การละเล่นสะบ้า

ก า ร ล ะ เ ล่ น \" ส ะ บ้า \" ห มู่ ที่ ๗ บ้ า น บ า ง ป รุ ล่ า ง ตำ บ ล ก ะ เ ป อ ร์ อำ เ ภ อ ก ะ เ ป อ ร์ จั ง ห วั ด ร ะ น อ ง ส ะ บ้ า ๒ ฝั่ ง การละเล่นพื้ นบ้านผู้ชายและผู้หญิง

นายพงศ์พัฒน์ พริ้มแก้ว ประธานกองทุนแม่ของแผ่นดิน บ้านบางปรุล่าง ประวัติความเป็นมา สมัยก่อนบ้านไหนมีลูกสาว พ่อและแม่จะค่อนข้างหวง ลูกสาวจะไม่ได้มีโอกาสพบเจอผู้ชาย และผู้ชายแทบไม่มีโอกาส ได้พบเจอผู้หญิงเช่นกัน เขาจึงหาวิธีเพื่อให้ผู้ชายกับผู้หญิงได้ เจอกัน โดยอาศัยวันสำคัญทางศาสนา หรืองานประเพณีต่างๆ จะเอาการละเล่นสะบ้ามาเล่นในงาน เช่น วันสงกรานต์ วันตรุษ จีน วันตรุษไทย ปีใหม่ เพื่อเป็นสื่ออย่างหนึ่งให้ผู้หญิงและ ผู้ชายได้พบปะ พูดคุยกัน โดยการละเล่นสะบ้า เรียกว่า “สะบ้า ๒ ฝั่ ง” จะให้ ผู้หญิง อยู่ฝั่ งหนึ่ง และผู้ชายอยู่อีกฝั่ งหนึ่ง หรือผสมกัน แต่ละฝ่ายมี ลูกสะบ้าคนละ ๕-๑๒ ลูก และนำลูกสะบ้าเรียงตั้งที่พื้นเป็นแถว แล้วผลัดกันดีดลูกสะบ้าอีกฝ่ายหนึ่งให้ล้มจนหมด ถ้าใครล้ม หมดก่อนจะถือว่าฝั่ งนั้นเป็น \"ผู้แพ้\" และผู้แพ้จะถูกลงโทษ โดยการเอาลูกสะบ้าเคาะไปบนหัวเข่า โดยเวลาเคาะหัวเข่านั้น ต้องมีการจับหัวเข่าผู้แพ้ จึงทำให้ผู้ชาย/ผู้หญิงได้ถูกเนื้อต้อง ตัวของอีกฝ่ายหนึ่ง จึงเป็นวิธีหนึ่งที่ทำให้ผู้ชาย/ผู้หญิงได้ สัมผัสเนื้อกันและได้พบเจอกัน

ที่มาของลูกสะบ้า สะบ้า เป็นไม้เถาขนาดใหญ่ เลื้อย พาดพันต้นไม้อื่น ลำต้นมักคดงอ หรือบิดเป็นเกลียว เปลือกนอก เรียบสีน้ำตาลแก่ ใบประกอบแบบ ขนนกสองชั้น ดอกออกเป็นกระ จุก สีขาวแล้วเปลี่ยนเป็นสีเหลือง ผล เป็นฝักตรง หรือคดงอและ บิดไปมา เปลือกผลแข็งเป็นเนื้อ ไม้ แต่ละข้อมี ๑ เมล็ด เมื่อแก่ข้อ จะหักเป็นท่อนๆ เมล็ดสีน้ำตาล ถึงแดงคล้ำ รูปกึ่งกลม แบน แข็ง เมล็ดใช้เล่นสะบ้า

การละเล่น \"สะบ้า ๒ ฝั่ ง\" ผู้ชาย/ผู้หญิง ผู้ชาย/ผู้หญิง ระยะห่าง ๑-๒ เมตร ลูกสะบ้สา ะ บ้ า ๒ ฝั่ ง ส ะ บ้ า ลู ก ส า ว ไว้สำหรับยิง การละเล่นพื้ นบ้าน ลูกสะบ้าตั้งบนพื้น ลูกสะบ้าตั้งบนพื้น

การละเล่น \"สะบ้า ๒ ฝั่ ง\" หมู่ที่ ๗ บ้านบางปรุล่าง การละเล่น \"สะบ้า\" ของบ้านบางปรุล่าง ก่อนเล่นสะบ้า จะมีการตกลงของผู้เล่นทั้ง ๒ ฝั่ ง ในการกำหนด กติกา กำหนดจำนวนลูกสะบ้าและบทลงโทษสำหรับผู้แพ้ แบ่งผู้เล่นเป็น ๒ ฝั่ ง (ชาย/หญิง) ฝั่ งละ ๓ คน หรือมากกว่า ตั้งลูกสะบ้าไว้บนพื้น (พื้นปูน/พื้นดิน) ระยะห่างของฝั่ ง ประมาณ ๑-๒ เมตร จำนวนลูกสะบ้า ๕-๑๒ ลูก ขึ้นอยู่กับกติกาที่กำหนดไว้ ซึ่งโดยส่วนใหญ่จะใช้ลูกที่บิดเบี้ยวในการตั้งบนพื้น และลูกที่กลม มีน้ำหนักใช้สำหรับในการยิง

การละเล่น \"สะบ้า ๒ ฝั่ ง\" หมู่ที่ ๗ บ้านบางปรุล่าง การยิง ใช้ลูกเกย (ลูกสะบ้า) จับขอบลูกเกยด้วยนิ้วหัว แม่มือ ให้ด้านแบนเข้าหาฝ่ามือ บางคนใช้นิ้วชี้ กับนิ้วหัวแม่มือ บางคนจับลูกเกยทั้ง ๕ นิ้ว (ขึ้นอยู่กับความถนัดแต่ละคน) จากนั้นใช้นิ้วชี้ อีกมือหนึ่งสอดในลูกเกยด้านตรงข้ามกับหัว แม่มือ ดันให้ลูกเกยหลุดจากมือหมุนอย่างเร็ว อย่างแรง พุ่งเข้าหาเน็ดบ้า ลูกเกยจะยิ่งหมุนตี ลูกสะบ้าให้ล้มลง

การละเล่น \"สะบ้า ๒ ฝั่ ง\" หมู่ที่ ๗ บ้านบางปรุล่าง ลูกที่ใช้ยิงจะใช้ทั้งหมด ๖ ลูก (ขึ้นอยู่กับการตกลงกัน) ผลัดกันยิงไปมา จนกว่าลูกสะบ้าที่ตั้งไว้บนพื้นล้มหมด ถ้าฝั่ งไหนล้มหมดก่อนถือว่าเป็น \"ผู้แพ้\"

บทลงโทษ ถูกทำโทษโดยการเอาลูกสะบ้าเคาะไปบนหัวเข่า

๐๗๗-๘๖๒๐๘๒ ผู้ให้ข้อมูล นายพงศ์พัฒน์ พริ้มแก้ว ประธานกองทุนหมู่บ้านของแผ่นดิน หมู่ที่ ๗ บ้านบางปรุ ตำบลกะเปอร์ ลงพื้นที่เก็บข้อมูล สำนักงานวัฒนธรรมจังหวัดระนอง เรียบเรียงข้อมูล นางสาวปิยะธิดา เขียวไข่กา บันทึกภาพ นายสุรพันธ์ นะแก้ว นายอนุสรณ์ แซ่ขอ ๒๑ มกราคม ๒๕๖๕