บทที่ 7 แนวโน้มการพัฒนาเทคโนโลยีในศตวรรษที่ 21

แนวโนม้ การพฒั นาเทคโนโลยีในศตวรรษที่ 21 ผศ.ดร.ธที ัต ตรีศิริโชติ

เม่อื นักศกึ ษาได้ศึกษาบทนแี้ ลว้ สามารถ 7.1 เข้าใจการปฏวิ ัติเทคโนโลยีในอดตี และบทเรียนที่สาคัญ 7.2 อธบิ ายแรงขับจากสถานการณโ์ ลก 7.3 อธิบายเทคโนโลยีทางธุรกจิ สาหรบั ความปกตถิ ดั ไป ผศ.ดร.ธีทตั ตรศี ิรโิ ชติ 2

การก้าวสู่ยคุ อุตสาหกรรม 4.0 จะมีเทคโนโลยอี จั ฉรยิ ะตา่ ง ๆ ที่เขา้ มามบี ทบาท สาคัญในการเปล่ยี นแปลงครั้งน้ี อาทิ เครอื่ งจักรกลทคี่ ดิ ได้และสือ่ สารเปน็ 3D Printing ที่ สามารถเปล่ยี นจินตนาการใหเ้ ปน็ วัตถุของจริงที่จบั ตอ้ งได้ หนุ่ ยนตจ์ ะเข้ามาทางานร่วมกับ มนุษยเ์ สมอื นเปน็ เพือ่ นร่วมงานคนหนึ่ง นอกจากนน้ั ยงั มเี ทคโนโลยีสารสนเทศ หรือ Information Technology: IT ที่จะเข้ามาเป็นตวั กลางท่ที าใหก้ ารสือ่ สารระหวา่ งคนกบั เครือ่ งจกั ร และระหว่างเคร่ืองจกั รดว้ ยกันเองเป็นไปอยา่ งมปี ระสิทธิภาพสูงสุด เทคโนโลยี ดังกล่าวน้เี อง ทจี่ ะทาให้รปู แบบการผลิตเปลยี่ นแปลงไปอย่างสน้ิ เชิง เพอ่ื ประสิทธิภาพการ ผลิตและเพือ่ ตอบสนองความต้องการท่หี ลากหลายของผู้บรโิ ภค สง่ิ ที่นา่ สนใจอย่างยิง่ คอื การเปลยี่ นแปลงครง้ั นจี้ ะพลกิ โฉมหนา้ การผลิตไป มากน้อยเพียงใด เทคโนโลยีอตั โนมัติรวมถึงหุน่ ยนตอ์ ัจฉรยิ ะจะเข้ามามีบทบาทสาคัญ อย่างไรกับการปฏวิ ตั อิ ุตสาหกรรมคร้งั นี้ ผศ.ดร.ธีทัต ตรีศิริโชติ 3

ยอ้ นอดีตไปราว 230 ปีกอ่ น โลกของเราเกดิ การปฏิวตั อิ ตุ สาหกรรมข้นึ เป็นครง้ั แรก และมกี าร เปลยี่ นแปลงครงั้ ทีส่ อง และสาม มาเรอื่ ย ๆ จนกระท้ังมาถงึ ครัง้ ท่สี ใ่ี นปจั จุบัน แต่ละยุคสมัยมีการ เปล่ียนแปลงที่สาคัญดังต่อไปนี้ การปฏิวัติอตุ สาหกรรมครั้งที่ 1 (Industrial Revolution 1.0) เกิดข้ึนในปี ค.ศ. 1784 คือ ยคุ ของการใช้พลังงานจากน้า (Hydro Power) แทนการใช้แรงงานคน หรอื สตั ว์ หรอื พลงั งานธรรมชาติ เป็นยุคท่ีเริม่ ตน้ ของการปฏวิ ัติอุตสาหกรรม ซง่ึ มีการใช้พลังงานไอน้าจากถ่านหนิ ในกลุ่มอตุ สาหกรรมทอผา้ กังหันน้าทส่ี รา้ งพลงั งานสาหรบั ใช้ในอตุ สาหกรรมต่าง ๆ หรือการใชไ้ อนา้ ในรถไฟหัวจักรไอน้า เป็นตน้ การปฏวิ ตั ิอุตสาหกรรมครง้ั ท่ี 2 (Industrial Revolution 2.0) เกิดข้ึนในปี ค.ศ. 1870 เป็น การเปลย่ี นจากการใชเ้ ครื่องจกั รไอน้า มาใช้พลังงานไฟฟา้ สง่ ผลให้สามารถปลดปลอ่ ยพลังการผลติ อย่างท่ี ไมเ่ คยเกดิ ขนึ้ มาก่อน เปลีย่ นแปลงระบบการผลติ มาเป็นระบบโรงงาน ทาให้เกดิ การผลิตสินค้าคราวละ มาก ๆ และมีคุณภาพที่เทยี บเทา่ งานหตั ถกรรม ท่ีสาคญั คือ สนิ คา้ ราคาไม่แพง ทกุ คนสามารถบริโภคได้ ทาให้เกดิ กระแสบริโภคนยิ มไปทวั่ โลก การปฏิวตั อิ ุตสาหกรรมครัง้ ท่ี 3 (Industrial Revolution 3.0) เกิดข้ึนในปคี .ศ. 1969 เปน็ ยคุ ของการใช้อิเล็กทรอนกิ ส์และเทคโนโลยไี อทใี นการผลิต มกี ารปรับปรุงกระบวนการผลติ และระบบบรหิ าร จดั การด้านคณุ ภาพ มีการใชเ้ ครื่องจกั รอัตโนมตั หิ รือหนุ่ ยนต์ในการผลติ แทนท่แี รงงานคน เพ่มิ ประสิทธิภาพการผลิตใหส้ ูงข้ึนอกี ระดับหนงึ่ ผศ.ดร.ธีทัต ตรีศิรโิ ชติ 4

การปฏิวตั อิ ตุ สาหกรรมคร้งั ท่ี 4 จะเป็นการบรู ณาการโลกของการผลติ เขา้ กบั การ เช่อื มตอ่ ทางเครอื ข่ายในรูปแบบ ‘Internet of Things (IoT)’ ทุกหนว่ ยของระบบการผลติ ต้ังแต่ วตั ถดุ ิบ เคร่อื งจกั ร เคร่อื งมืออปุ กรณ์ ระบบอัตโนมัติและหุ่นยนต์หนว่ ยต่าง ๆ เหลา่ นีจ้ ะถูกติดตัง้ ระบบเครือข่ายเพื่อใหส้ ามารถสื่อสารและแลกเปลีย่ น ข้อมลู ซงึ่ กันและกันอย่างอสิ ระ เพ่ือการ จดั การกระบวนการผลิตทงั้ หมด จดุ เด่นของอุตสาหกรรม 4.0 คือการทเี่ ครื่องจักรหรือระบบอัตโนมัติสามารถเชือ่ มโยง เป็นส่วนหนง่ึ ของสงั คมเครือข่ายผ่ายอนิ เตอร์เน็ต จงึ สามารถแบ่งปนั ขอ้ มูลขา่ วสารถงึ กนั หมด รวมท้ังสามารถใชท้ รพั ยากรบางสว่ นรว่ มกนั ได้ เคร่ืองจักรกลสาหรับอุตสาหกรรม 4.0 จะมี ความสามารถทเ่ี พม่ิ ข้ึนอย่างมาก ทั้งในดา้ นการทางานด้วยตนเอง ความยดื หยุ่นและการปรบั ตัวให้ เข้ากบั เงอื่ นไขการผลิต มีความสามารถในการตรวจสอบและคาดการณ์ล่วงหนา้ ได้ นอกจากน้ี เครื่องจักรในอนาคตจะมีโปรแกรมสาหรับตรวจสอบและดูแลสุขภาพของเคร่ืองจกั ร เพ่ือยืดอายุ การทางานของเครือ่ งจักร อนั จะเปน็ ประโยชนอ์ ย่างมากตอ่ การวางแผนการผลิตและประเมิน ประสทิ ธิภาพโดยรวมของเครอ่ื งจกั ร กล่าวคือ เคร่ืองจักรจะมีความเป็นอจั ฉริยะมากขึน้ นนั่ เอง ผศ.ดร.ธที ตั ตรีศริ ิโชติ 5

Klaus Schwab ผู้กอ่ ตัง้ และประธานสภาเศรษฐกจิ โลก (World Economic Forum) (2017) ช้วี ่าการปฏวิ ัตอิ ตุ สาหกรรมคร้ังท่ี 4 เร่ิมมาตงั้ แต่ช่วงตน้ ทศวรรษที่ 2000 ซ่งึ เปน็ ผลมาจากการต่อยอดและการผสานแนวคิดและเทคโนโลยจี ากการปฏิวัติ อตุ สาหกรรมคร้ังที่ 3 ทง้ั ยังเปน็ การเปลีย่ นแปลงทีแ่ ตกต่างไปจากการปฏิวัติอตุ สาหกรรม ในครง้ั ท่ผี า่ นมา เนอื่ งจากการปฏิวตั อิ ตุ สาหกรรมครง้ั น้เี กิดข้นึ อยา่ งรวดเรว็ และสรา้ ง ผลกระทบอยา่ งกวา้ งขวางต่อทุกภาคสว่ นในสงั คม ท้ังน้ี การเปล่ยี นแปลงที่เกดิ ขน้ึ เปน็ ผล มาจากการบรู ณาการเทคโนโลยที ง้ั 3 ด้านเขา้ ดว้ ยกนั ได้แก่ เทคโนโลยที างกายภาพ เทคโนโลยดี จิ ิทัลและเทคโนโลยีทางการแพทย์และชีวภาพ ผศ.ดร.ธีทตั ตรศี ริ โิ ชติ 6

ในส่วนการพฒั นาเทคโนโลยีทางกายภาพภายใต้การปฏิวัตอิ ุตสาหกรรมคร้ังที่ 4 จะเกิด การพฒั นาคอมพิวเตอร์และโปรแกรมคอมพิวเตอร์ข้ันสูง สง่ ผลใหเ้ กิดการผสานการทางานระหว่าง เครอื่ งจักรกบั ห่นุ ยนตก์ ลายเป็นเทคโนโลยีรูปแบบใหม่ที่มีความสามารถใกล้เคยี งกับการทางาน ของมนษุ ย์ โดยเฉพาะความสามารถในการจดั การปัญหาและการแกไ้ ขสถานการณ์ ตลอดจนการ ซ่อมบารงุ รักษาโดยอัตโนมตั ิ หรือเรียกโดยรวมว่าแนวคิดของการพฒั นาปัญญาประดษิ ฐ์ (Artificial Intelligence) ด้านการพฒั นาเทคโนโลยีดจิ ิทลั ผลจากการปฏิวัติอุตสาหกรรมครงั้ ที่ 4 จะทาให้ อินเทอรเ์ น็ตเปน็ สว่ นหนึ่งในชวี ติ ประจาวันของมนษุ ย์ หรือเปน็ สิ่งสาคญั ทเ่ี ชื่อมโยงมนุษย์เข้ากบั ระบบต่าง ๆ ซงึ่ เป็นไปตามแนวคดิ ที่เรียกวา่ Internet of thing (IOT) เห็นไดจ้ ากการพัฒนา ระบบการทาธรุ กรรมทางการเงินหรอื การสรา้ งสกุลเงนิ ดิจิทลั เช่น บล็อกเชน (Blockchain) บติ คอยน์ (Bitcoin) เปน็ ต้น ตลอดจนเกิดโครงสรา้ งเศรษฐกจิ ตามความต้องการ (on-demand economy) หรือเศรษฐกจิ แบบแบ่งปนั (sharing economy) ซึ่งหมายถึง โครงสร้างเศรษฐกจิ รูปแบบใหม่อนั เกิดจากความตอ้ งการทจี่ ะสรา้ งรายได้จากการแลกเปลีย่ นสนิ ค้าหรอื บริการท่มี ี มูลค่าเชิงเศรษฐกจิ จากทรัพยากรทีผ่ ้บู ริโภคมอี ยู่ แตม่ ีในปรมิ าณมากเกินความตอ้ งการก่อให้เกดิ ความตอ้ งการทจ่ี ะสรา้ งรายไดจ้ ากทรพั ยากรดงั กล่าว จึงเปน็ ที่มาของกระแสธุรกจิ ประเภทสตารท์ อัพ (Startup) (ภาวนิศร์ ชวั วัลล,ี 2560) ผศ.ดร.ธีทตั ตรศี ริ โิ ชติ 7

จากปรากฎการณ์ดังกลา่ ว ได้นามาซึ่งการเปลย่ี นแปลงวิถกี ารผลิตและการ ปรบั ตัวคร้ังสาคัญของบรษิ ทั หรือผปู้ ระกอบการในภาคธุรกิจ เนอื่ งจากผบู้ รโิ ภคในยุค อุตสาหกรรมใหม่จะมีบทบาททีช่ ดั เจนและสาคญั ต่อตลาด โดยผู้บรโิ ภคจะเป็นศูนยก์ ลาง ของการผลติ และทาใหผ้ ู้ประกอบการจะต้องใชก้ ลยุทธก์ ารผลติ สนิ ค้าเพ่ือตอบสนอง ผู้บรโิ ภคแบบเฉพาะกลมุ่ หรือรายบุคคล (Customization) ท้ังจะต้องลดข้ันตอนและ ระยะเวลาการผลิตใหส้ ้ันลง ในขณะเดียวกนั ก็จะต้องเพมิ่ ผลผลติ ใหเ้ พยี งพอต่อความ ต้องการของผ้บู รโิ ภคด้วยเชน่ กนั ผศ.ดร.ธที ัต ตรศี ิริโชติ 8

ด้านแรก เศรษฐกิจเชงิ แบ่งปัน หรือ Sharing Economy จะมคี วามสาคัญมากขึ้น ในโลกยุคใหม่ท่ีเกดิ จากพลงั ของเทคโนโลยี จะเกดิ แพลตฟอร์มที่ธรุ กิจสามารถสร้าง ประโยชนร์ ว่ มกันได้ ที่สาคญั แพลตฟอร์มเหลา่ นจ้ี ะทาหน้าทเ่ี ปน็ ตัวกลางระหว่าง “ผใู้ ชบ้ ริการ” กับ “ผ้ใู ห้บริการ” ไดโ้ ดยตรงด้วยต้นทนุ ทีต่ า่ มาก ไม่ต้องอาศยั ธรุ กิจตวั กลาง เหมือนในอดีต ทาให้ธุรกิจตวั กลางตา่ ง ๆ จะมบี ทบาทลดลงมาก แนวคิด Sharing Economy ตัง้ อย่บู นพ้นื ฐานของการใช้ประโยชนจ์ ากทรพั ยากรตา่ ง ๆ รว่ มกันโดยไม่ตอ้ ง ลงทนุ เป็นเจ้าของเอง ไม่เก็บทรพั ยากรท่ีมีไวใ้ ชค้ นเดยี ว ทาให้เกดิ ธรุ กจิ รปู แบบใหม่ๆ เชน่ UBER, AirBnB, Alibaba, Facebook ผศ.ดร.ธที ัต ตรศี ิริโชติ 9

ดา้ นทีส่ อง ข้อมูลจะเป็นปจั จัยสาคัญในการดาเนินธุรกจิ และการใช้ขอ้ มลู อาจจะ เปน็ ตวั กาหนดความสาเรจ็ ของธุรกจิ ในโลกดิจิทัล ข้อมลู เหลา่ น้แี สดงถึงพฤติกรรมการใช้ ชวี ิต ความสนใจ และการตัดสนิ ใจของผูค้ นไดอ้ ยา่ งละเอียด การใช้ประโยชน์จากถงั ขอ้ มูล รายธุรกรรมขนาดใหญ่ หรือทเ่ี รยี กวา่ “Big Data” จะช่วยเพิม่ ความสามารถในการแขง่ ขัน และการทาธุรกิจได้ในหลายมติ ิ ไม่ว่าจะเปน็ วางแผนการตลาดเพื่อตอบโจทยข์ องผูบ้ รโิ ภค เฉพาะกลุ่ม การปรบั ราคาสินค้าตามการเปลี่ยนแปลงของอุปสงคอ์ ปุ ทานในแต่ละชว่ งเวลา การบริหารความเส่ียง การควบคุมของเสียในกระบวนการผลิต หรอื การเชื่อมโยงขอ้ มลู ระหว่างธุรกิจตา่ ง ๆ เพอื่ ยกระดบั การขายสินคา้ ขายบรกิ ารหรอื ผลติ ภณั ฑ์ เป็นการสร้าง ประสบการณใ์ ห้แก่ลูกคา้ ซง่ึ จะสามารถสรา้ งความผูกพนั ในระยะยาว และมูลค่าเพิ่มให้แก่ ธรุ กจิ ผศ.ดร.ธีทัต ตรศี ิรโิ ชติ 10

ดา้ นท่สี าม ธุรกิจจะแขง่ กนั เรอื่ งความรวดเร็ว หรือ Economy of Speed มาก ข้ึน ความกา้ วหน้าของเทคโนโลยที าให้พฤตกิ รรมผู้บรโิ ภคเปลยี่ นไป เทคโนโลยีทาให้ กระบวนการตดั สินใจของคนใช้เวลาสน้ั ลงมาก สามารถรับขอ้ มูลท่ีพรอ้ มสาหรับการ ตัดสนิ ใจได้อย่างรวดเรว็ โดยเฉพาะการตัดสินใจซ้ือของผ่าน social commerce หรอื e- commerce หรอื แพลตฟอร์มตา่ ง ๆ ด้านท่ีส่ี อาชพี รูปแบบการทางาน และตาแหน่งงานในอนาคตจะเปลย่ี นจาก ปัจจุบนั มาก การเปลี่ยนแปลงเทคโนโลยีจะเปลย่ี นโฉมตลาดแรงงาน งาน routine หรือ งานท่ีทาซ้า ๆ จะถูกแทนทีด่ ว้ ยระบบอตั โนมัติ และเมื่องาน routine คอ่ ยๆ หมดไปจะ เหลือแต่งานที่ระบบอัตโนมตั ิทดแทนยาก โดยแรงงานกลมุ่ ทม่ี ี soft skill สูง เชน่ มีทกั ษะ การส่อื สาร การทางานเป็นทมี มภี าวะผูน้ า มที กั ษะในการแก้ปญั หาไดด้ ีจะเปน็ ที่ตอ้ งการ มากขนึ้ ขณะท่เี ทคโนโลยแี ละ Big Data ทาใหค้ วามตอ้ งการแรงงานทมี่ ีความเช่ียวชาญ ดา้ น ICT การคานวณ และประมวลผลมากขนึ้ ด้วยเชน่ กนั ผศ.ดร.ธที ัต ตรีศริ ิโชติ 11

ดา้ นที่หา้ โครงสร้างประชากรในหลายประเทศกาลงั เปลี่ยนไปสู่ “สังคมผู้สูงอาย”ุ โดยเฉพาะกลมุ่ ประเทศพฒั นาแลว้ และรวมถงึ ประเทศจนี และไทย สาหรบั การดาเนิน ธุรกจิ น้นั แรงงานจะหายากขึ้นและคา่ จ้างจะปรับสงู ข้ึน ยง่ิ ส่งผลให้การใช้หุ่นยนต์แทน แรงงานคนเกดิ ไดเ้ รว็ ขึ้น ดา้ นทห่ี ก กฎเกณฑ์ กติกา หลายเรื่องจะตอ้ งเปลี่ยนแปลงตามบรรทดั ฐานของ โลกยุคใหม่ ภายใตบ้ รบิ ทโลกใหมท่ ีค่ วามกา้ วหน้าทางเทคโนโลยจี ะทาให้เส้นแบ่งพรมแดน สาคญั ลดลง รวมทั้งโซเชียลมีเดยี ทาใหข้ อ้ มลู ข่าวสารในโลกสง่ ถึงกนั รวดเรว็ มากขึน้ ใชเ้ วลา เพยี งเสีย้ ววินาที และความคาดหวงั ของคนในสงั คมสงู ข้นึ เป็นลาดบั เทคโนโลยยี ังทาใหเ้ กดิ ความโปรง่ ใสในการปฏบิ ตั ติ ามกฎเกณฑใ์ หม่ๆ และจะถูกตรวจสอบไดโ้ ดยงา่ ย กฎเกณฑ์ กติกา และมาตรฐานหลายอยา่ งจะตอ้ งเปลย่ี นแปลงตามบรรทดั ฐานของโลก ไม่ว่าจะเปน็ เร่ืองการดูแลส่ิงแวดลอ้ ม สิทธมิ นุษยชน หรือ ธรรมาภิบาล ผศ.ดร.ธีทตั ตรศี ริ ิโชติ 12

จากท่ไี ดก้ ลา่ วมาแล้วขา้ งตน้ จะเหน็ ได้วา่ เทคโนโลยที ี่เกดิ ข้ึนไดม้ ีการพฒั นาอย่าง ต่อเนอ่ื ง ทาใหป้ ระเทศตา่ ง ๆ จะตอ้ งปรับตัวใหท้ ันตอ่ เทคโนโลยที ่ีเปล่ียนไป ไม่อย่างนัน้ แล้วเราจะ ไมท่ นั ต่อการเปลยี่ นแปลงจะส่งผลตอ่ การแข่งขันทางธรุ กิจ ในบทนจ้ี ะแสดงใหเ้ หน็ ถึง ปัญญาประดษิ ฐ์ (Artificial Intelligence: AI) ทไ่ี ด้เขา้ มามบี ทบาทและสง่ ผลกระ ทบตอ่ ภมู ภิ าคเอเชยี ตะวันออกเฉยี งใต้ ปัญญาประดิษฐ์ (Artificial Intelligence: AI) หมายถึงศาสตรท์ ีเ่ ก่ียวข้องกบั วิทยาศาสตรแ์ ละวศิ วกรรมศาสตรใ์ นการสรา้ งให้คอมพิวเตอร์หรือเคร่อื งจกั รใหค้ ดิ แกไ้ ขปัญหา เฉพาะด้าน โดยมีกระบวนการทางานเป็นขน้ั ตอนอยา่ งชดั เจน รวมทง้ั สามารถตัดสนิ ใจได้อยา่ งมี ประสิทธิภาพใกล้เคยี งกับการทางานของมนุษย์ (John McCarthy, 2007) อาทิ การทางานด้าน การคดิ คานวณ การใชเ้ หตุผล การประมวลผลข้อมลู ความสามารถในการเรยี นรู้เพ่ือดาเนินการ (machine learning) โดยเฉพาะกลไกในการจดจาข้อมลู ภาพและเสียง ความสามารถในการ เรยี นรูแ้ ละใชค้ วามรู้เพ่ือจดั การกับสภาพแวดลอ้ ม ผศ.ดร.ธีทตั ตรศี ริ โิ ชติ 13

ความสามารถทเ่ี หน็ ได้อยา่ งชดั เจนของเทคโนโลยปี ัญญาประดิษฐ์ คอื การแปรผล หรือประมวลผลชุดขอ้ มูลไปสู่ผลลพั ธ์ โดยอาศยั การเรียนรู้จากชดุ ขอ้ มลู ที่มีอยู่เดิมเพ่ือหา รปู แบบและความสัมพนั ธ์ระหว่างชดุ ขอ้ มลู นาไปส่กู ารแสดงผลลพั ธอ์ ย่างแมน่ ยา เทคโนโลยีปัญญาประดิษฐ์จงึ ถูกนาไปประยุกตใ์ ช้กบั สาขาทห่ี ลากหลาย เห็นไดจ้ ากการนา เทคโนโลยีปัญญาประดษิ ฐไ์ ปประยกุ ตใ์ ช้กบั ภาคการเงนิ และธนาคารปัญญาประดิษฐถ์ กู นาไปใชป้ ระโยชน์ในการเก็บข้อมูลของลกู ค้าในฐานขอ้ มูล และจดั ประเภทของกล่มุ ลกู คา้ เพอ่ื ประโยชน์สาหรับธนาคารในการออกสนิ เช่อื หรือบัตรเครดิต หรือในแง่ของ อุตสาหกรรมโลจสิ ติกส์ ปัญญาประดษิ ฐ์ไดเ้ ปลีย่ นแปลงรูปแบบการดาเนินงาน ดว้ ย ความสามารถในการคาดเดาเหตกุ ารณห์ รอื พฤตกิ รรมของลกู ค้า จงึ ทาใหเ้ กิดการ ประมวลผลขอ้ มลู ในเชิงลึก เช่น ความสามารถในการคาดเดาพฤตกิ รรมเพ่อื วางแผนจดั ส่ง สนิ คา้ ล่วงหน้าก่อนท่ลี ูกค้าจะส่ังซือ้ สนิ ค้า การคานวณความผนั ผวนของปรมิ าณการจัดสง่ สนิ ค้า เปน็ ต้น ผศ.ดร.ธที ตั ตรีศิริโชติ 14

ในส่วนของตลาดแรงงาน เทคโนโลยปี ญั ญาประดิษฐ์ไดก้ า้ วเขา้ มามบี ทบาทและอาจเขา้ แทนที่แรงงานมนษุ ยไ์ ด้ในอนาคต ตามการคาดการณ์ของสถาบนั McKinsey Global Institute ทช่ี ว้ี า่ จานวนแรงงานร้อยละ 9 – 32 ในประเทศที่พัฒนาแลว้ อาจจะถกู แทนท่ดี ้วยการทางานของ ปญั ญาประดษิ ฐภ์ ายในทศวรรษที่ 2020 เนื่องจากความสามารถของปัญญาประดิษฐ์มขี อบเขต อยา่ งกวา้ งขวางจึงอาจทาใหแ้ รงงานมนุษย์ไมม่ คี วามจาเปน็ สาหรับอตุ สาหกรรมบางประเภท เชน่ อุตสาหกรรมยานยนต์ อุตสาหกรรมเหล็ก อุตสาหกรรมด้านอิเล็กทรอนิกส์ เป็นตน้ เนอ่ื งจาก แรงงานในอุตสาหกรรมดังกล่าว มีลักษณะการทางานที่สามารถแบง่ ออกเปน็ สัดส่วนได้ตาม หลักการแบง่ งานกันทาและมีกระบวนการทางานทีเ่ ปน็ ไปในรูปแบบเดิม โดยเฉพาะแรงงานใน สายการผลติ (Production Worker) หรอื เสมียนทจี่ ะไดร้ บั ผลกระทบจากการนาหุ่นยนต์หรอื ปัญญาประดิษฐเ์ ขา้ มาใชท้ ดแทนแรงงานมนุษย์ อยา่ งไรกด็ ี เทคโนโลยีปัญญาประดิษฐ์ไม่เพยี งแต่ จะส่งผลกระทบตอ่ ภาคแรงงานในเชิงลบเท่านั้น หากแตย่ ังก่อใหเ้ กดิ อาชพี และการจ้างงานใน สาขาใหมด่ ้วยเช่นกัน โดยเฉพาะงานประเภทท่เี กย่ี วขอ้ งกับการพฒั นาระบบหุ่นยนตห์ รอื การ ควบคมุ ระบบของหุ่นยนต์ นอกจากนี้ กระแสของปัญญาประดษิ ฐย์ งั สร้างภาวะกดดันให้มนุษย์ จะต้องพฒั นาความสามารถและทกั ษะ เพื่อใหส้ อดคลอ้ งกบั ความเปลี่ยนแปลงท่ีเกดิ ขึ้นและเพอื่ ทางานร่วมกับเทคโนโลยีใหมไ่ ด้อยา่ งราบรนื่ ผศ.ดร.ธที ตั ตรีศิริโชติ 15

สาหรบั ประเทศไทยเป็นประเทศทีม่ ีการนาปัญญาประดิษฐม์ าใชร้ ้อยละ 17.1 ของ องค์การทัง้ หมดภายในประเทศ โดยเปน็ ประเทศท่มี กี ารใชป้ ัญญาประดิษฐม์ ากทส่ี ดุ ใน ภูมิภาคเอเชยี ตะวนั ออกเฉยี งใตร้ องจากประเทศอินโดนีเซยี (Shu Ling Chan, 2018) ซง่ึ เทคโนโลยปี ญั ญาประดิษฐ์ถกู นามาใชก้ บั ธรุ กจิ คา้ ปลกี โดยเฉพาะนวตั กรรมในการเพม่ิ ประสทิ ธิภาพการผลิตและการตรวจสอบคุณภาพโดยอตั โนมตั ิ (Automated Quality Inspections) รวมถึงเทคโนโลยใี นการเพม่ิ ประสิทธิภาพการทางานและการจดจาขอ้ มูล ผศ.ดร.ธีทตั ตรีศิริโชติ 16

ดา้ นประเทศสิงคโปรเ์ ปน็ ประเทศท่ีมกี ารนาปญั ญาประดิษฐ์มาใชเ้ ปน็ อนั ดบั ท่ี สามของภมู ภิ าคเอเชียตะวนั ออกเฉยี งใต้ ซง่ึ มกี ารนาปญั ญาประดษิ ฐม์ าใช้ในองคก์ าร ภายในประเทศร้อยละ 9.9 โดยธุรกิจทไ่ี ดร้ ับประโยชน์จากการใชป้ ัญญาประดษิ ฐ์ คอื การให้บริการทางการเงนิ เห็นไดจ้ ากการท่ีธนาคารแหง่ ชาติสงิ คโปร์ (Money Authority of Singapore) จดั ใหม้ รี ะบบเด่ยี วสาหรบั อา่ นการด์ (Single unified terminal) ซึ่งเป็นระบบทีส่ ามารถอา่ นบตั รอเิ ล็กทรอนกิ สห์ รือบัตรเครดติ ได้หลาย ประเภท โดยใช้เครื่องอ่านชนิดเดยี ว และการพัฒนาเทคโนโลยเี พือ่ การทาธรุ กรรม ทางการเงินผา่ นโทรศัพท์เคลื่อนท่ีเพียงใชห้ มายเลขโทรศพั ท์ นอกจากน้ี หน่วยงานด้าน การดแู ลผงั เมอื ง (Urban Development Authority) หนว่ ยงานดา้ นการดูแลท่ีพกั อาศัย (Housing & Development Board) และหนว่ ยงานดา้ นเทคโนโลยขี องสิงค์โปร ได้ร่วมกันจัดทาแอพพลเิ คชั่นสาหรับชาระค่าจอดรถในบริเวณทีจ่ อดรถสาธารณะอกี ด้วย ผศ.ดร.ธีทัต ตรีศิรโิ ชติ 17

ในขณะเดียวกนั ประเทศมาเลเซียก็มีแนวทางในการพฒั นาเศรษฐกจิ ของประเทศ ท่เี ปน็ ไปในทศิ ทางเดียวกบั สิงคโปร์ โดยรฐั บาลมาเลเซยี ได้สง่ เสริมและสนับสนนุ การพัฒนา นวตั กรรมและเทคโนโลยีเห็นไดจ้ ากการริเร่มิ แนวคดิ ท่ีเรียกว่า สมารท์ ซิต้ี (Smart Cities) ในแผนยทุ ธศาสตร์ชาติฉบบั ที่ ๑๑ (ค.ศ. 2016 – 2020) (Eleventh Malaysia Plan 2016 - 2020: 11MP) ซึ่งเปน็ ยุทธศาสตร์ทมี่ งุ่ เนน้ ถงึ การบูรณาการเทคโนโลยแี ละ นวตั กรรมในภาคอตุ สาหกรรมต่าง ๆ อาทิ ภาคการเงนิ และธนาคาร การขนสง่ และการ ผลิต ผสานกบั แนวคิด IOT ท่ีจะใช้อินเทอร์เน็ตเช่อื มโยงการทางานให้มีความสะดวกและ รวดเรว็ ย่งิ ขน้ึ โดยจะนาร่องแนวคิดดังกล่าวในเมืองสาคญั ไดแ้ ก่ กัวลาลมั เปอร์ (Kuala Lumpur) ปตุ ราจายา (Putrajaya) ยะโฮร์ (Johor) และ สลงั งอร์ (Selangor) นอกจากน้ี มาเลเซียยังให้ความสาคัญกบั การพัฒนาศกั ยภาพของแรงงานในภาคอุตสาหกรรม เพื่อ นาไปสู่การพฒั นาเทคโนโลยีและนวัตกรรมท่ีสามารถสรา้ งสนิ คา้ และบริการท่แี ขง่ ขันไดใ้ น ตลาดโลก ผศ.ดร.ธที ตั ตรีศริ ิโชติ 18

แนวโน้มเทคโนโลยเี ชงิ กลยุทธ์ จากบทวิเคราะหจ์ าก Gartner (CAT cyfence, 2563) จากสถานการณ์โลกท่ีเปล่ียนแปลงไปอย่างรวดเรว็ จะเหน็ ไดว้ า่ มีการพัฒนา เทคโนโลยใี หม่ ๆ เพ่มิ ข้นึ มากมาย และย่งิ สถานการณ์โรคไวรัสระบาด COVID-19 ที่บงั คับ ให้เราตอ้ งเขา้ สวู่ ิถกี ารใชช้ ีวติ ในรูปแบบ New normal ซ่งึ บางสว่ นกน็ าเอาเทคโนโลยมี าใช้ ทดแทนไปเลย และด้วยการปรบั ตัวของมนุษยใ์ นครง้ั นี้ ทาใหช้ ว่ ยเสริมใหม้ ีการสร้าง เทคโนโลยขี ้ึนมาเพื่อให้สอดรบั กับสถานการณ์ ณ ตอนน้ี โดยเทคโนโลยีบางตัวกจ็ ะไดร้ บั การสนับสนุนจาก องค์การภาครัฐ เอกชน และธุรกิจตา่ ง ๆ อีกท้ังยงั มีแนวโน้มวา่ จะถูก นาไปใชใ้ นปีต่อ ๆ ไป Gartner บรษิ ัทวจิ ัยและผู้ใหค้ าปรึกษาด้านเทคโนโลยสี ารสนเทศชน้ั นาของโลก ได้วิเคราะหเ์ ก่ียวกับกลยทุ ธ์การใช้เทคโนโลยีท่ีจะมผี ลจากการเปล่ยี นแปลงของสงั คมทัว่ โลก โดย Gartner วิเคราะหว์ า่ จะมี 9 แนวโน้มกลยุทธก์ ารใชเ้ ทคโนโลยีท่คี าดวา่ จะเกิดขึ้น จรงิ ในปี 2021 ขา้ งหนา้ นี้ ซง่ึ จะมดี งั ตอ่ ไปนี้ ผศ.ดร.ธีทตั ตรศี ิรโิ ชติ 19

• Internet of Behavior (IoB) • Total Experience • ระบบคลาวดแ์ บบกระจายคืออนาคตของ Cloud • Anywhere operations • Cybersecurity Mesh • Intelligent composable business • ปญั ญาประดิษฐ์ (AI) • Hyper automation ผศ.ดร.ธที ตั ตรศี ริ ิโชติ 20

ดว้ ยสถานการณ์ COVID-19 ทสี่ ง่ ผลกระทบหลาย ๆ ดา้ น การใช้ Internet of Behavior (IoB) เข้ามาช่วยก็เปน็ สง่ิ ที่น่าสนใจ เนือ่ งจาก Internet of Behavior (IoB) จะ เป็นการรวบรวมขอ้ มูลจากหลาย ๆ แห่งมาผสมผสานเทคโนโลยหี ลายแบบเข้าด้วยกนั จดุ ประสงคเ์ พ่ือใชใ้ นการติดตามตาแหน่ง จดจาใบหน้า ตรวจจบั พฤติกรรม เช่น ติดตาม พนักงานใหป้ ฏิบัตติ ามกฎบริษัท หรอื เฝา้ ระวงั ด้านสขุ ภาพของพนกั งานในชว่ งการแพร่ ระบาดไวรัส ซึง่ การมเี ทคโนโลยีแบบน้กี ม็ ที งั้ ข้อดี ขอ้ เสยี สาหรบั ขอ้ เสยี ข้อใหญน่ ั่นกค็ ือ อาจจะขัดตอ่ หลกั จริยธรรมได้ เนอื่ งจากสามารถละเมิดความเป็นสว่ นตวั ของคนอน่ื ไม่แน่ ว่าปี 2021 อาจจะมกี ารปรบั ปรุงพฒั นา เพอ่ื ทาใหส้ ามารถนามาใชง้ านไดต้ ามขอบเขตข้อ กฎหมายที่กาหนดในแตล่ ะประเทศนั้น ๆ ก็ได้ ผศ.ดร.ธีทตั ตรศี ริ โิ ชติ 21

เป็นการผสมผสานประสบการณ์ท้งั หมดตัง้ แตพ่ นักงาน ผูบ้ ริหาร ลกู ค้า เข้า ด้วยกนั เพ่ือให้เกดิ ผลการเปลย่ี นแปลงทางผลลพั ธธ์ ุรกิจให้ดียงิ่ ขนึ้ เพราะในช่วง COVID- 19 ที่ผา่ นมา มผี ลกระทบที่ทาให้ขาดรายได้ ขาดช่องทางในการขาย ไมส่ ามารถตดิ ต่อ ลกู ค้าได้โดยตรง สงิ่ นีเ้ องทจี่ ะทาใหอ้ งค์การ นามาปรับใชใ้ นการดาเนินการธรุ กิจ ให้ สามารถฟนื้ ฟูและกลบั มายืนต่อได้ โดยอาจจะต้องใชเ้ ทคโนโลยีหรือระบบไอทใี ด ๆ เข้ามา ชว่ ยน่นั เอง ผศ.ดร.ธที ัต ตรีศริ โิ ชติ 22

การปอ้ งกนั ขอ้ มูลที่ถกู เกบ็ ไวแ้ ล้วจะไมเ่ พียงพออกี ตอ่ ไป องค์การต้องหาทาง ปกป้องขอ้ มูลทกี่ าลังถกู ประมวลผลด้วย และภายในปี 2025 บริษทั ใหญเ่ กนิ ครึ่งจะต้อง เพม่ิ ความสามารถ เพื่อใหส้ ามารถประมวลผลข้อมูลในสภาพแวดล้อมทไ่ี มน่ า่ เชอื่ ถือและมี ผูเ้ กีย่ วข้องหลายสว่ นแบบใหม้ ที ง้ั เรอื่ ง Privacy และ Security ผศ.ดร.ธที ตั ตรศี ริ โิ ชติ 23

ระบบคลาวดแ์ บบกระจายคือ บริการคลาวดท์ ี่กระจายไปยังสถานที่ตง้ั ท่ีแตกตา่ ง กนั ไป แตก่ ารดาเนินการ และการกากบั ดูแลรวมถงึ การพัฒนา ยงั คงเป็นความรับผิดชอบ ของผ้ใู ห้บริการคลาวด์สาธารณะ ระบบคลาวดจ์ ะทาใหอ้ งคก์ ารสามารถลดตน้ ทนุ ลดความ ซบั ซอ้ น และช่วยรองรับกฎหมายท่กี าหนดให้ การเก็บข้อมูลบนคลาวดจ์ ะต้องอยูใ่ นพน้ื ที่ ทางภมู ิศาสตรท์ ี่เฉพาะเจาะจง ผศ.ดร.ธีทัต ตรศี ริ ิโชติ 24

จากเหตุการณ์ COVID-19 ทผ่ี ่านมาทาให้หลายองคก์ ารมกี ารปรับตวั และวาง รปู แบบการดาเนนิ งานท่สี ามารถใหบ้ ุคลากรสามารถทางานทีไ่ หนก็ได้ จากการใช้ IT infrastructure ทีเ่ รม่ิ ตัง้ แตก่ ารวางแผนโครงสรา้ งด้านไอทที ม่ี ัน่ คง เพราะรูปแบบการ ทางานที่ไหนกไ็ ด้เป็นส่งิ สาคญั มากสาหรับการรบั มือกบั เหตุการณ์ไมค่ าดฝันทีจ่ ะเกดิ ขนึ้ ใน อนาคต ทาใหธ้ ุรกจิ สามารถเข้าถงึ ลกู คา้ และผูร้ ว่ มงานในพืน้ ที่ทห่ี า่ งไกลได้งา่ ย รปู แบบของการเปลย่ี นแปลงทด่ี ีคอื ดจิ ทิ ัลระยะไกล เชน่ ธนาคารที่ให้บริการแบบ ดิจิทัลโดยจัดการทกุ อย่างตง้ั แต่การโอนเงินไปจนถึงการเปิดบัญชแี บบดจิ ทิ ัล เปน็ ตน้ ผศ.ดร.ธที ตั ตรีศริ ิโชติ 25

คอื หลกั การที่ว่า อนญุ าตให้ใครกต็ ามสามารถเขา้ ถึงทรัพย์สินตา่ ง ๆ ขององคก์ าร เชน่ ขอ้ มลู เอกสาร หรืออุปกรณ์ไอที เป็นต้น ไดอ้ ยา่ งปลอดภัย ที่ไม่วา่ จะอยู่ท่ไี หนก็ตาม ซงึ่ จะช่วยให้ผู้ใช้งานเข้าถงึ ทรพั ย์สินทางดจิ ทิ ัลได้อย่างปลอดภัยมากยิง่ ขนึ้ โดยท่ที รัพยส์ นิ จานวนมากทอ่ี ยภู่ ายนอกเขตรักษาความปลอดภยั แบบดงั้ เดมิ ทใ่ี ช้ระบบรักษาความ ปลอดภยั ทางอนิ เตอรเ์ นต็ จะสามารถกาหนดขอบเขตความปลอดภัยได้ ผศ.ดร.ธีทัต ตรศี ิรโิ ชติ 26

ธรุ กิจทช่ี าญฉลาดคือ ธรุ กจิ ทีส่ ามารถปรับตัวไดต้ ามสถานการณป์ ัจจบุ นั ในขณะที่ องค์การตา่ ง ๆ ทีเ่ รง่ กลยทุ ธ์ทางธุรกิจดิจิทัลเพือ่ ขบั เคลือ่ นการเปล่ยี นแปลงทางดิจทิ ัลอยา่ ง รวดเรว็ จาเป็นต้องมีความคลอ่ งตัวและการตัดสินใจทางธุรกิจอย่างรวดเรว็ เช่นกนั โดยใช้ ขอ้ มลู ท่ีมีอยใู่ นการดาเนนิ การให้ประสบความสาเรจ็ องคก์ ารตา่ ง ๆ จาเปน็ ตอ้ งเปดิ ใช้งาน การเข้าถงึ ขอ้ มูลไดด้ ยี ่งิ ข้นึ ด้วยเทคโนโลยที ่ีลา้ สมัย และมีความสามารถในการตอบสนองตอ่ ขอ้ มูลเชิงลกึ ไดอ้ ยา่ งรวดเร็ว ผศ.ดร.ธีทตั ตรศี ริ โิ ชติ 27

กลยทุ ธท์ างวิศวกรรม AI ที่มีประสิทธิภาพจะเพม่ิ ความสามารถในการตคี วามและ ความน่าเช่อื ถือของโมเดล AI และมอบคุณค่าของการลงทุน AI อยา่ งเตม็ ที่ โครงการ AI มักประสบปญั หาเก่ยี วกบั การบารงุ รักษา การปรบั ขนาดและการกากับดูแลซึ่งทาให้เป็น ความทา้ ทายสาหรับองคก์ ารสว่ นใหญ่ วิศวกรรม AI นาเสนอเส้นทางทาให้ AI เปน็ สว่ นหนงึ่ ของกระบวนการ DevOps แทนทีจ่ ะเป็นโครงการเฉพาะและแยกตา่ งหาก เปน็ การรวบรวมสาขาวิชาต่าง ๆ เขา้ ด้วยกันเพื่อควบคมุ ความน่าเชอื่ ถือ ผศ.ดร.ธที ตั ตรศี ิริโชติ 28

Hyper automation คือ แนวคิดที่ว่าทุกอยา่ งในองคก์ ารถา้ สามารถทาให้เปน็ อตั โนมัติได้ ควรจะทาให้มนั เป็นอตั โนมัติ เป็นการใช้ Big Data และพัฒนา AI อย่าง สมบูรณแ์ บบ เพอ่ื ใหไ้ ด้ ประสทิ ธิภาพประสทิ ธผิ ลและความคลอ่ งตัวทางธรุ กิจมากยิ่งข้ึน องคก์ ารไหนทย่ี ังไมเ่ นน้ เรื่องดังกลา่ วจะถูกท้ิงไวเ้ บอ้ื งหลังในทส่ี ดุ ผศ.ดร.ธที ตั ตรีศริ ิโชติ 29

1. จงอธบิ ายการปฏวิ ตั ิอุตสาหกรรมทงั้ 4 คร้ัง 2. จุดเด่นของอตุ สาหกรรมครั้งที่ 4 มอี ะไรบ้าง 3. ผลกระทบจากการปฏิวตั ิอตุ สาหกรรมครง้ั ท่ี 4 เปน็ อย่างไร 4. บริบทของโลกยุค 4.0 มผี ลตอ่ การดาเนินธุรกิจในอนาคตอยา่ งไร 5. ประเทศไทยได้รับผลกระทบอะไรบา้ งจาก การเปล่ียนแปลงเทคโนโลยี 6. ทาไมจึงเกิดการเปลย่ี นแปลงเทคโนโลยี 7. Internet of Behavior (IoB) คอื อะไร 8. Hyper automation คอื อะไร มีประโยชน์อะไรต่อธุรกิจ ผศ.ดร.ธีทตั ตรีศริ โิ ชติ 30