ศูนย์การเรียนรู้-บ้านเพื่อนศิลป์-ดินไอเดีย

ศนู ย์การเรยนรู้ บ้านเพือนศลิ ป ดนิ ไอเดยี หมอตาล เมอื งเพชร นายอเนก อยสู นาน (ครูเปย ) หมอ้ ตาลเมืองมอี ยจู่ าํ นวนมากมาย ในแมน่ ําเพชรบุรี ผูจดั ทํา นายศกั ดา โสมทนงค นายจิรายทุ ธ ทศั นะ

ก คํา นํา หนงั สือสอื ฉบบั นเี้ ปน สว นหน่ึงของวิชาการเรียนรตู ามแนวพระ ราชดาํ รแิ ละภมู ปิ ญญาไทย (1024305) จดั ทําขน้ึ เพ่ือเปน ประโยชนใ นแตล ะดานองคค วามรูเก่ยี วกับจงั หวัดเพชรบุรีและยัง เปน การอนุรกั ษ สบื สานหมอตาลเมอื งเพชร ทีศ่ นู ยการเรียนรู บา นเพ่ือนศิลป ดนิ ไอเดีย ตาํ บลตน มะพราว อาํ เภอเมอื ง จงั หวดั เพชรบรุ ี เพื่อศกึ ษาวธิ ีการทาํ หมอ ตาลเมืองเพชร และการพฒั นา ตอ ยอด เปนการปนนกหวดี ยังเปน แหลง เรียนรู ศึกษาดูงานดา น การทาํ หมอ ตาล ใหกบั เยาวชน นกั ทอ งเท่ียว และผูสนใจเขามา ศกึ ษาอกี ดวย ผูจ ดั ทําหวังเปน อยา งย่ิงวาหนงั สอื เลมนี้จะเปน ประโยชนและ หวังวาจะใหความรูเกย่ี วกบั หมอตาลเมืองเพชร จากศนู ยก าร เรียนรู บา นเพอ่ื นศลิ ป ดินไอเดีย หากมีสิง่ ใดบกพรอ งไป ขา พเจา ขอนอ มรับในขอชแ้ี นะและจะนาํ ไปปรับปรุงแกไ ขหรอื พฒั นาใหถูก ตองสมบรู ณตอ ไป และขอขอบคณุ อาจารย ดร. เอื้อมพร โตภานรุ กั ษกุล ทไี่ ดใหค าํ ปรกึ ษาและ คําแนะนําจนรปู เลมนีเ้ สร็จสมบรู ณ นายศกั ดา โสมทนงค 604189532 นายจิรายทุ ธ ทัศนะ 604189513 ผูจดั ทํา

สารบญั ก 1 คาํ นาํ 2-5 ประวัติความเปนมาหมอ ตาล 5-7 เสน ทางการคาหมอตาลเมืองเพชร 8 อุปกรณท่ีใชในการปน หมอตาล 9 วิธีดูแลรักษาหมอ ตาลเมอื งเพชร การตอ ยอด การปน หมอ ตาล อา งอิง

1 ประวัติ ความเปนมาหม้อตาล หมอ ตาล จ.เพชรบรุ ี หรอื ทเี่ รียกกนั วา หมอ ตาลเมืองเพชร เปนหมอสําหรับใส น้ําตาลโตนดโดยเฉพาะ มีลักษณะเดน คือ กนกับปากผายเทากนั คอหยักพอใหจับ ถนัด ไมม ีชาวบา นคนไหนรูวา หมอ ตาลมี มาแตเม่อื ไหร หลกั ฐานเกาสุดทีพ่ บก็คือ เรือสาํ เภาสินคาสมัยอยุธยาซึง่ จมอยแู ถว เกาะกระดาด บรเิ วณอา วไทยฟากตะวัน ออก ปรากฏหมอ ตาลจํานวนมากปะปน อยกู ับเครอื่ งถว ยอื่นๆ ดว ย หมอ ตาลเมือง เพชรทเี่ ปน เอกลกั ษณ และเปนมอี ยู จํานวนมากมายในแมน า้ํ เพชรบรุ ี

เสนทางการคาหมอ ตาลเมืองเพชร 2 หมอ ตาลเปนหมอ สําหรบั ใสน าํ้ ตาลโตนดโดยเฉพาะ มลี กั ษณะเดน คอื กน กบั ปากผายเทากัน คอหยักพอให จบั ถนดั ไมมีชาวบานคนไหนรูว า หมอตาลมมี าแตเม่อื ไหร หลักฐานเกา สุดทพ่ี บกค็ ือ เรือสําเภาสนิ คาสมัย อยธุ ยาซึ่งจมอยูแถวเกาะกระดาด บรเิ วณอา วไทยฟาก ตะวนั ออก ปรากฏหมอ ตาลจาํ นวนมากปะปนอยกู ับ เคร่อื งถว ยอืน่ ๆ ดว ยลงุ โกยเรมิ่ หาบหมอ ตาลเปลาเขา เตาเผาตั้งแต ๒๕ ลกู ไปจนถงึ ๑๒๕ ลูก ตามกําลัง กายที่จะแบกหามไหว เมื่อเขาวัยหนุม หนาท่ีหลกั ของ ลงุ ก็คือการถอ เรอื ฉลอมขนหมอ ตาลบรรจนุ ํ้าตาลโตนด คร้ังละเปนหมืน่ ๆ ใบขึ้นไปขายถงึ ปากคลองตลาด และ บางครงั้ ก็ไกลจนถึงอยุธยา

3 เสน ทางการคาหมอ ตาลเมืองเพชร เรอื ฉลอมเปนเรือตอ ขนาดใหญ ชนิดจอด ๓ ลาํ เรยี งหนากระดานเปนเต็มแมน ํ้า ทองเรือฉลอมเหมอื น หอ งขนาดยกั ษ รอ นอบอา ว ลงุ เลาวาหนา หนาวถอด เสอ้ื เขาไปนอนในเรอื ถงึ กบั เหง่ือแตก การจะบรรทุก ของลงเรือฉลอม มิใชจ ะทาํ ไดท กุ คน ตองเฉพาะคนที่ ทาํ เปน เทาน้นั มฉิ ะนน้ั จดั เรยี งหมอ ตาลลงไปไมก พี่ ัน ลกู กเ็ ตม็ ลําเรอื แลว คนเอาหมอลงเรอื เกงๆ บางคร้ัง สามารถขนหมอ ลงไดถ ึงกวา ๒๐,๐๐๐ ใบ

4 ลงุ โกย วรรณคีรี อดีตคนคา หมอตาล เมือ่ บรรทกุ หมอ ลงเรือเสร็จ คนคาน้าํ ตาลเพชรบรุ ีสิบ กวา เจา ก็จะคอยๆ ถอเรอื เรียงรายกันไปเปน ขบวน ขบวน หนง่ึ ประมาณ ๑๐ ลาํ การท่ีตองออกเรอื ไปพรอ มๆ กันก็ เพอื่ จะไดเปน เพอ่ื นชวยเหลือกนั เพราะตามคลองตา งๆ คอนขางเปลยี่ ว โจรผูรายชุกชุม เรือนา้ํ ตาลหลายลาํ จึง ตองมปี นปสตนั ตดิ มือหนมุ ๆ ไวปองกนั ตัว ไมท่ใี ชถ อเรอื เปน ไมรวกลาํ ใหญ หรอื ใชไ มนวน ซง่ึ เปน ไผชนดิ หนึ่งแต ปลอ งคอ นขา งเลก็ และจะออกเรอื กนั แตเ ชา มดื ลอ งไป ตามแมนํ้าเพชรบุรี ผานบา นแหลม บางตะบูน ออกทะเล ปากอาวไทย ตอนถงึ บานแหลมน้ีเอง ท่ีเรือหลายลาํ บรรทกุ หมอ ตาลเตม็ พิกัด เรือหนกั ตดิ สนั ดอน ตองจอดรอจงั หวะน้ํา ข้นึ จงึ จะออกทะเลได คนคา นา้ํ ตาลจงึ ตองมคี วามรูเก่ียว กบั รอ งน้ํา และดูพระจันทรเปน วา นา้ํ จะข้นึ -ลง ในวันใด เพมิ่ ข้ึนอีกดว ย

5 ลงุ โกย วรรณคีรี อดีตคนคา หมอ ตาล จากปากอาวไทยขบวนเรือฉลอมกวา ๑๐ ลําก็จะพากันลอ ง เขา ลํานํา้ แมก ลอง ตัดเขาคลองหมาหอนทีล่ งุ โกยเลา วาคดเคีย้ ว เสีย ๓๒ คด บางชว งจอดกินขาวเหมือนเมืองขีดขินลงิ แอบมา ลว งขา วกินจบั ไมท ัน เลยจากน้ไี ปแถวสมุทรสงครามติด ดําเนนิ สะดวกจะพบคลองไหหลํา นาํ้ เชีย่ วไหลกรากเหมอื นเท ลงจากกระบอก ขบวนเรือแลน เรอ่ื ยไปจนถงึ ปากคลองบาง หลวง ผานแมนํา้ เจาพระยาเขาทาเตยี น เปน อนั สุดปลายทาง ทง้ั หมดนเ้ี ริ่มตน จากบา นเพชรบุรกี ินเวลาประมาณสองวนั กับ อีกหนง่ึ คืน ลุงโกยลอ งเรอื คา หมอ ตาลอยูหลายปเพิ่งมาเลิกไปกเ็ ม่อื ประมาณหลงั สงครามโลกครัง้ ที่ ๒เพราะมีปบสงั กะสีผลิตออก มาใหใ ชใสน า้ํ ตาลแทนจนผูคนนยิ มและเลิกปน หมอตาลไปโดย ปรยิ ายการขนสง นา้ํ ตาลขายหันมาใชเ สน ทางบกซง่ึ สะดวก รวดเรว็ กวา ในทสี่ ุดเรอื ฉลอมซงึ่ เคยจอดอยตู ามลาํ นํ้าเพชรบรุ กี ็ พลอยสาบสูญตามไปดวยภายในเวลาอกี ไมน านละเสนทางคา หมอ ตาลทีเ่ คยเปน เสน ทางเศรษฐกิจสําคญั ของเมืองเพชรบุรกี ็ หมดบทบาทลงนับแตบ ดั นนั้

6 อปุ กรณทใ่ี ชในการปนหมอ ตาล ไมใ หม เปน ไมต ีนอกหมอ เพือ่ ใหเปน ลายขีด มลี กั ษณะ เปน ไมเ ซาะเปน รอ งคลา ยไมท ใี่ ชคดแปงทาํ ขนมครองแครง ทาํ ใหหมอ ตาลมีผิวนอกไมเ รยี บ เหมอื นหมอดินหงุ ขาว เปน ลักษณะพเิ ศษทแ่ี ตกตา งกัน ไมลบ รปู รา งคลายไมก ะตา ม แตบางกวา ใชตหี มอ ดานนอก ขณะตกแตงใหเรียบรอย หลงั จากลงไมใ หมแลว ไมขนอด เปนไมใชข อดดนิ ทาํ ดวยไมไผผาซกี กวา ง ประมาณ ๒ นวิ้ ยาว ๑๒ - ๒๕ นิ้ว เหลาสวนกลางให บาง ใชจ ับปลายทั้งสองขา งขอดดินออกมา จากดนิ ทกี่ อง ไวก็จะไดดนิ ที่เปนขุยละเอยี ด ดินที่กองไวเรียกวา สาํ ทับ

อปุ กรณท่ใี ชในการปนหมอตาล 7 ไมกะตา ม ทําดว ยไมร ูปรางคลายตะหลิว มีดามสาํ หรบั ถอื ตอนปลายเปน สี่เหลยี่ ม ใชตตี กแตง หมอ ตาลดา นนอก หลงั จากข้นึ รูปแลว นิยมใชคูกับลกู กะเทอ ซึ่งรับอยูภ ายใน หมอ ลกู กะเทอ ใชสอดรับดา นในของหมอตาล ขณะทีใ่ ชไ ม กะตา ยตีอยูด า นนอก ทาํ ดวยดนิ เผา มีลักษณะเปน รูปทรง กลมสองตอนติดตอกัน ตรงกลางคอด ลูกกลมเล็กเปน ที่ สําหรบั มือจับ สว นลูกกลมใหญใชรับผิวหมอ ดา นใน แปนหมุน เปนแทน ไมสัณฐานกลมมนคลา ยลูกขา ง ดา นบนมีผิวเรียบเพอ่ื วางดินตมุ สําหรบั ขนึ้ รปู ทรงขณะเร่ิม ปน หมอตาล มคี วามกวางประมาณหนงึ่ ศอก สงู ประมาณ หนงึ่ ศอก ก่ึงกลางของแปน หมนุ ตอนลา งสดุ เจาะรูตรงกลาง เพ่อื สวมกบั เดอื ยท่ีปก ลงดิน ไมท ่ีใชทาํ แปน หมุนมกั ใชไ มท่มี ี นา้ํ หนกั เพราะตอนหมุนจะไดม ีแรงเหวีย่ งมากข้นึ ดินหลุม เปน ดินทผ่ี า นข้นั ตอนการใชง านแลว โดยใชไม ขนอดขอดดินออกมาจากกองดนิ แลวผานการนวดโดยการ ย่าํ ดว ยเทา หรอื นวดดวยมือ จากนัน้ จะผสมดว ยทราย ละเอียด จนเขาเปนเนื้อเดยี วกนั แลว ปน เปนกอ นรูปทรง กระบอกสูงประมาณหนึ่งฟตุ พรอ มท่จี ะนาํ ไปขึ้นแปนหมนุ เพือ่ ปน เปน หมอตาลตอไป

8 วิธีดูแลรกั ษาหมอ ตาลเมอื งเพชร 1. ควรลา งทําความสะอาดหลงั การใชงาน เชด็ ใหแ หง สนทิ หรือผ่ึงแดด ปองกันการสะสม ของแบคทเี รีย ใชใ ยขัดท่มี คี วามนมุ นวล ปอ งกัน การขดี ขวนเนื้อวัสดุ 2. ไมควรลา งดว ยนํ้าสบู หรือ นํ้ายาใดๆ เพราะภาชนะดินเผาเหลา นจี้ ะดดู กลน่ิ ไวในเนื้อ วัสดุ

9 การตอยอด การปน หมอตาล

อางอิง ศนู ยก ารเรยี นรู บา นเพือ่ นศิลป ดินไอเดีย โดย นาย อเนก อยูสนาน หรอื (ครู เปย ) สบื คน เมอื่ วันท่ี 13 ตลุ าคม พ.ศ 2563 จากเวบ็ ไซต HTTPS://DB.SAC.OR.TH/MUSEUM/MUSEUM- DETAIL/1287FBCLID=IWAR2B4UILSFLENX9QD OZ4PUXRLDIWAGTM2KTTCRYJEPFVMB5WA5 KFWB-PVYM สบื คนเมอื่ วันท่ี 13 ตลุ าคม พ.ศ 2563 จากเว็บไซต HTTPS://OER.LEARN.IN.TH/SEARCH_DETAIL/ RESULT/114761#OER_DATA สบื คนเมื่อวนั ท่ี 13 ตลุ าคม พ.ศ 2563 จากเว็บไซต HTTP://OKNATION.NATIONTV.TV/BLOG/KRU NOPPOL/2009/02/16/ENTRY-2