງົ ກນັ ຂາ້ ມ ກນັ ທ່ ໄີ ດແ້ ຍກອອກມານນັ້ ແຕ່ ຕອ້ ງເຫນັ ການກະທບົ , ເຫນັ ການດດັ ແກເ້ ຫນັ ການຜນັ ເອ່ ອຍເຊ່ ງິ ກນັ ແລະ ກນັ . ການດດັ ແກໃ້ ນການກະທບົ , ການຜນັ ປ່ ຽນເອອຍອງີ ເຊ່ ງິ ກນັ ແລະ ກນັ ນນັ້ ທງັ ໝດົ ແມ່ ນທ່ າເໜງັ ຕງີ ຂອງພາສາ. ແນ່ ນອນວ່ າຕອ້ ງມຫີ ກຼັ ການຄວບຄຸມສະເພາະໃນນນັ້ ການຄນົ້ ຄວາ້ ພາສາຈ່ ງຶ ຄກນັ ກບັ ລະບບົ ໜ່ ງຶ ມນັ ຕອ້ ງເນນັ້ ໜກັ ໃສ່ ການ ຄນົ້ ຄດິ ອອກ ບນັ ດາຫຼກັ ການຄວບຄຸມການເຄ່ ອນໄຫວຂອງມນັ . ຢ່ ໃນພາສາຍງັ ມປີ ະເພດຫກຼັ ການດ່ ງັ ລ່ ຸມນ:ີ້ ຫກຼັ ການປະຫວດັ (ຄວາມເປັນມາ) ເຊ່ ງິ ຄສບຄຸມການປ່ ຽນແປງໃນປະຫວດັ ສາດຂອງພາສາ, ຫຼກັ ການແຜ່ ກາໍ ເນດີ ເຊ່ ງິ ຄວບຄຸມການປະດດິ ອອກເປັນຫວົ ໜ່ ວຍໃໝ່ ໃຫແ້ ກ່ ພາສາ, ຫຼກັ ການເຄ່ ອນໄຫວ ຫຼ ປະຕບິ ດັ ໜາ້ ທ່ ຄີ ວບຄຸມ ການເຄ່ ອນໄຫວເພ່ ອຮບັ ໃຊໜ້ າ້ ທ່ ຂີ ອງພາສາ. 4. ຄາໍ ສບັ ວດັ ຈະນະ-ວທິ ະຍາຄວາມໝາຍຕ່ ກໍ ບັ ຂະແໜງການພາສາສາດອ່ ນໆ ແລະ ບນັ ດາຄວາມເປັນຈງິ ຂອງພາສາລາວ. ຈະແຈງ້ ຂອງພາສາ. 1.ດ່ ງັ ທ່ ເີ ຮາົ ຮມ້ າ ຄໍາສບັ ບນັ ຈປຸ ະລມິ ານຂໍຄ້ ວາມຫາຼ ຍທ່ ສີ ຸດ, ທງັ ແມ່ ນຫວົ ໜ່ ວຍມຈີ ງິ , ສະນນັ້ , ເບ່ ງິ ຄວ່ າທງັ ໝດົ ບນັ ດາຂະແໜງການຂອງພາສາສາດ ລວ້ ນແຕ່ ເຮດັ ວຽກນາໍ ຄໍາສບັ . ມາເຖງິ ປັດຈບຸ ນັ ພາສາສາດໄດຍ້ ອມຮບັ ເອາົ ການແຍກແບ່ ງບນັ ດາຂະແໜງເປັນ ອກັ ຂະຫຼະ-ຕວົ ສຽງ, ຄໍາສບັ ວດັ ຈະນະວທິ ະຍາ, ໄວຍະກອນວທິ ະຍາ. ໃນໄວຍະກອນວທິ ະຍາຊໍາ້ ຍງັ ໄດແ້ ບ່ ງເປັນຮບການຄໍາວທິ ະຍາ ແລະ ໂຄງສາ້ ງ. ການຄນົ້ ຄວາ້ ຂະແໜງການໃດໜ່ ງຶ ນນັ້ ຕາມການແຍກແບ່ ງທ່ ມີ ໃີ ນປັດຈບຸ ນັ , ຄວນຈະນາໍ ໃຊຜ້ ນົ ງານທ່ ມີ ທີ ງັ ໝດົ ນນັ້ ເພ່ ອວພິ າກເປົາ້ ໝາຍຂອງຕນົ ຕ່ ໍໄປ, ອກີ ດາ້ ນໜ່ ງຶ ຄວນນາໍ ເອາົ ຜນົ ສາໍ ເລດັ ໃນການຄນົ້ ຄວາ້ ເຍອງແຍງ, ກວດກາຄນເຖງິ ການສະຫຸບຼ ໃນຂະແໜງການອ່ ນ. ຍອ້ ນແຕ່ ລະເຫດການຂອງພາສາແມ່ ນການໂຮມຈລຸ ງັ ເປັນໜ່ ງຶ ດຽວສະນນັ້ , ຖາ້ ວ່ າການສະຫຸບຼ ໃນຂະແໜງໜ່ ງຶ ທ່ ີ ໄດມ້ ານນັ້ ຫາກບ່ ເໍ ອກະພາບກນັ ການສະຫຸບຼ ນນັ້ ມສີ ່ ງິ (ຕດິ ຄດັ ) ໃນການຄນົ້ ຄວາ້ ຢ່ ແຕ່ ລະຂະແໜງ. 2. ການເນນັ້ ໜກັ ໃສ່ ລກັ ສະນະການເຕາົ້ ໂຮມເຂາົ້ ກນັ ໃນການຄນົ້ ຄວາ້ ພາສາໃສ່ ພາລະບດົ ບາດຂອງຄໍາສບັ ແລະ ຂອງ ຄວາມໝາຍຂອງວທິ ະຍາຍ່ ງິ ຈະມຄີ ວາມໝາຍພເິ ສດເຂາົ້ ໃນການຄນົ້ ຄວາ້ ພາສາຂອງຕນົ . ໃນພາສາລາວຄວາມຫຼາກຫຼາຍສສີ ນັ ສ່ ວນຫາຼ ຍກແໍ ມ່ ນສສີ ນັ ຂອງບນັ ດາຄໍາສບັ , ຍອ້ ນແນວນນັ້ , ຖາ້ ຫາກແມ່ ນ ບດົ ບາດຂອງຄາໍ ສບັ ວດັ ຈະນະ-ຄວາມໝາຍວທິ ະຍາເປັນຕນົ້ ແມ່ ນຄວາມໝາຍວທິ ະຍາ, ເປັນສ່ ງິ ສໍາຄນັ ແລະ ນບັ ມນ້ ບັ ເພ່ ມີ ຄວາມສໍາຄນັ ໃນພາສາລາວ. ຄໍາສບັ ວດັ ຈະນະ-ຄວາມໝາຍວທິ ະຍາພາສາລາວໄດມ້ ບີ ດົ ບາດເປັນປາຍແຫຼມ, ໃນການປະຕບິ ດັ ບນັ ດາໜາ້ ທ່ ທີ ່ ີ ແຄບເຂາົ້ ອກີ ຄການສດິ ສອນພາສາລາວຢ່ ໂຮງຮຽນສາມນັ ຈະຕອ້ ງໄດເ້ ຝິກຝົນພາສາ, ຜ່ ານການເຝິກຕອ້ ງຮບັ ປະກນັ ເຖງິ 4 ຮຽບຮຽງໂດຍ: ປ.ຕ ແອ໋ງ ສມົ ນວໍ ນັ

ຄວາມໝາຍສະແດງອອກ ໃນດາ້ ນການໃຊຄ້ ໍາສບັ , ຄວາມສາມາດສາ້ ງຈນິ ຕະນາການ, ວຽກງານສດິ ສອນພາສາວນັ ນະ ຄະດໃີ ຫສ້ ມົ ກບັ ວ່ າສດິ ສອນວນັ ນະຄະດຢີ ່ າງແທຈ້ ງິ . 5 ຮຽບຮຽງໂດຍ: ປ.ຕ ແອ໋ງ ສມົ ນວໍ ນັ

ບດົ ທີ 2 ຫວົ ໜ່ ວຍຄໍາສບັ ວດັ ຈະນະ 1. ຄາໍ ສບັ ພາສາລາວ. ຄາໍ ສບັ ໃນພາສາລາວເປັນພາກໜ່ ງຶ ທ່ ມີ ຄີ ວາມໝາຍ, ຄວາມສາໍ ຄນັ ທ່ ຈີ ະຖ່ າຍທອດຄວາມຮ້ ແລະ ປະການໃຫ້ ນກັ ຮຽນນາໍ ໄປໃຊໃ້ ນຊວີ ດິ ຕວົ . ໃນພາກທີ 1 ພວກເຮາົ ໄດເ້ ວາົ້ ກ່ ຽວກບັ ລາໍ ດບັ ຂນັ້ ຂອງຄາໍ ສບັ ວດັ ຈະນະລວມມຫີ ວົ ໜ່ ວຍ ມຈີ ງິ ແລະ ຈະ ແຈງ້ ທງັ ມສີ ອງດາ້ ນຄ: ດາ້ ນຮບການຄໍາ ແລະ ດາ້ ນເນອ້ ໃນ. ພວກມນັ ແມ່ ນຫວົ ໜ່ ວຍໃຫຍ່ ສຸດໃນ ລະບບົ ຂອງພາສາ ແລະ ນອ້ ຍສຸດ ເພ່ ອປະກອບເປັນປະໂຫຍກ, ນນັ້ ແມ່ ນບນັ ດາຫວົ ໜ່ ວຍທ່ ເີ ຮດັ ໃຫພ້ າສາປະຕບິ ດັ ໜາ້ ທ່ ເີ ປັນສ່ ແລະ ຮບັ ໃຊຈ້ ນິ ຕະນາການໂດຍຜ່ ານແບບວທິ ປີ ະກອບສາ້ ງຂອງພວກມນັ ນາໍ ກນັ ບນັ ດາຫວົ ໜ່ ວຍຄແນວນນັ້ ພວກເຮາົ ເອນີ້ ວ່ າ: ຄາໍ ສບັ . ແຕ່ ເພ່ ອຄວາມຈະແຈງ້ ກ່ ຽວກບັ ຄາໍ ສບັ ແມ່ ນຫຍງັ , ຢ່ ໃນຕາໍ ລານພີ້ ວກເຮາົ ຈ່ ງຶ ໄດທ້ ດົ ລອງນຍິ າມຊ່ ວົ ຄາວດ່ ງັ ນ:ີ້ ຄໍາສບັ ຂອງພາສາລາວແມ່ ນຫວົ ໜ່ ວຍຄໍາໜ່ ງຶ , ຄງົ ຕວົ ບ່ ປໍ ່ ຽນແປງ, ມຈີ ດຸ ພເິ ສດດາ້ ນໄວຍະກອນທ່ ແີ ນ່ ນອນ, ທງັ ໝດົ ນນັ້ ຈະທຽບກບັ ຮບແບບຄວາມໝາຍອນັ ແນ່ ນອນ. ໃຫຍ່ ສຸດໃນພາສາລາວ ແລະ ນອ້ ຍສຸດເພ່ ອປະກອບສາ້ ງເປັນປະໂຫຍກ. ຄາໍ ສບັ ທ່ໄີ ດນ້ ຍິ າມນນັ້ ຍງັ ມຈີ ດຸ ພເິ ສດດ່ ງັ ນ:ີ້ ກ. ບນັ ດາພາກສ່ ວນຢ່ ໃນຄໍາສບັ ທ່ ໄີ ດເ້ ວາົ້ ມາຂາ້ ງເທງິ ນນັ້ ( ພາກສ່ ວນອກັ ຂະຫຼະ, ພາກສ່ ວນໄວຍະກອນ, ພາກ ສ່ ວນປະກອບສາ້ ງ ແລະ ພາກສ່ ວນຄວາມໝາຍ) ບ່ ໍເອກະລາດນາໍ ກນັ ແຕ່ ກາໍ ນດົ ເຊ່ ງິ ກນັ ແລະ ກນັ , ໝາຍວ່ າ: ພວກມນັ ເອກະພາບນາໍ ກນັ ກາຍເປັນກ່ ຸມກອ້ ນອນັ ໜ່ ງຶ ເຊ່ ງິ ເອນີ້ ວ່ າ: ຄໍາສບັ . ບ່ ໍວ່ າພາກສ່ ວນໃດຫາກແຍກດຽວອອກມນັ ກບໍ ່ ສໍ າ ມາດແຍກອອກເປັນຄາໍ ສບັ ໄດ.້ ພເິ ສດກະໂຕພາກສ່ ວນອກັ ຂະຫະຼ ອນັ ດຽວ ຫຼ ຫາຼ ຍຄໍາສບັ ໃນເມ່ ອພາກ ສ່ ວນໃດໜ່ ງຶ ຫາກມກີ ານປ່ ຽນແປງ ແມ່ ນພວກເຮາົ ຕອ້ ງຍອມຮບັ ວ່ າພວກມນັ ແມ່ ນຫຼາຍຄາໍ ສບັ ທ່ ແີ ຕກຕ່ າງກນັ ແລະ ຕນົ້ ຕແໍ ມ່ ນພາກ ສ່ ວນອກັ ຂະຫະຼ ຍງັ ຄງົ ຮກັ ສາໄວ.້ ຂ. ບນັ ດາພາກສ່ ວນຂອງຄາໍ ສບັ -ບ່ ນໍ ບັ ພາກສ່ ວນອກັ ຂະຫະຼ -ພວກມນັ ບ່ ໍອາດແມ່ ນອນັ ສະເພາະໃຫແ້ ກ່ ແຕ່ ລະຄໍາ ສບັ ນແີ້ ລວ້ ກອໍ າດຈະປະກດົ ຕວົ ໃນບນັ ດາຄໍາສບັ ອ່ ນອກີ . (ແນ່ ນອນອາດຈະມກີ ານແຕກຕ່ າງກນັ ເລກັ ໜອ້ ຍ). ຕວົ ຢ່ າງ: ຄາໍ ສບັ “ລດົ ຖບີ ” ກຈໍ ະມຫີ ຼາຍພາກສ່ ວນ: ດາ້ ນໄວຍະກອນ ມນັ ມຄີ ວາມໝາຍຮ່ ວມກນັ ກບັ ບນັ ດາຄາໍ ສບັ ອ່ ນ ຄ: ລດົ ໄຟ, ລດົ ຈກັ , ລດົ ກະບະ, ລດົ ໂດຍສານ..... ແລະ ພາກສ່ ວນຄວາມໝາຍຮ່ ວມກນັ ກຄໍ : (ພາຫະນະ). ເວາົ້ ອກີ ຢ່ າງໜ່ ງຶ , ບນັ ດາພາກສ່ ວນປະກອບສາ້ ງ, ໄວຍະກອນ, ຄວາມໝາຍຂອງຄໍາສບັ ມລີ ກັ ສະນະຮ່ ວມ ປະເພດ ຫຼ ຮ່ ວມຊະນດິ ດຽວກນັ . ຍອ້ ນອາໄສຮ່ ວມລກັ ສະນະປະເພດ ຫຼ ຮ່ ວມຊະນດິ ດ່ ງັ ກ່ າວ, ເມ່ ອພວກເຮາົ ພບົ ເຫນັ ຮບຄາໍ ໃດໜ່ ງຶ ທ່ ຄີ ກນັ ພວກເຮາົ ຈ່ ງຶ ຈະມຄີ ວາມສາມາດຕດັ ສນິ ໄດວ້ ່ າ: ພວກມນັ ແມ່ ນຄາໍ ສບັ ຫຍງັ ແລະ ນາໍ ໃຊພ້ ວກມນັ ຕາມແບບວທິ ປີ ະກອບສາ້ ງຄແນວໃດ. ຕວົ ຢ່ າງ: ເມ່ ອເຮາົ ພບົ ເຫນັ ຮບການຄໍາຂອງຄາໍ ສບັ “ເຂາົ້ “ແຕ່ ຍອ້ ນອງີ ໃສ່ ພາກສ່ ວນໄວຍະກອນ ຄວາມໝາຍ, ປະກອບ ສາ້ ງຮ່ ວມກບັ ໜ່ ວຍຄາໍ ( ອອກ, ໄປ, ມາ, ຍ່ າງ...) ພວກເຮາົ ຈະນາໍ ໃຊມ້ ນັ ແບບຄໍາກາໍ ມະ, ອງີ ໃສ່ ພາກສ່ ວນໄວຍະກອນ, 6 ຮຽບຮຽງໂດຍ: ປ.ຕ ແອ໋ງ ສມົ ນວໍ ນັ

ຄວາມໝາຍ, ປະກອບສາ້ ງຮ່ ວມກບັ ໜ່ ວຍຄາໍ (ນາ, ໄຮ່ , ໜຽວ....) ພວກເຮາົ ຈະຕດັ ສນິ ແລະ ນາໍ ໃຊຕ້ າມແບບຄາໍ ນາມ. ແລະ ອງີ ໃສ່ ພາກສ່ ວນໄວຍະກອນ, ຄວາມໝາຍ, ປະກອບສາ້ ງຮ່ ວມກບັ ຄາໍ ສບັ ( ບາງ, ຄມົ , ໜາ....) ເຊ່ ງິ ພວກເຮາົ ຕດັ ສນິ ແລະ ນາໍ ໃຊມ້ ນັ ຕາມແບບຄາໍ ຄຸນນາມ. ສາມາດສະຫຸບຼ ໄດວ້ ່ າ: ການທ່ ຈີ ະຮບັ ຮຄ້ ໍາສບັ ໜ່ ງຶ ໆ ນນັ້ ຕອ້ ງແມ່ ນການເຄ່ ອນໄຫວເຕາົ້ ໂຮມບນັ ດາດາ້ ນ (ໄວຍາກອນ, ການປະກອບສາ້ ງ, ຄວາມໝາຍ)ຈາກອນັ ສະເພາະໄປຫາອນັ ລວມ ແລະ ຈາກອນັ ລວມໄປຫາອນັ ສະເພາະ. 2. ຈດຸ ພເິ ສດດາ້ ນຮບຄາໍ ໃນພາສາລາວ. 2.1.ຮບຄາໍ ຂອງພາສາລາວ. ເວາົ້ ລວມຈະຄງົ ຕວົ ບ່ ປໍ ່ ຽນແປງໃນທຸກໆ ທ່ ຕີ ງັ້ ຂອງການພວົ ພນັ ຍງັ ມຄີ ວາມໝາຍເດມີ ລກັ ສະນະຄງົ ຕວົ , ບ່ ໍ ປ່ ຽນແປງເປັນເງ່ອນໄຂສະດວກທ່ ຊີ ່ ວຍໃຫພ້ ວກເຮາົ ຮບັ ຮພ້ ວກມນັ ແມ່ ນຄາໍ ສບັ ໃດຢ່ າງຈະແຈງ້ , ງ່າຍດາຍ ຖາ້ ທຽບກບັ ພາສາລດັ ເຊຍ ກະໂຕຄນົ ເຂາົ ເອງກຕໍ ອ້ ງໄດຮ້ ຽນຄແນວໃດໃນການເຕາົ້ ໂຮມຄໍາສບັ ເຊ່ ນັ : ເກຍີ ກີ າ(............) ເກຍີ ກີ ີ (..............) ເກຍີ ກີ (...............) ກຍີ ແີ ງ(..............).... ຖາ້ ສມົ ທຽບກບັ ຄາໍ ສບັ ເກຍີ ກີ າ ໃສ່ ກບັ ຄວາມ ໝາຍ ແລະ ຮບຄາໍ ຂອງພາສາລາວ ຄາໍ ວ່ າ (ປຶມ້ ) ຄນົ ລາວໂດຍທ່ ວົ ໄປຈະບ່ ມໍ ຄີ ວາມຫຍຸງ້ ຍາກ ແລະ ສບັ ສນົ ຕ່ ກໍ ບັ ການນາໍ ໃຊແ້ ຕ່ ກງົ ກນັ ຂາ້ ມໃນພາສາລດັ ເຊຍແມ່ ນຈະຕອ້ ງໄດມ້ ຄີ ວາມສໍານກຶ ຫາຼ ຍເຊ່ ນັ : ຜໃ້ ຊ,້ ການເວລາ.....ຈະມກີ ານ ສມົ ທບົ ນາໍ ກນັ . ລກັ ສະນະຄງົ ຕວົ , ບ່ ປໍ ່ ຽນແປງຂອງພາສາລາວມກີ ານພວົ ພນັ ສະໜດິ ແໜນ້ ກບັ ລກັ ສະນະເອກະລາດຕ່ ກໍ ບັ ປະໂຫຍກ ແລະ ຕ່ ໍກບັ ຄາໍ ສບັ ມະໂນພາບສງພສໍ ມົ ຄວນ. ສ່ ວນຄາໍ ສບັ ເກຍີ ກີ າ ຂອງພາສາລດັ ເຊຍໃນເມ່ ອເວາົ້ ອອກ ສຽງ ຂນຶ້ ພອ້ ມກນັ ນນັ້ ຜເ້ ວາົ້ ຕອ້ ງມຮີ ບພາບຢ່ ໃນສະໝອງໂລດ ວ່ າຈະມໜີ າ້ ຂອງຜເ້ ວາົ້ ເຊ່ ງິ ຢ່ ໃນເຫດການນນັ້ ຫຼ ຈະມໜີ າ້ ຂອງຜເ້ ວາົ້ ເຊ່ ງິ ພຽງແຕ່ ເປັນການຄາດກະເທ່ າົ ນນັ້ ເຊ່ ນັ : ແອດຕາເກຍີ ກີ າ(................) ອາດເວາົ້ ໄດວ້ ່ າພາສາລາວຈະຢ່ ໃນ ລະດບັ ໃດທ່ ແີ ຕກຕ່ າງກນັ ກຕໍ າມພວກມນັ ຈະມແີ ຕ່ “ ຄາໍ ສບັ ຮ່ ວມໂຄງສາ້ ງ “ ຈະບ່ ໍມຄີ າໍ ສບັ ທ່ ວີ ່ າ “ ຄໍາສບັ ນອກໂຄງສາ້ ງ “ ສ່ ວນພາສາລາວຈະແຕກຕ່ າງ, ພວກເຮາົ ມຄີ າໍ ສບັ ວ່ າ “ ປຶມ້ “ ພອ້ ມນນັ້ ຄໍາສບັ ວ່ າ “ ປຶມ້ “ ຈະບ່ ມໍ ຮີ ່ ອງຮອຍ ແລະ ຄວາມສງົ ໄສຄວາມໝາຍອ່ ນໆ ປົນຢ່ ນາໍ . ມາຮອດປັດຈບຸ ນັ ພວກເຮາົ ບ່ ໍທນັ ມທີ ດິ ສະດີ ວເິ ຄາະກ່ ຽວກບັ ພາສາສາດພໍເປັນເອກະສານໃຫພ້ ວກເຮາົ ສກຶ ສາ ສະນນັ້ , ຍງັ ມຫີ ຼາຍບນັ ຫາທ່ ກີ ່ ຽວພນັ ກບັ ຮບການຄາໍ ຂອງພາສາລາວເຊ່ ງິ ມຫີ ຼາຍທດັ ສະນະທ່ ແີ ຕກຕ່ າງກນັ , ໂດຍສະເພາະ ແມ່ ນທດັ ສະນະກ່ ຽວກບັ ຄາໍ ປ່ ຽວວ່ າ: ຄາໍ ປ່ ຽວໃນພາສາລາວແມ່ ນຮບການຄາໍ ໜ່ ງຶ ໆ ເຊ່ ງິ ໃຊເ້ ຂາົ້ ໃນການຂຽນໄດທ້ ຸກໆ ທ່ ີ ຕງັ້ ປະໂຫຍກເຂາົ້ ໃນການເວາົ້ ເປັນສ່ ໄດທ້ ຸກໆ ສະພາບໂດຍຮບການຄໍານນັ້ ບ່ ປໍ ່ ຽນແປງ ແລະ ຍງັ ມຄີ ວາມໝາຍດ່ ງັ ເດມີ ຄ ດ່ ງັ ທ່ໄີ ດຊ້ ແີ້ ຈງ ມາຂາ້ ງເທງິ ນນັ້ . ແຕ່ ນອກຈາກນນັ້ ພວກເຮາົ ຍງັ ເຫນັ ບນັ ຫາຢ່ ບ່ ອນວ່ າ ຍງັ ມຫີ າຼ ຍຫວົ ໜ່ ວຍ, ເຊ່ ງິ ໄລຍະ ຜ່ ານມາພວກເຮາົ ຍງັ ບ່ ໍທນັ ກາໍ ນດົ ອະທບິ າຍຊແີ້ ຈງ ແລະ ແກໄ້ ຂໃຫຊ້ ດັ ເຈນໄດ.້ 2.2 ລກັ ສະນະກ່ ຽວກບັ ຮບຄາໍ . ກ່ ອນອ່ ນພວກເຮາົ ຕອ້ ງເຂາົ້ ໃຈເຖງິ ສາຍພວົ ພນັ ຂອງສ່ ເອນີ້ ບນັ ດາສນິ ລະສບັ ໃນຂະແໜງພາສາສາດລາວ, ຜ່ ານ ມາມຫີ າຼ ຍຄໍາເຫນັ ເຊ່ ງິ ສ່ ວນໃຫຍ່ ເວາົ້ ວ່ າ: ພາສາລາວກາໍ ເນດີ ມາຈາກ 2 ແຫ່ ງຼ ຄ: ມາຈາກຄາໍ ລາວເດມີ ແລະ ພາສາບາລີ ຫຼ 7 ຮຽບຮຽງໂດຍ: ປ.ຕ ແອ໋ງ ສມົ ນວໍ ນັ

ສນັ ສະກດິ . ຢ່ ໃນນພີ້ ວກເຮາົ ຕອ້ ງຈາໍ ແນກລະອຽດລະຫວ່ າງ ຄາໍ ລາວເດມີ ແລະ ພາສາບາລ-ີ ສນັ ສະກດິ . ໃນຕວົ ຈງິ ພາສາ ລາວກມໍ າຈາກຄາໍ ລາວເດມີ , ສ່ ວນພາສາລາວມາຈາກຄໍາບາລ-ີ ສນັ ສະກດິ ນນັ້ ແມ່ ນບ່ ຖໍ ກຕອ້ ງ, ຍອ້ ນພາສານແີ້ ມ່ ນພວກ ເຮາົ ຢມເອາົ ໃຊ້ ແຕ່ ຍອ້ ນພາສາບາລ-ີ ສນັ ສະກດິ ແມ່ ນພວກເຮາົ ຢມເຂາົ ມາໃຊຫ້ ຼາຍ ແລະ ທາໍ ອດິ ກ່ ອນໝ່ ໝດົ ສະນນັ້ , ມນັ ຈ່ ງຶ ມບີ ດົ ບາດໂດ່ ງດງັ ຕ່ ໍພາສາທ່ ເີ ຮາົ ຢມເຂາົ ມາໃຊອ້ ່ ນໆນນັ້ . ຜ່ ານການໃຊບ້ ນັ ດາຄໍາສບັ ບາລສີ ນັ ສະ ກດິ ພວກເຮາົ ຈະບ່ ໍ ຮບັ ຮມ້ ນັ ໂດຍກງົ ຈະຕອ້ ງໄດມ້ ກີ ານແປອອກມາເປັນພາສາລາວຈ່ ງຶ ຈະຮຄ້ ວາມໝາຍຂອງພວກມນັ ໄດ.້ ອກີ ປະການໜ່ ງຶ : ເມ່ ອພວກເຮາົ ເບ່ ງິ ໂຄງສາ້ ງຄາໍ ສບັ ຂອງພາສາບາລສີ ນັ ສະກດິ ແມ່ ນພວກມນັ ມຫີ ຼາຍຫວົ ໜ່ ວຍຢ່ ນາໍ ກນັ ແລະ ຈດຸ ພເິ ສດແຕ່ ລະຫວົ ໜ່ ວຍທ່ ນີ ອນໃນໂຄງສາ້ ງນນັ້ ຊາໍ້ ພດັ ບ່ ໍມຄີ ວາມໝາຍ. ກງົ ກນັ ຂາ້ ມ ຖາ້ ທຽບກບັ ຄໍາລາວເດມີ , ຢ່ ໃນໂຄງສາ້ ງຂອງຄາໍ ສບັ ລາວເດມີ ສ່ ວນຫາຼ ຍຈະມຫີ ວົ ໜ່ ວຍໜ່ ງຶ ຫວົ ໜ່ ວຍດຽວທ່ ມີ ຄີ ວາມໝາຍ, ຖາ້ ມຫີ າຼ ຍຫວົ ໜ່ ວຍ ຫຼ ກ່ ຸມຄໍາແຕ່ ລະຫວົ ໜ່ ວຍກລໍ ວ້ ນແຕ່ ມຄີ ວາມໝາຍເທ່ າົ ນນັ້ . 3 ຈດຸ ພເິ ສດໄວຍາກອນ. 3.1 ຄວາມໝາຍຈດຸ ພເິ ສດດາ້ ນໄວຍາກອນຂອງຄາໍ ສບັ . ຕາມນຍິ າມກ່ ຽວກບັ ຄໍາສບັ , ພວກເຮາົ ຖອນໄດດ້ ່ ງັ ນ:ີ້ ຈດຸ ພເິ ສດດາ້ ນໄວຍາກອນຂອງຄາໍ ສບັ ແມ່ ນຈດຸ ພເິ ສດຂອງການ ປະກອບສາ້ ງຂອງພວກມນັ . ນນັ້ ແມ່ ນຈດຸ ພເິ ສດຂອງການປະກດົ ຂນຶ້ ໃນເມ່ ອໜ່ ວຍຄາໍ ແມ່ ນຄາໍ ສບັ ຫຼ ການໂຮມກ່ ຸມຂອງ ໜ່ ວຍຄາໍ ເພ່ ອປະກອບເປັນປະໂຫຍກຄາໍ ເວາົ້ ໃຫເ້ ຂາົ້ ໃຈໄດ,້ ຮບັ ຮອງໄດຈ້ າກມະຫາຊນົ ທ່ ໃີ ຊພ້ າສານນັ້ . ບນັ ດາໜ່ ວຍຄາໍ ສບັ ຫາກຕ່ າງກນັ ຈະມຈີ ດຸ ພເິ ສດໄວຍາກອນແຕກຕ່ າງກນັ , ແຕ່ ຫາກລກັ ສະນະອນັ ລວມກ່ ອນ ໝ່ ຂອງຈດຸ ພເິ ສດໄວຍາກອນນນັ້ ເຊ່ ງິ ແມ່ ນລກັ ສະນະຮ່ ວມປະເພດ. ຈດຸ ພເິ ສດໄວຍາກອນທ່ ເີ ຄຍີ ພບົ ເຫນັ ຈະບ່ ແໍ ມ່ ນ ຂອງອນັ ສະເພາະຂອງຄາໍ ສບັ ໜ່ ງຶ ເຊ່ ງິ ມນັ ຈະແມ່ ນ ອນັ ລວມໃຫແ້ ກ່ ກ່ ຸມຄາໍ ສບັ ໜ່ ງຶ ໂດຍອງີ ໃສ່ ລກັ ສະນະຮ່ ວມເພດຂອງ ຈດຸ ພເິ ສດໄວຍາກອນເຊ່ ງິ ຄໍາສບັ ວດັ ຈະນະຂອງພາສາໃດໜ່ ງຶ ຈ່ ງຶ ສາມາດແບ່ ງອອກເປັນບນັ ດາປະເພດຄາໍ ສບັ . ຍອ້ ນການຄງົ ຕວົ , ບ່ ໍປ່ ຽນແປງ ກະໂຕຮບການຂອງຄາໍ ພາສາລາວບ່ ມໍ ຮີ ່ ອງຮອຍຊບີ້ ອກຈດຸ ພເິ ສດດາ້ ນໄວຍາ ກອນໃດໆ ຢ່ ໃນຄໍາສບັ ເມ່ ອເປັນແນວນນັ້ , ຄາໍ ສບັ ພາສາລາວເຖງິ ຈະແມ່ ນຄາໍ ສບັ ປະເພດໃດເຊ່ ນັ : ຄາໍ ນາມ, ຄໍາກາໍ ມະ, ພວກມນັ ກຈໍ ະແມ່ ນຫວົ ໜ່ ວຍທ່ ນີ ອ້ ຍສຸດຄ: ໜ່ ວຍຄາໍ ... ພວກມນັ ຈະແຕກຕ່ າງກບັ ພາສາຕະກຸນລາແຕງັ ເຊ່ ງິ ພາສານີ້ (ລດັ ເຊຍ, ຝຣງັ ...) ຈະມຈີ ດຸ ພເິ ສດດາ້ ນໄວຍາກອນບນັ ຈຢຸ ່ ພາຍໃນກະໂຕຄາໍ ສບັ ເອງໂລດເຊ່ ນັ : ພວດເຮາົ ຈະຮໄ້ ດໂ້ ລດວ່ າ: ພວກມນັ ແມ່ ນຄາໍ ສບັ ປະເພດໃດ. ສ່ ວນພາສາລາວ ມຮີ ບຄາໍ ຄກນັ ອາດຈະເປັນສອງ ຫຼ ສາມປະເພດຄາໍ ສບັ ທ່ ແີ ຕກຕ່ າງກນັ . ເວາົ້ ຢ່ າງໜ່ ງຶ , ຈດຸ ພເິ ສດໄວຍາກອນຄໍາສບັ ພາສາລາວບ່ ສໍ ະແດງອອກຢ່ ພາຍໃນກະໂຕຄາໍ ສບັ ແລະ ມນັ ສະ ແດງ ອອກຕນົ້ ຕໍແມ່ ນຢ່ ນອກຄາໍ ສບັ . 3.2 ຈດຸ ພເິ ສດໄວຍາກອນຂອງຄາໍ ສບັ ພາສາລາວ ຈດຸ ພເິ ສດໄວຍາກອນຂອງຄາໍ ສບັ ພາສາລາວບ່ ເໍ ອກະລາດກບັ ຄວາມໝາຍຢ່ າງສມົ ບນຈດຸ ພເິ ສດໄວຍາກອນຂອງ ຄາໍ ສບັ ແມ່ ນການສະແດງອອກ ໃນຄວາມສາມາດປະກອບສາ້ ງປະໂຫຍກ ເຊ່ ງິ ມຄີ ວາມໝາຍໃດໜ່ ງຶ ຂອງຄາໍ ສບັ ເທ່ າົ ນນັ້ . 8 ຮຽບຮຽງໂດຍ: ປ.ຕ ແອ໋ງ ສມົ ນວໍ ນັ

ຄວາມໝາຍຂອງຄາໍ ສບັ ມນັ ແມ່ ນພນ້ ຖານຂອງຈດຸ ພເິ ສດໄວຍາກອນ, ກງົ ກນັ ຂາ້ ມ, ຈດຸ ພເິ ສດໄວຍາກອນແມ່ ນຮ່ າງຮບ ການເພ່ ອເປັນຕນົ ເປັນຕວົ ຄວາມໝາຍໜ່ ງຶ ຂອງຄໍາສບັ . ຍອ້ ນແນວນນັ້ , ບນັ ດາຈດຸ ພເິ ສດໄວຍາກອນເຄຍີ ແມ່ ນບ່ ອນອງີ ນອກຕວົ ເພ່ ອກາໍ ນດົ ບນັ ດາຄວາມໝາຍທ່ ແີ ຕກ ຕ່ າງກນັ ຂອງຮບຄໍາໜ່ ງຶ ໆ ເຊ່ ນັ : ຄາໍ ສບັ “ ເຂາົ້ “ ມສີ າມຄວາມໝາຍຄ: 1. ຄວາມ ໝາຍຊເີ້ ຖງິ ວດັ ຖຸ, 2. ຄວາມໝາຍ ຊເີ້ ຖງິ ການເຄ່ ອນໄຫວ, 3. ຄວາມໝາຍຊເີ້ ຖງິ ຄຸນລກັ ສະນະ. ກແໍ ມ່ ນຈດຸ ພເິ ສດໄວຍາກອນນເີ້ ອງ ທ່ ຊີ ່ ວຍໃຫພ້ ວກເຮາົ ຈາໍ ແນກຄວາມໝາຍຂອງຄໍາສບັ ໄດ,້ ເຊ່ ງິ ພວກເຮາົ ສງັ ເກດເຫນັ ຄາໍ ສບັ ເບ່ ງິ ຄວ່ າພວກມນັ ຄກນັ . ຕວົ ຢ່ າງ: - ພ່ ແໍ ມ່ ມ່ ວນ ຍອ້ ນລກຮຽນກາ້ ວໜາ້ . - ພ່ ໍແມ່ ມ່ ວນຊ່ ນ ຍອ້ ນລກຮຽນກາ້ ວໜາ້ . ທງັ ສອງປະໂຫຍກຂາ້ ງເທງິ ນ,ີ້ ໃນດາ້ ນຄວາມໝາຍເບ່ ງິ ຄວ່ າພວກມນັ ຄກນັ ແຕ່ ຖາ້ ສງັ ເກດເບ່ ງິ ການເຄ່ ອນ ໄຫວ ຂອງປະໂຫຍກເຊ່ ນັ ວ່ າ: ມກີ ານປ່ ຽນບ່ ອນຕາໍ ແໜ່ ງພາກສ່ ວນແອມ້ ອ່ ນຂນຶ້ ຕນົ້ ເຊ່ ງິ ມຄີ ວາມໝາຍໃນການເຄ່ ອນໄຫວຈະ ເຫນັ ວ່ າຄາໍ ສບັ ມ່ ວນ ອາດຈະຢ່ ຫງຼັ . ແຕ່ ກງົ ກນັ ຂາ້ ມ, ຄໍາສບັ ມ່ ວນຊ່ ນ ຊໍາ້ ພດັ ບ່ ໍຢ່ ໃນຕາໍ ແໜ່ ງໄດເ້ ຊ່ ນັ : ພວກເຮາົ ເວາົ້ - ບດົ ເພງນມີ້ ່ ວນ. ແຕ່ ຈະບ່ ເໍ ວາົ ້ - ບດົ ເພງນມີ ້ ່ ວນຊ່ນ. ຍອ້ ນແນວນນັ້ , ພວກເຮາົ ຈ່ ງຶ ເວາົ້ ວ່ າຄາໍ ສບັ ມ່ ວນ ຈະມຄີ ວາມໝາຍທງັ ບ່ ງົ ບອກເຖງິ ພາວະຈດິ ຕະສາດ ແລະ ທງັ ບ່ ງົ ບອກເຖງິ ຈດຸ ພເິ ສດຂອງຮບພາບວດັ ຖຸ ຫຼ ພາບເຫດການເຊ່ ງິ ອາດເກດີ ຂນຶ້ ຄວາມຮສ້ ກຶ ມ່ ວນຕ່ ໍກບັ ຜຟ້ ັງ. ກງົ ກນັ ຂາ້ ມ, ຄໍາສບັ ມ່ ວນຊ່ ນ ຈະມຄີ ວາມໝາຍແຕ່ ສະເພາະບ່ ງົ ບອກເຖງິ ພາວະຈດິ ຕະສາດເທ່ າົ ນນັ້ . 9 ຮຽບຮຽງໂດຍ: ປ.ຕ ແອ໋ງ ສມົ ນວໍ ນັ

ບດົ ທ3ີ ຈດຸ ພເິ ສດດາ້ ນການປະກອບສາ້ ງຄາໍ ສບັ 1. ຫວົ ໜ່ ວຍການປະກອບສາ້ ງສບັ ແລະ ວທິ ສີ າ້ ງຄາໍ ສບັ . 1.1 ຄາໍ ວ່ າພະຍາງ. ຄາໍ ວ່ າ: ພະຍາງ ໃນເມ່ ອກ່ ອນພວກເຮາົ ມກີ ານເຕາົ້ ໂຮມເອາົ ຫວົ ໜ່ ວຍທ່ ນີ ອນໃນເຄາົ້ ພາສາລາວເດມີ ແລະ ເຄາົ້ ພາສາບາລໃີ ຫເ້ ປັນອນັ ດຽວກນັ . ສະນນັ້ , ເມ່ ອອງີ ຕາມພາລະບດົ ບາດຂອງເຄາົ້ ພາສາຢມໃນນນີ້ ບັ ທງັ ພາສາບາລ-ີ ສນັ ສະ ກດິ , ພວກເຮາົ ຈະກາໍ ນດົ ຄໍາວ່ າ: ພະຍາງ ໃຫເ້ ປັນຫວົ ໜ່ ວຍທ່ ໃີ ຊເ້ ຂາົ້ ໃນພາສາຢມເທ່ າົ ນນັ້ . ສາເຫດ, ຍອ້ ນວ່ າແຕ່ ລະຫວົ ໜ່ ວຍທ່ ເີ ປັນຄາໍ ສບັ ຫຼ ໂຮມກນັ ເປັນຄໍາສບັ ສ່ ວນຫຼວງຫຼາຍຈະບ່ ຮໍ ຄ້ ວາມໝາຍ ແລະ ຖາ້ ຮກ້ ຕໍ ອ້ ງມກີ ານແປເປັນຄາໍ ເຄາົ້ ລາວເດມີ ດ່ ງັ ທ່ ເີ ວາົ້ ມາຂາ້ ງເທງິ ນນັ້ . ຢ່ ໃນພາສາລາວຍອ້ ນບ່ ທໍ ນັ ມກີ ານຈາໍ ແນກລະອຽດກ່ ຽວກບັ ຊ່ ເອນີ້ ລວມຂອງຫວົ ໜ່ ວຍຕ່ າງໆ ເຊ່ ງິ ນກັ ຄນົ້ ຄວາ້ ຫຼາຍທ່ ານເອນີ້ ວ່ າ: ສບັ ທະສາດ, ສບັ ວຊິ າການ, ສບັ ວທິ ະຍາສາດ, ສບັ ວຊິ າສະເພາະ,... ໃນນພີ້ ວກເຮາົ ຈະກາໍ ນດົ ໃຊວ້ ່ າ: ສນິ ລະສບັ . ບນັ ດາຂອງຊ່ ເອນີ້ ຫວົ ໜ່ ວຍຕ່ າງໆ ທ່ ນີ ອນໃນສນິ ລະສບັ ນນັ້ ຈະມຄີ : ພະຍາງ, ໜ່ ວຍຄໍາ, ຄໍາສບັ , ວະລຄີ ງົ ຕວົ , ປະໂຫຍກ, ເຊ່ ງິ ຈດັ ເປັນລໍາດບັ ຂນັ້ ດ່ ງັ ນ:ີ້ ປະໂຫຍກ ວະລຄີ ງົ ຕວົ ຄໍາສບັ ໜ່ ວຍຄາໍ ພະຍາງ ດ່ ງັ ທ່ໄີ ດເ້ ວາົ້ ມາແລວ້ , ພາສາລາວມເີ ຄາົ້ ມາຈາກສອງແຫ່ ຼງຄ: ມາຈາກພາສາລາວເດມີ ແລະ ເຄາົ້ ພາສາອ່ ນ. ເມ່ ອ ເຮາົ ສມົ ທຽບລກັ ສະນະຮບຄໍາທງັ ສອງເຄາົ້ ນນັ້ ຈະເຫນັ ວ່ າ: ພວກມນັ ແຕກຕ່ າງກນັ ໃນດາ້ ນການກາໍ ນດົ . + ລກັ ສະນະຮບຄາໍ ທ່ ເີ ປັນຄາໍ ສບັ ຂອງຄໍາເຄາົ້ ລາວເດມີ ຕ່ າໍ ສຸດຈະມຮີ ບຄາໍ ໜ່ ງຶ ຮບຄາໍ ດຽວ ແລະ ທງັ ມຄີ ວາມໝາຍຄບົ ຖວ້ ນ. ຕວົ ຢ່ າງ: ດນິ , ນາໍ້ , ລມົ , ໄຟ.... + ລກັ ສະນະຮບຄາໍ ທ່ ເີ ປັນຄໍາສບັ ຂອງຄໍາເຄາົ້ ຢມສ່ ວນຫຼວງຫຼາຍຈະມສີ ອງຮບຄໍາຂນຶ້ ໄປສ່ ວນຄວາມໝາຍອາດຈະເຂາົ້ ໃຈ ຫຼ ບ່ ເໍ ຂາົ້ ໃຈ; ແນວໃດກຕໍ າມຈະຕອ້ ງມກີ ານແປອອກມາເປັນພາສາລາວເດມີ ຫຼ ເວາົ້ ວ່ າຄນົ ລາວຈະບ່ ນໍ າໍ ໃຊເ້ ປັນສ່ ພວົ ພນັ ເຊ່ ງິ ກນັ ແລະ ກນັ . ຕວົ ຢ່ າງ: ທໍລະນ,ີ ວາລ,ີ ວາໂຍ, ອກັ ຄ.ີ .. ເມ່ ອເປັນແນວນນັ້ , ເພ່ ອຢາກເຂາົ້ ໃຈແຈງ້ ຕ່ ກໍ ບັ ບນັ ດາຊ່ ເອນີ້ ຂອງຫວົ ໜ່ ວຍໃນຂະແໜງພາສາສາດນນັ້ ພວກ ເຮາົ ຈ່ ງຶ ຈດັ ແບ່ ງຕາມພາລະບດົ ບາດຂອງພວກມນັ ດ່ ງັ ນ:ີ້ ຕວົ ຢ່ າງ: ທໍລະນ,ີ ວາລ.ີ .. 10 ຮຽບຮຽງໂດຍ: ປ.ຕ ແອ໋ງ ສມົ ນວໍ ນັ

+ ເມ່ ອພວກເຮາົ ແຍກຄາໍ ສບັ ຢ່ ໃນ ທໍລະນີ ແລະ ວາລີ ເປັນແຕ່ ລະພະຍາງຄ: ທລໍ ະ, ນີ ແລະ ວາ, ລີ ບນັ ດາຫວົ ໜ່ ວຍ ແຕ່ ລະພະຍາງທ່ ແີ ຍກມານນັ້ ຈະບ່ ໍມຄີ ວາມໝາຍ. ຫຼ ບນັ ດາຄໍາສບັ : ກາໍ , ກດິ , ເກດ, ໄຂ,...ພວກເຮາົ ລວ້ ນແຕ່ ມຄີ ວາມ ສງົ ໄສຢ່ ໃນສະໝອງວ່ າພວກມນັ ມຄີ ວາມໝາຍແນວໃດ. 1.2 ໜ່ ວຍຄາໍ . -ໃນພາສາລາວພວກເຮາົ ກາໍ ນດົ ໃຊໜ້ ່ ວຍຄາໍ ເຊ່ ງິ ໝາຍຄວາມວ່ າແມ່ ນຫວົ ໜ່ ວຍທ່ ມີ ຮີ ບຄໍາໜ່ ງຶ ຄາໍ ດຽວ ຫຼ ອອກສຽງເທ່ ອ ດຽວ ປະກອບມຄີ ວາມໝາຍນອ້ ຍສຸດຂນຶ້ ໄປ ຫຼ ເວາົ້ ຢ່ າງໜ່ ງຶ ແມ່ ນຫວົ ໜ່ ວຍຂອງ ຄໍາເຄາົ້ ພາສາລາວເດມີ . -ລກັ ສະນະຂອງໜ່ ວຍຄາໍ ຖາ້ ທຽບໃສ່ ພະຍາງມນັ ຈະມຮີ ບຄໍາເທ່ າົ ກນັ ແຕ່ ໜ່ ວຍຄໍາແມ່ ນມຄີ ວາມໝາຍນອ້ ຍ ສຸດ, ສ່ ວນພະຍາງຈະບ່ ມໍ ຄີ ວາມໝາຍ ຫຼ ມຄີ ວາມໝາຍນອ້ ຍສຸດລງົ ໄປ. - ໜາ້ ທ່ ຂີ ອງໜ່ ວຍຄາໍ ໃຊປ້ ະກອບເປັນຄາໍ ສບັ ແລະ ທງັ ປະກອບເປັນປະໂຫຍກ. - ອງີ ຕາມຄວາມໝາຍຂອງໜ່ ວຍຄໍາສາມາດຈດັ ແບ່ ງເປັນ 2 ຊະນດິ ຄ: ໜ່ ວຍຄາໍ ກຸມ້ ຕວົ ແລະ ໜ່ ວຍຄາໍ ບ່ ໍກຸມ້ ຕວົ . + ໜ່ ວຍຄໍາກຸມ້ ຕວົ : ແມ່ ນໜ່ ວຍຄາໍ ທ່ ມີ ຄີ ວາມໝາຍບງົ ບອກເຖງິ ວດັ ຖຸ, ປະກດົ ການ, ພາວະ...ຢ່ າງຈະແຈງ້ . ມນັ ສາມາດ ປະກອບສາ້ ງເປັນຄໍາສບັ ແລະ ປະໂຫຍກ. ນບັ ທງັ ຮບການ ແລະ ຄວາມໝາຍຂອງພວກມນັ ຈະບ່ ໍປ່ ຽນແປງຢ່ ໃນທຸກໆ ຕ່ າໍ ແໜ່ ງຂອງຄາໍ ສບັ ແລະ ປະໂຫຍກ. ຕວົ ຢ່ າງ: ພ່ ໍ, ແມ່ , ດນີ , ນາໍ້ , ລມົ ໄຟ... + ໜ່ ວຍຄາໍ ບ່ ກໍ ຸມ້ ຕວົ : ແມ່ ນໜ່ ວຍຄາໍ ທ່ ມີ ຄີ ວາມໝາຍບງົ ບອກເຖງິ ຂງົ ເຂດລວມໆ ຂອງວດັ ຖຸ, ປະກດົ ການພາວະ,... ຫຼ ບງົ ບອກເຖງິ ຈດຸ ໝາຍໃດໜ່ ງຶ ຂອງວດັ ຖຸ, ປະກດົ ການ, ພ່ າວະ... ຕວົ ຢ່ າງ: ນກັ , ນາຍ, ຜ,້ ກະ, ຊາວ, ການ, ຄວາມ,... ບນັ ດາໜ່ ວຍຄາໍ ບ່ ໍກຸມ້ ຕວົ ທ່ ກີ ່ າວມານນັ້ ພວກມນັ ຍງັ ມພີ າລະບດົ ບາດການປະກອບສາ້ ງແຕກຕ່ າງກນັ ເລກັ ນອ້ ຍ ຕ່ ມອກີ ເຊ່ ນັ ວ່ າ. ນກັ ອາດຕ່ າງກບັ ຄວາມ ຢ່ ໃນໜ່ ວຍຄໍາ ນກັ ແມ່ ນໜ່ ວຍຄໍາບ່ ກໍ ຸມ້ ຕວົ ແທ້ ເຊ່ ງິ ພາລະບດົ ບາດການ ປະກອບສາ້ ງເປັນຄໍາສບັ ນນັ້ ຈະມໜີ າ້ ທ່ ີ ຜກພນັ ກບັ ຫວົ ໜ່ ວຍອ່ ນໆ ສ່ ວນ ຄວາມຈະມທີ ງັ ໜາ້ ທ່ ີ ຜກພນັ ແລະ ປະສມົ . ຕວົ ຢ່ າງ: - ນກັ + ຮຽນ ເປັນ ນກັ ຮຽນ - ນກັ + ບນິ ເປັນ ນກັ ບນິ - ນກັ + ຂຽນ ເປັນ ນກັ ຂຽນ - ນກັ + ຄນົ້ ຄວາ້ ເປັນ ນກັ ຄນົ້ ຄວາ້ - ນກັ + ຮອ້ ງ ເປັນ ນກັ ຮອ້ ງ - ນກັ + ສະແດງ ເປັນ ນກັ ສະແດງ - ນກັ + ຕມົ້ ຕນ ເປັນ ນກັ ຕມົ້ ຕນ - ນກັ + ກະວີ ເປັນ ນກັ ກະວີ 11 ຮຽບຮຽງໂດຍ: ປ.ຕ ແອ໋ງ ສມົ ນວໍ ນັ

ເຮາົ ສາມາດສງັ ເກດເຫນັ ໄດໃ້ ນປະກດົ ການສງັ ຄມົ ທ່ ສີ ະແດງອອກມນັ ສອດຄ່ ອງກບັ ພາວະຄວາມເປັນຈງິ ທ່ ມີ ນັ ສະແດງ ອອກໃນຄາໍ ວ່ າ ນກັ ແລວ້ ເປັນຜຖ້ ະນດັ , ຊໍານຊິ ໍານານໃນດາ້ ນນນັ້ ເປັນທ່ ສີ ຸດ: ເຊ່ ນັ ວ່ າ: ນກັ ບນິ , ກ່ ອນຈະໄດຊ້ ່ ວ່ າ ນກັ ບນິ ນນັ້ , ຕອ້ ງໄດຜ້ ່ ານການທດົ ສອບຫາຼ ຍຢ່ າງ, ທງັ ສຸຂະພາບ, ຄວາມສາມາດ, ຄວາມຮ້ ແລະ ປະສບົ ການ, ຜ່ ານການຮຽນຮເ້ ຖງິ ເຄ່ ອງບນິ ຢ່ າງລະອຽດອ່ ອນ, ຜ່ ານການບນິ ( ຂບັ ຍນົ ) ຫຼາຍເທ່ ອຈ່ ງຶ ສາມາດເປັນ (ນກັ ບນິ ) ໄດ.້ - ຜ່ ານຕວົ ຢ່ າງທີ 1 ກບັ ທີ 2 ເຮາົ ຈະເຫນັ ວ່ າໜ່ ວຍຄາໍ ນກັ ຈະບ່ ໍສາມາດປ່ ຽນຕໍາແໜ່ ງກນັ ໄດ.້ ສ່ ວນໜອ້ ຍຄາໍ ຄວາມ ສາມາດປ່ ຽນຕໍາແໜ່ ງໃຫແ້ ກ່ ກນັ ເຊ່ ນັ ວ່ າ: - ເວາົ້ ຄວາມ ປ່ ຽນເປັນ ຄວາມເວາົ້ . - ຮຄ້ ວາມ ປ່ ຽນເປັນ ຄວາມຮ.້ - ຂປີ້ າ ປ່ ຽນເປັນ ປາຂີ້ ເຖງິ ຢ່ າງໃດກຕໍ າມໜ່ ວຍຄາໍ ຄວາມ ເມ່ ອສງັ ເກດໃນດາ້ ນຄວາມໝາຍ ຂອງມນັ ແລວ້ ຈະເຫນັ ວ່ າຍງັ ມຄີ ວາມບງົ ບອກເຖງິ ຂງົ ເຂດລວມ ຫຼ ບງົ ບອກເຖງິ ສ່ ງິ ໃດສ່ ງິ ໜ່ ງຶ ເທ່ າົ ນນັ້ , ໝາຍວ່ າພວກເຮາົ ຈະບ່ ໍຮຄ້ ວາມໝາຍຂອງມນັ ຢ່ າງລະ ອຽດ. ສະນນັ້ , ໜ່ ວຍຄາໍ ຄວາມ ໃນຄວາມໝາຍຜກພນັ ແມ່ ນ ຄວາມເວາົ້ , ຄວາມຮ,້ ສ່ ວນໜ່ ວຍຄາໍ ຄວາມໃນຄວາມ ໝາຍປະສມົ ແມ່ ນ ເວາົ້ ຄວາມ ເຊ່ ງິ ຄວາມໃນທ່ ນີ ຄີ້ ວາມໝາຍມທີ ່ າເອກະລາດ. ອກີ ປະການໜ່ ງຶ ຄໍາວ່ າ: ໜ່ ວຍຄາໍ ຂອງພາສາລາວຈະບ່ ຢໍ ່ ໃນລກັ ສະນະຂອງໜ່ ວຍສຽງພະຍນັ ຊະນະ ຫຼ ສະຫະຼ ໄດຄ້ ກບັ ພາສາໄທ. ຢ່ ໃນພາສາໄທ ໜ່ ວຍຄໍາກບັ ໜ່ ວຍສຽງຈະຢ່ ໃນລກັ ສະນະເທ່ າົ ທຽມກນັ ເຊ່ ນັ ວ່ າ: ປຸກ (ປຸກ) ໜ່ ວຍສຽງ /ປ/ ຈະເທ່ າົ ກບັ ໜ່ ວຍຄາໍ ແລະ /ປ/ ມຄີ ວາມໝາຍວ່ າ ທໍາໃຫ.້ ປຣາບ (ປາບ)  ໜ່ ວຍສຽງ /ປ/ ຈະເທ່ າົ ກບັ ໜ່ ວຍຄໍາ ແລະ /ປ/ ມຄີ ວາມໝາຍວ່ າ ທໍາໃຫ້ ຢ່່ ໃນຄວາມໝາຍວ່ າ ທໍາ ໃຫ້ ນເີ້ ຊ່ ງິ ຢ່ ໃນພາສາຄວາມໝາຍຂອງໜ່ ວຍຄາໍ ພາສາລາວແລວ້ ແມ່ ນຂງົ ເຂດລວມໃດໜ່ ງຶ ຫຼ ຈດຸ ຄວາມໝາຍໃດໜ່ ງຶ ແລະ ພາສາລາວກຈໍ ະບ່ ໍມປີ ະກດົ ການຂອງໜ່ ວຍສຽງເທ່ າົ ກບັ ພະຍາງ ຫຼ ໜ່ ວຍຄາໍ ໃນພາສາໄທ. 1.3. ຄາໍ ສບັ : - ມາເຖງິ ປັດຈບຸ ນັ ບນັ ຫາຄາໍ ສບັ ທ່ ຢີ ່ ໃນຂະແໜງພາສາສາດເປັນບນັ ຫາໜ່ ງຶ ນກັ ຄນົ້ ຄວາ້ ທງັ ຫຼາຍໄດພ້ ະຍາ ຍາມ ຊອກຫານຍິ າມອນັ ເປັນທ່ ສີ ມົ ບນ. ດ່ ງັ ນນັ້ , ຄໍາສບັ ໃນພາສາລາວກຍໍ ງັ ເປັນບນັ ຫາທ່ ຍີ ງັ ສບຕ່ ຄໍ ນົ້ ຄວາ້ . ມນີ ກັ ພາສາສາດຫາຼ ຍທ່ ານໃຫທ້ ດັ ສະນະເພ່ ອສງັ ລວມເປັນທດິ ສະດຕີ ໍກບັ ຄໍາວ່ າ ຄາໍ ສບັ ດ່ ງັ ນ:ີ້ + ທ່ ານ ອາເມຍິ ແລດັ ຂຽນວ່ າ: ຄໍາສບັ ແມ່ ນການສມົ ທບົ ລະຫວ່ າງຄວາມໝາຍອນັ ແນ່ ນອນໃດໜ່ ງຶ ກບັ ກ່ ຸມສຽງອນັ ແນ່ ນອນໃດໜ່ ງຶ , ມຄີ ວາມສາມາດຮບັ ປະກນັ ໜາ້ ທ່ໄີ ວຍາກອນອນັ ແນ່ ນອນ. ໃນທດັ ສະນະນີ້ ມນີ ກັ ພາສາສາດ ທ່ ານໂຮ່ ເລ ໄດວ້ ເິ ຄາະວ່ າ ແນວໃດທ່ ເີ ອນີ້ ວ່ າຄວາມໝາຍ ແນວໃດທ່ ເີ ອນີ້ ວ່ າ ກ່ ຸມສຽງອນັ ແນ່ ນອນ ແນວໃດທ່ ເີ ອນີ້ ວ່ າ ໄວຍາກອນອນັ ແນ່ ນອນເຊ່ ນັ ວ່ າ: ຢ່ ໃນພາສາລາວ(ນບັ ທງັ ພາສາຢມທ່ ຜີ ນັ ປ່ ຽນ ມາເປັນພາສາເດມີ ແລວ້ ) ນບັ ທງັ ດາ້ ນຄວາມໝາຍ ແລະ ຮບການຄາໍ ຈະຄງົ ຕວົ ແລະ ຈະແຈງ້ . 12 ຮຽບຮຽງໂດຍ: ປ.ຕ ແອ໋ງ ສມົ ນວໍ ນັ

ຕວົ ຢ່ າງ: - ນາຍຄ - ນກັ ຮຽນ - ຊາວນາ - ຊ່ າງໄຟ. ບນັ ດາຫວົ ໜ່ ວຍນກັ , ນາຍ, ຊາວ, ຊ່ າງ...ລວ້ ນແຕ່ ມຄີ ວາມໝາຍ ແລະ ມໄີ ວຍາກອນອນັ ແນ່ ນອນ. ແຕ່ ວ່ າ ຫວົ ໜ່ ວຍເຫ່ ຼາົ ນນັ້ ຊໍາ້ ພດັ ບ່ ໍມໃີ ຜເອນີ້ ຄໍາວ່ າ: ຄໍາສບັ ໄດໂ້ ດຍແທ.້ + ທ່ ານແອ ຊາເປຍ ຄາໍ ສບັ ແມ່ ນຕອນໜ່ ງຶ ທ່ ນີ ອ້ ຍທ່ ສີ ຸດທ່ ມີ ຄີ ວາມໝາຍ, ມຄີ ວາມສາມາດເປັນເອກະລາດສມົ ບນ ແລະ ກະໂຕຕອນນນັ້ ສາມາດປ່ ຽນປະໂຫຍກດ່ ຽວສາມນັ ງ່າຍ. + ທ່ ານແອນເລີ ບະລມຟິນ ຄໍາສບັ ແມ່ ນຮບການຄາໍ ເສລນີ ອ້ ຍສຸດ. ໃນທດັ ສະນະນເີ້ ຮາົ ເຫນັ ວ່ າມທີ ດັ ສະນະເມາະສມົ ເຊ່ ງິ ໃກຄ້ ຽງກບັ ພາສາຄາໍ ປ່ ຽວໂດຍສະເພາະກແໍ ມ່ ນພາສາລາວ. ນອກຈາກນນັ້ , ມຫີ ຼາຍທດັ ສະນະໃຊນ້ ຍິ າມ ຫວົ ໜ່ ວຍນອ້ ຍສຸດ ຫວົ ໜ່ ວຍໄວຍາກອນ ຫວົ ໜ່ ວຍພນ້ ຖານໃຫ້ ແກ່ ຄໍາສບັ ເຊ່ ນັ : + ທ່ ານ ບ.ີ ເຈເີ ນກີ າ ຂຽນວ່ າ ຄາໍ ສບັ ແມ່ ນຫວົ ໜ່ ວຍນອ້ ຍວດັ ຈະນະພາສາ... ແລະ ຫວົ ໜ່ ວຍນອ້ ຍສຸດມຄີ ວາມ ສາມາດນາໍ ໃຊເ້ ສລໃີ ນຄວາມເວາົ້ . + ທ່ ານ ວ.ີ ຈີ ອດັ ໂມຍີ ຂຽນວ່ າ: ຄາໍ ສບັ ແມ່ ນຫວົ ໜ່ ວຍໄວຍາກອນໂດຍແມ່ ນໜ່ ວຍຄາໍ ປະກອບສາ້ ງຂນຶ້ , ໃຊເ້ ພ່ ອ ສະແດງເຖງິ ເປົາ້ ໝາຍຕ່ າງໆ... + ທ່ ານ ຫງຽນ ກມີ ຖານ ຂຽນວ່ າ: ຄາໍ ສບັ ແມ່ ນຫວົ ໜ່ ວຍພນ້ ຖານຂອງພາສາ, ມຄີ ວາມສາມາດແຍກຕວົ ອອກຈາກຫວົ ໜ່ ວຍອ່ ນໃນຄວາມເວາົ້ ,...ແລະ ແມ່ ນກ່ ຸມກອ້ ນສຽງພອ້ ມກບັ ຄວາມໝາຍທ່ ສີ ມົ ບນ ມໄີ ວຍາກອນແນ່ ນອນ. + ທດັ ສະນະຂອງນກັ ພາສາສາດ ຂາ້ ງເທງິ ຄໍາກບັ ຄໍາສບັ ມອີ ນັ ກງົ ກນັ ຢ່ ບ່ ອນວ່ າ: ຄາໍ ສບັ ແມ່ ນໂຄງສາ້ ງຮ່ ວມກນັ ລະຫວ່ າງ ວທິ ກີ ານປະກອບສາ້ ງກບັ ຄວາມມາຍ. -ເມ່ ອສງັ ເກດເບ່ ງິ ພາສາລາວແລວ້ ເຫນັ ວ່ າ: ຄາໍ ສບັ ແມ່ ນມໂີ ຄງສາ້ ງຮ່ ວມກນັ ລະຫວ່ າງນ່ ວຍຄາໍ ບ່ ໍກຸມ້ ຕວົ ກບັ ຫນ່ ວຍຄາໍ ກຸມ້ ຕວົ ແລະ ບາງເທ່ ອຄາໍ ສບັ ກເໍ ທ່ າົ ກນັ ກບັ ໜ່ ວຍຄໍາທ່ ກີ ຸມ້ ຕວົ ນນັ້ ເອງ. ສ່ ວນໜ່ ວຍຄາໍ ບ່ ໍກຸມ້ ຕວົ ບ່ ສໍ າມາດເອນີ້ ວ່ າຄາໍ ສບັ . ຕວົ ຢ່ າງ: ໜ່ ວຍຄໍາບ່ ກໍ ຸມ້ ຕວົ + ໜ່ ວຍຄໍາກຸມ້ ຕວົ  ຄໍາສບັ . ນກັ + ຮຽນ  ນກັ ຮຽນ ນາຍ + ຄ  ນາຍຄ ຊາວ + ບາ້ ນ  ຊາວບາ້ ນ ໜ່ ວຍຄາໍ ກຸມ້ ຕວົ ເທ່ າົ ຄາໍ ສບັ . - ດນິ 13 ຮຽບຮຽງໂດຍ: ປ.ຕ ແອ໋ງ ສມົ ນວໍ ນັ

- ນາໍ້ - ລມົ - ໄຟ - ເຮອນ - ຊານ - ຫວ້ ຍ - ຮ່ ອງ - ບງຶ ສະນນັ້ , ຈ່ ງຶ ພໍສະຫຸບຼ ໄດວ້ ່ າ: ຄໍາສບັ ແມ່ ນໂຄງສາ້ ງໜ່ ງຶ ທ່ ສີ ມົ ບນທາງດາ້ ນຮບຄາໍ ແລະ ຄວາມໝາຍເຊ່ ງິ ສາ ມາດນາໍ ໃຊປ້ ະກອບເປັນວະລີ ຫຼ ປະໂຫຍກ. 1.4 ວະລ.ີ ໃນຫາຼ ຍທດັ ສະນະຜ່ ານມາຄາໍ ວ່ າ ວະລີ ກບໍ ່ ໍທນັ ໄດຄ້ ນົ້ ຄວາ້ ແລະ ຈາໍ ແນກເປັນທດິ ສະດລີ ະອຽດ, ສະນນັ້ , ເຮດັ ໃຫຄ້ ວາມເຂາົ້ ໃຈມອີ ນັ ແຕກຕ່ າງກນັ ແລະ ພາໃຫບ້ ່ ໍເປັນອນັ ຄງົ ທ່ ເີ ຊ່ ນັ ວ່ າຢ່ ໃນທດິ ສະດທີ ່ ເີ ຄຍີ ໃຊໃ້ ນປັດຈບຸ ນັ ຄໍາວ່ າ: ວະລີ ແມ່ ນໝວດຄໍາ ຫຼ ໝ່ ຄໍາທ່ ມີ ໃີ ຈຄວາມໃນຕວົ ຂອງມນັ ເອງແຕ່ ຍງັ ບ່ ທໍ ນັ ມຄີ ວາມໝາຍຄບົ ຖວ້ ນພໍເປັນປະໂຫຍກໄດ.້ ກ່ ຸມຄາໍ ຊະນດິ ໜ່ ງຶ ທ່ ສີ າ້ ງຈາກການເອາົ ແຕ່ ສອງຄາໍ ຂນຶ້ ໄປມາປະສມົ ກນັ ເຂາົ້ ບນົ ພນ້ ຖານການສາໍ ພນັ ວາກະຍະສໍາ ພນັ ໜ່ ງຶ ໃນສອງແບບຄ: ແບບສະເໝພີ າກ ແລະ ແບບ ຕວົ ຫຼກັ - ຕວົ ສໍາຮອງ. ເມ່ ອເຮາົ ສງັ ເກດເບ່ ງິ ທດິ ສະດທີ ່ ຜີ ່ ານມານນັ້ ຍງັ ຂາດຄວາມຮກ້ ່ ຽວກບັ ຄໍາວ່ າ ຄາໍ ຫາຼ ຍໆ ຄນົ ຈະເຂາົ້ ໃຈວ່ າ ຄໍາ ແມ່ ນມຮີ ບຄໍາດຽວ. ເມ່ ອເປັນແນວນພີ້ ວກເຮາົ ຄວນເຂາົ້ ໃຈວ່ າ ຄາໍ ແມ່ ນໝາຍເຖງິ ຄໍາສບັ ຫຼ ຄາໍ ເວາົ້ . ສະນນັ້ , ໃນວະລີ ໜ່ ງຶ ໆ ຢ່ າງຕ່ ໍາສຸດແມ່ ນມສີ ອງຮບຄາໍ ສບັ ຂນຶ້ ໄປ. ດ່ ງັ ນນັ້ , ເມ່ ອອງີ ໃສ່ ທດິ ສະດທີ ່ ເີ ຄຍີ ໃຊຜ້ ່ ານມານນັ້ , ຄາໍ ວ່ າ ໝວດຄໍາ ຫຼ ໝ່ ຄາໍ ຢ່ າງໜອ້ ຍສຸດກຕໍ ອ້ ງມສີ ອງຄາໍ ສບັ ຂນຶ້ ໄປ ຕວົ ຢ່ າງ: ໂຕະນກັ ຮຽນໜ່ ວຍນນັ້ . ເສອ້ ຢດແຂນສນັ້ ຜນນນັ້ , ປຶມ້ ອ່ ານພາສາລາວຊນັ້ ປ.5.... ຈາກຕວົ ຢ່ າງຂາ້ ງເທງິ ນນັ້ ເຮາົ ສາມາດຈາໍ ແນກແຕ່ ລະໝ່ ຄາໍ ໄດດ້ ່ ງັ ນ:ີ້ + ໝ່ ຄໍາ: ໂຕະນກັ ຮຽນໜ່ ວຍນນັ້ ສແີ ດງ ຈະມີ 3 ຄາໍ ສບັ ຄ: ໂຕະນກັ ຮຽນ, ໜ່ ວຍນນັ້ , ສແີ ດງ. + ໝ່ ຄາໍ : ເສອ້ ຢດໂຕແຂນສນັ້ ສແີ ດງ ຈະມີ 3 ຄໍາສບັ ຄ: ເສອ້ ຢດ, ແຂນສນັ້ , ຜນສແີ ດງ. + ໝ່ ຄໍາ: ປຶມ້ ອ່ ານພາສາລາວ ຊນັ້ ປໍຫາ້ ຈະມີ 3 ຄາໍ ສບັ ຄ: ປຶມ້ ອ່ ານ, ພາສາລາວ, ຊນັ້ ປໍຫາ້ . ບນັ ດາແຕ່ ລະຄາໍ ສບັ ຢ່ ໃນແຕ່ ລະໝ່ ຄາໍ ນນັ້ ເມ່ ອພວກເຮາົ ຕດັ ແຍກພວກມນັ ອອກຈາກກນັ ຈະກາຍເປັນແຕ່ ລະ ໜ່ ວຍຄໍາ. ຖາ້ ຫາກວ່ າພວກເຮາົ ຕດັ ແຍກຄາໍ ສບັ ອອກເປັນແຕ່ ລະຫວົ ໜ່ ວຍ ແລະ ບນັ ດາຫວົ ໜ່ ວຍເຫ່ າຼົ ນນັ້ , ຖາ້ ບ່ ໍເປັນ ໜ່ ວຍຄໍາ ຫຼ ໜອ້ ຍກວ່ າໜ່ ວຍຄໍາຈະເອນີ້ ວ່ າ: ພະຍາງ ແລະ ພວກມນັ ຈະບ່ ໍເທ່ າົ ທຽມກບຄາໍ ສບັ ໄດເ້ ຊ່ ນັ : ວິ ທະຍາໄລ, ອຸປະຖໍາ, ປະເທດ... ຈະເທ່ າົ ທຽມກບັ ໜ່ ວຍຄາໍ ຫຼ ຄາໍ ສບັ ; ແຕ່ ຄາໍ ວ່ າ: ວ,ິ ທະ, ຍາ, ໄລ, ອຸ, ປະ, ຖໍາ, ປະ, ເທດ,ຈະ ເອນີ້ ວ່ າ: ພະຍາງ. ການເອນີ້ ວທິ ະຍາໄລ, ປະເທດ ແມ່ ນໜ່ ວຍຄໍາກຍໍ ອ້ ນວ່ າສອງໜ່ ວຍຄາໍ ນລີ້ ວ້ ນແຕ່ ມໂີ ຄງສາ້ ງໂຮມຫຼາຍ 14 ຮຽບຮຽງໂດຍ: ປ.ຕ ແອ໋ງ ສມົ ນວໍ ນັ

ພະຍາງເຂາົ້ ກນັ ກາຍເປັນຮບຄໍາໜ່ ງຶ ແລະ ທາງດາ້ ນຄວາມໝາຍກຈໍ ະຄບົ ຖວ້ ນຄ: ໝາຍເຖງິ ບ່ ອນຮຽນ ແລະ ທ່ ຕີ ງັ້ . ຖາ້ ຢາກໃຫພ້ ວກມນັ ກາຍເປັນຮບຄາໍ ສບັ ທ່ ສີ ມົ ບນແມ່ ນຕອ້ ງໄດປ້ ະກອບເຂາົ້ ກບັ ຮບຄາໍ ອ່ ນ ຫຼ ໜ່ ວຍຄາໍ ອ່ ນຕ່ ມເຊ່ ນັ : ວິ ທະ ຍາໄລ + ສງົ ເປັນ ວທິ ະຍາໄລສງົ , ແລະ ຄໍາສບັ ນຖີ າ້ ຢາກໃຫກ້ າຍເປັນຫວົ ໜ່ ວຍທ່ ໃີ ຫຍ່ ກວ່ າຄ: ວະລີ ກຈໍ ະຕອ້ ງໄດ້ ປະກອບເຂາົ້ ກບັ ຄໍາສບັ ອ່ ນຕ່ ມອກີ ເຊ່ ນັ :(ວທິ ະຍາໄລ + ສງົ ) (ບາ້ ນໜອງທາ + ໃຕ)້ ເປັນວທິ ະຍາໄລສງົ , ບາ້ ນນອງທາໃຕ.້ ສະນນັ້ , ຄໍາວ່ າ: ໝ່ ຄໍາຢ່ ທ່ ນີ ໝີ້ າຍເຖງິ ໝ່ ຄາໍ ສບັ ແລະ ຢ່ າງໜອ້ ຍໝ່ ຄໍາສບັ ຕອ້ ງມສີ ອງຮບຄາໍ ສບັ ຂນຶ້ ໄປ, ທາງ ດາ້ ນຄວາມໝາຍກຄໍ ບົ ຖວ້ ນ ຫຼ ເວາົ້ ຢ່ າງໜ່ ງຶ ໃນຮບຄາໍ ສບັ ໜ່ ງຶ ນນັ້ ໆ ຈະຕອ້ ງມວີ ດັ ຖຸທາດບວກ ກບັ ຄຸນລກັ ສະນະ.ຕາມ ການນຍິ າມເກ່ າົ ພວກເຮາົ ໄດພ້ າກນັ ເຂາົ້ ໃຈວ່ າ: ຄໍາ ແມ່ ນຮບການເປັນຫວົ ໜ່ ວຍໜ່ ງຶ ຫວົ ໜ່ ວຍດຽວ ຫຼ ອອກສຽງເທ່ ອ ດຽວ ແລະ ວະລນີ ນັ້ ກຈໍ ະມີ 2 ຫວົ ໜ່ ວຍ ຫຼ ອອກສຽງ 2 ເທ່ ອເທ່ າົ ກນັ ເຊ່ ນັ : ຈອກ + ແກວ້ ເປັນວະລີ ຈອກເເກວ້ . ວທິ ະຍາ + ໄລ ວະລເີ ປັນ ວທິ ະຍາໄລ.... ຜ່ ານການສກຶ ສາຄນົ້ ຄວາ້ ນຍິ າມດ່ ງັ ກ່ າວເຫນັ ວ່ າ: ບ່ ທໍ ນັ ເໝາະສມົ , ບນັ ດາຄາໍ ທ່ ນີ າໍ ມາປະສມົ ກນັ ນນັ້ ພຽງແຕ່ ເອນີ້ ວ່ າ: ໜ່ ວຍຄໍາ ແລະ ເມ່ ອປະສມົ ກນັ ແລວ້ ພຽງແຕ່ ເປັນຄໍາສບັ , ດ່ ງັ ນນັ້ , ຈ່ ງຶ ພສໍ ະຫຸບຼ ໄດວ້ ່ າ: ວະລແີ ມ່ ນກ່ ຸມຄໍາສບັ ຫຼ ໝ່ ຄໍາສບັ ທ່ ມີ ໂີ ຄງສາ້ ງຄກນັ ກບັ ຄາໍ ປະສມົ , ທາງດາ້ ນຄວາມໝາຍຈະເອກະລາດໝາຍວ່ າບ່ ມໍ ກີ ານກ່ ຽວຂອ້ ງ ແລະ ຜກ ມດັ ເຊ່ ງິ ກນັ ແລະ ກນັ .(ຫຼ ຄກນັ ກບັ ປະໂຫຍກ) ສ່ ງິ ສໍາຄນັ ທາງດາ້ ນຄວາມໝາຍມລີ ກັ ສະນະສະແດງອອກແບບລວມໆ ຄວາມໝາຍລວມນນັ້ ບາງເທ່ ອຍາກທ່ ຈີ ະອະທບິ າຍໃຫແ້ ຈ່ ມແຈງ້ ໄດ.້ ຢ່ ໃນວະລເີ ພ່ ນີ ຈດັ ແບ່ ງອອກເປັນວະລຄີ ງົ ຕວົ ແລະ ວະລເີ ສລີ ຕາມການຈດັ ແບ່ ງນກີ້ ສໍ າ້ ງຄວາມຫຍຸງ້ ຍາກໃຫ້ ແກ່ ພວກເຮາົ ໃນການສງັ ເກດຕລີ າຄາວ່ າອນັ ໃດເປັນວະລເີ ສລີ ແລະ ອນັ ໃດເປັນວະລຄີ ງົ ຕວົ . ເມ່ ອເວາົ້ ທາງດາ້ ນຮບຄໍາ ແລວ້ ພວກມນັ ຄກນັ ແຕ່ ທາງດາ້ ນຄວາມໝາຍແມ່ ນຕ່ າງກນັ ເຊ່ ນັ : -ວະລເີ ສລຈີ ະມຄີ ວາມໝາຍບ່ ໍຮດັ ກຸມ ຫຼ ບ່ ແໍ ໜນ້ ແກ່ ນ, ງ່າຍໃນການປ່ ຽນແປງ. ຕວົ ຢ່ າງ: ປຶມ້ ອ່ ານຫວົ ສແີ ດງ, ຄວາຍດ່ ອນເຂາົ ຕ,້ ເສອ້ ຢດແຂນສນັ້ ... ທໍາມະດາຕວົ ຢ່ າງນນັ້ ເຮາົ ເຂ!ົ້ ໃຈວ່ າ: ລະຫວ່ າງວດັ ຖຸກບັ ພາສາມນັ ມອີ ນັ ພວົ ພນັ ໃນດາ້ ນສດັ ຈະວພິ າກ(ຄວາມເປັນຈງິ ). ໝາຍວ່ າຢ່ ໃນຕວົ ຢ່ າງດ່ ງັ ກ່ າວນນັ້ , ຖາ້ ພວກເຮາົ ຫາກຄດິ ເລກິ ໆ ຈກັ ໜອ້ ຍໜ່ ງຶ ຈະຮວ້ ່ າ: ໃນຄວາມສາໍ ພນັ ຂອງການໂຮມ ໜ່ ວຍຄາໍ ດ່ ງັ ກ່ າວຈະມຄີ ວາມໝາຍບ່ ໍແໜນ້ ແຟນ້ . ແຕ່ ກງົ ກນັ ຂາ້ ມຖາ້ ຫາກເບ່ ງິ ໃນດາ້ ນວດັ ຖຸສະແດງອອກພວກມນັ ຊໍາ້ ພດັ ບ່ ປໍ ່ ຽນແປງ. ວະລຄີ ງົ ຕວົ : ແມ່ ນກ່ ຸມຄໍາສບັ ທ່ ບີ ່ ສໍ າມາດປ່ ຽນແປງໄດ,້ ພວກມນັ ເປັນຄໍາເວາົ້ ທ່ ຄີ ງົ ຕວົ , ບນັ ດາຄໍາສບັ ທ່ ນີ າໍ ມາ ໂຮມເຂາົ້ ກນັ ນນັ້ ຈະມຄີ ວາມໝາຍກວາ້ ງຂວາງ, ບ່ ໍສາມາດອະທບິ າຍໃຫແ້ ຈ່ ມແຈງ້ ໄດ.້ ຕວົ ຢ່ າງ: ກນິ ປນຮອ້ ນທອ້ ງ, ໜາ້ ໄຫວຫ້ ຼງັ ຫຼອກ, ຄນົ ລມຕວົ , ງວົ ລມຕນີ , ຫວົ ລາ້ ນລ່ ນຄ... ເນອ້ ໃນທ່ ສີ ະແດງອອກຂອງວະລຄີ ງົ ຕວົ , ສ່ ວນຫຼວງຫາຼ ຍພວົ ພນັ ເຖງິ ແນວຄດິ ຈດິ ຕະສາດຂອງຄນົ ເຊ່ ງິ ຄນົ ເຮາົ ໄດນ້ າໍ ໃຊ້ ຮບພາບຂອງວດັ ຖຸ, ປະກດົ ການພາວະຢ່ ໃນທໍາມະຊາດ-ສງັ ຄມົ ນາໍ . ມາປຽບທຽບ. ສະນນັ້ ວະລຄີ ງົ ຕວົ ຂອງແຕ່ ລະ ທອ້ ງຖ່ ນິ , ແຕ່ ລະຊາດກອໍ າດຈະແຕກຕ່ າງກນັ ແລະ ກຄໍ ງົ ຕວົ ຢ່ ໃນແຕ່ ລະທອ້ ງຖ່ ນິ ແຕ່ ລະຊາດນນັ້ ໆ ລາຍລະອຽດພວກ ເຮາົ ຈະສະເໜຢີ ່ ໃນພາກທີ VI. 15 ຮຽບຮຽງໂດຍ: ປ.ຕ ແອ໋ງ ສມົ ນວໍ ນັ

1.5 ປະໂຫຍກ. -ປະໂຫຍກແມ່ ນການຮຽງໜ່ ວຍຄໍາ ຫຼ ຄໍາສບັ ທ່ ມີ ກີ ານພວົ ພນັ ກ່ ຽວຂອ້ ງກນັ ຊະນດິ ແໜນ້ ແລະ ຜກມດັ ນາໍ ກນັ ເຊ່ ງິ ພວົ ພນັ ນນັ້ ຢ່ າງນອ້ ຍຕອ້ ງມຜີ ທ້ າໍ ( ຄນົ , ສດັ , ວດັ ຖຸສ່ ງິ ຂອງ...) ແລະ ຕວົ ກາໍ ( ການເຄ່ ອນໄຫວ). ເຊ່ ງິ ມຄີ ວາມ ໝາຍຄບົ ຖວ້ ນປະກອບມປີ ະໂຫຍກດ່ ງັ ນ:ີ້ ກ. ປະໂຫຍກກງົ . ຂ. ປະໂຫຍກອອ້ ມ. ຄ. ປະໂຫຍກຮບັ . ງ. ປະໂຫຍກກຸມ້ ຕວົ . ຈ. ປະໂຫຍກບ່ ໍກຸມ້ ຕວົ . ສ. ປະໂຫຍກສາມນັ . ຊ. ປະໂຫຍກປະສມົ . + ລາຍລະອຽດເຮາົ ສາມາດອະທບິ າຍຫຍກໍ້ ່ ຽວກບັ ແຕ່ ລະປະໂຫຍກດ່ ງັ ນ:ີ້ ກ. ປະໂຫຍກກງົ . ປະໂຫຍກກງົ ແມ່ ນປະໂຫຍກທ່ ຄີ ໍາຕວົ ຕງັ້ ທ່ ເີ ປັນຄໍານາມ, ຄາໍ ແທນນາມເຊ່ ງິ ເປັນຜກ້ ະທໍາໂດຍກງົ , ກະທາໍ ເອງໂດຍ ບ່ ໍມໃີ ຜບອກ, ສ່ ງັ ເຊ່ ນັ : ຕວົ ຢ່ າງ: ຄວາຍກນິ ຫຍາ້ , ມາ້ ແລ່ ນ, ກະຕ່ າຍແຫນ້ ໃບໄມ,້ ຂອ້ ຍໄປໂຮງຮຽນ. ຂ. ປະໂຫຍກອອ້ ມ: ປະໂຫຍກອອ້ ມແມ່ ນປະໂຫຍກທ່ ຄີ າໍ ຕວົ ຕງັ້ ບ່ໄໍ ດເ້ ຮດັ ເອງແຕ່ ສ່ ງັ ໃຫຄ້ ນົ ອ່ ນເປັນຜກ້ ະທໍາຕາມໂດຍມຄີ ໍາທ່ ວີ ່ າ: ບອກ, ໃຫ,້ ໃຊ,້ ສ່ ງັ ...ເຊ່ ນັ : ຕວົ ຢ່ າງ: ພ່ ໍບອກຂອ້ ຍໄປນາ, ລຸງບອກອາເກອໄກ່ , ຍ່ າບອກໃພກ້ ວາດເຮອນ. ຄ. ປະໂຫຍກຮບັ : ປະໂຫຍກຮບັ ແມ່ ນປະໂຫຍກຄາໍ ຕວົ ຕງັ້ ເຮດັ ຕາມຄໍາສ່ ງັ ຂອງຄໍາກາໍ ມະໂດຍຖກຄາໍ ສ່ ງັ ຈາກຄາໍ ກາໍ ມະໃຫຄ້ ໍາຕວົ ຕງັ້ ເປັນຜກ້ ະທໍາຕາມເຊ່ ນັ : ຕວົ ຢ່ າງ: ຂອ້ ຍຖກແມ່ ໃຫໄ້ ປຕະຫຼາດ, ອາ້ ຍຖກພ່ ໃໍ ຫໄ້ ປນາ... ງ. ປະໂຫຍກກຸມ້ ຕວົ ປະໂຫຍກກຸມ້ ຕວົ ແມ່ ນປະໂຫຍກທ່ ມີ ສີ ອງພາກສ່ ວນຄ: ຄໍາຕວົ ຕງັ້ ແລະ ຄາໍ ກາໍ ມະຄບົ ທ່ ນີ ອນຢ່ ໃນປະໂຫຍກ ມຄີ ວາມໝາຍຄບົ ຖວ້ ນ, ຟັງແລວ້ ສາມາດເຂາົ້ ໃຈໄດ້ ເມ່ ອເອາົ ມາປະສມົ ໃສ່ ກນັ ກສໍ າມາດເປັນປະໂຫຍກໄດເ້ ຊ່ ນັ : ຕວົ ຢ່ າງ: ນກົ ບນິ , ມາ້ ແລ່ ນ, ຄວາຍນອນ, ໄກ່ ຂນັ ... ຈ. ປະໂຫຍກບ່ ກໍ ຸມ້ ຕວົ .ປະໂຫຍກບໍກຸມ້ ຕວົ ແມ່ ນປະໂຫຍກທ່ ມີ ຄີ ໍາຕວົ ຕງັ້ , ກາໍ ມະຂາດ ແລະ ຄໍາປະກອບ ແລະ 16 ຮຽບຮຽງໂດຍ: ປ.ຕ ແອ໋ງ ສມົ ນວໍ ນັ

ບາງເທ່ ອກມໍ ຄີ າໍ ຂະຫຍາຍທ່ ສີ າມາດເຮດັ ໃຫປ້ ະໂຫຍກມຄີ ວາມກະຈ່ າງແຈງ້ ຕ່ ມອກີ , ປະໂຫຍກຊະນດິ ນປີ ະກອບມີ 3 ພາກສ່ ວນເຊ່ ນັ : ຕວົ ຢ່ າງ: ພ່ ໍແຕ່ ງກນິ , ແມ່ ຫດົ ຜກັ , ລາວໄປໂຮງຮຽນ, ພວກເຂາົ ອ່ ານໜງັ ສ... ສ. ປະໂຫຍກສາມນັ . ປະໂຫຍກສາມນັ ແມ່ ນປະໂຫຍກທໍາມະດາມໃີ ຈຄວາມດຽວ, ເນອ້ ຄວາມທ່ໄີ ປລວງດຽວ, ຟັງແລວ້ ເຂາົ້ ໃຈງ່າຍມີ ທງັ ສອງພາກສ່ ວນຄ: ຄາໍ ຕວົ ຕງັ້ ແລະ ຄໍາກາໍ ມະຄບົ , ສາມພາກສ່ ວນຄ: ຄາໍ ຕວົ ຕງັ້ , ກາໍ ມະຂາດ ແລະ ຄາໍ ປະກອບເຊ່ ນັ : ຕວົ ຢ່ າງ: ນກົ ນອນ, ຄວາຍແລ່ ນ, ນກົ ເຂາົ ຂນັ , ຂອ້ ຍໄປການ... ຊ. ປະໂຫຍກປະສມົ . ປະໂຫຍກປະສມົ ແມ່ ນປະໂຫຍກທ່ ມີ ຫີ າຼ ຍໃຈຄວາມ, ເຊ່ ງິ ມຫີ າຼ ຍຄາໍ ສບັ , ຫາຼ ຍປະໂຫຍກປະສມົ ກນັ ເປັນປະໂຫຍກດຽວ ແຕ່ ມຫີ າຼ ຍໃຈຄວາມໂດຍອາໄສຄໍາເຊ່ ອມ ແລະ ຄາໍ ຕ່ ເໍ ປັນບ່ ອນເຊ່ ອມເຂາົ້ ກນັ ເຊ່ ນັ : ຕວົ ຢ່ າງ: ຂອ້ ຍໄປນາເລຍີ ໄປສວນແຄມບາ້ ນ, ລາວມກັ ສມົ້ ແຕ່ ຂອ້ ຍພດັ ມກັ ຫວານ, ພວກເຂາົ ມກັ ເຕະບານແຕ່ ພວກຂອ້ ຍມກັ ຕບີ ານສ່ ງົ ... ດ່ ງັ ນນັ້ ອງີ ໃສ່ ການພວົ ພນັ ກ່ ຽວຂອ້ ງຜກມດັ ດາ້ ນເນອ້ ໃນແລວ້ ປະໂຫຍກຈະແບ່ ງແຕ່ ລະພາກສ່ ວນອອກເປັນສອງ ພາກສ່ ວນຫກຼັ ຄ: ຜທ້ ໍາ ແລະ ຕວົ ກາໍ . ຢ່ ໃນປະໂຫຍກສອງພາກສ່ ວນຫກຼັ , ເນອ້ ໃນຂອງມນັ ຍງັ ມລີ ກັ ສະນະລວມໆ, ໂຄງສາ້ ງຂອງພວກມນັ ຈະມແີ ຕ່ ໜ່ ວຍຄໍາປະສມົ ກບັ ໜ່ ວຍຄໍາເຊ່ ນັ : ຂອ້ ຍຮຽນ, ເຈາົ້ ເວາົ້ , ລາວໄປ, ຄວາຍນອນ, ໄກ່ ຕອດ... ແລະ ພວກເຮາົ ຈະເອນີ້ ປະໂຫຍກດ່ ງັ ກ່ າວນແີ້ ມ່ ນອະນປຸ ະໂຫຍກ. ອງີ ໃສ່ ການແລກປ່ ຽນສ່ ສານເຊ່ ງິ ກນັ ແລະ ກນັ ພວກເຮາົ ຈດັ ແບ່ ງປະໂຫຍກອອກເປັນສາມພາກສ່ ວນຄ: ຜທ້ ໍາ, -ຕວົ ກາໍ , ຕວົ ປະກອບ. ຢ່ ໃນປະໂຫຍກດ່ ງັ ກ່ າວພວກ ເຮາົ ຖວ່ າປະໂຫຍກທ່ ມີ ເີ ນອ້ ໃນຄວາມໝາຍສມົ ບນ. ຕວົ ປະກອບແມ່ ນຕວົ ຂະຫຍາຍຂອງຕວົ ກາໍ ເຮດັ ໃຫປ້ ະໂຫຍກຈະ ແຈງ້ , ຜອ້ ່ ານຜຟ້ ັງສາມາດສງັ ເກດຕລີ າຄາປະໂຫຍກໄດຢ້ ່ າງຖກຕອ້ ງ. + ແຕ່ ຂຄໍ້ ວນເອາົ ໃຈໃສ່ ໃນປະໂຫຍກ 3 ພວກສ່ ວນແມ່ ນພວກເຮາົ ຕອ້ ງສງັ ເກດເຖງິ ເປົາ້ ໝາຍຂອງຜທ້ າໍ ແລະ ຕວົ ກາໍ ຈ່ ງົ ສມົ ທຽບປະໂຫຍກ - ຂອ້ ຍຮຽນພາສາລາວ (1) - ຂອ້ ຍຮຽນບ່ ໍ ? (2) + ລະຫວ່ າງ (1) ແລະ (2) ເປົາ້ ໝາຍຂອງ (1) ແມ່ ນຮຽນ ສ່ ວນ (2) ແມ່ ນຂອ້ ຍ. ຜ່ ານການຈາໍ ແນກຫວົ ໜ່ ວຍຢ່ ໃນຂະແໜງພາສາສາດເຫນັ ວ່ າ: ທດິ ສະດກີ ຄໍ ຮບການຄໍາຂອງໜ່ ວຍຄາໍ , ຄໍາສບັ , ວະລີ ແລະ ປະໂຫຍກມອີ ນັ ຄກນັ . ສະນນັ້ , ແມ່ ນທ່ ຈີ ະຮບັ ຮພ້ ວກມນັ ເປັນຄາໍ ສບັ ໃດຄາໍ ສບັ ໜ່ ງຶ ແມ່ ນມຄີ ວາມໝາຍສາໍ ຄນັ ຕ່ ກໍ ບັ ການນາໍ ໃຊຄ້ າໍ ສບັ ແລະ ການຮບັ ຮເ້ ຂາົ້ ໃຈຄວາມໝາຍຂອງມນັ ຢ່ ໃນປະໂຫຍກຄາໍ ເວາົ້ . ຕວົ ຢ່ າງ: - ເສອ້ ຂາວຫາຼ ຍ (1) - ລດົ ຖບີ ເບາົ ຫາຼ ຍ (2) 17 ຮຽບຮຽງໂດຍ: ປ.ຕ ແອ໋ງ ສມົ ນວໍ ນັ

ຢ່ ໃນ 3 ຕວົ ຢ່ າງຂາ້ ງເທງິ ນແີ້ ຕ່ ລະຕວົ ຢ່ າງພວກເຮາົ ຈະເຂາົ້ ໃຈໄດຢ້ ່ າງລະ 2 ແບບ. ແບບທີ 1 ຖາ້ ຫາກວ່ າ (ເສອ້ ), (ລດົ ) ແລະ ເສອ້້ ບ່ ມໍ ກີ ານພວົ ພນັ ກບັ ຂາວ (ຖບີ ) ແລະ ຂາດ ແມ່ ນພວກເຮາົ ເຂາົ້ ໃຈເຖງິ ຄຸນະພາບ. ແບບທີ 2 ຖາ້ ພວກມນັ ລະຫວ່ າງເສອ້ -ຂາວ, ລດົ -ຖບີ , ເສອ້ -ຂາດ ມກີ ານພວົ ພນັ ກນັ ແມ່ ນພວກເຮາົ ຈະເຂາົ້ ໃຈເຖງິ ປະລມິ ານ. ດ່ ງັ ນນັ້ , ຮບການຄາໍ ໃນພາສາລາວມຄີ ວາມສາໍ ຄນັ ໃນການກາໍ ນດົ ຫວົ ໜ່ ວຍປະກອບສາ້ ງເປັນຄໍາສບັ . ກ. ອງີ ໃສ່ ການຜະລດິ ອອກເປັນຄາໍ ສບັ ໃໝ່ ໆ ເລອ້ ຍໆ ພວກເຮາົ ອາດຈະນຍິ າມໄດດ້ ່ ງັ ນ:ີ້ ຫວົ ໜ່ ວຍປະກອບສາ້ ງເປັນຄໍາສບັ ແມ່ ນຮບຄາໍ ໜ່ ງຶ , ຄາໍ ດຽວ ມຄີ ວາມໝາຍນອ້ ຍສຸດຂນຶ້ ໄປນາໍ ໃຊພ້ ວກມນັ ປະ ກອບເຂາົ້ ກນັ ຕາມແບບວທິ ປີ ະກອບສາ້ ງຄໍາສບັ ຂອງພາສາລາວ, ຫວົ ໜ່ ວຍດ່ ງັ ກ່ າວມານນັ້ ພວກເຮາົ ເອນີ້ ວ່ າ: ໜ່ ວຍ ຄາໍ ຂ. ພາສາລາວໃຊຮ້ ບແບບປະກອບສາ້ ງຄໍາສບັ ດ່ ງັ ນ:ີ້ ແບບວທິ ກີ າໍ ນດົ ຄາໍ ສບັ : ແບບວທິ ນີ ແີ້ ມ່ ນກາໍ ນດົ ຄໍາສບັ ຄາໍ ເຄາົ້ ໃນພາສາລາວເດມີ ຫຼ ໜ່ ວຍຄໍາເຄາົ້ ໃນພາສາທ່ ີ ຢມຈາກພາສາຕ່ າງໆ. ( ນບັ ທງັ ພາສາບາລ-ີ ສນັ ສະກດິ ) ໃຫກ້ າຍເປັນຄໍາສບັ . ຕວົ ຢ່ າງ: ດນິ , ນາໍ້ , ລມົ , ໄຟ, ປະເທດ, ກາໍ ນດົ , ວທິ ະຍາໄລ... ແບບວທິ ປີ ະສມົ : ແບບວທິ ປີ ະສມົ ແມ່ ນການນາໍ ເອາົ ໜ່ ວຍຄໍາເຄາົ້ ກບັ ໜ່ ວຍຄໍາເຄາົ້ ມາປະສມົ ເຂາົ້ ກນັ ກາຍເປັນ ຄາໍ ສບັ . ຕວົ ຢ່ າງ: ດນິ + ຊາຍ ເປັນດນິ ຊາຍ ລດົ + ຖບີ ເປັນ ລດົ ຖບີ . ປະເທດ + ຈະເລນີ ເປັນ ປະເທດຈະເລນີ . ວທິ ະຍາໄລ + ກະເສດ ເປັນ ວທິ ະຍາໄລກະເສດ. ແບບວທິ ຊີ າໍ້ ຄາໍ : ແບບວທິ ນີ ແີ້ ມ່ ນການຊໍາ້ ຈາກໜ່ ວຍຄໍາເຄາົ້ ໃຫກ້ າຍເປັນຄໍາສບັ . ຕວົ ຢ່ າງ: ປ່ ອງ ເປັນ ຈ່ ອງປ່ ອງ ປ່ ີງ ເປັນ ຈ່ ງປ່ ງ ຕບ ເປັນ ຕບຊບ ຄກຶ ເປັນ ຄກຶ ຄກັ . ພວກເຮາົ ອາດສະຫຸຼບເປັນແຜນວາດຂອງຮບແບບການປະກອບສາ້ ງຄໍາສບັ ດ່ ງັ ລ່ ຸມນ:ີ - ກາໍ ນດົ ເຄາົ້ ສບັ : ໜ່ ວຍຄາໍ A  ຄາໍ ສບັ A - ປະສມົ ຄາໍ : ໜ່ ວຍຄາໍ A.B  ຄໍາສບັ AB - ຄາໍ ຊໍາ້ : ໜ່ ວຍຄາໍ A  ຄໍາສບັ AA/ ຫຼ AA 18 ຮຽບຮຽງໂດຍ: ປ.ຕ ແອ໋ງ ສມົ ນວໍ ນັ

ຄາໍ ສບັ ກ່ ຽວພນັ : ແມ່ ນການປະສມົ ລະຫວ່ າງສອງໜ່ ວຍຄໍາຂອງຄາໍ ເຊ່ ອມ, ຄາໍ ຕ່ .ໍ ..ເຊ່ ນັ : ເຊ່ ງິ ກນັ , ເຖງິ ແກ່ , ດວ້ ຍວ່ າ, ເພ່ ອວ່ າ, ຕ່ ໍກບັ , ສະເພາະຂອງ, ສໍາລບັ , ແຕ່ ວ່ າ, ເນ່ ອງຈາກ, ຕງັ້ ແຕ່ , ເມ່ ອວ່ າ, ຄດ່ ງັ ດ ຄວ່ າ, ຄນັ ວ່ າ, ສ່ ວນວ່ າ, ເພາະວ່ າ, ເຫດນນັ້ , ຍອ້ ນວ່ າ, ປານວ່ າ, ເຖງິ ວ່ າ, ແມ່ ນວ່ າ, ຖາ້ ວ່ າ... ຢ່ ໃນບນັ ດາຄາໍ ສບັ ກ່ ຽວພນັ , ບນັ ດາໜ່ ວຍຄາໍ ເຊ່ ອມ, ຄໍາຕ່ ໍທ່ ປີ ະສມົ ນາໍ ກນັ ນນັ້ ແມ່ ນຍາກທ່ ຈີ ະຮໄ້ ດເ້ ຖງິ ການພວົ ພນັ ຂອງພວກມນັ ດ່ ງັ ການພວົ ພນັ ລະຫວ່ າງໜ່ ວຍຄໍາ : ຍອ້ ນ, ກບັ , ວ່ າ, ລະຫວ່ າງ, ອນັ , ກບັ , ໜ່ ງຶ ...ມກີ ານພວົ ພນັ ກງົ ກນັ ຂາ້ ມກນັ (ຫຼ ຂະໜານກນັ ) ມກີ ານພວົ ພນັ ຕວົ ຕງັ້ -ສາໍ ຮອງ... ໃນດາ້ ນຄວາມໝາຍ, ເມ່ ອທຽບກບັ ຄວາມໝາຍຂອງແຕ່ ລະໜ່ ວຍຄາໍ ກບັ ຄໍາສບັ ກ່ ຽວພນັ ນນັ້ ຈະເຫນັ ວ່ າ ຄາໍ ສບັ ກ່ ຽວພນັ ສ່ ວນຫາຼ ຍຈະຈາໍ ກດັ ຂງົ ເຂດນາໍ ໃຊ,້ ມກີ ານຜນັ ປ່ ຽນຄວາມເປັນຈງິ ຂອງຄວາມໝາຍ ໃນໄວຍາກອນຂອງໜ່ ວຍ ຄາໍ ທ່ ປີ ະກອບເປັນຄໍາສບັ ກ່ ຽວພນັ ນນັ້ , ເຊ່ ນັ : ໜ່ ວຍຄໍາ ແມ່ ນ ສາ້ ງອອກເປັນສອງຄໍາສບັ ກ່ ຽວພນັ ຄ: ແມ່ ນຍອ້ ນ ແລະ ແມ່ ນວ່ າ. ຕວົ ຢ່ າງ: ພວກເຮາົ ເວາົ້ ວ່ າ: + ຮຽນ ແມ່ ນຮກັ ຊາດ. + ຮຽນ ແມ່ ນຍອ້ ນຮກັ ຊາດ + ຮຽນ ແມ່ ນເພ່ ອຮກັ ຊາດ ສະນນັ້ , ເຮາົ ຈະສງັ ເກດເຫນັ ຂງົ ເຂດນາໍ ໃຊ້ ຄາໍ ຕ່ ໍ ແມ່ ນ ຈະກວມລວມເອາົ ຄວາມໝາຍທງັ ຄາໍ ສບັ ກ່ ຽວພນັ ແມ່ ນຍອ້ ນ ແລະ ແມ່ ນເພ່ ອ ແຕ່ ຄາໍ ສບັ ກ່ ຽວພນັ ແມ່ ນຍອ້ ນ ແລະ ແມ່ ນເພ່ ອ ຊາໍ້ ພດັ ຈາໍ ກດັ ຄວາມໝາຍຂອງຄໍາຕ່ ໍ ແມ່ ນເພ່ ອເຮດັ ໃຫຂ້ ງົ ເຂດຄວາມໝາຍທ່ ກີ ວມລວມນນັ້ ຈາໍ ກດັ ເຂາົ້ ແລະ ຈະແຈງ້ ຂນຶ້ . + ຄໍາສບັ ປະສມົ ເຄາົ້ ເດມີ : ແມ່ ນການປະສມົ ລະຫວ່ າງສອງໜ່ ວຍຄາໍ ຂອງຄາໍ ເຄາົ້ ລາວເດມີ ນາໍ ກນັ . ໃນນນັ້ ພວກເຮາົ ສາມາດແບ່ ງອອກເປັນ ແຕ່ ລະຊະນດິ ດ່ ງັ ນ:ີ້ - ຂສໍ້ ງັ ເກດກ່ ຽວກບັ ຫວົ ໜ່ ວຍທ່ ນີ າໍ ມາປະກອບສາ້ ງເປັນຄາໍ ສບັ . ກ. ໜ່ ວຍຄາໍ ໃນພາສາລາວ ແມ່ ນຫວົ ໜ່ ວຍທ່ ໜີ ອ້ ຍສຸດມຄີ ວາມສາມາດນາໍ ເອາົ ໄປເປັນອງົ ປະກອບຢ່ ໃນສາມວທິ ີ ການດ່ ງັ ກ່ າວ. ເພ່ ອຢາກບນັ ຈເຸ ຂາົ້ ໃນສາມວທິ ນີ ນັ້ , ໜ່ ວຍຄາໍ ເອງຈະຕອ້ ງເກດີ ມຄີ ວາມໝາຍ. ຖາ້ ໜ່ ວຍຄາໍ ເຄາົ້ ໃດທ່ ບີ ່ ມໍ ີ ຄວາມໝາຍບ່ ສໍ າມາດນາໍ ເອາົ ເຂາົ້ ໄປເປັນອງົ ປະກອບໃຫແ້ ກ່ ສາມວທິ ກີ ານເພ່ ອກາໍ ເນດີ ເປັນຄໍາສບັ ໄດ.້ ຂ. ຍອ້ ນໜ່ ວຍຄໍາ ສາມາດນາໍ ເຂາົ້ ໄປເປັນອງົ ປະກອບໃຫແ້ ກ່ ສາມວທິ ກີ ານ, ດ່ ງັ ນນັ້ ຫວົ ໜ່ ວຍຄາໍ ຈ່ ງຶ ມພີ າລະ ບດົ ບາດເທ່ າົ ທຽມກບັ ຄໍາສບັ ແລະ ໜ່ ວຍຄໍາໜ່ ງຶ ໆ ສາມາດນາໍ ເອາົ ເຂາົ້ ໄປເປັນອງົ ປະກອບ ເພ່ ອກາໍ ເນດີ ເປັນສາຍຄາໍ ເວາົ້ ເຊ່ ງິ ມນັ ຖກປະກອບສາ້ ງເປັນສາຍຄໍາເວາົ້ ອ່ ນໆ ຢ່ ໃນສາມຮບແບບວທິ ກີ ານເຊ່ ນັ : ໜ່ ວຍຄໍາ, ໜກັ ຢ່ ໃນວທິ ກີ ານຜນັ ສຽງໜ່ ວຍຄໍາເອງມນັ ມຈີ ດຸ ພເິ ສດດາ້ ນໄວຍາກອນ ແລະ ຄວາມໝາຍເຊ່ ງິ ໝາຍເຖງິ (ບ່ ໍມແີ ຮງພຽງພໍທ່ ຈີ ະຮບັ ໄດໄ້ ວ) ຢ່ ໃນວທິ ກີ ານປະສມົ ໜ່ ວຍຄາໍ ຈະໄດຄ້ ໍາສບັ ໃໝ່ ຄ: ໜກັ ກາຍ, ໜກັ ໃຈ, ... ແລະ ຢ່ ໃນວທິ ກີ ານຊາໍ້ ໜ່ ວຍຄໍາຈະໄດຄ້ າໍ ສບັ ໃໝ່ ຄ: ໜກັ ໜກັ , ໜກັ , ໜ່ ນິ . 19 ຮຽບຮຽງໂດຍ: ປ.ຕ ແອ໋ງ ສມົ ນວໍ ນັ

ຄ. ຍອ້ ນກະໂຕໜ່ ວຍຄໍາເອງ ເກດີ ມຄີ ວາມໝາຍ, ຈາກນນັ້ , ເມ່ ອຮບຄາໍ ໜ່ ງຶ ມຫີ ຼາຍຄວາມໝາຍ, ມນັ ອາດຈະກາໍ ເນດີ ເປັນຫຼາຍຄາໍ ສບັ ທ່ ມີ ຄີ ວາມໝາຍແຕກຕ່ າງກນັ ແລະ ຍອ້ ນແນວນນັ້ ພວກເຮາົ ເບ່ ງິ ມນັ ຄວ່ າ ມຫີ ຼາຍໜ່ ວຍຄໍາ ທ່ ແີ ຕກ ຕ່ າງ. ເຊ່ ນັ ວ່ າ: ໜ່ ວຍຄາໍ (ເຂາົ້ ) ຖາ້ ຫາກເປັນຄໍານາມໝາຍເຖງິ ອາຫານລຽ້ ງຊບີ ຂອງຄນົ , ເມ່ ອນາໍ ເຂາົ້ ໄປປະກອບໃນວທິ ີ ການປະສມົ ຄໍາຈະເກດີ ເປັນຄາໍ ສບັ ໃໝ່ ຄ: ເຂາົ້ ໜຽວ, ເຂາົ້ ຈາ້ ວ, ເຂາົ້ ຈ່ ,ີ ເຂາົ້ ຫຸງ, ເຂາົ້ ຈ່ ,ີ ເຂາົ້ ໜງຶ້ ...ຖາ້ ຫາກເປັນຄໍາກາໍ ມະ ໝາຍເຖງິ ທດິ ເຄ່ ອນໄຫວ ມ່ ຸງໄປທາງໜາ້ ທ່ ມີ ເີ ປົາ້ ໝາຍໃດໜ່ ງຶ . ເມ່ ອນາໍ ເຂາົ້ ໄປໃນວທິ ກີ ານປະສມົ ໜ່ ວຍຄາໍ ຈະກາຍ ເປັນຄາໍ ສບັ ຄເ ເຂາົ້ ໃຈ, ເຂາົ້ ການ, ເຂາົ້ ເລ່ ອງ... ຖາ້ ຫາກເປັນຄໍາຄຸນນາມ ໝາຍເຖງິ ລກັ ສະ ນະຂອງວດັ ຖຸ ເຊ່ ງິ ຄມົ ແລະ ບາງທ່ ສີ ຸດ; ເມ່ ອນາໍ ເຂາົ້ ໄປໃນວທິ ກີ ານປະສມົ ໜ່ ວຍຄາໍ ຈະກາໍ ເນດີ ເປັນຄໍາສບັ ຄ: ພາ້ ເຂາົ້ , ຂວານເຂາົ້ , ມດີ ເຂາົ້ ... ງ. ຍອ້ ນພວກເຮາົ ມວີ ທິ ກີ ານຜນັ ປ່ ຽນໜ່ ວຍຄໍາ, ສະນນັ້ , ຈະມກີ ລໍ ະນທີ ່ ຮີ ່ ວມຫວົ ໜ່ ວຍດຽວກນັ . ມນັ ທງັ ແມ່ ນ ໜ່ ວຍຄໍາ ແລະ ທງັ ແມ່ ນຄໍາສບັ . ຕວົ ຢ່ າງ: + ລດົ ໃນ (ລດົ ຖບີ ) ລດົ ແມ່ ນໜ່ ວຍຄາໍ + ລດົ ໃນ (ຂອ້ ຍມລີ ດົ ) ລດົ ແມ່ ນຄາໍ ສບັ . ຈ. ໃນພາສາລາວ ຍງັ ມກີ ລໍ ະນໜີ ່ ວຍຄໍາທ່ ຜີ ນັ ປ່ ຽນມາຈາກໜ່ ວຍຄາໍ ມຄີ ວາມໝາຍຍອ້ ນໜ່ ວຍຄາໍ ເຄາົ້ ເຊ່ ງິ ເກດີ ມີ ໃນວທິ ກີ ານ ປະສມົ ໜ່ ວຍຄໍາ ແລະ ຊາໍ້ ໜ່ ວຍຄາໍ ດ່ ງັ ນ:ີ + ການປະສມົ ວນັ  ແມງວນັ ໄດ  ຂນັ້ ໄດ ບ  ໄສບ້ + ການຊາໍ້ ຄາໍ ປ່ ອງ  ຈ່ ອງປ່ ອງ ໂງ  ໂງເງ ເງກີ  ເງກີ ງາກ ຄອນ  ຄອນແຄນ. ຢ່ ໃນການປະສມົ ໜ່ ວຍຄໍານນັ້ , ໜ່ ວຍຄາໍ ( ວນັ , ໄຮ, ບ) ຖາ້ ທຽບໃສ່ ການຮບັ ຮອງພວກມນັ ແມ່ ນໜ່ ວຍ ຄໍາ , ກເໍ ປັນອນັ ວ່ າ: ນຍິ າມຂອງພວກເຮາົ ບ່ ໍຖກຕອ້ ງ. ແຕ່ ເມ່ ອເວາົ້ ເຖງິ ໜ່ ວຍຄາໍ ແລວ້ ພວກເຮາົ ຍງັ ເວາົ້ ຜ່ ານມາ, ປັດຈບຸ ນັ ແລະ ຕ່ ໜໍ າ້ ອາດຍງັ ນາໍ ໃຊ,້ ອາດເວາົ້ ໄດວ້ ່ າ: ກ່ ອນໜາ້ ນີ້ ບນັ ດາໜ່ ວຍຄໍາທ່ ບີ ່ ໍມຄີ ວາມໝາຍນນັ້ ອາດຈະມຄີ ວາມໝາຍກໍ ເປັນໄດ,້ ແຕ່ ຍອ້ ນການນາໍ ເອາົ ໜ່ ວຍຄໍາທ່ ມີ ຄີ ວາມໝາຍມາປະກອບຕາມແບບວທິ ກີ ານສາ້ ງຄໍາສບັ ໃມ່ ຈ່ ງຶ ເຮດັ ໃຫໜ້ ່ ວຍຄາໍ ທ່ ເີ ກດີ ໃໝ່ ນນັ້ ອາດມຄີ ວາມໝາຍ ຫຼ ຜ່ ານມາພວກເຮາົ ໄດລ້ ມຄວາມໝາຍຂອງມນັ . ຖາ້ ເຮາົ ລງົ ເລກິ ຕ່ ມຈະເຫນັ ວ່ າ: ບນັ ດາຄາໍ ສບັ ເຊ່ ງິ ຖກປະກອບສາ້ ງຕາມແບບວທິ ກີ ານປະສມົ ໜ່ ວຍຄໍາ, ສະເພາະແມ່ ນຄາໍ ສບັ ທ່ ບີ ນັ ຈສຸ ອງໜ່ ວຍຄາໍ , ໃນນນັ້ ໜ່ ວຍຄາໍ ທໍາອດິ ເປັນໜ່ ວຍຄໍາຫກຼັ ຄ: ລດົ ຖບີ , ປຶມ້ ອ່ ານ, ແວ່ ນຕາ 20 ຮຽບຮຽງໂດຍ: ປ.ຕ ແອ໋ງ ສມົ ນວໍ ນັ

ລດົ ໄຟ, ເຮອບນິ ,...ແລະ ອກີ ໜ່ ວຍຄໍາທ່ ຖີ ດັ ໄປນນັ້ ບ່ ໍຫຼາຍກໜໍ ອ້ ຍ ຄວາມໝາຍຂອງມນັ ຄ່ ອຍໆ ຈ່ າງຫາຍໄປ. ພວກມນັ ບ່ ສໍ າມາດຮກັ ສາຄວາມໝາຍເດມີ ຄດ່ ງັ ທ່ ພີ ວກມນັ ເຄຍີ ໃຊເ້ ປັນເອກະລາດ. 2. ຄາໍ ສບັ ປ່ ຽວ. ໃນເມ່ ອກ່ ອນເຮາົ ເຂາົ້ ໃຈວ່ າ (ຄາໍ ສບັ ປ່ ຽວ) ແມ່ ນຮບຄໍາໜ່ ງຶ ຄໍດຽວ. ມາເຖງິ ປັດຈບຸ ນັ ຍອ້ ນອງີ ໃສ່ ຈດຸ ພເິ ສດຂອງ ພາສາລາວຄ: ພາສາລາວມທີ ງັ ຄາໍ ສບັ ເຄາົ້ ລາວເດມີ ແລະ ຄໍາສບັ ເຄາົ້ ມາຈາກພາສາອ່ ນໆ ສະນນັ້ , ຄໍາເຄາົ້ ພາສາລາວເດມີ ຈະບ່ ມໍ ຄີ ວາມຫຍຸງ້ ຍາກເພາະວ່ າຄໍາສບັ ປ່ ຽວແມ່ ນກງົ ກບັ ທດິ ສະດທີ ່ ວີ ່ າ: ແມ່ ນຮບຄໍາໜ່ ງຶ ຮບຄໍາດຽວ. ສ່ ວນ ຄໍາສບັ ທ່ ຜີ ນັ ປ່ ຽນມາຈາກພາສາອ່ ນໆ ອາດຈະກງົ ແລະ ອາດຈະກາຍຮບຄໍາໜ່ ງຶ ຮບຄາໍ ດຽວ. ແຕ່ ເຖງິ ຢ່ າງໃດກຕໍ າມ ຄໍາວ່ າ ຄໍາສບັ ປ່ ຽວ ມນັ ມເີ ນອ້ ໃນຄວາມໝາຍກວມລວມເຊ່ ງິ ເປັນຊ່ ເອນີ້ ລວມໃຫແ້ ກ່ ຫວົ ຫນ່ ວຍໃນຂະແໜງພາສາສາດລາວ. ແຕ່ ພວກເຮາົ ຄວນເຂາົ້ ໃຈວ່ າ: ຄໍາປ່ ຽວ ທາງດາ້ ນຮບຄໍາມນັ ກຄໍ ຄາໍ ສບັ ໜ່ ງຶ , ຈາກນຍິ າມຄາໍ ສບັ ນນັ້ , ຄໍາປ່ ຽວຈ່ ງຶ ກວມເອາົ ທງັ ໜ່ ວຍຄາໍ , ທງັ ຄໍາສບັ , ທງັ ວະລີ ແລະ ທງັ ປະໂຫຍກ. ຄໍາປ່ ຽວມລີ ກັ ສະ ນະຄງົ ຕວົ , ບ່ ໍປ່ ຽນຮບຄາໍ ເຖງິ ວ່ າຈະນາໍ ໃຊຢ້ ່ ໃນຖານະຕາໍ ແໜ່ ງ ຫຼ ສະພາບໃດກຕໍ າມໃນປະໂຫຍກ, ຄໍາປ່ ຽວໃນພາສາ ລາວຈະບ່ ໍມກີ ານປ່ ຽນແປງເຊ່ ນັ ຄໍາປ່ ຽວ ອ່ ານ ຕວົ ຢ່ າງ: ຂອ້ ຍມປີ ຶມ້ ອ່ ານ - ເຈາົ້ ອ່ ານປຶມ້ - ມວ້ ານນຂີ້ ອ້ ຍອ່ ານປຶມ້ - ຖາ້ ທຽບໃສ່ ຄາໍ ປ່ ຽວ (ຈຕີ າດ) ອ່ ານ ໃນພາສາລດັ ເຊຍ, ຄາໍ ກາໍ ມະ ອ່ ານ ຈະມກີ ານປ່ ຽນແປງຕາມຖານະຕໍາແໜ່ ງ ຫຼ ສະພາບໃນປະໂຫຍກ. ຕວົ ຢ່ າງ: - ຂອ້ ຍມປີ ຶມ້ ອ່ ານ - ເຈາົ້ ອ່ ານປຶມ້ - ມວ້ ານນຂີ້ ອ້ ຍອ່ ານປຶມ້ 3.ຄາໍ ສບັ ຊາໍ້ : ແມ່ ນຄໍາສບັ ທ່ ເີ ກດີ ຈາກການຊາໍ້ ໜ່ ວຍຄໍາ ເຄາົ້ ລາວເດມີ ຫຼ ຊໍາ້ ຄໍາສບັ ເຄາົ້ ລາວເດມີ . ຄໍາສບັ ຊໍາ້ ແບ່ ງອອກເປັນ 3 ຊະນດິ ຄ: ຄ່ ໍສບັ ຊາໍ້ ພະຍນັ ຊະນະ, ຄາໍ ສບັ ຊາໍ້ ສະຫະຼ ແລະ ຄໍາສບັ ຊາໍ້ ວນັ ນະຍຸດ. 3.1 ຄາໍ ສບັ ຊາໍ້ ພະຍນັ ຊະນະ: ແມ່ ນຄໍາສບັ ທ່ ມີ ພີ ະຍນັ ຊະນະຄກນັ ຫຼ ອອກສຽງຄາ້ ຍຄກນັ ໜ່ ວຍຄໍາຊາໍ້ ອາດຈະຢ່ ທາງໜາ້ ຫຼ ທາງຫຼງັ ກມໍ .ີ - ຢ່ ທາງຫຼງັ + ຕວົ ຢ່ າງ: ເຫອຼ ເຫອຼ ຫຼໍ ຟາ້ ວ ຟາ້ ວຟ່ ັງ 21 ຮຽບຮຽງໂດຍ: ປ.ຕ ແອ໋ງ ສມົ ນວໍ ນັ

ໄວ ໄວວາ ຫລມົ້ ຫມຼົ້ ເຫຼວ ມາກ ມາກມາຍ ໂງ ໂງເງ ໜກັ ໜກັ ໜ່ ນິ ອໍ້ ອໍແ້ ອ້ ຫຍຸງ້ ຫຍຸງ້ ເຫຍອງ ແວວ ແວວວາວ ຢໍາ ຢໍາແຢງ ລກັ ລກັ ລອບ - ຢ່ ທາງໜາ້ +ຕວົ ຢ່ າງ: - ເຊະ ເຊງເຊະ - ຢີ້ ຢ່ ິງຢີ້ - ຜ່ ໍ ຜອມຜ່ ໍ - ແນ່ ແນ່ ວແນ່ - ທາຍ ທກັ ທາຍ - ຕອ້ ຍ ຕ່ ອງຕອ້ ຍ - ແອນ້ ອອ້ ນແອນ້ 3.2 ຄາໍ ສບັ ຊາໍ້ ສະຫະຼ : ແມ່ ນຄາໍ ສບັ ທ່ ມີ ສີ ະຫຼະຄກນັ ຫຼ ອອກສຽງຄາ້ ຍຄກນັ , ໜ່ ວຍຄໍາທ່ ມີ ສີ ະຫະຼ ຊາໍ້ ນນັ້ ອາດຈະຢ່ ທາງໜາ້ ຫຼ ທາງຫຼງັ ກມໍ .ີ -ຕາໍ ແໜ່ ງຢ່ ທາງໜາ້ : +ຕວົ ຢ່ າງ: ປ່ ອງ ຈ່ ອງປ່ ອງ ປ່ ງ ຈງປ່ ງ ໂປ່ ງ ໂຈ່ ງໂປ່ ງ ໝອບ ຕອບໝອບ ເຊະ ເຕະເຊະ ຊະ ຕະຊະ -ຕໍາແໜ່ ງຢ່ ທາງຫຼງັ . ຂຫີ້ ຼີ້ ຂີ້ ຂຫໍ້ ໍຼ້ ຂໍ ້ ຕບ ຕບຊບ 22 ຮຽບຮຽງໂດຍ: ປ.ຕ ແອ໋ງ ສມົ ນວໍ ນັ

ຈີ້ ຈວີ້ .ີ້ 3.3 ຄາໍ ສບັ ຊາໍ້ ວນັ ນະຍຸດ: ແມ່ ນຄໍາສບັ ທ່ ມີ ພີ ະຍນັ ຊະນະ ແລະ ສະຫຼະ ຄກນັ ແຕ່ ໜ່ ວຍຄໍາທ່ ເີ ກດີ ຈາກການຊໍາ້ ນນັ້ ຈະມວີ ນັ ນະຍຸດປ່ ຽນ ແປງຈາກໜ່ ວຍຄໍາເຄາົ້ . -ລກັ ສະນະປ່ ຽນແປງຂອງສຽງວນັ ນະຍຸດແມ່ ນມຄີ ວາມໝາຍເນນັ້ ໜກັ ແລະ ປ່ ຽນແປງດ່ ງັ ນ:ີ້ ຖາ້ ໜ່ ວຍຄໍາເຄາົ້ ມສີ ຽງທາໍ ມະດາ ແລະ ສຽງເອກ, ສ່ ວນໜ່ ວຍຄາໍ ຊໍາ້ ສ່ ວນຫຼາຍຈະມສີ ຽງໄມໂ້ ທ. ຕວົ ຢ່ າງ: ຮງັ້ ຮ່ ງັ ຮ່ ງັ ງາມ ງາ້ ມງາມ ດໍາ ດາໍ້ ດາໍ ດ່ ມ ດມ້ ດ່ ມ ໄວ ໄວໄ້ ວ ດນົ ດນົ້ ດນົ ຕ່ ໍາ ຕາໍ້ ຕ່ ໍາ -ຖາ້ ໜ່ ວຍຄໍາເຄາົ້ ມສີ ຽງໂທ, ສ່ ວນໜອ້ ຍຄາໍ ຊາໍ້ ສ່ ວນຫຼາຍຈະມສີ ຽງໄມເ້ ອກ ຕວົ ຢ່ າງ: ເຂ່ າົ ເຂາົ້ ເຂາົ້ ສ້ ສ່ ສ້ ກນິ້ ກ່ ນິ ກນິ້ ສນັ້ ສ່ ນັ ສນັ້ ຫນຼີ້ ຫ່ ນຼີ ຫນຼີ້ ຫາຼ ຍ ຫ່ ຼາຍຫຼາຍ ເຕຍ້ ເຕ່ ຍເຕຍ້ ຕຸຍ້ ຕ່ ຸຍຕຸຍ້ ນອ້ ຍ ນ່ ອຍນອ້ ຍ ໜ່ ອຍ ໜ່ ອຍໜອ້ ຍ + ສງັ ເກດກ່ ຽວກບັ ຫວົ ໜ່ ວຍທ່ ນີ າໍ ມາປະກອບສາ້ ງເປັນສບັ . ຍອ້ ນພວກເຮາົ ມວີ ທິ ກີ ານຜນັ ປ່ ຽນໜ່ ວຍຄໍາ, ສະນນັ້ , ຈະມກີ ລໍ ະນທີ ່ ຮີ ່ ວມຫວົ ໜ່ ວຍດຽວກນັ ມນັ ທງັ ແມ່ ນຫນ່ ວຍຄາໍ ແລະ ທງັ ແມ່ ນຄາໍ ສບັ . ຕວົ ຢ່ າງ: 23 ຮຽບຮຽງໂດຍ: ປ.ຕ ແອ໋ງ ສມົ ນວໍ ນັ

ລດົ ໃນ (ລດົ ຖບີ ) ລດົ ແມ່ ນໜ່ ວຍຄໍາ. ລດົ ໃນ (ຂອ້ ຍມລີ ດົ ) ແມ່ ນຄໍາສບັ . 4.ຄາໍ ປະສມົ . ຄໍາສບັ ປະສມົ ແມ່ ນໄດມ້ າຈາກການປະສມົ ເຂາົ້ ກນັ ຂອງສອງໜ່ ວຍຄາໍ ຫຼ ຫຼາຍກວ່ າສອງໜ່ ວຍຄໍາແບບວທິ ກີ ານ ປະສມົ ຄາໍ ໃນພາສາລາວແມ່ ນອງີ ໃສ່ ຄວາມໝາຍເປັນຫກຼັ . ສະນນັ້ , ບນັ ດາຄາໍ ສບັ ປະສມົ ທ່ ເີ ກດີ ໃໝ່ ນແີ້ ມ່ ນຈະມຄີ ວາມ ໝາຍໃໝ່ ເກດີ ຂນຶ້ ເລອ້ ຍໆ. ໃນພາສາລາວ ຖາ້ ອງີ ໃສ່ ຄຸນລກັ ສະນະຂອງໜ່ ວຍຄາໍ ທ່ ນີ າໍ ມາປະສມົ ແມ່ ນສາມາດແບ່ ງຄໍາສບັ ປະສມົ ເປັນສອງ ຢ່ າງຄ: ຄໍາສບັ ປະສມົ ພວົ ພນັ ແລະ ຄາໍ ສບັ ປະສມົ ເຄາົ້ ເດມີ . 4.1 ຄາໍ ສບັ ປະສມົ ແຍກຄວາມໝາຍ. ແມ່ ນການປະສມົ ລະຫວ່ າງສອງໜ່ ວຍຄາໍ ເຄາົ້ ລາວເດມີ ຫຼ ສອງຄາໍ ສບັ ນາໍ ກນັ ຕາມການພວົ ພນັ ຕວົ ຕງັ້ -ສໍາຮອງ, ຢ່ ໃນນນັ້ ມໜີ ່ ວຍຄາໍ ໜ່ ງຶ ບງົ ບອກເຖງິ ຊະນດິ ໃຫຍ່ ( ວດັ ຖຸ, ປະກດົ ການ, ພາວະ,...) ແລະ ມໜີ ່ ວຍຄາໍ ໜ່ ງຶ ອກີ ເຊ່ ງິ ໃຊເ້ ປັນ ຕວົ ແຍກຊະນດິ ໃຫຍ່ ນນັ້ ເປັນຊະນດິ ນອ້ ຍ ແຕ່ ພວກມນັ ເອກະລາດຢ່ ນາໍ ກນັ . ບນັ ດາຄໍາສບັ ປະສມົ ແຍກຄວາມໝາຍໂຮມ ກນັ ເປັນລະບບົ ເຊ່ ງິ ລວມມໜີ ່ ວຍຄາໍ ຫຼ ຄໍາສບັ ຈາໍ ນວນໜ່ ງຶ ທ່ ເີ ປັນເອກະພາບກນັ ກຍໍ ອ້ ນໜ່ ວຍຄາໍ ຫຼ ຄາໍ ສບັ ບ່ ງົ ບອກ ຊະນດິ ໃຫຍ່ . ຕວົ ຢ່ າງ: 1 ຈກັ ຫຍບິ ລດົ ຖບີ ແຕ່ ງໜາ້ ຈກັ ໄຟຟາ້ ລດົ ຈກັ ແຕ່ ງກາຍ ຈກັ ດດນາໍ້ ລດົ ໄຟ ແຕ່ ງກນິ ຈກັ ຟາດເຂາົ້ ລດົ ເມ ແຕ່ ງເພງ. ໃນຕວົ ຢ່ າງເທງິ ນີ້ ຫວົ ໜ່ ວຍ ((ຫຍບິ )), ((ໄຟຟາ້ )), ((ດດນາໍ້ )), ((ຟາດເຂາົ້ )), ((ຖບີ )), ((ຈກັ )), ((ໄຟ)), ((ເມ)), ((ໜາ້ )), ((ກາຍ)), (( ກນິ )), ((ເພງ)), . ລວ້ ນແຕ່ ແຍກຄວາມໝາຍບ່ ໍມກີ ານກ່ ຽວຂອ້ ງກບັ ຄວາມໝາຍຊະນດິ ໃຫຍ່ ຂອງຫວົ ໜ່ ວຍ ((ຈກັ )), ((ລດົ )), ແລະ ((ແຕ່ ງ)). ຕວົ ຢ່ າງ: 2 ປາ ດຸກ ຕນົ້ ພາ້ ວ ນກົ ເຈ່ າົ ປາ ຄ່ ໍ ຕນົ້ ມ່ ວງ ນກົ ຍາງ ປາ ນນິ ຕນົ້ ຂາມ ນກົ ແອ່ ນ. ໃນຕວົ ຢ່ າງສອງຫວົ ໜ່ ວຍແຍກຄວາມໝາຍ ((ດຸກ)), (( ຄ່ )ໍ ), ((ນນິ )), ((ພາ້ ວ)), ((ມ່ ວງ)), ((ຂາມ)), ((ເຈ່ າົ )), ((ຍາງ)), ((ແອ່ ນ)), ເວລາໃຊເ້ ອກະລາດຈະມຄີ ວາມໝາຍກວມເອາົ ຄວາມໝາຍຂອງຫວົ ໜ່ ວຍຊະນດິ ໃຫຍ່ ((ປາ)), ((ຕນົ້ )), ((ນກົ )). 4.2 ຄາໍ ສບັ ປະສມົ ໂຮມຄວາມໝາຍ. 24 ຮຽບຮຽງໂດຍ: ປ.ຕ ແອ໋ງ ສມົ ນວໍ ນັ

ແມ່ ນການປະສມົ ລະຫວ່ າງສອງໜ່ ວຍຄໍາ ຫຼ ສອງຄໍາສບັ ນາໍ ກນັ , ໃນນບີ້ ່ ໍມໜີ ່ ວຍຄາໍ ໃດ ຫຼ ຄາໍ ສບັ ໃດບ່ ງົ ບອກ ຊະນດິ ໃຫຍ່ ຫຼ ແຍກຄວາມໝາຍ. ແຕ່ ເມ່ ອພວກມນັ ໃຊປ້ ະສມົ ນາໍ ກນັ ແລວ້ ມຄີ ວາມໝາຍບ່ ງົ ບອກກວາ້ ງກວ່ າ, ໃຫຍ່ ກວ່ າ ແລະ ສງັ ລວມກວ່ າ ເມ່ ອທຽບກບັ ແຕ່ ລະໜ່ ວຍຄາໍ ຫຼ ຄາໍ ສບັ ທ່ ນີ າໍ ມາປະສມົ ນນັ້ . ໜ່ ວຍຄາໍ ຫຼ ຄາໍ ສບັ ທ່ໄີ ດມ້ າ ປະສມົ ກນັ ເປັນຄໍາສບັ ປະສມົ ໂຮມຄວາມໝາຍນນັ້ ຈະຕອ້ ງພອ້ ມກນັ ຮ່ ວມຂງົ ເຂດຄວາມໝາຍນາໍ ກນັ ຫຼ ຮ່ ວມຄວາມ ໝາຍ ຫຼ ຂດັ ຄວາມໝາຍນາໍ ກນັ ຫຼ ຮ່ ວມຢ່ ໃນວດັ ຖຸ, ປະກດົ ການ, ພາວະ,...ມກີ ານພວົ ພນັ . ຕວົ ຢ່ າງ: ວນັ ຄນ ໂສງ້ ເສອ້ ເບ່ ງິ ແຍງ ມ່ ວນຊ່ ນ ໂຕະຕ່ ງັ ເບ່ ອເມາົ ລຖໍ າ້ ຂດັ ແຍ່ ງ ໜາ້ ຕາ. 4.3 ຄາໍ ສບັ ປະສມົ ຍາ້ ຍຄວາມໝາຍ. ແມ່ ນບນັ ດາຄໍາສບັ ປະສມົ ທ່ ມີ ໂີ ຄງສາ້ ງຄາ້ ຍຄຄໍາສບັ ປະສມົ ແຍກຄວາມໝາຍ ແລະ ໂຮມຄວາມໝາຍ ແລະ ສ່ ງິ ທ່ ແີ ຕກຕ່ າງແມ່ ນຄວາມໝາຍຂອງຄາໍ ສບັ ປະສມົ ຍາ້ ຍຄວາມໝາຍ ບ່ໄໍ ດມ້ າຈາກການບ່ ງົ ບອກຈາກວດັ ຖຸ, ປະກດົ ການ, ພາວະ, ໂດຍກງົ ບນັ ດາຈດຸ ຄວາມໝາຍຂອງແຕ່ ລະໜ່ ວຍຄໍາ ຫຼ ຄໍາສບັ ທ່ ປີ ະກອບກນັ ນນັ້ ຈະບ່ ໍຊໍາ້ ໄປາມາຢ່ ໃນບນັ ດາຄໍາ ສບັ ປະສມົ ອ່ ນ. ພວກມນັ ແມ່ ນເຫດການຍາ້ ຍຄວາມໝາຍ. ຕວົ ຢ່ າງ: (ຕນົ້ ) ຕນີ ເປັດ, (ຜກັ ) ຕນີ ໝ,ີ ... (ຕນົ້ ) ຫກວາງ, (ປາ) ແຂວ້ ໄກ,້ (ແມງ) ລນີິ້ ໝາ. 25 ຮຽບຮຽງໂດຍ: ປ.ຕ ແອ໋ງ ສມົ ນວໍ ນັ

ບດົ ທີ 4 ວະລຄີ ງົ ຕວົ 1. ຄວາມໝາຍວະລຄີ ງົ ຕວົ . ແມ່ ນກ່ ຸມຄໍາສບັ ທ່ ມີ ຮີ ບການ ແລະ ຄວາມໝາຍສງັ ລວມແຕ່ ຄງົ ຕວົ . ສະນນັ້ , ວະລຄີ ງົ ຕວົ ຈະມລີ ກັ ສະນະແໜນ້ ແກ່ ນ ເກດີ ມເີ ອງ, ບງັ ຄບັ , ມລີ ກັ ສະນະສງັ ຄມົ ພວກມນັ ທຽບເທ່ າົ ຄໍາສບັ . ຕວົ ຢ່ າງ: ກນິ ປນຮອ້ ນທອ້ ງ, ຫວົ ລາ້ ນລ່ ນຄ, ຫວົ ມນົ້ ກນົ້ ຕງັ້ , ເປັນທອງແຜ່ ນດຽວ, ໝາເຫ່ າົ ບ່ ໍຂບົ , ດາໍ ຄກາ, ເບາົ ຄສະໂນ, ຊາ້ ຄເຕ່ າົ , ຂມົ ປານເຄອເຂາົ ຮ,ໍ ກາ້ ຂຄີ້ ່ ງັ , ແຂງນອກອ່ ອນໃນ... -ເຖງິ ແມ່ ນວ່ າ: ຮບການຄາໍ ຂອງພວກມນັ ຈະຄງົ ຕວົ ແຕ່ ເພ່ ອໃຫຮ້ ບັ ຮຄ້ ວາມໝາຍຂອງຄໍາສບັ ຄງົ ຕວົ ນນັ້ ພວກ ເຮາົ ອາດໃຊຄ້ ໍາສບັ ເສລປີ ່ ຽນແທນກໄໍ ດຄ້ : ກນິ ປນຮອ້ ນທອ້ ງອາດຈະປ່ ຽນແທນ ຮອ້ ນຮນົ , ກະວນົ ກະວາຍ, ຮອ້ ນໃຈ... ຫວົ ລາ້ ນລ່ ນຄອາດຈະປ່ ຽນແທນລ່ ນຄວາມ, ກາຍຄວາມ..., ໝາເຫ່ າົ ບ່ ໍຂບົ ອາດຈະປ່ ຽນແທນບ່ ໍກາ້ , ບ່ ໍຫານ, ໃຈອ່ ອນ... ຄໍາວ່ າວະລຄີ ງົ ຕວົ ມນັ ເທ່ າົ ທຽມກບັ ຄໍາສບັ ແຕ່ ກມໍ ຫີ ຼາຍວະລຄີ ງົ ຕວົ ທ່ ມີ ຮີ ບການມລີ ກັ ສະນະຄປະໂຫຍກ. ຕວົ ຢ່ າງ: ໜຕກົ ຖງັ ເຂາົ້ ສານ, ຫວົ ດຽວແກມໝ່ , ຕນີ ຊາ້ ງຢຽບປາກນກົ , ໄຫໃຫຍ່ ລນົ້ ໄຫນອ້ ຍບ່ ເໍ ຕມັ , ຄດິ ຂາ້ ເພ່ ນີ ໂຕຕາຍ, ຂແີ້ ມ່ ນປ່ ອງ, ໝ່ ນັ ຫຼງັ ດາ້ ນຄາ້ ນຫງຼັ ຫກັ , ອ່ ອນແທງແຂງເວນັ້ , ຂຮີ້ າ້ ຍເກດີ ເປັນດ,ີ ສຸກງ່າໃດກນິ ງ່ານນັ້ , ກນິ ບ່ ໄໍ ດແ້ ຫນ້ ກະດກຫອຼ້ ນຄ,ໍ ນກົ ສອງຫວົ . ແມ່ ນບນັ ດາກ່ ຸມຄໍາທ່ ມີ ໂີ ຄງສາ້ ງແໜນ້ ແກ່ ນພສໍ ມົ ຄວນ ແລະ ຄາ້ ຍຄກນັ ກບັ ຄໍາປະສມົ ແຍກຄວາມໝາຍ. ຕວົ ຢ່ າງ: ຕານກົ ເຄາົ້ ຫວົ ຍມິ້ ດງັ ປ່ ງ ໜາ້ ມນົ ໄຂ່ ໜາ້ ສວ້ ຍໃບໂພ ຕາຫວານ ຫວົ ແຫງ້ ດງັ ຄມົ ຕາສມົ້ ຫວົ ສຽດສີ ດງັ ໂມ ຕາຂຽວ ຕາແດງ ຕາໂປ ຢ່ ໃນບນັ ດາຄາໍ ສບັ ຂາ້ ງເທງິ ນສີ້ ່ ງິ ທ່ ແີ ຕກຕ່ າງແມ່ ນຫວົ ໜ່ ວຍໃຈກາງຂອງຄາໍ ສບັ ປະສມົ ນນັ້ ເຊ່ ນັ : ໜາ້ , ຕາ, ເຮອນ, ສໍ, ຕນົ້ ຕໍແມ່ ນຍງັ ຮກັ ສາຄວາມໝາຍເດມີ ທ່ ສີ ງັ ລວມຂອງມນັ ຢ່ , ຈາກນນັ້ , ບນັ ດາຫວົ ໜ່ ວຍທ່ ປີ ະກອບເຂາົ້ ກບັ ມນັ ບ່ ສໍ າມາດ ປະກອບເປັນຊະນດິ ນອ້ ຍເອກະລາດກບັ ຊະນດິ ໃຫຍ່ ແລະ ພວກມນັ ບ່ ໍເອກະລາດນາໍ ກນັ , ຈ່ ງົ ປຽບທຽບຄໍາສບັ ປະສມົ ແຍກຄວາມໝາຍແທເ້ ຊ່ ນັ : ແຂວ້ ແພງ ຕາດາໍ ແຂວ້ ກກົ ຕາຂາວ ແຂວ້ ຫຍ່ ງິ ຕາຟາງ 26 ຮຽບຮຽງໂດຍ: ປ.ຕ ແອ໋ງ ສມົ ນວໍ ນັ

ຈ່ ງົ ປຽບທຽບ: ເສອ້ 1 ເສອ້ ຂາດ2 ເສອ້ ນ່ ຸງ3 ເສອ້ ຂາວ4 ເສອ້ ຄມໍ ນົ 5 ປຶມ້ 1 ປຶມ້ ຂຽນ 2 ປຶມ້ ພມິ 3 ປຶມ້ ເລກ 4 ປຶມ້ ເລກ 5 ສະຫຸບຼ ໄດວ້ ່ າການປະກອບສາ້ ງເປັນໂຄງສາ້ ງຂອງຄາໍ ສບັ ຫຼ ວະລແີ ມ່ ນມລີ າໍ ດບັ ຂນັ້ ດ່ ງັ ທ່ ໄີ ດປ້ ຽນທຽບມາຂາ້ ງ ເທງິ ນນັ້ . ບນັ ດາຫວົ ໜ່ ວຍເຄ່ ງິ ຄລະຫວ່ າງວະລຄີ ງົ ຕວົ ແລະ ວະລເີ ສລນີ ນັ້ , ລກັ ສະນະຂອງຄາໍ ປະສມົ ເສລຈີ ະມຄີ ວາມ ຈະແຈງ້ ກ່ ຽວກບັ ຄວາມໝາຍ ແລະ ຮບຄໍາ. ອາດເວາົ້ ໄດວ້ ່ າບນັ ດາຄໍາປະສມົ ເສລຄີ ແນວນຈີ້ ະກາຍເປັນວະລຄີ ງົ ຕວົ ຢ່ ບ່ ອນວ່ າ: ເນອ້ ໃນຂອງພວກມນັ ໄດກ້ າຍເປັນສ່ ງິ ທ່ ປີ ົກກະຕິ ແລະ ກບັ ໄປກບັ ມາຢ່ ເລອ້ ຍໆ. ຕວົ ຢ່ າງ: ເວາົ້ ຢ່ າງນ່ ງຶ ດາ້ ນໜ່ ງຶ ແມ່ ນ ກ່ ອນອ່ ນ ບ່ໄໍ ວກ່ ຊໍ າ້ ເວາົ້້້ ລວມແລວ້ ດາ້ ນອ່ ນແມ່ ນ ໝາຍຄວາມວ່ າ ບ່ ໍຫາຼ ຍກ່ ໜໍ ອ້ ບ ເວາົ້ ໄດວ້ ່ າ ເຖງິ ແມ່ ນວ່ າ ເປັນຕນົ້ ແມ່ ນ ບ່ ຮໍ ່ ງັ ກທໍ ຸກ. + ເມ່ ອພວກເຮາົ ເວາົ້ ວ່ າ: ວະລຄີ ງົ ຕວົ ມລີ ກັ ສະນະແໜນ້ ແກ່ ນ, ຄງົ ຕວົ , ອນັ ນ,ີ້ ຈະບ່ ໍໝາຍວ່ າພວກມນັ ຈະບ່ ມໍ ກີ ານ ປ່ ຽນແປງຢ່ ໃນປະໂຫຍກ, ຢ່ ໃນກະໂຕຄໍາປະສມົ ຕ່ າງໆ ບນັ ດາຫສົ ໜ່ ວຍເຊ່ ງິ ມຄີ ວາມໝາຍໃນລກັ ສະນະທ່ ເີ ປັນເອກະ ພາບສງ ແຕ່ ກມໍ ກີ ານຫວົ ໜ່ ວຍທ່ ປີ ່ ຽນແປງໃນຄວາມເວາົ້ , ສະນນັ້ ວະລຄີ ງົ ຕວົ ແນ່ ນອນກຈໍ ະຕອ້ ງມຫີ ຼາຍຮບແບບທ່ ປີ ່ ຽນ ແປງຕ່ າງກນັ ( ເສລ)ີ ກວ່ າບນັ ດາຫວົ ໜ່ ວຍໃນຄາໍ ປະສມົ ອ່ ນໆ. -ວະລຄີ ງົ ຕວົ ກອໍ າດມກີ ານຖອນຫຍໄໍ້ ດເ້ ຊ່ ນັ : ຕາຍຮ່ າຕາຍຫຸງ  ຕາຍຫຸງ ບ່ໄໍ ວກ່ ຊໍ າ້  ບ່ ຊໍ າ້ , ບ່ ຫໍ ຼາຍກໜໍ ອ້ ຍ  ບ່ ໜໍ ອ້ ຍ, ຫວົ ລາ້ ນລ່ ນຄ  ລ່ ນຄ, ກນິ ປນຮອ້ ນທອ້ ງ  ຮອ້ ນທອ້ ງ... -ວະລຄີ ງົ ຕວົ ກອໍ າດຈະມກີ ານເສມີ ຕ່ ມ, ແຕ່ ຄວາມໝາຍຍງັ ເໝອນເດມີ ເຊ່ ນັ : ເຈາົ້ ຢ່ າຫວົ ລາ້ ນລ່ ນຄຫຼາຍມນັ ບ່ ໍດ,ີ ຢ່ າກນິ ປນມນັ ຈະຮອ້ ນທອ້ ງໄດ໋... -ວະລີ ຄໍາສອນ ຖາ້ ທຽບໃສ່ ກບັ ຄາໍ ວະລີ ບຮານແມ່ ນຄາ້ ຍຄກນັ ແຕ່ ວະລຄີ ງົ ຕວົ ມລີ ກັ ສະນະທຽບເທ່ າົ ຄໍາສບັ , ສ່ ວນຄໍາສອນບຮານມລີ ກັ ສະນະທຽບເທ່ າົ ປະໂຫຍກ. ທາງດາ້ ນຄວາມໝາຍວະລຄີ ງົ ຕວົ ແມ່ ນ ຄວາມໝາຍປະສມົ ລະ ຫວ່ າງຫວົ ໜ່ ວຍທ່ ມີ າປະສມົ ກນັ ສ່ ວນຄວາມໝາຍຂອງຄາໍ ບຮານມລີ ກັ ສະນະສງັ ລວມທ່ ຄີ າດກະ, ການຕລີ າຄາ, ການ ຢັງ້ ຢນສດັ ຈະທໍາໃດໜ່ ງຶ . ຕວົ ຢ່ າງ: ໝ່ ນັ ຫງຼັ ດາ້ ນ, ຄາ້ ນຫງຼັ ຫກັ . - ກນິ ໝ່ າໍ ໆ ບ່ ໍຄໍເບ່ ງິ ທອ້ ງ. - - ຜກ້ ນິ ກນິ ຜອງຮາກ, ຜຢ້ າກຢາກຜອງຕາຍ. - ໄຫໃຫຍ່ ລນົ້ , ໄຫນອ້ ຍບ່ ໍເຕມັ . 27 ຮຽບຮຽງໂດຍ: ປ.ຕ ແອ໋ງ ສມົ ນວໍ ນັ

- ຄນົ ທຸກໃຫລ້ ຽ້ ງມາ້ , ຂຂີ້ າ້ ໃຫລ້ ຽ້ ງໝ. - ເຫນັ ເງນິ ໜາ້ ດາໍ , ເຫນັ ຄໍາໜາ້ ເສາົ້ . - ຢາກໄວໃຫຄ້ ານ ຢາກນານໃຫແ້ ລ່ ນ - ເຫນັ ວ່ າປາກນກົ ນອ້ ຍຊາ້ ງຢ່ າຟາ້ ວຢຽບລງົ ໜກັ ບາດວ່ ານກົ ໂຮມແຮງຊຕິ ອດຕາມໂຕຊາ້ ງ. - ອາ້ ຍຜດ້ ໍາຂຫີ້ ຼີ້ ນອ້ ງຢ່ າຂ່ ເີ ຮອກາຍ - ອາ້ ຍຜດ້ ໍາຂອຍຫຼອຍ ນອ້ ງຢ່ າພາຍເຮອເວນັ້ . 2. ຄຸນຄ່ າຂອງວະລຄີ ງົ ຕວົ . 2.1 ຄຸນຄ່ າດາ້ ນຮບການ. ໃນດາ້ ນຮບການ: ຂອງວະລຄີ ງົ ຕວົ ທ່ ເີ ຮາົ ສາມາດສກຶ ສາໄດຄ້ : ມຮີ ບຮ່ າງລກັ ສະນະ ສນັ້ , ກະທດັ ຮດັ , ຈ່ ງ່າຍ ເຂາົ້ ໃຈງ່າຍໃນດາ້ ນຄວາມໝາຍ. 2.2 ຄຸນຄ່ າດາ້ ນຄວາມໝາຍ. ຄຸນຄ່ າດາ້ ນຄວາມໝາຍຂອງວະລຄີ ງົ ຕວົ ກອໍ າດສາມາດກາຍເປັນຄວາມໝາຍຂອງຄໍາສບັ ປະສມົ , ໃນນນັ້ , ຈະ ມຄີ ໍາສບັ ທ່ ເີ ປັນໃຈກາງ ແລະ ມພີ າກສ່ ວນສາໍ ຮອງເປັນຕວົ ປະກອບໃຫພ້ າກສ່ ວນໃຈກາງ. ຄວາມໝາຍຂອງຄໍາສບັ ໃຈກາງ ແມ່ ນຄວາມໝາຍລກັ ຂອງວະລຄີ ງົ ຕວົ ແລະ ເປັນຕວົ ກາໍ ນດົ ຂງົ ເຂດສະແດງອອກວດັ ຖຸຕ່ າງໆ ຂອງວະລນີ ນັ້ . ຕວົ ຢ່ າງ: ຄວາມໝາຍຂອງວະລຄີ ງົ ຕວົ : ຫວົ ລາ້ ນລ່ ນຄ. ພວກເຮາົ ອາດຈະສະແດງດວ້ ຍກ່ ຸມຄາໍ : ອວດອາ້ ງ ຄວາມຮທ້ ່ ຕີ ນົ ມພີ ສໍ ມົ ຄວນຢ່ ຕ່ ໍໜາ້ ຜທ້ ່ ມີ ຄີ ວາມຮໃ້ ນລະດບັ ອາຈານຂອງຕນົ , ຜ່ ານການສະແດງອອກຂອງຕນົ ນນັ້ ຊາໍ້ ພດັ ເກກິ ະ, ເປັນໜາ້ ຢາກຫວົ ຂອງຄນົ ອ່ ນ. ຢ່ ໃນກ່ ຸມຄາໍ ນນັ້ , ພາກສ່ ວນໃຈກາງແມ່ ນ ((ອາ້ ງຄວາມຮ)້ ), ສ່ ວນພາກສ່ ວນອ່ ນແມ່ ນພາກສ່ ວນສາໍ ຮອງ. ຍອ້ ນ ມພີ າກສ່ ວນໃຈກາງ ((ອາ້ ງຄວາມຮ)້ ) ເຊ່ ງິ ພວກເຮາົ ສາມາດກາໍ ໄດເ້ ນອ້ ໃນຄວາມໝາຍພນ້ ຖານຂອງວະລຄີ ງົ ຕວົ ຂນຶ້ , ຫຼ ວະລຄີ ງົ ຕວົ : ກນິ ປນຮອ້ ນທອ້ ງ: ພາກສ່ ວນໃຈກາງແມ່ ນ ((ຮອ້ ນໃຈ)) -ໃນການກາໍ ນດົ ຂນຶ້ ຂອງພາກສ່ ວນໃຈກາງກ່ ຽວກບັ ຄວາມໝາຍ, ຢ່ ໃນພາສາລາວຍງັ ມພີ າກສ່ ວນໃຈກາງຂອງ ວະລຄີ ງົ ຕວົ ຈາໍ ນວນໜ່ ງຶ ເຊ່ ງິ ກງົ ກນັ ຂາ້ ມກບັ ໜ່ ວຍຄໍາ ຫຼ ຄໍາສບັ ທ່ ນີ ອນໃນວະລຄີ ງົ ຕວົ ນນັ້ ເຊ່ ນັ ວ່ າ: ເບາົ ຄສະໂນ/ ໄວປານຟາ້ ຜ່ າ ຊາ້ ຄເຕ່ າົ / ຂມົ ປານເຄອເຂາົ ຮໍ ເໝນັ ຄຂີ້ / ງາມປານແຕມ້ ດໍາຄກາ / ອ່ ອນປານຜກັ ໜງຶ້ ກ່ ງົ ຄວງົ ເດອນ/ ໄວປານຟາ້ ເຫຼອ້ ມ ໂງ່ຄຄວາຍ/ ແຫຼມປານຫອກ ມ່ ນປານອ່ ຽນ/ ສະຫຼອກກອກຄຊຽງໝຽ້ ງ ຂວີ ປານເຮອດ/ 28 ຮຽບຮຽງໂດຍ: ປ.ຕ ແອ໋ງ ສມົ ນວໍ ນັ

-ຄດ່ ງັ ທ່ໄີ ດສ້ ະເໜມີ ານນັ້ ມບີ າງວະລຄີ ງົ ຕວົ ເຊ່ ງິ ພາກສ່ ວນໃຈກາງບ່ ສໍ າມາດສະແດງແຈງ້ ຢ່ ໃນວະລຄີ ງົ ຕວົ ນນັ້ , ມນັ ຕອ້ ງໄດຖ້ ອນມາຈາກ ຫຼ ຄດັ ມາຄວາມໝາຍລວມຂອງວະລຄີ ງົ ຕວົ ເຊ່ ນັ ວ່ າ: ຫວົ ລາ້ ນລ່ ນຄ ຕ່ ນຂເີ້ ຈາົ້ ຂອງ ຄນົ ແຄ່ ງຄນົ ຂາ ນກົ ສອງຫວົ ຜວົ ສອງເມຍ ລບແຄ່ ງເລຍຂາ -ຍອ້ ນອງີ ໃສ່ ການກາໍ ນດົ ຂນຶ້ ຂອງພາກສ່ ວນໃຈກາງຢ່ ໃນບນັ ດາກ່ ຸມຄໍາເສລນີ ນັ້ . ເຊ່ ງິ ພວກເຮາົ ເຫນັ ບນັ ດາວະລຄີ ງົ ຕວົ ຈະ ຮ່ ວມຄວາມໝາຍກບັ ໜ່ ວຍຄາໍ ຫຼ ຄໍາສບັ ຈາໍ ນວນໜ່ ງຶ ທ່ ນີ ອນໃນວະລຄີ ງົ ຕວົ ນນັ້ ຢ່ າງມຈີ ງິ . ຕວົ ຢ່ າງ: ມ່ ນປານອ່ ຽນ  ຮ່ ວມຄວາມໝາຍກບັ  ມ່ ນ. ດາໍ ຄຖ່ ານ  ຮ່ ວມຄວາມໝາຍກບັ  ດາໍ . ຂາວປານເຈຍ້  ຮ່ ວມຄວາມໝາຍກບັ  ຂາວ -ຢ່ ໃນພາກສ່ ວນໃຈກາງຂອງບນັ ດາກ່ ຸມເສລ,ີ ນອກຈາກຈະຮ່ ວມຄວາມໝາຍກບັ ໜ່ ວຍຄໍາ ຫຼ ຄໍາສບັ ນນັ້ ແຕ່ ມນັ ຈະບ່ ໍມີ ຈງິ . ຕວົ ຢ່ າງ: ກນິ ປນຮອ້ ນທອ້ ງ  ຫນົ ຫວາຍ, ກະວນົ ກະວາຍ. ຫວົ ມນົ້ ກນົ້ ຕງັ້  ດຸໝ່ ນັ . ຫງຼັ ສ່ ຟາ້ ໜາ້ ສ່ ດນີ  ດຸໝ່ ນັ ຂະຫຍນັ ພຽນ (ຫາເຊາົ້ ກນິ ຄ່ ໍາ) ຫຼງັ ສ່ ຟາ້ ໜາ້ ສ່ ດນິ  ທຸກຍາກ. ເວາົ້ ລວມແລວ້ ວະລຄີ ງົ ຕວົ ຈະສະແດງອອກ 4 ລກັ ສະນະຄ:  ລກັ ສະນະເອກະລກັ : ແມ່ ນວທິ ກີ ານແນ່ ນອນໜ່ ງຶ ເຊ່ ງິ ວະລຄີ ງົ ຕວົ ຕອ້ ງນາໍ ໃຊເ້ ພ່ ອຈດົ ຈາໍ , ຈດົ ກ່ າຍບນັ ດາເນອ້ ໃນທ່ ສີ ບັ ສນົ ກວ່ າຫຼກັ ການປ່ ຽວໜ່ ງຶ .  ລກັ ສະນະຊນົ ເຜ່ າົ : ແມ່ ນຈດຸ ພເິ ສດລວມຂອງພາສາຊນົ ເຜ່ າົ ຕວົ ຈງິ ໃດໜ່ ງຶ , ມນັ ສະແດງອອກໃນການສ່ ອງແສງບນັ ດາຮບນອກ, ບນັ ດາຈດຸ ເດ່ ນັ ທ່ ແີ ຕກຕ່ າງກນັ ຂອງວດັ ຖຸ, ປະກດົ ການ, ພາວະ,...ເຊ່ ງິ ມຊີ ່ ເອນີ້ ຫຼ ບ່ ໍມຊີ ່ ເອນີ້ . ກາໍ ໄດຮ້ ບນອກ, ຈດຸ ເດ່ ນັ ໃດໜ່ ງຶ ນນັ້ ທ່ ຢີ າກຈດົ ຈາໍ ແລະ ຮກັ ສາໄວ,້ ບນັ ຫານແີ້ ມ່ ນຈະຂນຶ້ ຢ່ ກບັ ຊວີ ດິ ການເປັນຢ່ , ບດົ ຮຽນ ແລະ ວທິ ກີ ານເບ່ ງິ ຂອງແຕ່ ລະຊນົ ເຜ່ າົ . ຈາກນນັ້ , ພາສາຈ່ ງຶ ເປັນສ່ ງິ ຈດົ ກ່ າຍສບໆ ກນັ ມາ. 29 ຮຽບຮຽງໂດຍ: ປ.ຕ ແອ໋ງ ສມົ ນວໍ ນັ

ຕວົ ຢ່ າງ: ກາ, ຫງົ , ເຕ່ າົ , ແຂງ້ , ງ, ໝ, ແມວ, ເປັດ, ໄກ່ , ມດົ , ຊາ້ ງ... ດນິ , ນາໍ້ , ລມົ , ໄຟ, ຟາ້ , ເຮອນ, ຊານ, ບາ້ ນ, ຍນົ , ລດົ , ເຮອ, ແພ...  ລກັ ສະນະນາມມະທາໍ ແລະ ຮບປະທໍາ: ລກັ ສະນະນາມມະທໍາຂອງວະລຄີ ງົ ຕວົ ແມ່ ນຜນົ ສໍາເລດັ ຂອງລກັ ສະນະເອກະລກັ , ທງັ ນກີ້ ຍໍ ອ້ ນວ່ າພາສາທ່ ໄີ ດຈ້ ດົ ກ່ າຍ ຂນຶ້ ມານນັ້ ມນັ ຄາ້ ຍຄວ່ າແມ່ ນວດັ ຖຸ ແລະ ເຫດການ, ທ່ ສີ າໍ ຜດັ ໄດ້ ແລະ ສງັ ເກດໄດ.້ ສະນນັ້ , ເມ່ ອເວາົ້ ເຖງິ ວະລຄີ ງົ ຕວົ ກ່ ອນອ່ ນແມ່ ນນກຶ ເຫນັ ກະໂຕຮບພາບກ່ ຽວກບັ ວດັ ຖຸ, ປະກດົ ການ, ພາວະ,...ຂອງເອກະສານທ່ ຈີ ດົ ກ່ າຍນນັ້ . ຕວົ ຢ່ າງ: ປ່ ອຍອ່ ຽນລງົ ຕມົ (ວເິ ຄາະ) ຍອ້ ນອາໄສລກັ ສະນະນາມມະທາໍ ເຊ່ ງິ ວະລຄີ ງົ ຕວົ ຈະສາ້ ງຄວາມຊງົ ຈາໍ ຢ່ າງໜກັ ແໜນ້ , ກະທນັ ຫນັ , ການກະທບົ ຂອງພວກມນັ ຕ່ ໍກບັ ພວກເຮາົ ຊາໍ ພດັ ດດດ່ ມ ແລະ ແຫຼມຄມົ , ຍ່ ງິ ຄດິ ຍ່ ງິ ມຄີ ວາມຮສ້ ກຶ ສະເທອນໃຈ. ສ່ ວນລກັ ສະນະຮບ ປະທໍາແມ່ ນຜນົ ສໍາເລດັ ຂອງລກັ ສະນະນາມມະທໍາເພາະວ່ າ: ຍອ້ ນຄວາມໝາຍຂອງວະລຄີ ງົ ຕວົ ຕາມປົກກະຕແິ ມ່ ນຈະ ພນົ້ ກາຍ ( ລ່ ນກາຍ) ຄວາມມາຍຂອງວດັ ຖຸ, ປະກດົ ການ,...ໂດຍກງົ . ໝາຍຄວາມວ່ າ: ຄວາມໝາຍຂອງພວກມນັ ຈະກາຍເປັນຄວາມຈງິ . ແຕ່ ຄວາມຈງິ ນບີ້ ່ ຫໍ າຼ ຍກໜໍ ອ້ ຍກຍໍ ງັ ຈະມລີ ກັ ສະນະສງັ ລວມ, ເປີດກວາ້ ງ.  ລກັ ສະນະສະແດງອາການ: ວະລຄີ ງົ ຕວົ ຈະຕດິ ຕາມມາດວ້ ຍທ່ າທ,ີ ຄວາມຮສ້ ກຶ , ການສງັ ເກດຕລີ າຄາເຊ່ ງິ ຍກົ ໃຫເ້ ຫນັ ຄວາມໜາ້ ນບັ ວຖ ຫຼ ຄວາມເຫນັ ໃຈ (ສງົ ສານ) ຫຼ ວ່ າ ຄວາມບ່ ໍເຫນັ ພອ້ ມ, ຄວາມລງັ ກຽດ, ທ່ າທຕີ ຕິ ຽນ, ການປະຕເິ ສດ... ຂອງພວກເຮາົ ຕ່ ໍກບັ ຄນົ , ສດັ ສ່ ງິ ຂອງ ຫຼ ວຽກທ່ ໄີ ດເ້ ຖງິ . ຖາ້ ຫາກເນອ້ ໃນຂອງພວກມນັ ບ່ ເໍ ນນັ້ ໄປທາງການສະແດງອາການທາງຈດິ ໃຈທ່ ີ ແຕກຕ່ າງກນັ ນນັ້ ຈະເຮດັ ໃຫກ້ ານນາໍ ໃຊວ້ ະລຄີ ງົ ຕວົ ອາດຈະບ່ ໍມຜີ ນົ ຫຍງັ ຢ່ ໃນເນອ້ ໃນຂອງພວກມນັ ນນັ້ ໃນເວລາຂຽນ, ເວລາເວາົ້ ... ທງັ ໝດົ ບນັ ດາຈດຸ ພເິ ສດກ່ ຽວກບັ ຈດຸ ເດ່ ນັ ຄວາມໝາຍທ່ ໄີ ດເ້ ວາົ້ ມາມນັ ປະກອບ ແລະ ທງັ ປະສມົ ປະສານກາຍ ເປັນຄຸນຄ່ າຂອງວະລຄີ ງົ ຕວົ . ວະລຄີ ງົ ຕວົ ຈະມຮີ ບຄໍາສນັ້ , ກະທດັ ຮດັ ,ແຕ່ ຊໍາ້ ພດັ ເວາົ້ ໄດຫ້ ຼາຍລກັ ສະນະຂອງການ ເຄ່ ອນ ໄຫວ. 3.ຈາໍ ແນກວະລຄີ ງົ ຕວົ . ການຈາໍ ແນກວະລຄີ ງົ ຕວົ ສາມາດຈາໍ ແນກໄດຫ້ າຼ ຍວທິ ແີ ຕ່ ນກັ ພາສາສາດ ສ່ ວນຫາຼ ຍຈະອງີ ໃສ່ ການວດັ ຖຸ, ປະກດົ ການ ພາວະ,...ມກີ ານເຄ່ ອນທ່ ມີ ຈີ ງິ ໃນໂລກເຮາົ ນີ້ ແລະ ສມົ ທບົ ກບັ ຈນິ ຕະນາການຂອງຄນົ ເຮາົ ເຊ່ ງິ ເອນີ້ ວ່ າ: ບດົ ຮຽນກາຍມາ ເປັນວະລຄີ ງົ ຕວົ . ໃນນນັ້ , ຍງັ ຈະມກີ ານສມົ ທບົ ກບັ ເຫດ-ຜນົ . ຕວົ ຢ່ າງ. ປະກດົ ການມຈີ ງິ ແມ່ ນ ຫວົ ລາ້ ນ. ຫວົ ລາ້ ນລ່ ນຄ ກນິ ປນຮອ້ ນທອ້ ງ ປະກດົ ການຕວົ ຈງິ ແມ່ ນ ກນິ ປນ. ຊາ້ ຄເຕ່ າົ້ ປະກດົ ການຕວົ ຈງິ ແມ່ ນ ຊາ້ ...ເຕ່ າົ . 30 ຮຽບຮຽງໂດຍ: ປ.ຕ ແອ໋ງ ສມົ ນວໍ ນັ

ບດົ ທີ 5 ຄວາມໝາຍຂອງຄໍາສບັ 1. ບດົ ບາດໜາ້ ທ່ ເີ ຄ່ ອງໝາຍພາສາສາດ ແລະ ຄວາມໝາຍ. 1.1 ການເຄ່ ອນໄຫວສ່ ຄວາມ ແລະ ບດົ ບາດໜາ້ ທ່ ຂີ ອງພາສາສາດ. ສ່ ຄວາມແມ່ ນເນອ້ ໃນແນວຄດິ ຈດິ ໃຈ ຫຼ ຈນິ ຕະນາການຂອງຜເ້ ວາົ້ ເຊ່ ງິ ນາໍ ໃຊພ້ າສາເປັນພາຫະນະ. ທາດແທຄ້ ວາມ ໝາຍຂອງຄໍາສບັ ພາສາສາດສະແດງອອກຜ່ ານການສ່ ອງແສງຄາໍ ສບັ ຕ່ ໍກບັ ການນາໍ ໃຊກ້ ດົ ເຄ່ ອງໝາຍເຊ່ ງິ ເນອ້ ໃນຂອງພວກ ມນັ ສະແດງເຖງິ ຄວາມໝາຍຂອງຄໍາສບັ ທງັ ແມ່ ນອນັ ສະເພາະ ແລະ ອນັ ລວມຂອງຄວາມ. ໝາຍນນັ້ ຈ່ ງຶ ຈະເຮດັ ໃຫເ້ ຮາົ ເຂາົ້ ໃຈໄດເ້ ຖງິ ສ່ ງິ ລະອຽດທ່ ບີ ນັ ຈຢຸ ່ ໃນຄໍາສບັ ແລະ ທງັ ຈະເຂາົ້ ໃຈໄດເ້ ຖງິ ສສີ ນັ ໂດດເດ່ ນັ ຂອງ ແຕ່ ລະພາສາເຊ່ ງິ ເນອ້ ໃນຂອງຄໍາສບັ ນນັ້ ສະແດງອອກໃນຂະແໜງພາສາສາດ. 1.2 ຈາໍ ແນກຄາໍ ສບັ ດາ້ ນບດົ ບາດໜາ້ ທ່ ເີ ຄ່ ອງໝາຍທາງພາສາ. ຖາ້ ຫາກມຮີ ບການປະກອບສາ້ ງ ແລະ ຈດຸ ພເິ ສດທາງດາ້ ນໄວຍາກອນທ່ ແີ ຕກຕ່ າງກນັ ແມ່ ນທາງດາ້ ນຄວາມໝາຍກໍ ຈະແຕກຕ່ າງກນັ ເວາົ້ ຢ່ າງໜ່ ງຶ , ຄາໍ ສບັ ຖາ້ ມກີ ານນາໍ ໃຊກ້ ດົ ເຄ່ ອງໝາຍທ່ ແີ ຕກຕ່ າງກນັ ແມ່ ນຄວາມໝາຍກຈໍ ະແຕກຕ່ າງກນັ . ຕວົ ຢ່ າງ: ເຂາົ້ ກນິ # ກນິ ເຂາົ້ ນາໍ້ ຕມົ້ # ຕມົ້ ນາໍ້ ອາບນາໍ ້ # ນາໍ້ ອາບ ຂປີ້ າ # ປາຂີ້ ນອກຈາກການປະກອບສາ້ ງ ແລະ ຈດຸ ພເິ ສດໄວຍາກອນກດົ ຄວາມໝາຍຍງັ ມຈີ ດຸ ຄວາມໝາຍສະເພາະ, ພວກ ມນັ ອາດຈະເປັນລະບບົ ແຕ່ ຍອ້ ນພວກເຮາົ ຍງັ ບ່ ໍທນັ ໄດຈ້ ດັ ແບ່ ງເປັນຂງົ ເຂດອນັ ລະອຽດ. 1.3 ບດົ ບາດໜາ້ ທ່ ກີ ານເອນີ້ ຊ່ . ສ່ ວນຫຼວງຫຼາຍບນັ ດາຄໍາສບັ ມທີ ງັ ບດົ ບາດນາໍ ຜນົ ( DAN XUAT) ມທີ ງັ ບດົ ບາດກາໍ ນດົ ຊ່ , ບດົ ບາດຫກຼັ ການ ແລະ ບດົ ບາດຮບພາບເຊ່ ນັ : -ບດົ ບາດນາໍ ຜນົ ມີ ບນັ ດາຄໍາສບັ : ຊ,ິ ຈະ, ຈກັ , ອາດ, ຫາກວ່ າ, ແຕ່ ວ່ າ,...ບນັ ດາຄາໍ ສບັ ເຫ່ າຼົ ນນີ້ າໍ ຜນົ ຜນັ ຮບຂອງ ການເຄ່ ອນໄຫວ. -ບດົ ບາດກາໍ ນດົ ຊ່ ຫກຼັ ການທ່ ມີ ບີ ນັ ດາຄາໍ ສບັ : ໂຕະ, ຕ່ ງັ , ປຶມ້ , ແຂງ, ອ່ ອນ... -ບດົ ບາດຮບພາບ: ປົກເປັກ, ມຽງໆ, ແງກັ ໆ, ແດ່ ວໆ, ດອ້ ງແດງ້ ... ຕວົ ຢ່ າງ: : ຫວົ ໃຈ : ຫວົ ໃຈອກົ ຫກັ 31 ຮຽບຮຽງໂດຍ: ປ.ຕ ແອ໋ງ ສມົ ນວໍ ນັ

ມ.ຊ : ມະຫາວທິ ະຍາໄລແຫ່ ງຊາດ : ຫາ້ ມຖກນາໍ້ : ລະວງັ ເຄ່ ອງແຕກ * ນອກຈາກນຢີ້ ່ ໃນພາສາລາວຈະມບີ ນັ ດາຄໍາສບັ ຜນັ ປ່ ຽນ ( DUA DAY) ຫາຼ ຍກວ່ າໝ່ ຄ: ໄນ, ເຮຍິ , ແໜ, ນ່ າ, ອ່ າວ, ເອ,ີ ຫ, ແມ່ ນວ່ າ, ຄນັ ຊນັ້ , ອ່ າ, ເອ່ ...ກາໍ ນດົ ຊ່ ແມ່ ນຈະຕອ້ ງມບີ ດົ ບາດບ່ ງົ ບອກເຖງິ ວດັ ຖຸ, ແຕ່ ບ່ ແໍ ມ່ ນວ່ າການບ່ ງົ ບອກເຖງິ ວດັ ຖຸໃດກຈໍ ະໄປຕາມການກາໍ ນດົ ຊ່ . ຕວົ ຢ່ າງ: +ຜດີ ບິ  (ບ່ ເໍ ຫນັ ໂຕ, ຖາ້ ກາໍ ນດົ ຂນຶ້ ກມໍ ຮີ ບຮ່ າງແຕກຕ່ າງກນັ ໄປ) +ທດິ ຈາໍ ປາ  (ເປັນຊ່ ເອນີ້ ຕວົ ແທນໃຫບ້ ຸກຄະລກິ ) +ສນິ ໄຊ  ເປັນຊ່ ເອນີ້ ຕວົ ແທນໃຫແ້ ກ່ ຄວາມເກ່ ງັ ກາ້ ).... -ບດົ ບາດກາໍ ນດົ ຊ່ ຕາມແບບວາດພາບແມ່ ນ: ຮບແບບຂອງວທິ ກີ ານໄຈແ້ ຍກ.ໃນທ່ ນີ ພີ້ ວກເຮາົ ຕອ້ ງເຂາົ້ ໃຈວ່ າ ຄວາມ ຮກ້ ່ ຽວກບັ ຈດຸ ພເິ ສດ, ປະກດົ ການຂອງວດັ ຖຸປົກກະຕແິ ມ່ ນເກດີ ກ່ ອນ ຄວາມຮບັ ຮກ້ ່ ຽວກບັ ວດັ ຖຸປະກດົ ການຕວົ ຈງິ ເຊ່ ນັ : ການເອນີ້ :ໄຟສາຍ ອາດຈະມຫີ າຼ ຍຊ່ ຄ: ໂຄມບບີ , ໄຟສາຍ, ໂຄມມ, ໂຄມແຍງ, ໂຄມນອ້ ຍ, ກອ້ ງໄຟ... -ບດົ ບາດການກາໍ ນດົ ຊ່ ຫຼ ເອນີ້ ວ່ າ ຊ່ ເອນີ້ ມນັ ແມ່ ນສ່ ງິ ໃດສ່ ງິ ໜ່ ງຶ ເພ່ ອວາດພາບລກັ ສະນະໂຕວດັ ຖຸ ເຄ່ ອນໄຫວ, ພາວະຂອງພວກມນັ . ຊ່ ເອນີ້ ແມ່ ນການບງັ ເອນີ ແລະ ບ່ ໍສະແດງເຖງິ ທາດແທຂ້ ອງວດັ ຖຸເຊ່ ນັ ວ່ າ: ເສອ້ , ໂສງ້ , ປຶມ້ , ອ່ ານ, ຂຽນ, ອ່ ອນ, ແຂງ, ຂມົ ... ບນັ ຫານພີ້ ວກເຮາົ ຈ່ ງົ ທດົ ລອງດວ້ ຍການທຽບໃສ່ ຫາຼ ຍໆ ພາສາເຊ່ ງິ ໃຊຄ້ ວາມໝາຍແຕກຕ່ າງ ກນັ , ບາງເທ່ ອຄວາມຮສ້ ກຶ ກອໍ າດແຕກຕ່ າງກນັ , ພວກມນັ ກພໍ ວົ ພນັ ເຖງິ ຈດິ ຕະສາດຂອງຜໃ້ ຊພ້ າສາ. 1.4 ການຜນັ ປ່ ຽນພາລະບດົ ບາດການໃຊຄ້ າໍ ສບັ ໃນບດົ ຂຽນ (ວທິ ະຍາແຫ່ ງບດົ ). - ການໃຊແ້ ຕ່ ລະຄໍາສບັ ຢ່ ໃນບດົ ຂຽນ ບ່ ໍແມ່ ນຈະຖກຕອ້ ງໃນເປົາ້ ໝາຍດຽວ ພວກມນັ ອາດຄວບຄ່ ຫາຼ ຍພາລະບດົ ບາດນາໍ ກນັ ເຊ່ ງິ ຈະອງີ ຕາມແຕ່ ລະກລໍ ະນໃີ ນການສ່ ສາໍ ພນັ ນາໍ ກນັ ເຊ່ ນັ ວ່ າ: ເຮາົ ມປີ ະໂຫຍກ: ດຽວນຈີ້ ກັ ໂມງແລວ້ : ຫຼ ອ່ າ ສວາຍ ແລວ້ ເນາະ “ຫຼ” ກນິ ເຂາົ້ ທ່ ຽງແລວ້ ບ່ ໍ . ອາດຈະມຫີ ຼາຍເປົາ້ ໝາຍເຊ່ ນັ : ອາດຈະແມ່ ນປະໂຫຍກທ່ ໄີ ລ່ ແຂກໜແີ ບບມາ ລະ ຍາດດີ ຫຼ ອາດຈະແມ່ ນປະໂຫຍກທກັ ທາຍ, ຫຼ ອາດຈະແມ່ ນປະໂຫຍກທ່ ເີ ວາົ້ ຢອກໄຍ ແລະ ຖາ້ ແມ່ ນຄາໍ ສບັ ເຊ່ ນັ : “ ກນິ ” ອາດຈະແມ່ ນບ່ ໍກນິ , “ ໄປ ” ອາດຈະວ່ າບ່ໄໍ ປ, ຊງັ ອາດຈະແມ່ ນຮກັ , ຈ່ ອຍອາດຈະແມ່ ນຄດຶ ຮອດ, ອວ້ ນພີ ຫຼ ຕຸຍ້ ອາດ ຈະແມ່ ນສະໜຸກ ຫຼ ສະບາຍ. ຕາຍ ອາດຈະແມ່ ນມບີ ນັ ຫາ, ຫຼ ທຸກ ຕາຍຢນ ອາດຈະແມ່ ນຍງັ ມຊີ ວີ ດິ ... ກ່ າວມາຂາ້ ງເທງິ ນອີ້ າດແມ່ ນການຜນັ ປ່ ຽນລະຫວ່ າງບນັ ດາພາລະບດົ ບາດສະແດງວດັ ຖຸ, ບດົ ບາດຫຼກັ ການ ແລະ ບດົ ບາດວາດພາບ. ຢ່ ໃນຫຼາຍພາລະບດົ ບາດຄາໍ ສບັ ຂອງບດົ ຂຽນກຍໍ ງັ ມກີ ານຜນັ ປ່ ຽນພາລະບດົ ບາດຄາ້ ຍຄຮບແບບດຽວ ກນັ ນ.ີ້ 32 ຮຽບຮຽງໂດຍ: ປ.ຕ ແອ໋ງ ສມົ ນວໍ ນັ

2.ຄວາມໝາຍສະແດງວດັ ຖຸ ແລະ ຄວາມໝາຍຫກຼັ ການ. 2.1 ຄວາມໝາຍສະແດງວດັ ຖຸ. ວດັ ຖຸ, ປະກດົ ການ, ຄຸນລກັ ສະນະ,...ຢ່ ນອກພາສາເຊ່ ງິ ຖກຄາໍ ສບັ ສະແດງອອກປະກອບເປັນຄວາມໝາຍສະແດງວດັ ຖຸ ຂອງຄໍາສບັ . ເວາົ້ ຄແນວນ,ີ້ ບາງເທ່ ອພວກເຮາົ ອາດເຂາົ້ ໃຈຜດິ ທ່ ວີ ່ າ: ຄວາມໝາຍສະແດງວດັ ຖຸແມ່ ນກງົ ກນັ ກບັ ວດັ ຖຸທງັ ໝດົ . ຕວົ ຈງິ ແລວ້ ຢ່ ໃນວດັ ຈະນະພາສາຂອງພາສາໃດໜ່ ງຶ , ມແີ ຕ່ ຈາໍ ນວນໜ່ ງຶ ເຊ່ ງິ ຄາໍ ສບັ ທ່ ມີ ຄີ ວາມໝາຍສະແດງວດັ ຖຸຂອງພວກມນັ ກງົ ກບັ ວດັ ຖຸ, ປະກດົ ການ, ຄຸນລກັ ສະນະຢ່ ນອກພາສາ. ນນັ້ ແມ່ ນບນັ ດາຄໍາສບັ ວຊິ າການ ແລະ ຄໍາສບັ ວທິ ະຍາສາດ. ແຕ່ ດນົ ມາແລວ້ ພາສາສາດໄດຄ້ ນົ້ ຄດິ ອອກປະກດົ ການທ່ ເີ ອນີ້ ວ່ າ: ການຕດັ ແບ່ ງທາໍ ມະຊາດແວດລອ້ ມໃນແຕ່ ລະ ພາສາ, ປະກດົ ການນເີ ອນີ້ ວ່ າ: ທາໍ ມະຊາດແວດລອ້ ມດາ້ ນພນ້ ຖານ, ແມ່ ນເອກະພາບຕ່ ໍທຸກໆ ຊນົ ເຜ່ າົ . ຢ່ ໃນພາສາລາວລກັ ສະນະ ((ບ່ ໍທນັ ສຸກ, ຍງັ ບ່ ໍທນັ ຕມົ້ ...))ໂດຍມີ 4 ຄາໍ ສບັ ຄ:ສດົ (ຜກັ ສດົ ), ດບິ (ໄມດ້ ບິ ), ຂຽວ(ໝາກຫ່ ຸງຂຽວ), ແກ່ (ເຂາົ້ ແກ່ ), ແຕ່ ພາສາຫວຽດກມໍ ີ 4 ສບັ ຄ: ເຕອຍ, ສງົ ດ ແຊງັ , ໝກົ . ລາວ ສດົ ດບິ ຂຽວ ແກ່ ຫວຽດ ເຕອຍ ສງົ ແຊງັ ໝກົ ເພ່ ອສະແດງເຖງິ ການເຄ່ ອນໄຫວທ່ ີ ((ໃຊນ້ າໍ້ ເຮດັ ໃຫສ້ ະອາດ)ໃນພາສາລາວມບີ ນັ ດາຄາໍ ສບັ ຄ:້ ຊກັ , ລາ້ ງ, ສະ, ໄລ,...ແຕ່ ໃນພາສາອງັ ກດິ ຊາໍ້ ພດັ ມສີ ບັ ດຽວທ່ ທີ ຽບຖານຄ: ທວອດ. To wash ລາວ ຊກັ ຊະ ໄລ ລາ້ ງ ອງັ ກດິ To wash ເພ່ ອໃຫເ້ ຂາົ້ ໃຈກ່ ຽວກບັ ຄໍາສບັ ຫຼ ການທ່ ໃີ ຫກ້ າໍ ໄດບ້ ນັ ດາຄວາມໝາຍສະແດງວດັ ຖຸນນັ້ ມນັ ແມ່ ນຄວາມຈາໍ ເປັນ ສາໍ ຄນັ ຍ່ ງິ . ເຖງິ ແມ່ ນວ່ າຈະບ່ ງໍ ່າຍໃນການຮບັ ຮແ້ ຕ່ ບ່ ແໍ ມ່ ນວ່ າຈະກາໍ ໄດວ້ ດັ ຖຸ, ປະກດົ ການ,...ແມ່ ນກາໍ ໄດຄ້ ວາມໝາຍສະ ແດງວດັ ຖຸໂລດ. ຄວາມໝາຍສະແດງວດັ ຖຸ ເຖງິ ວ່ າຈະເລ່ ມີ ຈາກວດັ ຖຸ, ປະກດົ ການໃນທໍາມະຊາດແວດລອ້ ມແຕ່ ຍອ້ ນໄດຮ້ ບັ ການກະທບົ ເຊ່ ງິ ກນັ ແລະ ກນັ ຂອງຄາໍ ສບັ ອ່ ນ ແລະ ຍອ້ ນມກີ ານຜນັ ປ່ ຽນແບບກວມລວມຄວາມໝາຍ, ທງັ ມກີ ານ ກະທບົ ໃນຮບແບບການປະກອບສາ້ ງຄໍາສບັ ນາໍ ກນັ , ສະນນັ້ , ພວກມນັ ຈ່ ງຶ ກາຍເປັນເຫດການຂອງພາສາ ແລະ ຈະບ່ ໍແມ່ ນ ເຫດການນອກພາສາ. 33 ຮຽບຮຽງໂດຍ: ປ.ຕ ແອ໋ງ ສມົ ນວໍ ນັ

ເພ່ ອຊສີ້ ະແດງເຖງິ ຜຄ້ ນົ ໃນຄອບຄວົ , ໂດຍແມ່ ນພ່ ໍແມ່ ເປັນຜເ້ ກດີ , ໃນພາສາລາວມບີ ນັ ດາຄໍາສບັ : ອາ້ ຍ, ເອອ້ ຍ, ນອ້ ງ ແລະ ແບ່ ງນອ້ ງອອກເປັນ 2 ຂນັ້ ຄ: ນອ້ ງຊາຍ ແລະ ນອ້ ງຍງິ . ແຕ່ ພາສາຝຣ່ ງັ ມີ 2 ຄາໍ ສບັ ຄ: frere ທຽບຖານກບັ ອາ້ ຍ ແລະ ນອ້ ງຊາຍ, ສ່ ວນ Soeur ທຽບຖານກບັ ເອອ້ ຍ ແລະ ນອ້ ງສາວ, ແຕ່ ພາສາຈນີ ມີ 4 ຄາໍ ສບັ ຄ: ເກອຶ ເກອ, ເມ່ ຍີ ເມຍິ , ເສຍເຊຍັ , ຕ່ ຕີ ,ີ ສໍາລບັ ພາສາມາເລເຊຍພດັ ມຄີ ໍາສບັ ດຽວຄ: ຊຢາຣາ. ລາວ ອາ້ ຍ ນອ້ ງ ເອອ້ ຍ ຝະລ່ ງັ ຟະແຣ ເຊີ ຈນີ ເກອຶ ເກອ ເສຍເຊຍ ຕ່ ຕີ ີ ມາເລເຊຍ ເມຍີ ເມຍິ ຊຢາຣາ ບນັ ດາຕວົ ຢ່ າງຂາ້ ງເທງິ ຊໃີ້ ຫເ້ ຫນັ ວ່ າ: ປະລມິ ານຄາໍ ສບັ ຂອງພາສານອີ າດຈະທຽບຖານກບັ ຂອບເຂດວດັ ຖຸ, ປະ ກດົ ການ...ທາໍ ມະຊາດແວດລອ້ ມຫາຼ ຍກວ່ າ ຫຼ ນອ້ ຍກວ່ າຈາໍ ນວນປະລມິ ານຢ່ ໃນພາສາອ່ ນ. ຍ່ ງິ ກວ່ ານນັ້ , ຮ່ ວມຂອບ ເຂດວດັ ຖຸ, ປະກດົ ການ,...ແຕ່ ພາສານອີ າດຈະມຄີ າໍ ສບັ ສ່ ວນພາສາອ່ ນຊາໍ້ ພດັ ບ່ ມໍ ຄີ າໍ ສບັ . ຄວາມແຕກຕ່ າງກນັ ບ່ ສໍ ະເພາະແຕ່ ຢ່ ໃນຈາໍ ນວນປະລມິ ານ, ແຕ່ ຫາກຕ່ າງກນັ ທາງດາ້ ນຄຸນະພາບເຊ່ ນັ : ຄໍາສບັ : ອາ້ ຍ ໃນພາສາລາວ ແລະ frere ໃນພາສາຝຣ່ ງັ ອາ້ ຍມທີ ງັ ຄວາມໝາຍແຄບ ແລະ ຄວາມໝາຍກວາ້ ງກວ່ າ. ຍອ້ ນຄແນວນນັ້ , ຄວາມໝາຍສະແດງວດັ ຖຸມນັ ຈະບ່ ໍແມ່ ນວດັ ຖຸ, ປະກດົ ການ,...ເບ່ ງິ ຄວ່ າພວກມນັ ມຈີ ງິ ໃນທໍາ ມະຊາດແວດລອ້ ມ. ຄວາມຈງິ ພວກມນັ ພຽງແຕ່ ເລ່ ມີ ຈາກທາໍ ມະຊາດແວດລອ້ ມເທ່ າົ ນນັ້ . ຄວາມໝາຍສະແດງເຖງິ ວດັ ຖຸແມ່ ນການສ່ ອງແສງເຖງິ ວດັ ຖຸ, ປະກດົ ການ,...ໃນທາໍ ມະຊາດແວດລອ້ ມເຂາົ້ ໃນ ພາສາ. ນນັ້ ແມ່ ນຮບແບບ ແລະ ແມ່ ນການຕດັ ແບ່ ງຂອງທາໍ ມະຊາດແວດລອ້ ມແຕ່ ບ່ ກໍ ງົ ກບັ ທໍາມະຊາດແວດລອ້ ມຕວົ ຈງິ ທງັ ໝດົ . 2.2 ຄວາມໝາຍຫກຼັ ການ ວດັ ຖຸ, ປະກດົ ການ,...ໃນທາໍ ຊາດແວດລອ້ ມຖກສ່ ອງແສງເປັນຄວາມໝາຍສະແດງວດັ ຖຸ. ຈາກນນັ້ , ຄວາມໝາຍສະ ແດງວດັ ຖຸຖກສ່ ອງແສງເຂາົ້ ໃນຈນິ ຕະນາການ ຫຼ ຜ່ ານຄວາມໝາຍສະແດງວດັ ຖຸກາຍເປັນຄວາມໝາຍຫຼກັ ການ. ແຜນວາດ: ຄວາມໝາຍຫກຼັ ການ ຈນິ ຕະນາການ ພາສາ ຄວາມໝາຍສະແດງວດັ ຖຸ 34 ຮຽບຮຽງໂດຍ: ປ.ຕ ແອ໋ງ ສມົ ນວໍ ນັ

ທໍາມະຊາດແວດລອ້ ມ -ໂຄງປະກອບຄວາມໝາຍຫກຼັ ການ. ຄວາມໝາຍຫລກັ ການແມ່ ນການເຕາົ້ ໂຮໃຂອງບນັ ດາຈາໍ ນວນຈດຸ ຄວາມໝາຍຕ່ າງໆ ຕ່ໄໍ ປສະເໜກີ ່ ຽວກບັ ບນັ ດາ ຈາໍ ນວນຈດຸ ໝາຍເຊ່ ງິ ຕງັ້ ຢ່ ໃນວງົ ເລບັ . ໂຕະ (ເຄ່ ອງໃຊ)້ ມໜີ າ້ ພຽງຫ່ າງພນ້ ພໍປະມານມຂີ າ) ເຮດັ ດວ້ ຍຜະລດິ ຕະພນັ ໄມ,້ ເຫກຼັ , ຢາງ...ໃຊເ້ ພ່ ອຂດີ ຂຽນ. ຕນີ ( ພາກສ່ ວນຮ່ າງກາຍຂອງຄນົ , ສດັ ມພີ າລະບດົ ບາດຄາໍ້ ຮ່ າງກາຍ, ຍ່ າງ. ຢນ: (ຢ່ ໃນທ່ າຊ່ ຮ່ າງກາຍຕງັ້ ສາກກບັ ພນ້ ). 3.ປະກດົ ການຫາຼ ຍຄວາມໝາຍ ແລະ ການຍາ້ ຍຄວາມໝາຍຂອງຄາໍ ສບັ . 3.1 ປະກດົ ການຫຼາຍຄວາມໝາຍສະແດງວດັ ຖຸ ຄໍາສບັ ມຫີ າຼ ຍຄວາມໝາຍສະແດງວດັ ຖຸແມ່ ນ ຄໍາສບັ ໜ່ ງຶ ສາມາດນອນໃນຫຼາຍ(ທ່ ງົ ) ຂງົ ເຂດວດັ ຖຸຕ່ າງກນັ ຫຼ ຫຼາຍ(ທ່ ງົ )ຂງົ ເຂດນອ້ ຍທ່ ແີ ຕກຕ່ າງກນັ ແຕ່ ຈາໍ ນວນປະລມິ ານຄວາມໝາຍສະແດງວດັ ຖຸຂອງພວກມນັ , ສະນນັ້ , ພນ້ ຖານ ທ່ ຮີ ບັ ຮວ້ ່ າລກັ ສະນະຄາໍ ສບັ ຫຼາຍຄວາມໝາຍ ມນັ ແມ່ ນຄວາມສາມາດຂອງຂອງຄໍາສບັ ທ່ ອີ າດຈະເຂາົ້ ໄປຫາຼ ຍ (ທ່ ງົ )(ຂງົ ເຂດ) ວດັ ຖຸ...ທ່ ແີ ຕກຕ່ າງກນັ ເຊ່ ນັ : ຄາໍ ສບັ ຫວົ ຈະມີ 43 ຈດຸ ຄວາມໝາຍນອນໃນ 120 ຊ່ ເອນີ້ ວດັ ຖຸ. ພາກສ່ ວນ ຂງົ ເຂດ(ທ່ ງົ ) ຄນົ ມີ 17, ວດັ ຖຸປະດດິ ມີ 14, ວດັ ຖຸທາໍ ມະຊາດມີ 10, ພດຶ ມີ 2 ຈດຸ ຄວາມໝາຍ. ຕວົ ຢ່ າງ: ຕນີ : 1. ອະໄວຍະວະໃຊຍ້ ່ າງ 2. ບ່ ອນສຸດຂອງພ 3. ບ່ ອນສຸດຂອງຮ່ າງກາຍ 4. ພາກສ່ ວນຂອງພາຫະນະ ຕນີ ລດົ 5. ພາກສ່ ວນຂອງເຄ່ ອງວດັ ຖຸປະດດິ : ຕນີ ຕ,້ ຕນີ ຕ່ ງັ ... ສຸກ: 1. ໝາກໄມຢ້ ່ ໃນໄລຍະຂະຫຍາຍຕວົ ສງສຸດ, ໝາກຫ່ ຸງສຸກ... 2. ຫຸງຕມົ້ ອາຫານຈນົ ກນິ ໄດ້ ເຂາົ້ ສຸກ, ຊນີ້ ສຸກ 3. ຂະຫຍາຍຕວົ ຈນົ ເຖງິ ຂນັ້ ສຸດຍອດ... 3.2 ປະກດົ ການຫາຼ ຍຄວາມໝາຍຫກຼັ ການ ຕວົ ຢ່ າງ: ຄາໍ ສບັ ໄປ: 1. ເຄ່ ອນໄຫວ, ກະທບົ ໃສ່ , ເຮດັ ໃຫຍ້ າ້ ຍບ່ ອນ, 2.ລາວໄປແລວ້ 3.ເຄ່ ອນໄຫວ ຮ່ ວມປະກດົ ຕວົ ຂນຶ້ . + ການກາໍ ນດົ ລກັ ສະນະຫາຼ ຍຄວາມໝາຍຫກຼັ ຂອງຄາໍ ສບັ ດ່ ງັ ນ:ີ້ -ຄວາມໝາຍປະເພດຄາໍ ຕ່ າງກນັ ແລະ ມຈີ ດຸ ພເິ ສດໄວຍາກອນແຕກຕ່ າງໄປນາໍ ກນັ , ຮບຄາໍ ສບັ ໜ່ ງຶ ອາດຈະເຄ່ ອນໄຫວໃນ ຈດຸ ພເິ ສດໄວຍາກອນເທ່ າົ ໃດ ແລະ ມຄີ ວາມໝາຍປະເພດຄໍາແຕກຕ່ າງກນັ . 35 ຮຽບຮຽງໂດຍ: ປ.ຕ ແອ໋ງ ສມົ ນວໍ ນັ

-ຈດຸ ພເິ ສດໄວຍາກອນທ່ໄີ ປພອ້ ມກບັ ພວກມນັ ເຊ່ ງິ ແມ່ ນຄວາມໝາຍໄວຍາກອນຂອງຄາໍ ຊະນດິ ນອ້ ຍນອນໃນຄໍາຊະນດິ ໃຫຍ່ , ຮບການຄາໍ ໜ່ ງຶ ເຖງິ ວ່ າຮ່ ວມກນັ ຂນຶ້ ກບັ ຄໍາສບັ ຊະນດິ ໃຫຍ່ ແຕ່ ອາດຈະເຄ່ ອນໄຫວໃນບນັ ດາຈດຸ ພເິ ສດໄວຍາກອນ ຕ່ າງກນັ ຂອງຂອງກ່ ຸມຊະນດິ ນອ້ ຍໃນຄໍາສບັ ຊະນດິ ໃຫຍ່ ນນັ້ ແມ່ ນມນັ ຈະແມ່ ນຄາໍ ສບັ ຫຼາຍຄວາມໝາຍຫກຼັ ການ. - ລກັ ສະນະເອກະພາບລະຫວ່ າບນັ ດາຄວາມໝາຍຫຼກັ ການຖກແຍກອອກຢ່ ໃນຄາໍ ສບັ ໜ່ ງຶ ໆກບັ ຄວາມໝາຍຫຼກັ ກາຂອງ ບນັ ດາຄໍາສບັ ອ່ ນ. ໝາຍວ່ າ: ພວກເຮາົ ພຽງແຕ່ ແຍກຄວາມໝາຍໃດໜ່ ງຶ ຂອງຄໍາສບັ ເປັນຄວາມໝາຍຫຼກັ ການໜ່ ງຶ ທ່ ເີ ອກະ ລາດພໍສມົ ຄວນກບັ ບນັ ດາຄວາມໝາຍຫກຼັ ການອ່ ນ ກ່ ຕໍ ່ ເໍ ມ່ ອຄວາມໝາຍຫຼກັ ການຖກແຍກເປັນໂຄງສາ້ ງຫກຼັ ການຮ່ ວມ ກບັ ຈາໍ ນວນຄາໍ ສບັ ອ່ ນຢ່ ໃນວດັ ຈະນະ. 3.3ການພວົ ພນັ ລະຫວ່ າງປະກດົ ການຫຼາຍຄວາມໝາຍສະແດງວດັ ຖຸ ແລະ ຄວາມໝາຍຫກຼັ ການ. ລກັ ສະນະລະບບົ ລະຫວ່ າງບນັ ດາຄວາມໝາຍຕ່ າງກນັ ຂອງພາຍໃນຄາໍ ສບັ ດຽວ. ຕາມປົກກະຕປິ ະລມິ ານຄວາມໝາຍຫຼກັ ການຈະໜອ້ ຍກວ່ າປະລມິ ານຄວາມໝາຍສະແດງວດັ ຖຸ. ມຫີ ຼາຍຄາໍ ສບັ ມພີ ຽງແຕ່ ໂຄງປະກອບອນັ ດຽວແຕ່ ຊາໍ້ ມຫີ ຼາຍຄວາມໝາຍສະແດງວດັ ຖຸ. ສະນນັ້ , ພວກເຮາົ ຈະສງັ ເກດເຫນັ ວ່ າ: ບນັ ດາ ຄວາມໝາຍສະແດງວດັ ຖຸໃນຄໍາສບັ ໜ່ ງຶ ທ່ ມີ ຫີ ຼາຍຄວາມໝາຍ ເຄຍີ ແບ່ ງອອກເປັນແຕ່ ລະກ່ ຸມ, ແຕ່ ລະກ່ ຸມນນັ້ ຊໍາ້ ພດັ ເຄຍີ ອອ້ ມວຽນຂອງໂຄງສາ້ ງຫກຼັ ການ. ຕວົ ຢ່ າງ: ຄາໍ ສບັ : ຕນີ ແລະ ແລ່ ນ...ບນັ ດາຄວາມໝາຍສະແດງວດັ ຖຸໃນແຕ່ ລະກ່ ຸມອອ້ ມວຽນໂຄງສາ້ ງຫກຼັ ການ, ຄາໍ ສບັ ໃຈກາງເຄຍີ ຂະຫຍາຍໃນພນ້ ຖານໜ່ ງຶ ຫຼ ຈາໍ ນວນຈດຸ ຄາດໝາຍໜ່ ງຶ ໃນໂຄງສາ້ ງຫກຼັ ການນນັ້ . ຕວົ ຢ່ າງ: -ເຄ່ ອນໄຫວແບບຮບປະທໍາ: ໄປນາ. -ເຄ່ ອນໄຫວເຄ່ ງິ ຮບປະທາໍ ແລະ ນາມທາໍ : ເອາົ ໄປ -ເຄ່ ອນໄຫວນາມທາໍ : ໄປນາໍ . ສ່ ວນຈດຸ ຄວາມໝາຍສະແດງວດັ ຖຸຂອງຫວົ ໜ່ ວຍຂະຫຍາຍໃນຄວາມໝາຍພາກສ່ ວນເຊ່ ນັ : ຫວົ ຂວົ ດ ຫວົ ພ, ຫວົ ຝາ, ຫວົ ຕຽງ...ໃນຄວາມໝາຍຮບການເຊ່ ນັ : ຫວົ ທຽນ, ຫວົ ໃຈ, ຫວົ ດອກໄຟ,...ໃນຄວາມໝາຍບດົ ບາດຄວາມສໍາຄນັ ເຊ່ ນັ : ຫວົ ລດົ , ຫວົ ໂປມ້ , ຫວົ ເຮອນ... 4.ການຜນັ ປ່ ຽນ ແລະ ວທິ ຜີ ນັ ປ່ ຽນຄວາມໝາຍຂອງຄາໍ ສບັ 4.1. ການຜນັ ປ່ ຽນຄວາມໝາຍຂອງຄາໍ ສບັ ພວກເຮາົ ຮວ້ ່ າ: ພາສາແມ່ ນປະກດົ ການຂອງສງັ ຄມົ , ຜ່ ານການນາໍ ໃຊຫ້ າຼ ຍເທ່ ອມນັ ກຕໍ ອ້ ງມກີ ານຜນັ ປ່ ຽນ ແລະ ຂະ ຫຍາຍຕວົ ໄປຕາມສງັ ຄມົ , ການຜນັ ປ່ ຽນຂອງພາສານມີ້ ນັ ຕອ້ ງໄດຜ້ ່ ານການເວລາອນັ ດນົ ນານ ແລະ ບາງເທ່ ອກເໍ ຫນັ ແລະ ສງັ ເກດໄດຍ້ າກ. ຄໍາສບັ ໜ່ ງຶ ໆ ເມ່ ອຫາກ່ ກໍ າໍ ເນດີ ອາດມແີ ຕ່ ຄວາມໝາຍດຽວ( ຫຼ ຈດຸ ຄວາມໝາຍດຽວ) ພາກສ່ ວນ ທ່ ຜີ ນັ ປ່ ຽນຄວາມໝາຍກ່ ອນໝ່ ແມ່ ນເລ່ ມີ ຈາກບນັ ດາຄາໍ ສບັ ຊ່ ເອນີ້ ພາກສ່ ວນຮ່ າງກາຍຂອງຄນົ ແມ່ ນຈດຸ ໃຈກາງໃຫແ້ ກ່ ການຂະຫຍາຍຕວົ ອ່ ນໆ... 36 ຮຽບຮຽງໂດຍ: ປ.ຕ ແອ໋ງ ສມົ ນວໍ ນັ

ຕວົ ຢ່ າງ: ຫວົ , ໜາ້ , ປາກ, ຕນີ , ມ... 4.2 ວທິ ຜີ ນັ ປ່ ຽນຄວາມໝາຍຂອງຄາໍ ສບັ ຜ່ ານຂະບວນວວິ ດັ ການຜນັ ປ່ ຽນຄວາມໝາຍຂອງຄໍາສບັ ທ່ ຢີ ່ ໃນພາສານນັ້ , ນກັ ພາສາສາດສ່ ວນຫຼາຍເພ່ ນິ ສງັ ລວມໄດດ້ ່ ງັ ນ:ີ້ ກ. ວທິ ເີ ຊ່ ອງຄວາມໝາຍ: - ການເຊ່ ອງຄວາມໝາຍມນັ ແມ່ ນການນາໍ ເອາົ ຊ່ ເອນີ້ ຂອງວດັ ຖຸນໄີ້ ປເອນີ້ ໃຫແ້ ກ່ ວດັ ຖຸອ່ ນໂດຍວດັ ຖຸປະກດົ ການ, ພາວະ,...ທງັ ສອງຈດຸ ຄວາມໝາຍຄກນັ ຢ່ າງໃດຢ່ າງໜ່ ງຶ . ຕວົ ຢ່ າງ: 1 ຫວົ ພ, ຫວົ ຝາ, ຫວົ ໂສງ້ ຄໍາສບັ ວ່ າ ຫວົ 2 ຫວົ ລດົ , ຫວົ ໂຄມ, ຫວົ ຍນົ 3ຫວົ ເຮອ, ຫວົ ປາກກາ, ຫວົ ຂວົ 4 ຫວົ ເຮອນ, ຫວົ ໂປມ້ , ຫວົ ອກົ -ຢ່ ໃນວທິ ເີ ຊ່ ອງຄວາມໝາຍພວກເຮາົ ອາດແບ່ ງອອກເປັນຫຼາຍຂໍຍ້ ່ ອຍທ່ ເີ ຊ່ ອງຄວາມໝາຍດ່ ງັ ນ:ີ້ +ເຊ່ ອງຄວາມໝາຍຮບການ: ແມ່ ນການອງີ ໃສ່ ການຄກນັ ລະຫວ່ າງຮບການຂອງສອງວດັ ຖຸ ຕວົ ຢ່ າງ: ໄສບ້ ກິ , ກນົ້ ທະເລ, ຫວົ ບາ້ ນ... +ເຊ່ ອງຄວາມໝາຍວທິ ກີ ານ: ແມ່ ນການອງີ ໃສ່ ຄກນັ ລະຫວ່ າງວທິ ກີ ານປະຕບິ ດັ (ການເຮດັ ການກະທໍາ) ຂອງທງັ ສອງການເຄ່ ອນໄຫວ ຫຼ ປະກດົ ການຕ່ າງໆ. ຕວົ ຢ່ າງ: ກາໍ ແນວຄດິ , ຂາ້ ຊ່ , ບບີ ສະໝອງ, ລາກຄໍເຂາົ້ ຕະລາງ... + ເຊ່ ອງຄວາມໝາຍພາລະບດົ ບາດ: ແມ່ ນການອງີ ໃສ່ ການຄກນັ ລະຫວ່ າງບດົ ບາດຄວາມສາໍ ຄນັ ຂອງສອງວດັ ຖຸ. ຕວົ ຢ່ າງ: ຫວົ ໂປມ້ , ຫວົ ເຮອນ,ຫວົ ອກົ ... ຂ. ວທິ ຊີ ອ້ ນຄວາມໝາຍ: ການຊອ້ ນຄວາມໝາຍແມ່ ນການນາໍ ເອາົ ຊ່ ເອນີ້ ຂອງວດັ ຖຸນໄີ້ ປໃຫແ້ ກ່ ວດັ ຖຸອ່ ນໂດຍວດັ ຖຸທງັ ສອງເຄຍີ ໄປຄວບຄ່ ກນັ (ເກດີ ຂນຶ້ ພອ້ ມກນັ ) ຕວົ ຢ່ າງ: ຄໍາສບັ ຈອກ ນາໍ້ ຈອກນາໍ້ ເຫາຼົ້ ຈອກເຫາຼົ້ ເບຍ ຈອກເບຍ ກາເຟ ຈອກກາເຟ 37 ຮຽບຮຽງໂດຍ: ປ.ຕ ແອ໋ງ ສມົ ນວໍ ນັ

ຈອກ ຈອກກາເຟ ກາເຟ ຖງົ ຖງົ ກາເຟ ເປົາ ເປົາກາເຟ ບ່ ວງ ບ່ ວງກາເຟ ຢ່ ໃນວທິ ຊີ ອ້ ນຄວາມໝາຍຈະປະກດົ ເຫນັ ການຊອ້ ນຄວາມໝາຍດ່ ງັ ນ:ີ້ +ຊອ້ ນຄວາມໝາຍພາກສ່ ວນ ທງັ ໝດົ : ແມ່ ນອງີ ໃສ່ ການພວົ ພນັ ພາກສ່ ວນ-ທງັ ໝດົ ລະຫວ່ າງສອງຄວາມໝາຍ ສະແດງວດັ ຖຸ x ແລະ y. X ແມ່ ນພາກສ່ ວນຂອງ y ຫຼ x ແມ່ ນທງັ ໝດົ , y ແມ່ ນພາກສ່ ວນ. ນອນໃນ ຕວົ ຢ່ າງ: ມໜີ າ້ ໃນກອງປະຊຸມ, ວງົ ໄພມ້ ຈີ ກັ ຂາ, ເຮອນມຈີ ກັ ສບົ , ມງຶ ເວາົ້ ຈກັ ຄາໍ ບາ້ ນເມອງ ຄວາມໝາຍ ປະເທດຊາດ. ກບົ ຂຽດ, ປາປາ, ກຸງ້ ຊວິ ນອນໃນອາຫານປະເພດບາ້ ນນອກ... +ຊອ້ ນຄວາມໝາຍວດັ ຖຸບນັ ຈ-ຸ ວດັ ຖຸຖກບນັ ຈ:ຸ ນແີ້ ມ່ ນປະກດົ ການທ່ ແີ ຜ່ ຫຼາຍຢ່ ໃນພາສາລາວ ແລະ ໃນຫຼາຍ ພາສາຄເອາົ ຊ່ ເອນີ້ ຂອງວດັ ຖຸບນັ ຈໃຸ ຊເ້ ພ່ ອເອນີ້ ໃຫວ້ ດັ ຖຸບນັ ຈ.ຸ ຕວົ ຢ່ າງ: ແກວ້ ເຫາຼົ້ , ຈອກເຫາຼົ້ , ຕບິ ເຂາົ້ , ຖງົ ເຂາົ້ ໜມົ , ຊອງຢາ... + ຊອ້ ນຄວາມໝາຍອງີ ຕາມການພວົ ພນັ ອຸປະກອນກບັ ຂະແໜງການເມ່ ອທຽບກບັ ຜນ້ າໍ ໃຊ:້ ຕວົ ຢ່ າງ: ນກັ ປ່ ີ, ມກອງ, ນກັ ຂຽນ... + ຊອ້ ນຄວາມໝາຍອງີ ຕາມພວົ ພນັ ພາລະບດົ ບາດ ແລະ ຄວາມສາໍ ຄນັ . ຕວົ ຢ່ າງ: ຮກັ ສາສບົ ປາກແດ່ , ຕາງໜາ້ ການຈດັ ຕງັ້ , ແຂນຂວາຂອງພກັ . 38 ຮຽບຮຽງໂດຍ: ປ.ຕ ແອ໋ງ ສມົ ນວໍ ນັ

ບດົ ທີ 6 ລະບບົ ຄາໍ ສບັ ວດັ ຈະນາຄວາມໝາຍ. 1. ບນັ ດາທ່ ງົ ຄວາມໝາຍຄາໍ ສບັ . 1.1 ຄວາມໝາຍສະແດງຄວາມໝາຍ ຄວາມໝາຍສະແດງຄວາມໝາຍແມ່ ນ ໝາຍເຖງິ ຄໍາສບັ ທ່ ສີ ະທອ້ ນອອກມາໃຫເ້ ຫນັ ເຖງິ ຄຸນຄ່ າດາ້ ນຄວາມໝາຍ ໂດຍສະ ເພາະເຈາະຈງົ , ບງົ ບອກຄວາມລະອຽດອ່ ອນ, ຢ່ ໃນຄາໍ ສບັ ວດັ ຈະນະມຄີ ໍາສບັ ມຄີ ວາມໝາຍດຽວ, ແຕ່ ສ່ ວນ ຫາຼ ຍຈະມຫີ າຼ ຍຄວາມໝາຍ, ຄໍາປ່ ຽວຈະມຫີ ຼາຍຄວາມໝາຍກວ່ າຄໍາປະສມົ ຕວົ ຢ່ າງ: ຫວົ , ຕນີ , ຂາ, ແມ່ ນມຫີ ຼາຍຄວາມໝາຍ, ສ່ ວນຫວົ ລດົ ດ ຫວົ ເຮອ, ຫວົ ບາ້ ນແມ່ ນມແີ ຕ່ ຄວາມໝາຍດຽວ. 1.2 ຄວາມໝາຍສະແດງຫກຼັ ການ ວດັ ຖຸ, ປະກດົ ການ,...ໃນທາໍ ຊາດແວດລອ້ ມຖກສ່ ອງແສງເປັນຄວາມໝາຍສະແດງວດັ ຖຸ. ຈາກນນັ້ , ຄວາມ ໝາຍສະແດງວດັ ຖຸຖກສ່ ອງແສງເຂາົ້ ໃນຈນິ ຕະນາການ ຫຼ ຜ່ ານຄວາມໝາຍສະແດງວດັ ຖຸກາຍເປັນຄວາມໝາຍຫຼກັ ການ. ໂຄງປະກອບຄວາມໝາຍສະແດງຫຼກັ ການ. ຄວາມໝາຍຫລກັ ການແມ່ ນການເຕາົ້ ໂຮມຂອງບນັ ດາຈາໍ ນວນຈດຸ ຄວາມໝາຍຕ່ າງໆ ຕ່ໄໍ ປສະເໜກີ ່ ຽວກບັ ບນັ ດາຈາໍ ນວນຈດຸ ໝາຍເຊ່ ງິ ຕງັ້ ຢ່ ໃນວງົ ເລບັ . ໂຕະ (ເຄ່ ອງໃຊ)້ ມໜີ າ້ ພຽງຫ່ າງພນ້ ພໍປະມານມຂີ າ) ເຮດັ ດວ້ ຍຜະລດິ ຕະພນັ ໄມ,້ ເຫກຼັ , ຢາງ...ໃຊເ້ ພ່ ອຂດີ ຂຽນ. ຕນີ ( ພາກສ່ ວນຮ່ າງກາຍຂອງຄນົ , ສດັ ມພີ າລະບດົ ບາດຄາໍ້ ຮ່ າງກາຍ, ຍ່ າງ. ຢນ: (ຢ່ ໃນທ່ າຊ່ ຮ່ າງກາຍຕງັ້ ສາກກບັ ພນ້ ). ຄວາມໝາຍສະແດງຫກຼັ ການມນັ ສະແດງອອກໃນພາສາ ແລະ ສາມາດຮຄ້ ວາມໝາຍອາດອະທບິ າຍຢ່ າງລະອຽດໃຫເ້ ຮາົ ຮ,້ ເຂາົ້ ໃຈໄດເ້ ຖງິ ເນອ້ ໃນຫຼກັ ການທ່ ນີ າໍ ມາໃຊດ້ າ້ ນພາສາ. 2. ຄາໍ ສບັ ຮ່ ວມຄວາມໝາຍ 2.1 ນຍິ າມຄາໍ ສບັ ຮ່ ວມຄວາມໝາຍ ປະກດົ ການຮ່ ວມຄວາມໝາຍມໜີ າ້ ທ່ ໃີ ນລະບບົ ວດັ ຈະນາຄວາມໝາຍ. ໃນປະກດົ ການຮ່ ວມຄວາມໝາຍນຈີ້ ະ ມຄີ ໍາສບັ , ວະລ,ີ ປະໂຫຍກ ເຊ່ ງິ ຮ່ ວມຄວາມໝາຍນາໍ ກນັ . 2.2 ທາດແທຂ້ ອງປະກດົ ການຮ່ ວມຄວາມໝາຍ. -ຄາໍ ສບັ ຮ່ ວມຄວາມໝາຍແມ່ ນບນັ ດາຄາໍ ສບັ ທ່ ມີ ຄີ ວາມໝາຍນາໍ ກນັ ແລະ ຄາ້ ຍຄກນັ (ໃກຄ້ ຽງກນັ ). -ນຍິ າມຂາ້ ງເທງິ ນີ້ ຖກວເິ ຄາະດວ້ ຍຫາຼ ຍແງ່ເຊ່ ນັ : -ມນັ ຕອ້ ງມກີ ານພວົ ພນັ ໃນຄາໍ ສບັ ເຊ່ ງິ ມຫີ ຼາຍຄວາມໝາຍນາໍ ກນັ , ຄໍາສບັ ທ່ ມີ ຫີ າຼ ຍຄວາມໝາຍຈະຮ່ ວມຄວາມ ໝາຍນາໍ ກນັ ໃນໜ່ ງຶ ຫາຼ ຍໆ ຄວາມໝາຍໃດໜ່ ງຶ . ຕວົ ຢ່ າງ: ຄໍາສບັ “ດ”ີ ມຄີ ວາມໝາຍ: ດີ 1: ມລີ ກັ ສະນະບ່ ໍສາ້ ງຄວາມສບັ ສນົ ຕໍຈດິ ໃຈຄນົ ອ່ ນ. 39 ຮຽບຮຽງໂດຍ: ປ.ຕ ແອ໋ງ ສມົ ນວໍ ນັ

2: ມລີ ກັ ສະນະທ່ າທບີ ່ ຮໍ າ້ ຍຕ່ ໍຄນົ ອ່ ນ 3: ມລີ ກັ ສະນະດງັ້ ເດມີ , ບ່ ໍສາມາດຈະທາໍ ລາຍໄດ.້ 4: ຫາຍພະຍາດ, ຫາຍບາດແຜ. + ຄວາມໝາຍ1, 2 ມຄີ ໍາສບັ ຮ່ ວມຄວາມໝາຍນາໍ ກນັ ຄ: ຄາໍ ຮ,້ ຮຄ້ ວາມ, ບອກຟັງ, ໜາ້ ຮກັ ,... + ຄວາມໝາຍ 3 ມຄີ າໍ ສບັ ຮ່ ວມຄວາມໝາຍນາໍ ກນັ ຄ: ແໜນ້ ແຟນ້ , ແໜນ້ ແກ່ ນ, ສາມກັ ຄ,ີ ຈດຶ ໜ່ ງຶ ໃຈດຽວ... +ຄວາມໝາຍ 4 ມຄີ ໍາສບັ ຮ່ ວມຄວາມໝາຍຄ: ສະບາຍ, ປົກກະຕ,ິ ໄຄ, ຫ່ ອມ, ແຄນ, ເໝອນເດມີ , ໝດົ ສນິ້ ... 2.3 ບນັ ດາຄໍາສບັ ທ່ ຮີ ່ ວມຄວາມໝາຍຈາກຄາໍ ສບັ ໜ່ ງຶ ທ່ ມີ ຫີ ຼາຍຄວາມໝາຍນນັ້ ຈະຕອ້ ງຈາໍ ແນກເບ່ ງິ ວ່ າຄາໍ ສບັ ໃດທ່ ມີ ີ ຄວາມໝາຍຄກນັ ແລະ ໃກຄ້ ຽງກນັ . ຫຼເຮາົ ເອນີ້ ວ່ າລະດບັ ຄວາມໝາຍ. 2.4 ບນັ ດາຄາໍ ສບັ ຮ່ ວມຄວາມໝາຍນາໍ ກນັ ແມ່ ນພວກມນັ ນອນຢ່ ໃນຂງົ ເຂດດຽວກນັ . ຕວົ ຢ່ າງ: ຂງົ ເຂດເຄ່ ອນທ່ ດີ ວ້ ຍມເຊ່ ງິ ເຮດັ ໃຫວ້ ດັ ຖຸຫ່ າງຈາກມມຄີ ໍາສບັ ຄ: ຖມິ້ , ແກວ່ ງ, ໂຍນ, ປະ, ວາງ, ປົງ, ຊດັ , ຫວ່ ານດ ໂຮຍ, ຢາຍ, ປ່ ອນ, ປອ້ ນ, ດາໍ , ປັກດ ດກຶ , ເລວ, ດກັ ... 2.3 ການຈດັ ແບ່ ງຄາໍ ສບັ ຮ່ ວມຄວາມໝາຍ. -ຄໍາສບັ ຮ່ ວມຄວາມໝາຍສມົ ສ່ ວນ. ແມ່ ນຄໍາສບັ ຮ່ ວມຄວາມໝາຍເປັນເອກະພາບນາໍ ກນັ , ກ່ ຽວກບັ ຄວາມສະແດງວດັ ຖຸ, ຄວາມໝາຍສະແດງລະ ບບົ , ຄວາມໝາຍສະແດງມະໂນພາບ. ພວກມນັ ພຽງແຕ່ ຕ່ າງກນັ ດາ້ ນການນາໍ ໃຊ້ ແລະ ໂຄງສາ້ ງໄວຍາກອນ. ຕວົ ຢ່ າງ: ຍນົ  ເຮອບນິ  ລດົ ລາງ ລດົ ໄຟ  ສະໜາມ ເດ່ ນີ  ກາງຫາວ  ມອງ, ດ, ແລ ທອ້ ງຟາ້  ມລີ ກ, ມຄີ ນັ , ຖພາ ເບ່ ງິ  ຄໍາເວາົ້  ໃກຈ້ ະສຸກ ມານ  ຄາ້ ງຄນ, ຂນຶ້ ກາຍ15ຄ່ ໍາ. ພາສາ ເຫ່ ມີ ແຮມ -ຄໍາສບັ ຮ່ ວມຄວາມໝາຍສສີ ນັ . ແມ່ ນປະກດົ ການຮ່ ວມຄວາມໝາຍລະຫວ່ າງບນັ ດາຄໍາສບັ ທ່ ແີ ຕກຕ່ າງກນັ ໜອ້ ຍ ຫຼ ຫຼາຍຈາກພາກສ່ ວນປະ ກອບ ເປັນຄວາມໝາຍຂອງພວກມນັ ໝາຍຂອງພວກມນັ ໝາຍວ່ າ ຄາໍ ສບັ ຮ່ ວມຄວາມໝາຍສສີ ນັ ແມ່ ນຂນຶ້ ກບັ ຄວາມໝາຍ ສະແດງລະບບົ ຂອງມນັ ມໜີ ອ້ ຍ ຫຼ ຫາຼ ຍເຊ່ ນັ : (( ອາການໝດົ ລມົ ຫາຍໃຈຂອງເດກັ )) ຈະມຕີ າຍ, ເສຍ, 40 ຮຽບຮຽງໂດຍ: ປ.ຕ ແອ໋ງ ສມົ ນວໍ ນັ

ໝດົ ...ຫກຼັ ການ ((ອາການໝດົ ລມົ ຫາຍໃຈຂອງຄບາ)) ຈະມ:ີ ມລໍ ະນະພາບ. -ການປະກອບສາ້ ງຂອງສບັ ຮ່ ວມຄວາມໝາຍ: ພວກມນັ ກຄໍ ກນັ ກບັ ປະກອບສາ້ ງຂອງຄາໍ ສບັ ເຊ່ ນັ : ຈະມກີ ານປະກອບ ສາ້ ງຜນັ ປ່ ຽນຄາໍ ສບັ , ການປະສມົ ແລະ ການຊາໍ້ ຄໍາສບັ ຮ່ ວມຄວາມໝາຍ. ກ. ສາ້ ງບນັ ດາຫວົ ໜ່ ວຍຮ່ ວມຄວາມໝາຍດວ້ ຍກນັ ໃຊຫ້ ວົ ໜ່ ວຍທ່ ຄີ ກນັ ທງັ ໝດົ ແລະ ຫວົ ໜ່ ວຍນກີ້ ຈໍ ະຕ່ າງ ກນັ ກ່ ຽວກບັ ຮບການເຊ່ ນັ : ໃຫຍ່ , ຍ່ ງິ ໃຫຍ່ , ຕກຶ ຄກຶ , ມະຫມຶ າ, ໂຕ, ... ກວາ້ ງ, ກວາ້ ງໃຫຍ່ , ໄພສານ, ກວາ້ ງຂວາງ, ຕະການຕາ, ... ແບ່ ງ, ປັນ, ໃຫ,້ ແຍກ, ຕດັ ... ມ່ ວນ  ມ່ ວນແມງ້ , ມາກ  ມາກມາຍ, ໄວ ຂ. ໃຊໜ້ ່ ວຍຄາໍ ປະກອບເປັນຄໍາສບັ ເຊ່ ນັ : ໄວວາ, ຊງັ ຊງິ ຊງັ ... ຄ. ໃຊໜ້ ່ ວຍຄາໍ ປະກອບເປັນຄໍາປະສມົ : ຂາວ  ຂາວຈາ້ , ຂາ້ ວຂາວ... 3. ຄາໍ ສບັ ຂດັ ຄວາມໝາຍ. 3.1 ຄາໍ ສບັ ຂດັ ຄວາມໝາຍ. ແມ່ ນບນັ ດາຄໍາສບັ ທ່ ກີ ງົ ກນັ ຂາ້ ມ ຫຼ ປີນ້ ກນັ ທາງດາ້ ນຄວາມໝາຍ. ຄໍາສບັ ທ່ ຂີ ດັ ຄວາມໝາຍຕອ້ ງມຈີ ດຸ ລວມຂອງຄວາມໝາຍໃດໜ່ ງຶ ນາໍ ກນັ ,ພວກມນັ ຂດັ ຄວາມໝາຍຕອ້ ງນອນໃນເງ່ອນໄຂ ໃດໜ່ ງຶ , ຖາ້ ຫາກຕ່ າງເງ່ອນໄຂພວກມນັ ຈະແມ່ ນຄໍາສບັ ທ່ ຕີ ່ າງກນັ ດາ້ ນຄວາມໝາຍທ່ ງີ ່າຍ ດາຍເທ່ າົ ນນັ້ . ເວາົ້ ອກີ ຢ່ າງ ໜ່ ງຶ ຄໍາສບັ ຂດັ ຄວາມໝາຍແມ່ ນຮບຮ່ າງພວົ ພນັ ລະຫວ່ າງບນັ ດາຄໍາສບັ ຮ່ ວມໃນຂງົ ເຂດວດັ ຖຸດຽວກນັ . ຕວົ ຢ່ າງ: ຈດຸ ຄວາມໝາຍ ((ຂະໜາດກ່ ຽວກບັ ມວນສານ)) ແບ່ ງແຍກເປັນສອງສນົ້ : ມຂີ ະໜາດມວນສານໃຫຍ່ , ມຂີ ະ ໜາດມວນສານນອ້ ຍ. ເຊ່ ງິ ມຄີ າໍ ສບັ ຂດັ ຄວາມໝາຍຄ: ໃຫຍ່ , ນອ້ ຍ ທ່ ຢີ ່ ສນົ້ ມຂີ ະໜາດມວນສານໃຫຍ່ ຊາໍ້ ມຄີ ໍາສບັ ຮ່ ວມຄວາມໝາຍຄ: ໃຫຍ່ , ກວາ້ ງ, ຕກຶ ຄກຶ , ຍ່ ງິ ໃຫຍ່ , ມະຫາສານ, ຫຼາຍ, ... ແຕ່ ຢ່ ສນົ້ . ມຂີ ະໜາດມວນສານນອ້ ຍ ຊໍາ້ ມຄີ າໍ ສບັ ຮ່ ວມຄວາມໝາຍຄ: ນອ້ ຍ, ແນບ, ນດິ , ໜອ້ ຍ... -ຄາໍ ສບັ ທ່ ຂີ ດັ ຄວາມໝາຍແທ້ ແລະ ຄາໍ ສບັ ທ່ ຂີ ດັ ຄວາມໝາຍປອມ + ຄາໍ ສບັ ຂດັ ຄວາມໝາຍແທ້ ແມ່ ນຄາໍ ສບັ ທ່ ມີ ຄີ ວາມໝາຍນອນໃນຂງົ ເຂດອນັ ດຽວກນັ ເຊ່ ນັ : ສ,ີ ຂະໜາດ, ລກັ ສະນະ. ຕວົ ຢ່ າງ: -ຂງົ ເຂດສ:ີ ຂາວ-ດາໍ , ຂາວ-ເຫຼອງ, ຂາວ-ແດງ... + ຄໍາສບັ ຂດັ ຄວາມໝາຍປອມ ແມ່ ນຄາໍ ສບັ ທ່ ບີ ່ ໍຮ່ ວມຂງົ ເຂດຄວາມໝາຍນາໍ ກນັ ເຊ່ ນັ ເ ຂງົ ເຂດວດັ ຖຸປະດດິ -ຂງົ ເຂດ ວດັ ຖຸທໍາມະຊາດ, ຂງົ ເຂດພດຶ - ຂງົ ເຂດສດັ , ຂງົ ເຂດພາວະ-ຂງົ ເຂດອາການ,... ຕວົ ຢ່ າງ: -ຂງົ ເຂດພາວະ-ອາການ: ອ່ ອນ-ເມ່ ອຍ, ອ່ ອນ-ເຈບັ , ແຂງ-ຮອ້ ນ, ... 41 ຮຽບຮຽງໂດຍ: ປ.ຕ ແອ໋ງ ສມົ ນວໍ ນັ

-ໃນຈາໍ ນວນບນັ ດາຄາໍ ສບັ ຂດັ ຄວາມໝາຍພວກເຮາົ ຈະສງັ ເກດເຫນັ ເປັນຄ່ ຕາມຂະໜາດ, ສ,ີ ລດົ , ກ່ ນິ , ລກັ ສະນະພາວະ, ອາການ...ເຊ່ ນັ : ໃຫຍ່ -ນອ້ ຍ, ຂາວ-ດໍາ, ຫວານ-ຂມົ , ຫອມ-ເໝນັ , ສນັ້ -ຍາວ, ແຂງ-ແຫວຼ , ຮອ້ ນ-ໜາວ... 4. ຄາໍ ສບັ ຮ່ ວມສຽງ 4.1 ຄວາມໝາຍຂອງຄາໍ ສບັ ຮ່ ວມສຽງ ຄາໍ ສບັ ຮ່ ວມສຽງແມ່ ນ ປະກດົ ການທ່ ມີ ຫີ ວົ ໜ່ ວຍຄກນັ ແລະ ຄາ້ ຍຄກນັ ດາ້ ນຮບການຄາໍ ແຕ່ ຕ່ າງກນັ ທາງດາ້ ນຄວາມ ໝາຍ. 4.2 ທາດແທປ້ ະກດົ ການຮ່ ວມສຽງ. ແມ່ ນບນັ ດາຫວົ ໜ່ ວຍທ່ ຮີ ່ ວມສຽງນນັ້ ບ່ ມໍ ກີ ານພວົ ພນັ ເປັນເອກະພາບກນັ ແລະ ກງົ ກນັ ຂາ້ ມກນັ ທາງດາ້ ນຄວາມ ໝາຍ. ພວກມນັ ແມ່ ນຫວົ ໜ່ ວຍທ່ ຕີ ່ າງກນັ ທາງດາ້ ນຄວາມໝາຍ. ຫວົ ໜ່ ວຍຮ່ ວມສຽງມລີ ກັ ສະນະເກດີ ຂນຶ້ ໂດຍບງັ ເອນີ . - ຂະໜາດຂອງຄາໍ ສບັ ຮ່ ວມສຽງ. -ຮ່ ວມສຽງທ່ ມີ ຄີ ວາມໝາຍ ແລະ ສຽງຄກນັ ໝດົ . ຕວົ ຢ່ າງ: ເຂາົ້  ເຂາົ້ ກນິ ເຂາົ້  ເຂາົ້ -ອອກ ເຂາົ້  ພາ້ ເຂາົ້ ລດົ  ລດົ ຊາດ( ແຊບ, ນວົ , ຫວານ) ລດົ  ລດົ ຖບີ , ລດົ ຈກັ ກບັ  ກບັ (ສໍ) ກບັ (ຢາ) ກບັ  ໄປກບັ , ກບັ ພ່ .ໍ .. ປຸກ  ປຸກເຮອນ, ປຸກນອນ ປຸກ  ເຫຼາົ້ ປຸກ, ຢາປຸກ... -ຄໍາສບັ ຮ່ ວມສຽງທ່ ມີ ຮີ ບການຄາ້ ຍຄກນັ . ທ່ ີ  ທ່ ນີ ນັ້ , ທ່ ນີ .ີ້ .. ຖ່ ີ  ປ່ ອງຖ່ ,ີ ຂ່ ຖີ ່ ີ ເຊ່ ອ  ເຊ່ ອຖ, ເຊ່ ອໃຈ ເສ່ ອ  ເສ່ ອນອນ, ເສ່ ອນວມ ຄາດ  ຄາດນາ, ໄຖນາ ຂາດ  ຂາດໃຈ, ຄນົ ຂາດ... 42 ຮຽບຮຽງໂດຍ: ປ.ຕ ແອ໋ງ ສມົ ນວໍ ນັ

 ບນັ ດາຄາໍ ສບັ ນອນໃນລະບບົ ຄວາມໝາຍຈະມປີ ະກດົ ການເກດີ ຂນຶ້ ຢ່ ທຸກໆ ພາສາ. ແຕ່ ລະພາສາຈະມຄີ ວາມ ແຕກຕ່ າງກນັ . ຄວາມແຕກຕ່ າງດ່ ງັ ກ່ າວ ແມ່ ນຂນຶ້ ກບັ ຈນິ ຕະນາການຂອງຜຄ້ ນົ ທ່ ໃີ ຊພ້ າສານນັ້ . ບນັ ດາຄາໍ ສບັ ນອນໃນລະບບົ ຄວາມໝາຍຈະມປີ ະລມິ ານໜອ້ ຍ ຫຼາຍບ່ ເໍ ທ່ າົ ກນັ , ຢ່ ທຸກໆ ພາສາ ສະນນັ້ , ເມ່ ອຄນົ້ ຄວາ້ ສກຶ ສາ ກ່ ຽວກບັ ບນັ ດາຄາໍ ສບັ ທ່ ນີ ອນໃນລະບບົ ຈະຕອ້ ງໄດອ້ ງີ ໃສ່ ຈນິ ຕະນາການ ຫຼ ການນາໍ ໃຊພ້ າສາທ່ ເີ ກດີ ຂນຶ້ ໃນຊີ ວດິ ປະຈາໍ ວນັ ຂອງພວກເຮາົ . 43 ຮຽບຮຽງໂດຍ: ປ.ຕ ແອ໋ງ ສມົ ນວໍ ນັ

44 ຮຽບຮຽງໂດຍ: ປ.ຕ ແອ໋ງ ສມົ ນວໍ ນັ