บทที่ 12 การบัญชีที่บันทึกไม่สมบูรณ์

หนา้ | 12 - 336 การบญั ชีสาํ หรับรายการทบี่ นั ทกึ ไมสมบรู ณ

บทที 12 (กAาcรcบoัญunชtiีสnําgหfoรrับIรnาcยomกาpรleทteบี Rนั eทcกึorไdมs่ส) มบูรณ์ จุดประสงค์การเรียนรู้ เมือศึกษาบทที 12 การบญั ชีสาํ หรับรายการทีบนั ทึกไม่สมบรู ณ์ จบแลว้ ท่านสามารถ 12.1 ลกั ษณะของการจดบนั ทึกทีไมส่ มบูรณ์ 12.1.1 ความแตกตา่ งระหวา่ งระบบบญั ชีเดียวกบั ระบบบญั ชีคู่ 12.1.2 ขอ้ ดีและขอ้ เสียของการบนั ทึกบญั ชีทีไมส่ มบรู ณ์ 12.2 แนวทางในการจดั ทาํ บญั ชีใหส้ มบูรณ์ตามหลกั การบญั ชีคู่ 12.2.1 การเปลียนแปลงการบนั ทึกบญั ชีทีไมส่ มบรู ณ์มาเป็ นระบบบญั ชีคู่ 12.2.2 การรวบรวมขอ้ มูลเพือจดั ทาํ งบการเงินตามระบบบญั ชีคู่ 12.3 การจดบนั ทึกใหเ้ ป็ นไปตามหลกั การบญั ชีคู่ 12.3.1 การคาํ นวณกระทบยอดซือสินคา้ และจ่ายชาํ ระ 12.3.2 การคาํ นวณกระทบยอดขายสินคา้ และรับชาํ ระ 12.3.3 การคาํ นวณกระทบยอดสินคา้ คงเหลือและตน้ ทุนขาย 12.3.4 การคาํ นวณกระทบยอดสินทรพั ย์ 12.3.5 การคาํ นวณกระทบยอดหนีสิน 12.3.6 การคาํ นวณกระทบยอดรายการอืนๆ 12.3.7 การคาํ นวณกระทบยอดรายการปรับปรุง 12.3.8 การคาํ นวณกระทบยอดแกไ้ ขรายการทีผดิ พลาด 12.4 การจดั ทาํ งบการเงิน 12.4.1 งบแสดงฐานะการเงิน 12.4.2 งบกาํ ไรขาดทุน 12.4.3 งบแสดงการเปลียนแปลงส่วนของผถู้ ือหุน้ 12.4.4 งบกระแสเงินสด 12.4.5 หมายเหตุประกอบงบการเงิน

12-2 การจดบนั ทึกรายการทางบญั ชีเพียงบางส่วนหรือเป็ นการจดรายการบญั ชีเกียวกบั สินทรัพย์และ หนีสินโดยไม่มีการนาํ มาบนั ทึกในสมุดรายวนั ทวั ไป ทาํ ให้ไม่จดั ทาํ งบการเงินเพือแสดงฐานะการเงิน ผล การดาํ เนินงานและกระแสเงินสดไดอ้ ยา่ งสมบูรณ์ ถึงอยา่ งไรก็ตาม การจดบนั ทึกบญั ชีเพียงดา้ นเดียวนีจึง เรียกวา่ ระบบบญั ชีเดียว แตส่ ามารถนาํ ขอ้ มูลมาปรับปรุงให้เป็ นระบบบญั ชีคูต่ ามหลกั การได้ เพยี งแต่ตอ้ ง ยอมรับว่าขอ้ มูลบางส่วนทีไม่เกียวขอ้ งกบั เงินหรือทีไม่มีหลกั ฐานจะทาํ ให้ไม่สามารถบนั ทึกรายการได้ ผล การดาํ เนินงานหรือกระแสเงินสดจึงแสดงรายการทีใครเคียงความเป็นจริงใหม้ ากทีสุด 12.1 ลกั ษณะของการจดบนั ทึกทีไม่สมบูรณ์ การบันทึกบญั ชีทีไม่สมบูรณ์มักเกิดจากความเข้าใจผิดหรือไม่ทราบถึงความสําคญั ของวิธีการ รวบรวมและบนั ทึกเกียวกบั ตวั เลขซึงเกิดจากการดาํ เนินงานของกิจการ โดยทวั ไปกิจการทีเกิดปัญหาการ บนั ทึกบญั ชีไม่สมบูรณ์จะเกิดกบั กิจการขนาดเล็กทีไม่มีผทู้ าํ บญั ชีทีมีความรู้ความสามารถหรือเจา้ ของเป็ นผู้ จดบนั ทึกและกระทาํ การแทนทงั หมดเอง การทีไม่ไดเ้ ก็บรวบรวมขอ้ มูลและจดบนั ทึกทีไม่สมบูรณ์ทาํ ให้ ไมท่ ราบถึงผลการดาํ เนินงานและฐานะการเงินของกิจการอยา่ ง แทจ้ ริง และไม่เป็ นไปตามหลกั การบญั ชีที รับรองทวั ไปกค็ ือหลกั การบญั ชีคู่ (Double Entry System) “ระบบบญั ชีเดียว (Single-Entry System หรือ Single-Entry Bookkeeping) หมายถึง วิธีการบญั ชีที บนั ทึกเฉพาะรายการในบญั ชีเงินสด หรือบญั ชีบุคคลเทา่ นนั และมกั จะไม่สมบูรณ์ครบตามระบบบญั ชีคู่ ซึง ตอ้ งลงรายการบญั ชีทงั ดา้ นเดบิตและเครดิตจนเกิดดุลในตวั สําหรับแต่ละรายการ ระบบบญั ชีเดียวมกั จะไม่ มีการบนั ทึกในรายละเอียด แสดงใหท้ ราบวา่ กาํ ไรหรือขาดทุนของ กิจการประกอบขึนจากรายการใดบา้ ง งบแสดงฐานะการเงินของกิจการมกั จดั ทาํ ขึนจากขอ้ มูลทีมีอยูห่ รือจากการตรวจนบั ในกรณีเช่นนี ผลกาํ ไรหรือขาดทุนสุทธิของงวดจะไดม้ าจากการเปรียบเทียบฐานะการเงิน ณ วนั สินงวดกบั ฐานะการเงิน ณ วนั ตน้ งวด หรือในบางครัง ถา้ หากรายการในสมุดเงินสดมีเพียงพอก็อาจจะนาํ มาจดั ทาํ งบกาํ ไรขาดทุนได้ เช่นกนั ในกรณีทีเป็ นรายการทีไม่เกิดขึนบ่อยและมีนอ้ ยรายการ เช่น ลูกหนี เจา้ หนีหรือทรัพยส์ ินอืนทีมิใช่ เงินสด มกั จะมีการเกบ็ บนั ทึกเฉพาะรายการดงั กล่าวในแบบบนั ทึกเพียงดา้ นเดียว”1 การบนั ทึกบญั ชีทีไม่สมบูรณ์มกั เกิดขึนกบั เจา้ ของกิจการขนาดเล็กและมิไดจ้ ดทะเบียนตามกฎหมาย กาํ หนด ดว้ ยเหตุนีเจา้ ของกิจการจึงไม่ให้ความสาํ คญั กบั การจดั เก็บและรวบรวมขอ้ มูลเพือจดั ทาํ งบการเงิน ตามหลกั การบญั ชีทีรับรองทวั ไปหรือตามหลกั การบญั ชีคู่ เจา้ ของกิจการจึงเพียงแต่จดรายการคา้ ของ กิจการบางรายการทีสําคญั เท่านนั เช่น เงินสด ลูกหนี สินคา้ เจา้ หนี ทุน กาํ ไร รายได้ ค่าใชจ้ า่ ย (บาง รายการ) เมือจะนาํ มาจดั ทาํ งบการเงินตามหลกั การบญั ชีคูจ่ งึ ยากต่อการทาํ ตวั เลขใหถ้ ูกตอ้ ง เพราะขอ้ มูลไม่ ครบถว้ น แต่ยงั คงจดั ทาํ งบการเงินจากการบนั ทึกบญั ชีไม่สมบูรณ์ได้ แต่ขอ้ มูลและขอ้ เท็จจริงทีปรากฏไม่ สามารถเชือถือไดท้ งั หมด จึงมีความเสียงในการใชข้ อ้ มูลสาํ หรับเจา้ ของและผูล้ งทุน 1 นกั บญั ชีและผสู้ อบบญั ชีรับอนุญาตแห่งประเทศไทย, สมาคม. ศัพท์บญั ชี. (กรุงเทพ:โรงพิมพม์ หาวทิ ยาลยั ธรรมศาสตร์) หนา้ 64-65.

12-3 สมุดบญั ชีหรือสมุดจดบนั ทึกทีมกั พบในระบบบญั ชีเดียว ไดแ้ ก่ 1. สมุดเงินสดใชบ้ นั ทึกการรับและ จ่ายเงินสด ผลของการจดบนั ทึกทาํ ใหท้ ราบยอดคงเหลือของเงินสด 2. สมุดแยกประเภทมีเพือสรุปผลรวม บางบญั ชี (มีไมค่ รบทุกบญั ชี) เช่น บญั ชีลูกหนี บญั ชีเจา้ หนี บญั ชีเงินยืม บญั ชีเงินกู้ เป็ นตน้ และ 3. สมุด รายวนั ใชบ้ นั ทึกรายการทวั ไปทีไม่เกียวกบั เงินสด เช่น รายวนั ซือเชือ/ขายเชือ เป็ นตน้ 12.1.1 ความแตกต่างระหว่างระบบบญั ชีเดยี วกบั ระบบบญั ชีคู่ ระบบบญั ชีคู่เป็ นหลกั การบญั ชีทียอมรับโดยทวั ไป แต่การจดบนั ทึกตามหลกั การบญั ชีเดียว ยงั คงมีอยู่ ความแตกต่างของการจดั ทาํ บญั ชีตามหลกั การบญั ชีเดียวและบญั ชีคู่สรุปดงั ตารางที 12.1 ตารางที 12.1 เปรียบเทียบระบบบญั ชีตามหลกั การบญั ชีเดียวและบญั ชีคู่ ขอ้ มลู ระบบบญั ชีเดียว (Single-entry System) ระบบบญั ชีคู่ (Double-entry System) 1) ลกั ษณะของ เจา้ ของคนเดียว หา้ งหุน้ ส่วน บริษทั จาํ กดั เจา้ ของคนเดียว หา้ งหุน้ ส่วน บริษทั จาํ กดั ผปู้ ระกอบการ กิจการร่วมคา้ ฯลฯ ทีขาดผมู้ ีความรู้ดา้ นบญั ชี กิจการร่วมคา้ ฯลฯ สมุดเงินสด สมุดลกู หนี สมุดเจา้ หนี 2) สมุดบญั ชีทีใช้ และสมดุ อืน ๆ อยา่ งนอ้ ยตอ้ งมีสมดุ บญั ชีตามทีกฎหมาย มีหรือไมม่ ีก็ได้ กาํ หนด 3) ผงั บญั ชีและการ ควบคุมภายใน บางรายการบนั ทึกทงั ทางดา้ นเดบิต ตอ้ งมีผงั บญั ชีตามหลกั การบญั ชีคู่ และเครดิต และบางรายการบนั ทกึ แต่การควบคุมภายในขึนอยกู่ บั กิจการ 4) วธิ ีการบญั ชี เพียงดา้ นใดดา้ นหนึงเท่านนั เอกสารบางฉบบั ไม่ถูกตอ้ ง ไม่ครบถว้ น บนั ทึกทุกรายการทงั ทางดา้ นเดบิตและดา้ น 5) เอกสารประกอบ และอาจจะไมน่ ่าเชือถือ เครดิต โดยยอดเงินทีบนั ทึกทงั 2 ดา้ นตอ้ ง การบนั ทึกบญั ชี เท่ากนั แลว้ จึงผา่ นสู่บญั ชีแยกประเภททวั ไป งบการเงินจดั ทาํ จากการวเิ คราะห์ ขอ้ มูลทีมีอยู่ 6) การจดั ทาํ อยา่ งไม่สมบูรณ์ ตอ้ งมีเอกสารทีถูกตอ้ งตามกฎหมาย จึงมคี วาม งบการเงิน น่าเชือถือ ทงั นีตอ้ งจดั เกบ็ อยา่ งครบถว้ น มีความน่าเชือถือมากหรือนอ้ ยขึนอยกู่ บั ความ เรียบร้อย และสามารถตรวจสอบไดต้ ลอดเวลา 7) ความน่าเชือถือ สมบูรณ์และถูกตอ้ งของขอ้ มลู แตโ่ ดยรวมจะมี ของงบการเงิน ความน่าเชือถือนอ้ ยกวา่ งบการเงินทีทาํ ตาม งบการเงินจดั ทาํ จากขอ้ มลู ทีสมบูรณ์ โดยเป็ น ระบบบญั ชีคู่ การสรุปผลการดาํ เนินงาน และแสดงฐานะ 8)มาตรฐานการบญั ชี ไม่จาํ เป็ นตอ้ งใชม้ าตรฐานการบญั ชีและผลการ การเงิน ณ วนั ใดวนั หนึง และหน่วยงานที ดาํ เนินงานตอ้ งนาํ ไปเสียรวมกบั ภาษีเงินได้ น่าเชือถือกวา่ งบการเงินทีไดจ้ ากระบบบญั ชี เกียวขอ้ ง บุคคลธรรมดา เดียว เพราะมีความสมบูรณ์ของขอ้ มลู มากกวา่ 9) ผใู้ ชง้ บการเงิน เจา้ ของกิจการ ผสู้ นใจ และความน่าเชือถือจะเพิมมากขึนเมือไดร้ บั การตรวจสอบ ตอ้ งใชม้ าตรฐานการบญั ชี และผลการ ดาํ เนินงานเป็ นกาํ ไรสุทธิตอ้ งทีคาํ นวณเสีย ภาษีเงินไดน้ ิติบคุ คล ผบู้ ริหาร ผถู้ ือหุน้ ผเู้ ป็ นหุน้ ส่วน ผลู้ งทุน และบุคคลภายนอกทีสนใจ

12-4 12.1.2 ข้อดีและข้อเสียของการบันทึกบัญชีทไี ม่สมบูรณ์ การเกบ็ รวบรวมขอ้ มูล วิเคราะห์ แยกประเภท และบนั ทึกบญั ชีอยา่ งไม่สมบูรณ์อาจเกิดจาก กิจการคิดว่าการจดั ทาํ บญั ชีอยา่ งเต็มรูปแบบอาจไม่เหมาะสมกบั กิจการของตนหรือขาดความเขา้ ใจในการ บนั ทึกบญั ชีเพราะความรู้และเขา้ ใจตอ่ การบญั ชีมีนอ้ ย ดงั นนั ขอ้ ดีและขอ้ เสียของการทาํ บญั ชีทีไม่สมบูรณ์ สามารถกลา่ วไดด้ งั นี ข้อดขี องการบนั ทึกบญั ชีทีไมส่ มบูรณ์ 1) มีสมุดบญั ชีไม่มากนกั เหมาะสาํ หรับกิจการขนาดเล็ก 2) โอกาสทุจริตเกือบจะไมม่ ี เพราะเจา้ ของกิจการเป็ นผดู้ ูแลเองทงั หมด 3) การบนั ทึกรายการมคี วามยดื หยนุ่ สูง 4) ไมจ่ าํ เป็นตอ้ งใชผ้ มู้ ีความรู้ความสามารถทางบญั ชี เพียงมีความรู้ในการจดบนั ทกึ ขอ้ มูลทีจาํ เป็ นในการสรุปผลการดาํ เนินงานก็ถือวา่ เพยี งพอแลว้ ข้อเสียของการบนั ทึกบญั ชีทีไม่สมบรู ณ์ 1) การบนั ทึกบญั ชีไม่มีความสมบูรณ์เชิงเนือหาทางเศรษฐกิจและไม่ถูกตอ้ งตามมาตรฐาน การบญั ชี 2) การแสดงฐานะการเงินไมค่ รบถว้ นและขาดความน่าเชือถือ 3) การแสดงผลการดาํ เนินงานไมค่ รบถว้ นและขาดความน่าเชือถือ 4) ถา้ เป็ นกิจการขนาดใหญ่ จะเปิ ดทางใหต้ กแตง่ ตวั เลขได้ 5) ไมม่ ีการควบคุมดา้ นอนื ๆ นอกจากเงินสด เช่น การควบคุมดา้ นสินคา้ คงคลงั ระบบ เงินเดือนและค่าจา้ งแรงงาน เป็ นตน้ 6) ไม่ไดค้ ิดรายจ่ายบางส่วนเนืองจากไม่ไดใ้ ชห้ ลกั ความเป็ นหน่วยงานของกิจการ (The Business Entity) จึงไม่สามารถวเิ คราะห์วา่ รายการใดเป็ นรายจา่ ยส่วนตวั หรือเป็ นของกิจการ เช่น ไม่คิดเงิน เดือนใหก้ บั ตวั เอง นาํ รายจ่ายส่วนตวั เป็นรายจา่ ยของกิจการ ไม่คิดค่าเสือมราคาของสินทรัพย์ ไม่ประมาณ การค่าเผอื หนีสงสยั จะสูญ เป็ นตน้ 12.2 แนวทางในการจดั ทาํ บญั ชีให้สมบูรณ์ตามหลกั การบญั ชีคู่ แสดงให้เห็นถือการคน้ หาขอ้ มูลของวงจรซือสินคา้ และจา่ ยชาํ ระเงิน วงจรขายสินคา้ และรับชาํ ระเงิน วงจรสินคา้ และตน้ ทุน วงจรเงินลงทุนและทรพั ยส์ ิน วงจรเงินกูย้ มื และหนีสิน วงจรส่วนทุน และรายการที เกียวขอ้ งอืน ๆ เพือปรับปรุงรายการบญั ชีให้ถูกตอ้ งตามหลกั การบญั ชีคู่ เพือใชใ้ นการจดั ทาํ งบการเงินตาม หลกั บญั ชีคู่ โดยองคป์ ระกอบงบการเงินมี 5 ส่วน คือ งบแสดงฐานะการเงิน งบกาํ ไรขาดทุนเบ็ดเสร็จ งบ แสดงการเปลียนแปลงส่วนของเจา้ ของ งบกระแสเงินสด และหมายเหตุประกอบงบการเงิน ความถูกตอ้ ง สมบูรณ์ของขอ้ มูลขึนอยกู่ บั หลกั ฐานและความสามารถในการคน้ หาหลกั ฐานสนบั สนุนการ ดงั ภาพที 12-1

12-5 รายการ ปรับปรุง วงจรซือสินค้าและ วงจรขายสินค้า /วงจรสินค้า จ่ายชําระเงนิ ส่วนทุน และรับชําระเงนิ ต้นทุนขาย วงจรเงนิ ลงทุน วงแจลระเงหนิ นกสี้ยู ินืม และทรัพย์สิน หมายเหตภปุ ารพะทกี อ7บ-1งบกภาารพเแงินสดงกระบวนการจดั ทาํ ขอ้ มลู ทางบญั ชีใหเ้ ป็ นระบบตามหลกั งกบากรรบะญั แสชีคเงู่ นิ สด งบกาํ ไรขาดทนุ เบ็ดเสร็จ งบแสดงการเปลียนแปลง ส่วนของเจา้ ของ งบแสดงฐานะการเงิน ภาพที 12.1 ภาพแสดงกระบวนการจดั ทาํ ขอ้ มลู ทางบญั ชีใหเ้ ป็ นระบบตามหลกั การบญั ชีคู่ 12.2.1 การเปลยี นแปลงการบันทกึ บญั ชีทไี ม่สมบูรณ์มาเป็ นระบบบญั ชีคู่ การเปลียนแปลงจากการบนั ทึกรายการคา้ ทีไม่สมบูรณ์มาเป็ นการบนั ทึกบญั ชีตามหลกั การ บญั ชีคู่ ตอ้ งมีการเตรียมการก่อนปรบั เปลียนวธิ ีการทางบญั ชี โดยตอ้ งพจิ ารณาสิงเหล่านี คือ 1) กาํ หนดวนั เริมตน้ งวดของหลกั การบญั ชีคู่ 2) ผบู้ ริหารหรือเจา้ ของกิจการตอ้ งเตรียมบุคลากรใหม้ ีความรู้ทางดา้ นบญั ชีอยา่ งเหมาะสม 3) ผบู้ ริหารตอ้ งกาํ หนดนโยบายทางการบญั ชีทีสาํ คญั ต่าง ๆ ใหส้ อดคลอ้ งกบั ธุรกิจ 4) กาํ หนดผงั บญั ชีใหค้ รอบคลุมรายการคา้ ทีคาดวา่ จะเกิด พร้อมกบั การวางแผนการควบคุม ภายในของกิจการ 5) รวบรวมขอ้ มูลเพือวิเคราะห์และจดั ทาํ งบการเงินจากการบนั ทึกบญั ชีทีไม่สมบูรณ์ ณ วนั ทีกาํ หนดจะเปลียนแปลง 6) บันทึกรายการเปิ ดบัญชีในสมุดรายวนั ทวั ไป และผ่านรายการสู่แยกประเภททัวไป หลงั จากนนั จึงบนั ทึกบญั ชีตามหลกั การบญั ชีคู่ต่อไป

12-6 12.2.2 การรวบรวมข้อมลู เพอื จัดทาํ งบการเงินตามหลกั การบญั ชีคู่ การจดั ทาํ ขอ้ มูลตามหลกั การบญั ชีคู่จะตอ้ งมีหมวดบญั ชี 5 หมวดเป็ นอยา่ งน้อย คือ หมวด สินทรัพย์ หมวดหนีสิน หมวดส่วนทุน หมวดรายได้ และหมวดค่าใชจ้ ่าย ดงั นนั การคาํ นวณเพือเตรียมการ บนั ทึกรายการนนั ตอ้ งเขา้ ใจความสัมพนั ธ์ของตวั เลขและการปรับปรุงรายการในแตล่ ะบญั ชีในแต่ละหมวด ความรู้เบืองตน้ เพอื รวบรวมขอ้ มูลในการจดั ทาํ บญั ชีตามหลกั การบญั ชีคู่มีดงั นี เงินสด พิจารณาจากสมดุ เงินสดทีจดรายการรับ-จา่ ยเงินสด และทาํ การตรวจนบั เงินสด ณ วนั ใดวนั หนึง โดยส่วนมากจะเป็ นวนั ทีจดั ทาํ งบแสดงฐานะการเงิน แลว้ นาํ ยอดเงินทีได้จากการตรวจนบั มา เปรียบเทียบกบั ยอดคงเหลือทีปรากฏในสมุดเงินสด จากการเปรียบเทียบอาจพบว่ายอดคงเหลือกบั ยอด ตรวจนบั ไมต่ รงกนั สาเหตุอาจเกิดจากขอ้ จาํ กดั ในเรืองของการจดบนั ทึกรายการทงั ดา้ นรับ-ดา้ นจ่าย ดา้ น ใดดา้ นหนึงหรือทงั 2 ดา้ นไม่ครบถว้ น หรืออาจเกิดจากการทีไมม่ ีการควบคุมภายในดา้ นจดั เก็บเงินสดจึงทาํ ใหย้ อดเงินขาดหรือเกินได้ ไม่วา่ จะเกิดจากสาเหตใุ ดก็ตอ้ งหาความจริงแลว้ ทาํ ใหถ้ ูกตอ้ ง เงินสดปลายงวด = เงินสดตน้ งวด + รายรับ – รายจา่ ย ลกู หนีการค้า พจิ ารณาลูกหนีปลายงวดจากยอดใบกาํ กบั ภาษีทียงั ไมไ่ ดอ้ อกใบเสร็จรับเงิน ที ออกให้ภายในปี ทีคาํ นวณ แต่เพือให้เกิดความแน่ชดั ในจาํ นวนเงินและตวั ตนของลูกหนี ให้ทาํ การขอ คาํ ยนื ยนั ยอดหนีจากลูกหนี โดยอาจใชว้ ิธีการยนื ยนั ยอดตามแบบการตรวจสอบบญั ชีโดยอนุโลมได้ ส่วน ลูกหนีตน้ งวดพิจารณาจากยอดเงินทีเก็บจากยอดของใบกาํ กบั ภาษีทีออกในปี ก่อนทีจ่ายชาํ ระแลว้ ในงวด ปัจจุบนั สําหรับลูกหนีทีเกิดขึนและรับชาํ ระหนีระหวา่ งงวดก็ให้จบั คู่ของใบกาํ กบั ภาษีและใบเสร็จรับเงิน ใหค้ รบทุกคู่ ความเสียงของการพจิ ารณาลูกหนีการคา้ อาจเกิดจากใบสาํ คญั ทีสูญหาย ลูกหนีปลายงวด = ลูกหนีตน้ งวด + ขายเชือระหวา่ งปี – รับชาํ ระหนีจากลูกหนีระหวา่ งปี สินค้าคงเหลือ พิจารณาสินคา้ คงเหลือปลายงวด (ถา้ มี) จากการตรวจนบั สินคา้ คงเหลือ ณ วนั ใดวนั หนึง โดยส่วนมากเป็ นวนั ทีทาํ งบแสดงฐานะการเงิน และนาํ ยอดทีตรวจนบั ไดม้ าเปรียบเทียบกบั ยอด สินคา้ วา่ จาํ นวนหน่วยตรงกนั หรือไม่ ถา้ กิจการมีการจดั ทาํ สต๊อกการ์ดก็นาํ มาเปรียบเทียบกบั ยอดทีตรวจ นบั แตส่ าํ หรับบางกิจการทีไมม่ ีการจดั ทาํ สต๊อกการ์ดก็ใหต้ รวจกระทบยอดระหวา่ งรายการทีซือเขา้ มาและ ขายออกไป เมือไดจ้ าํ นวนหน่วยแลว้ ให้พิจารณาวา่ กิจการใชว้ ิธีการบนั ทึกเกียวกบั สินคา้ ดว้ ยวิธีการบนั ทึก บญั ชีสินคา้ อยา่ งต่อเนือง (Perpetual Inventory Method) หรือวิธีการบนั ทึกบญั ชีสินคา้ สินงวด (Periodic Inventory Method) และการตีราคาสินคา้ ใชว้ ธิ ีเขา้ ก่อน-ออกก่อน (FIFO), เขา้ หลงั -ออกก่อน (LIFO) หรือ ถวั เฉลีย (Average) หลงั จากนนั จึงวดั มูลคา่ สินคา้ คงเหลือเพอื นาํ มาบนั ทึกบญั ชีและจดั ทาํ งบการเงิน สินคา้ คงเหลือปลายงวด = สินคา้ คงเหลือตน้ งวด + ซือสินคา้ ระหวา่ งปี – สินคา้ ทีขายระหวา่ งปี

12-7 สินทรัพย์หมุนเวียนอืน พิจารณาสินทรัพยท์ ีคาดว่าจะหมดประโยชน์ภายใน 12 เดือน ขา้ งหนา้ นบั จากวนั ทีในงบแสดงฐานะการเงินทีกาํ ลงั จดั ทาํ อยแู่ ละนอกเหนือจากสินทรัพยห์ มุนเวียนทีกล่าว มา เป็นสินทรัพยห์ มุนเวียนอืน ซึงสินทรัพยห์ มุนเวียนอืนอาจตอ้ งทาํ การวดั มูลค่าและปรับปรุงรายการให้ เหมาะสมก่อน เงินกู้ยืมระยะสัน/ระยะยาวจากบุคคลหรือกิจการทีเกียวข้อง พจิ ารณาจากสัญญาเงินกูย้ ืมที เป็ นลายลกั ษณ์อกั ษร โดยพิจารณาวา่ คู่สัญญากบั กิจการเป็ นใคร ถา้ เป็ นบุคคลธรรมดาและเกียวขอ้ งกบั กิจการหรือคู่สัญญาเป็ นนิติบุคคลทีเกียวขอ้ งกนั หลงั จากนนั พิจารณาว่าเงินกูย้ ืมดงั กล่าวมีระยะเวลาตาม สัญญากู้ยืมนานแค่ไหน ถ้ากาํ ลงั จะหมดสัญญาในอีก 12 เดือนข้างหน้านับจากวนั ทีในงบแสดงฐานะ การเงิน ใหจ้ ดั เป็ นเงินกยู้ มื ระยะสัน แต่ถา้ นานมากกวา่ นนั ใหจ้ ดั เป็นเงินกูย้ มื ระยะยาว เงินลงทนุ ระยะยาว พิจารณาจากรายการหลกั ทรัพยห์ ุ้นทุน/หุน้ กูท้ ีไม่เขา้ เงือนไขการเป็นเงิน ลงทุนระยะสันทีเป็ นหลกั ทรัพยเ์ พือคา้ ทงั นีตอ้ งแยกพิจารณาวา่ เป็ นเงินลงทุนทีถือจนครบกาํ หนดชาํ ระ (หุน้ กู)้ หรือหลกั ทรัพยห์ ุ้นทุน/หุน้ กเู้ ผอื ขาย หรือเงินลงทุนทวั ไป ทดี นิ พิจารณาจากราคาประเมินหรือราคาซือขายจริงตามสัญญาซือขาย ทงั นีมูลค่าของทีดิน ตอ้ งรวมค่านายหน้าและค่าใช้จ่ายต่าง ๆ ทีทาํ ให้ไดท้ ีดินนนั มา และตอ้ งมีโฉนดทีดินทีระบุว่ากิจการเป็ น เจา้ ของทีดินนนั เพอื ให้มนั ใจวา่ ทีดินเป็นของกิจการจริง อาคาร พิจารณาจากสัญญาซือ-ขายอาคารนัน โดยเจา้ ของอาคารตอ้ งเป็ นชือของกิจการ มูลค่าราคาทุนของอาคารหาไดจ้ ากหนังสือสัญญาซือ-ขาย และวนั ทีเริมตน้ บนั ทึกไดต้ อ้ งเป็ นวนั ทีมีผล บงั คบั ตามสัญญาซือ-ขาย และจะส่งผลตอ่ ภาระหนีสินทีเกิดจากการซืออาคารดว้ ย อุปกรณ์ พิจารณาจากใบเสร็จทีซืออุปกรณ์นนั มาถือเป็ นราคาทุนของอุปกรณ์ และตอ้ งทาํ การพิสูจน์ตวั อุปกรณ์ว่าใช้ในกิจการจริงหรือไม่ โดยใช้วิธีการตรวจนับ (สามารถประยุกต์ใช้กับบญั ชี ยานพาหนะและเครืองจกั ร ฯลฯ) ลิขสิทธิ สิทธิบัตร และสัมปทาน สินทรัพย์ดงั กล่าวเรียกว่าสินทรัพย์ไม่มีตัวตน แต่มี เอกสารแสดงถึงสิทธิทีควรจะมีได้ และการวดั มูลค่าของสินทรัพยไ์ ม่มีตวั ตนตอ้ งใชว้ ธิ ีการวดั ทีเหมาะสม ตามหลกั การบญั ชีทีรับรองทวั ไปดว้ ย เจ้าหนีการค้า พจิ ารณาจากภาระหนีสินทีกิจการมีต่อบุคคลทีสาม ทงั นีเจา้ หนีการคา้ ตอ้ งเกิด จากการซือสินคา้ เท่านัน นอกนนั ถือเป็ นเจ้าหนีอืน (ยกเวน้ การกู้ยืมเงินและเงินเบิกเกินบญั ชี) เอกสาร ใบกาํ กบั สินคา้ ทีเกิดขึนจากเจา้ หนีการคา้ ทียงั ไม่ไดจ้ ่ายเงิน ถือเป็ นหลกั ฐานจากบุคคลทีสามและมีความ น่าเชือถือ แตเ่ พอื ใหเ้ กิดความเชือมนั มากขึนควรทาํ การขอคาํ ยืนยนั ภาระผกู พนั กบั เจา้ หนีการคา้ อีกครังหนึง วา่ จาํ นวนภาระผกู พนั นนั ถูกตอ้ ง ตรงกนั และครบถว้ น

12-8 เงินเบกิ เกนิ บัญชีจากสถาบันการเงนิ พจิ ารณาจากยอดภาระผูกพนั ทีมีต่อสถาบนั การเงิน โดย ภาระพูกพนั ดงั กล่าวต้องเป็ นภาระทีเกิดขึนเพือการดาํ เนินการของกิจการเท่านัน ไม่ว่าจะเป็ นสถาบัน การเงินของรัฐหรือของเอกชน เอกสารหลกั ฐานทีสามารถพสิ ูจน์ภาระผกู พนั ไดแ้ ก่ ใบแจง้ หนีของเจา้ หนี หรือกิจการทาํ ใบยืนยนั การเป็ นหนีกบั สถาบนั การเงินดงั กล่าว จะทาํ ให้มีหลกั ฐานจากบุคคลภายนอกเพือ เพมิ ความเชือมนั ต่อความถูกตอ้ งของขอ้ มูลมากขึน เงนิ กู้ยืมระยะสัน พจิ ารณาจากสัญญาการกูย้ มื โดยพิจารณาระยะการกูย้ มื ว่าสัญญามีอายไุ ม่ มากกว่า 12 เดือนนับจากวนั ทีในงบแสดงฐานะการเงิน ถา้ ใช่ก็สามารถแสดงเป็ นเงินกู้ยืมระยะสันได้ ในทางตรงกนั ข้าง สัญญาการกู้ยืมมีอายุมากกวา่ 12 เดือนนับจากวนั สินงวดให้จดั เป็ นเงินกูย้ ืมระยะยาว เฉพาะส่วนทีเกินกวา่ 1รอบระยะเวลาบญั ชี ส่วนทีจะครบกาํ หนดในรอบระยะเวลาบญั ชีหนา้ ให้ถือเป็ นเงิน กยู้ มื ระยะยาวทีจะถึงกาํ หนดชาํ ระภายใน 1 ปี หนีสินหมุนเวียนอืน พิจารณาไดจ้ ากเอกสารประกอบการเป็นหนีต่าง ๆ หนีสินหมุนเวียน อืน เช่น ค่าใชจ้ ่ายคา้ งจ่าย รายไดร้ บั ลว่ งหนา้ และ/หรือ หนีสินทีจดั ประเภทเป็ นหมุนเวียนแต่ไม่ใช่เจา้ หนี การคา้ และไม่ใช่เงินเบิกเกินบญั ชีจากสถาบนั การเงิน เงินกู้ยืมระยะยาว พจิ ารณาจากสัญญาการกูย้ มื วา่ มีอายุของสัญญามากกวา่ 1 ปี หรือไม่ โดย มูลหนี (ภาระหนีสิน) จะหาไดจ้ ากในสัญญานนั เอง และตอ้ งคาํ นึงถึงการจ่ายชาํ ระภาระหนีสินดว้ ยวา่ จ่าย ครังเดียวเมือครบสัญญาหรือแบ่งจ่ายเป็ นงวด ๆ ถา้ แบ่งจ่ายเป็ นงวด ๆ ส่วนทีจะครบกาํ หนดในงวดบญั ชี หนา้ ใหจ้ ดั เป็ นเงินกูย้ มื ระยะยาวทีจะถึงกาํ หนดใน 1 ปี ภายใตห้ วั ขอ้ เงินกูย้ ืมระยะสัน ถึงอยา่ งไรก็ตามถา้ จ่ายครังเดียวเมือครบอายุสญั ญากูย้ ืม รอบบญั ชีสุดทา้ ยก่อนการชาํ ระหนีตอ้ งแสดงภาระหนีสินทงั จาํ นวน เป็นเงินกูย้ ืมระยะยาวทีจะครบกาํ หนดภายใน 1 ปี เหมือนกนั (เพราะถือว่าจะชาํ ระในงวดบญั ชีหนา้ จึงปรับ สภาพเป็ นหนีสินหมุนเวยี นพร้อมชาํ ระในงวดหนา้ นนั เอง) กจิ การเจ้าของคนเดียว พิจารณาจากเงินลงทุนเริมแรกทีจดบนั ทึกไว้ และเพือให้เกิดความ มนั ใจในขอ้ มูลตอ้ งขอคาํ ยนื ยนั ยอดจากเจา้ ของดว้ ย ห้างหุ้นส่วน พจิ ารณาจากสัญญาหุ้นส่วนวา่ ผเู้ ป็ นหุน้ ส่วนแต่ละคนตอ้ งลงทุนดว้ ยอะไรและ สัดส่วนในส่วนแบ่งกาํ ไรขาดทุนเป็ นเท่าใด เพือเป็ นข้อมูลในการสรุปผลการดาํ เนินงานและแบ่งกาํ ไร ขาดทุนตามสัญญาหุ้นส่วนนนั เอง ควรมีการยืนยนั เงือนไขต่าง ๆ กนั ผูเ้ ป็ นหุ้นส่วนทุกคนเพือเป็ นการ ยนื ยนั เงือนไขตา่ ง ๆ วา่ ถูกตอ้ ง ครบถว้ น และเป็นทียอมรับทุกคน บริษัทจํากัด พิจารณาจากเงินลงทุนในหุ้นสามญั /หุ้นบุริมสิทธิ ทีไดร้ ับชําระแล้ว หรือ พิจารณาจากใบหุน้ ทีออกให้ ถา้ ยงั ชาํ ระค่าหุ้นไมค่ รบจะมีผลตอ่ การคาํ นวณกาํ ไรขาดทุนต่อหุ้นดว้ ย ควรทาํ การยืนยนั กบั ผถู้ ือหุน้ วา่ แต่ละคนมีจาํ นวนหุน้ และมูลค่าทีซือในครังนนั เป็ นจาํ นวนเงินเท่าใด และชาํ ระค่า หุน้ แลว้ เป็นจาํ นวนเทา่ ใด

12-9 กิจการร่วมค้า พิจารณาจากสัญญาร่วมค้าและใช้วิธีการพิสูจน์ความถูกตอ้ ง และครบถว้ น ตามอย่างส่วนทุนของห้างหุ้นส่วน และสิงทีควรหาขอ้ มูลเพิมเติมคือ ระยะเวลาของการร่วมคา้ และ วตั ถุประสงคใ์ นการร่วมคา้ รายได้ รายไดใ้ นทีนีหมายถึงรายไดห้ ลกั ของกิจการเท่านนั รายไดอ้ ืนทีไดร้ ับมาซึงไม่ใช่จาก วตั ถุประสงคห์ ลกั แตม่ ีความเกียวขอ้ งกบั การดาํ เนินกิจการใหถ้ ือเป็ นรายไดอ้ ืน ต้นทุนขาย สรุปจากสมุดจ่ายเงิน โดยต้องตรวจสอบความเหมาะสมของการจ่ายเงินนัน โดยพิจารณาจากเอกสารประกอบการบนั ทึกรายการวา่ ตอ้ งถูกตอ้ งและครบถว้ น ไม่นาํ รายการทีเป็นรายจ่าย ส่วนตวั มาเบิกจ่ายจากกิจการ พร้อมกนั นีตอ้ งแบ่งประเภทของคา่ ใชจ้ า่ ยใหเ้ ป็ นไปตามผงั บญั ชีทีวางไว้ ค่าใช้จ่าย สรุปจากสมุดจ่ายเงิน โดยตอ้ งตรวจสอบความเหมาะสมของการจา่ ยเงินนนั โดย พิจารณาจากเอกสารประกอบการบนั ทึกรายการวา่ ตอ้ งถูกตอ้ งและครบถว้ น ไม่นาํ รายการทีเป็ นรายจ่าย ส่วนตวั มาเบิกจ่ายจากกิจการ พร้อมกนั นีตอ้ งแบ่งประเภทของค่าใชจ้ ่ายใหเ้ ป็ นไปตามผงั บญั ชีทีวางไว้ 12.3 การจดบนั ทกึ ให้เป็ นไปตามหลกั การบญั ชีคู่ จากการรวบรวมขอ้ มูลทีไดจ้ ดบนั ทึกไวเ้ ท่าทีสามารถหาได้ และเอกสารหลกั ฐานทีคาดว่าจะเกียวขอ้ ง กบั กิจการ ทงั ทีเป็ นตวั เงินและไม่เป็ นตวั เงินทงั หมดเพือนาํ มาขดั แยกและจดั หมวดหมูก่ ่อนนาํ ไปใชใ้ นการ คาํ นวณหามูลค่าตามบญั ชีและมูลค่าทีใชใ้ นการบนั ทึกรายการใหส้ มบรู ณ์ ตัวอย่างที 12-1 บริษทั เลียงเดียว จาํ กดั ไดจ้ ดั บนั ทึกรายการทางบญั ชีทีไม่สมบูรณ์ในระหว่างปี บญั ชี 31 ธันวาคม 25X4 ผูม้ ีหนา้ ทีจดั ทาํ บญั ชีไดจ้ ดั หาผูท้ าํ บญั ชีทีมีความรู้ความสามารถเขา้ จดั ทาํ การบนั ทึก รายการบญั ชีทีไมส่ มบรู ณ์ใหถ้ ูกตอ้ งและครบถว้ นตามหลกั การบญั ชีคู่ (Double Entry) โดยปรากฏขอ้ มูลของ บริษทั เลียงเดียว จาํ กดั ทีรวรวมไดท้ งั ทีเป็ นตวั เงินและไม่เป็ นตวั เงินดงั ขอ้ มลู ทีปรากฏดา้ นล่างนี 1) ขอ้ มูลทวั ไปของบริษทั เลียงเดียว จาํ กดั บริษทั เลียงเดียว จาํ กดั (“บริษทั ฯ”) จดั ตงั และมีภูมิลาํ เนาในประเทศไทย ไดจ้ ดทะเบียน เป็นนิติบุคคลตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ เมือวนั ที 15 กรกฎาคม 25X0 เลขทะเบียนนิติบุคคล และเลขประจาํ ตวั ผูเ้ สียภาษีอากร เลขที X-XXXX-XXXXX-XX-X ทุนจดทะเบียนหุน้ สามญั 15,000 หุ้น มูลค่าหุน้ ละ 10 บาท หุน้ สามญั ออกจาํ หน่ายแลว้ 5,000 หุน้ ในราคาตลาดหุน้ ละ 10 บาท เรียกชาํ ระครบทงั จาํ นวน (ยงั คงมีหุน้ สามญั ทียงั ไม่จาํ หน่ายอีกจาํ นวน 10,000 หุ้น) ทีอยูต่ ามทีจดทะเบียนอยูเ่ ลขที 46 ชนั 9 อาคารงามหน้า ถนนประดิษฐ์มนูธรรม แขวงคลองเจา้ คุณสิงห์ เขตวงั ทองหลาง กรุงเทพมหานคร ประกอบกิจการจาํ หน่ายและใหเ้ ช่าอุปกรณ์เสริมในยานพาหนะ รหสั ธุรกิจ 50212

12-10 ) นโยบายการบญั ชีทีสาํ คญั (บางส่วน) 2.1) การรับรู้รายได้ (ก) รายไดจ้ ากการขายสินคา้ รับรู้เมือบริษทั ไดโ้ อนความเสียงและผลตอบแทนทีเป็น สาระสาํ คญั ของความเป็ นเจา้ ของสินคา้ ให้กบั ผซู้ ือแลว้ รายไดจ้ ากการขาย แสดงมูลค่าตามราคาในใบกาํ กบั สินคา้ โดยไม่รวมภาษมี ลู ค่าเพมิ สาํ หรับสินคา้ ทีไดส้ ่งมอบหลงั จากหกั ส่วนลดแลว้ (ข) รายไดค้ ่าบริการ รับรู้ตลอดช่วงเวลาทีใหบ้ ริการ (ค) รายไดค้ า่ เช่า รับรู้ตามระยะเวลาการใหเ้ ช่าและตามอตั ราทีกาํ หนดไวใ้ นสัญญาเช่า (ง) ดอกเบียรับ ถือเป็นรายไดต้ ามเกณฑ์คงคา้ งโดยคาํ นึงถึงอตั ราผลตอบแทนทีแทจ้ ริง 2.2) ลูกหนีการคา้ และคา่ เผอื หนีสงสยั จะสูญ (ก) ลูกหนีการคา้ แสดงมูลค่าตามมูลหนีหกั ค่าเผือหนีสงสัยจะสูญและค่าเผอื การดอ้ ย ค่าของสินทรัพย์ (ถา้ มี) (ข) หนีสูญของลูกหนีจะจาํ หน่ายออกจากบญั ชีก็ต่อเมือมีคาํ สังศาลแลว้ บริษทั ไม่มี นโยบายตดั บญั ชีจาํ หน่ายหนีสูญโดยไม่มีการฟ้องร้องคดี ยกเวน้ หนีทีมีการทวงถามอยา่ งเป็ นทางการแลว้ ไม่ ชาํ ระหนี หากหนีอยใู่ นช่วงระหวา่ งจาํ นวน 100,000 บาท ถึง 500,000 บาทใหต้ ดั เป็นหนีสูญได้ (ค) ค่าเผือหนีสงสัยจะสูญของลูกหนี ฝ่ ายบริหารจาํ เป็ นต้องใช้ดุลยพินิจในการ ประมาณการผลขาดทุนทีคาดวา่ จะเกิดขึนจากลูกหนีแตล่ ะราย โดยคาํ นึงถึงประสบการณ์การเก็บเงินในอดีต อายุของหนีทีคงคา้ งและสภาวะเศรษฐกิจทีเป็ นอยู่ในขณะนนั ทงั นีบริษทั เลือกทีจะใช้มูลค่าของลูกหนี คงเหลือปลายงวดคูณอตั ราคา่ เผอื หนีสงสยั จะสูญ ร้อยละ 30 2.3) สินคา้ คงเหลือ (ก) สินคา้ คงเหลือแสดงตามราคาทุนหรือมูลสุทธิทีคาดวา่ จะไดร้ ับแลว้ แต่ราคาใดจะ ตาํ กวา่ (ข) บริษทั ฯ ใชว้ ิธีการบนั ทึกบญั ชีสินคา้ คงเหลือเมือสินงวด (Periodic Inventory Method) (ค) ราคาทุนของสินคา้ คาํ นวณตามวธิ ีเขา้ ก่อน-ออกก่อน (First-in, First-out: FIFO) 2.4) อุปกรณ์และค่าเสือมราคา (ก) อปุ กรณ์แสดงมูลค่าตามราคาทุนหักค่าเสือมราคาสะสมและค่าเผอื การดอ้ ยค่าของ สินทรัพย์ (ถา้ ม)ี (ข) ค่าเสือมราคาของอุปกรณ์คาํ นวณจากราคาทุนของสินทรัพยโ์ ดยวิธีเส้นตรงตาม อายกุ ารใหป้ ระโยชน์โดยประมาณ 5 ปี

12-11 3) ยอดคงเหลือของสินทรัพยแ์ ละหนีสิน (บางส่วน) บริษทั ไดร้ วบรวมขอ้ มูลเกียวกบั ยอดคงเหลือตน้ งวดและยอดคงเหลือปลายงวดตามเอกสาร ทีพอจะเป็นหลกั ฐานประกอบการบนั ทึกรายการได้ โดยนาํ เสนอยอดคงเหลือทุกบญั ชีทีมีดุลทางดา้ นเดบิต และดา้ นเครดิตตามลาํ ดบั (มิไดแ้ บง่ ตามหมวยสินทรพั ยห์ รือหนีสิน) ขอ้ มูลปรากฏดงั นี หน่วย:บาท ยอดคงเหลือ ต้นงวด ปลายงวด รายการดา้ นเดบิต เงินสด 72,120 2,635 เงินฝากธนาคาร - 135,000 ลูกหนีการคา้ 16,800 15,000 ตวั เงินรับ 7,500 9,000 สินคา้ คงเหลือ 46,380 48,000 วสั ดุสาํ นกั งาน - 500 ดอกเบียคา้ งรบั 180 255 คา่ เบียประกนั ภยั จา่ ยลว่ งหนา้ 1,305 1,950 อุปกรณ์ 90,000 105,000 รายการดา้ นเครดิต 11,700 9,000 เจา้ หนีการคา้ 6,000 7,500 ตวั เงินจ่าย 1,875 2,100 ค่าแรงงานคา้ งจา่ ย 174 135 ดอกเบียคา้ งจา่ ย 1,200 900 ค่าเช่ารับล่วงหนา้ 50,000 70,000 เงินกูย้ มื ระยะสันจากบุคคลทีเกียวขอ้ งกนั 14,400 ? คา่ เสือมราคาสะสม-อุปกรณ์ 3,600 ? ค่าเผอื หนีสงสยั จะสูญ 95,336 ? กาํ ไรสะสมตน้ งวด

12-12 4) รายการรับเงินสดและจ่ายเงินสด บริษทั ไดร้ วบรวมขอ้ มูลเกียวกบั รายการเงินสดรับและเงินสดจ่าย ตามเอกสารทีพอจะเป็ น หลกั ฐานประกอบการบนั ทึกรายการระหวา่ งปี 25X4 ได้ และสามารถนาํ ไปจดั ทาํ งบกระแสเงินสดของ บริษทั เลียงเดียว จาํ กดั ไดอ้ ีกดว้ ย ขอ้ มูลปรากฏดงั นี ดา้ นรับเงิน หน่วย:บาท เงินสดรับจากการขายสินคา้ 225,000 เงินสดรับจากการชาํ ระหนีจากลูกหนี 180,000 เงินสดรับจากการชาํ ระหนีจากตวั เงินรับ 60,000 เงินสดรับจากดอกเบียตวั เงินรับ 990 เงินสดรับจากการกยู้ มื เงิน 20,000 เงินสดรับจากการจาํ หน่ายหุน้ สามญั 65,000 ดา้ นจ่ายเงิน เงินสดจ่ายซือสินคา้ 10,800 เงินสดจ่ายชาํ ระเจา้ หนีการคา้ 239,400 เงินสดจา่ ยชาํ ระตวั เงินจ่าย 38,700 เงินสดจา่ ยคา่ ใชจ้ ่ายในการขายและบริหาร 140,000 เงินสดจา่ ยคา่ วสั ดุสํานกั งาน 10,000 เงินสดจ่ายค่าแรงงาน 28,500 เงินสดจ่ายดอกเบียตามตวั เงินจา่ ย 1,875 เงินสดจา่ ยคา่ เบียประกนั ภยั 1,200 เงินสดจา่ ยซืออุปกรณ์ของกิจการ 15,000 5) ขอ้ มูลอืนทีไม่เกียวกบั เงินสด เหตุการณ์ทางบญั ชีบางรายการเกิดขึนโดยไม่เกียวขอ้ งกบั ตวั เงินแต่มีมูลคา่ ของรายการนนั เช่น การลดหนี การเพมิ หนี การส่งคืนสินคา้ การรบั คืนสินคา้ เป็ นตน้ ขอ้ มลู ดงั กล่าวปรากฏดงั นี รับคืนสินคา้ และส่วนทียอมลดให้ หน่วย:บาท ส่งคืนสินคา้ และส่วนลดทีไดร้ บั 1,050 ส่วนลดจา่ ยจากเงือนไขทางการคา้ 4,200 ส่วนลดรับจากเงือนไขทางการคา้ 1,350 หนีสูญเกิดขึนระหวา่ งงวดทงั สิน 5,025 3,600

12-13 12.3.1 การคํานวณยอดบัญชีซือสินค้าและจ่ายชําระ บญั ชีซือสินคา้ เกิดจากการซือสินคา้ เป็ นเงินสดและเงินเชือ ทงั นีการจ่ายชาํ ระหนีสินทีคา้ ง ชาํ ระในวนั ชาํ ระหนีอาจจา่ ยชาํ ระเป็ นเงินสด (ภาระผกู พนั จะสินสุดลง) หรือจ่ายชาํ ระเป็ นตราสารหนี (ภาระ ผกู พนั จะสินสุดลงเมือเรียกเก็บเงินไดค้ รบแลว้ ) ค่าขนส่ ง ส่วนลดรับ เข้า ซือเงนิ สด ส่ งคืนฯ ซือเงินเชือ บญั ชีซือสินค้า จ่ายชําระเป็ น และจ่ายชําระเงนิ เงินสด จ่ายชําระเป็ น ตวั เงินจ่าย ภาพที 12.2 ความสมั พนั ธ์ของบญั ชีซือสินคา้ และจ่ายชาํ ระ จากภาพที 12.2 แสดงถึงการซือสินคา้ ทีเป็นเงินสดและเงินเชือ รวมถึงคา่ ขนส่งเขา้ และหาก สินคา้ ทีซือมาไมไ่ ดค้ ุณภาพตามทีกาํ หนดหรือเกิดความเสียหายระหวา่ งการขนส่งแต่กิจการยอมรับสินคา้ ไว้ ผูข้ ายจึงจะออกใบลดหนี ในทางกลบั กนั กิจการไม่ยอมรับสินคา้ เสียหายจึงส่งคืนสินคา้ ทงั จาํ นวนหรือ บางส่วนคืนใหผ้ ขู้ าย ผขู้ ายตอ้ งออกใบลดหนีใหเ้ ช่นกนั ทงั นีกิจการซือสินคา้ เป็ นเงินสดจะจ่ายเงินสดตาม การเรียกเก็บของผขู้ าย หากกิจการซือสินคา้ เป็นเงินเชือ ผขู้ ายจะมีสถานะเป็ นเจา้ หนีโดยทนั ที ซึงเจา้ หนีจะ กาํ หนดระยะเวลาการชาํ ระหนีตามเงือนไขทางการคา้ ตวั อยา่ งเช่น 2/10, n/30 เมือกิจการตอ้ งการไดร้ ับ ส่วนลดเงินสดจากการจ่ายชาํ ระหนีนนั ตอ้ งชาํ ระภายในเงือนไข แต่อยา่ งไรก็ตามกิจการตอ้ งชาํ ระหนีภายใน เงือนไขทางการคา้ สาํ หรับการชาํ ระหนีทีคา้ งชาํ ระนนั จะชาํ ระเป็ นเงินสด เช็ค (หรือเช็คลงวนั ทีล่วงหนา้ ) หรือออกตราสารหนี (ตวั เงิน/ตวั แลกเงิน/ตวั สัญญาใชเ้ งิน) ก็ยอ่ มได้ แต่ภาระผกู พนั ในความเห็นหนีสินจะ สินสุดลงก็ตอ่ เมือเรียกเก็บเงินสดไดแ้ ลว้

12-14 12.3.1.1 การคาํ นวณยอดซือสินคา้ จากการซือเงินสดและซือเงินเชือ 1) ซือสินค้าเป็ นเงินสด การซือสินคา้ โดยปกติมกั จะซือสินคา้ เป็ นเงินสด โดย การซือสินคา้ จะจา่ ยเงินสดทนั ที ณ จุดซือขายสินคา้ ดงั นนั ยอดซือสินคา้ ทีเก็บรวบรวมไดจ้ ากการซือสินคา้ เป็ นเงินสดจึงไม่ตอ้ งคาํ นึงถึงการจ่ายชาํ ระขา้ มงวด เนืองจากมีความเป็ นไปไดอ้ ยา่ งแน่นอนแลว้ วา่ ไดซ้ ือ สินคา้ และชาํ ระเงินเรียบร้อยแลว้ (ต่างจากการซือสินคา้ แลว้ ยงั ไมไ่ ดจ้ ่ายชาํ ระหนี) 2) กจิ การค้างชําระหนี (ไม่รวมตัวเงนิ จ่าย) กิจการมีสิทธิทีจะขอให้เจา้ หนีขยาย ระยะเวลาการชาํ ระหนีค่าสินค้าออกไปได้ตามเงือนไขทางการคา้ ซึงทาํ ให้กิจการไม่ตอ้ งจ่ายชําระเงินสด ทนั ทีในขณะทีมีการซือสินคา้ เกิดขึน ดงั นนั การจ่ายชาํ ระหนีแก่เจา้ หนีอาจชาํ ระขา้ มรอบระยะเวลาบญั ชี ปกติได้ แตจ่ ากการเกบ็ รวบรวมขอ้ มูลทีไมส่ มบูรณ์อาจเขา้ ใจวา่ เงินทีไดจ้ ่ายทงั หมดในงวดบญั ชีหนึง ๆ เป็น ค่าซือสินคา้ และจ่ายชาํ ระหนีทงั จาํ นวน แต่เงินทีจ่ายชาํ ระหนีนนั เป็ นการจ่ายชาํ ระหนีของรอบบญั ชีก่อน (เจา้ หนีตน้ งวด) ก็แสดงวา่ เงินทีจ่ายออกไปไม่ใช่ค่าซือสินคา้ ของรอบบญั ชีปัจจุบนั ดงั นนั จึงตอ้ งนาํ มาหกั ออกจากยอดจ่ายชาํ ระหนีเพอื หายอดซือสินคา้ ทีถูกตอ้ ง ในทางตรงกนั ขา้ มเจา้ หนีปลายงวดทียงั ไม่จ่ายชาํ ระ กจ็ ะยงั ไมไ่ ดจ้ า่ ยเงิน แตก่ ารซือสินคา้ ไดเ้ กิดขึนแลว้ ดงั นนั การซือสินคา้ จงึ ถือวา่ เกิดขึนแลว้ ถึงแมว้ า่ ยงั ไม่ได้ จ่ายเงิน เงินคา้ งจ่ายชาํ ระปลายงวดจึงนาํ มาบวกกบั ยอดซือสินคา้ ด้วย ซึงในระหว่างปี กิจการไดร้ วบรวม ขอ้ มูลการจา่ ยรับชาํ ระหนี (ยกเวน้ การชาํ ระหนีดว้ ยตวั เงินจา่ ย) เป็ นดงั นี (1) ซือสินคา้ เงินสด 10,800 บาท (2) ตลอดปี กิจการไดจ้ ่ายชาํ ระหนีใหเ้ จา้ หนีรวม 239,400 บาท (3) เจา้ หนีการคา้ ตน้ งวด 11,700 บาท (4) เจา้ หนีการคา้ ปลายงวด 9,000 บาท การแสดงรายการคาํ นวณขนั พนื ฐานเกียวกบั ยอดซือสุทธิ (กรณีไมม่ ีตวั เงินจ่าย) ซือสด 10,800.- ซือเชือ - กรณีไม่มีตวั เงินจา่ ย จ่ายชาํ ระใหเ้ จา้ หนีการคา้ 239,400.- หกั เจา้ หนีการคา้ ตน้ งวด 11,700.- ยอดซือทีเกิดขึนในงวด 227,700.- บวก เจา้ หนีการคา้ ปลายงวด 9,000.- 236,700.- รวมยอดซือสุทธิทงั สิน 247,500.-

12-15 3) กิจการจ่ายชาํ ระหนีเป็ นตวั เงิน (กิจการบนั ทึกเป็ นตวั เงินจ่าย) กิจการสามารถ จ่ายชาํ ระค่าสินค้าเป็ นตวั เงินได้ ดังนันกิจการจึงทาํ การบันทึกบญั ชีไวเ้ ป็ นบญั ชีตวั เงินจ่ายเป็ นหนีสิน หมุนเวยี นของกิจการ การจา่ ยชาํ ระหนีดว้ ยตวั เงินมิไดน้ าํ ตวั เลขไปรวมกบั บญั ชีเจา้ หนี ดงั นนั ยอดซือสินคา้ ทีปรากฏจากการคาํ นวณควรต้องนาํ ผลของตวั เงินจ่ายรวมไวเ้ ป็ นรายการซือสินคา้ ด้วย ซึงในระหว่างปี กิจการไดร้ วบรวมขอ้ มูลการจา่ ยชาํ ระหนีดว้ ยตวั เงินเป็นดงั นี (1) ตลอดปี กิจการไดจ้ ่ายชาํ ระหนีตามตวั เงินจ่ายเป็นงิน 38,700 บาท (2) ตวั เงินจา่ ยตน้ งวด (3) ตวั เงินจ่ายปลายงวด 6,000 บาท 7,500 บาท การแสดงรายการคาํ นวณขนั พนื ฐานเกียวกบั ยอดซือสุทธิ (กรณีมีตวั เงินรับ) ซือสด 10,800.- ซือเชือ-กรณีไม่มีตวั เงินจา่ ย ซือเชือ-กรณีมีตวั เงินจ่าย 236,700.- จา่ ยชาํ ระหนีตามตวั เงินจา่ ย 38,700.- หกั ตวั เงินจ่ายตน้ งวด 6,000.- ยอดซือสินคา้ ทีเกิดขึนในงวดจากตวั เงิน 32,700.- บวก ตวั เงินจ่ายปลายงวด 7,500.- 40,200.- รวมยอดซือสุทธิ 287,7 0.- 4) ส่งคืนสินคา้ และส่วนลดทีได้รับ แหล่งขอ้ มูลทีสามารถใช้เพือการรวบรวม ขอ้ มูลการส่งคืนสินคา้ และส่วนลดทีไดร้ ับจากเอกสารใบลดหนีทีทางเจา้ หนีออกให้ หรือการบนั ทึกเกียวกบั การส่งคืนสินคา้ รายการส่งคืนสินคา้ และส่วนลดทีไดร้ ับมีผลต่อการคาํ นวณยอดซือสุทธิ เนืองจากการ ส่งคืนสินคา้ จะเป็ นการลดยอดซือลงตามหลกั การบญั ชี ดงั นนั หากมีรายการส่งคืนและส่วนลดทีไดร้ ับตอ้ ง นาํ เขา้ ไปเป็ นรายการบวกในยอดซือสุทธิดว้ ย ซึงถา้ คิดอย่างง่ายคือวา่ ยอดซือสุทธิทีปรากฏก่อนหกั บญั ชี ส่งคืนสินคา้ และส่วนลดทีไดร้ ับตอ้ งมากกวา่ ทีปรากฏ เมือหกั รายการส่งคืนและส่วนลดทีไดร้ ับแลว้ จึงจะ แสดงยอดซือสุทธิไดเ้ ทา่ กบั ยอดซือสุทธิทีคาํ นวณไดน้ นั เอง 5) ส่วนลดรับ (ส่วนลดเงินสด) แหล่งขอ้ มูลสามารถหาขอ้ มูลจากใบเสร็จรับเงินที เจา้ หนีเป็นผอู้ อกใหจ้ ากส่วนทีปรากฏเป็นส่วนลดจ่าย ทงั นีตอ้ งพิจารณาเงือนไขทางการคา้ ดว้ ยวา่ อยใู่ นข่าย ทีสามารถไดร้ ับส่วนลดรับจากการชาํ ระหนีเป็ นเงินสดหรือไม่ ผลของการไดส้ ่วนลดรับมีผลต่อยอดซือ สุทธิ เนืองจากยอดซือสุทธิทีคาํ นวณไดย้ งั ไม่ไดร้ วมส่วนลดรับเขา้ ไป แสดงวา่ ยอดซือตอ้ งมีมากกวา่ ยอด ซือสุทธิทีปรากฏอยเู่ พราะตอ้ งเผอื ไวใ้ หห้ กั ส่วนลดรับแลว้ จะไดย้ อดซือสุทธิเทา่ กบั ทีคาํ นวณไดพ้ อดี

12-16 ขอ้ มูลสาํ หรับการคาํ นวณยอดขายเพมิ เติม โดยมีขอ้ มูลเกียวกบั บญั ชีส่งคืนสินคา้ และส่วนลดทีไดร้ บั และบญั ชีส่วนลดรับ ดงั นี (1) ส่งคืนสินคา้ และส่วนลดทีไดร้ บั (2) ส่วนลดรับจากเงือนไขทางการคา้ 4,200 บาท 5,025 บาท การแสดงการคาํ นวณยอดซือทีมีผลต่อบญั ชีส่งคืนสินค้าและส่วนลดทีได้รับ ส่วนลดรับ ซือสด 10,800.- ซือเชือ - กรณีไมม่ ีตวั เงินจ่าย 236,700.- ซือเชือ - กรณีมีตวั เงินจ่าย 40,200.- ยอดซือสุทธิ 287,700.- บวก ส่งคืนสินคา้ และส่วนลดทีไดร้ ับ 4,200.- 5,025.- 9,225.- ส่วนลดรับ 296,925.- ยอดซือรวม 12.3.1.2 การบนั ทึกบญั ชีเกียวกบั บญั ชีซือสินคา้ และจา่ ยชาํ ระหนี หลงั จากคาํ นวณรายการเกียวกบั บญั ชีซือสินคา้ และบญั ชีเจา้ หนีการคา้ ครบถว้ น แลว้ สามารถนาํ มาบนั ทึกบญั ชีในสมุดรายวนั ทวั ไปเพือให้เป็นไปตามหลกั การบญั ชีคู่ ดงั นี สมุดรายวนั ทวั ไป หนา้ XX เครดิต วนั /เดือน/ปี รายการ เลขที เดบิต บญั ชี 10,800 - 236,700 - 25X4 296,925 - 40,200 - ธนั วาคม 31 ซือสินคา้ 4,200 - เงินสด 5,025 - (A) เจา้ หนีการคา้ ตวั เงินจ่าย ส่งคืนสินคา้ และส่วนลดทีไดร้ บั ส่วนลดรับ ซือสินคา้ เป็นเงินสดและเงินเชือและบญั ชีที เกียวขอ้ ง

สมุดรายวนั ทวั ไป 12-17 หนา้ XX วนั /เดือน/ปี รายการ เลขที เดบิต เครดิต บญั ชี 278,100 - 25X4 เจา้ หนีการคา้ 239,400 - ธนั วาคม 31 ตวั เงินจา่ ย 38,700 - (B) เงินสด จา่ ยชาํ ระหนีเจา้ หนีและตวั เงินจ่าย 12.3.2 การคํานวณกระทบยอดวงจรขายสินค้า บญั ชีขายสินคา้ เกิดจากการขายสินคา้ เป็ นเงินสดและเงินเชือ ทงั นีการรับชาํ ระหนีสินทีคา้ ง ชาํ ระในวนั ชาํ ระหนีอาจรับชาํ ระเป็ นเงินสด (ภาระผกู พนั จะสินสุดลง) หรือรับชาํ ระเป็ นตราสารหนี (ภาระ ผกู พนั จะสินสุดลงเมือเรียกเก็บเงินไดค้ รบแลว้ ) ขายเงนิ สด รับคืนฯ หนีสูญ ส่วนลดจ่าย ขายเงนิ เชือ วงจรขายสินค้า รับชําระเป็ น และรับชําระเงิน เงนิ สด รับชําระเป็ น ตวั เงินรับ ภาพที 12.3 ภาพแสดงความสัมพนั ธ์ของวงจรขายสินคา้ และรับชาํ ระ จากภาพที 12.3 แสดงถึงการขายสินคา้ ทีเป็ นเงินสดและเงินเชือ และหากสินคา้ ทีขายไปไม่ได้ คุณภาพตามทีกาํ หนดหรือเกิดความเสียหายระหวา่ งการขนส่งแต่ลูกคา้ ยอมรับสินคา้ ไวก้ ิจการจะออกใบลด หนีให้ ในทางกลบั กนั ลูกคา้ ไม่ยอมรับสินคา้ เสียหายและตอ้ งการส่งคืนสินคา้ ทงั จาํ นวนหรือบางส่วนให้

12-18 กิจการ ดงั นนั กิจการตอ้ งทาํ ใบลดหนีใหเ้ ช่นกนั ทงั นีกิจการขายสินคา้ เป็ นเงินสดจะรับเงินสดตามการเรียก เกบ็ กบั ลูกคา้ หากกิจการขายสินคา้ เป็นเงินเชือ ลูกคา้ จะมีสถานะเป็ นลูกหนีโดยทนั ที ซึงกิจการจะกาํ หนด ระยะเวลาการชาํ ระหนีตามเงือนไขทางการคา้ ตวั อยา่ งเช่น 2/10, n/30 เมือลูกหนีตอ้ งการไดร้ ับส่วนลดเงิน สดจากการจ่ายชาํ ระหนีนนั ตอ้ งชาํ ระภายในเงือนไข แต่อย่างไรก็ตาม ลูกหนีตอ้ งชาํ ระหนีภายในเงือนไข ทางการคา้ สาํ หรับการชาํ ระหนีทีคา้ งชาํ ระนนั จะชาํ ระเป็ นเงินสด เชค็ (หรือเช็คลงวนั ทีล่วงหนา้ ) หรือออก ตราสารหนี (ตวั เงิน/ตวั แลกเงิน/ตวั สัญญาใชเ้ งิน) ก็ยอ่ มได้ แตภ่ าระผกู พนั ในความเห็นหนีสินจะสินสุดลงก็ ต่อเมือเรียกเก็บเงินสดไดแ้ ลว้ ในกรณีทีลูกหนีคา้ งชาํ ระเป็ นเวลาเกินสมควร และกิจการไดท้ าํ การทวงถาม เพอื ใหช้ าํ ระหนีแลว้ แตล่ ูกหนียงั เพกิ เฉย กิจการสามารถตดั จาํ หน่ายลูกหนีรายดงั กล่าวเป็ นหนีสูญตามบญั ชี หรือหากมีการฟ้องร้องคดีและไม่ไดร้ ับชาํ ระหนี กิจการสามารถถือเป็ นหนีสูญตามกฎหมายไดเ้ มือมีคาํ สัง ศาลหรือศาลไดพ้ ิพากษาแลว้ 12.3.2.1 การคาํ นวณยอดขายสินคา้ จากการขายเงินสดและขายเงินเชือ 1) ขายสินค้าเป็ นเงินสด การขายสินคา้ โดยปกติมกั จะขายสินคา้ เป็ นเงินสด โดย การขายสินคา้ จะไดร้ ับเงินสดทนั ที ณ จุดซือขายสินคา้ ดงั นนั ยอดขายสินคา้ ทีเก็บรวบรวมไดจ้ ากการขาย สินคา้ เป็นเงินสดจึงไม่ตอ้ งคาํ นึงถึงการรับชาํ ระหนีขา้ มงวด เนืองจากมีความเป็ นไปไดอ้ ยา่ งแน่นอนแลว้ วา่ ไดข้ ายสินคา้ และรับชาํ ระเงินเรียบร้อยแลว้ (ตา่ งจากการขายสินคา้ แลว้ ยงั ไมไ่ ดร้ ับชาํ ระหนี) 2) ลูกค้าค้างชําระหนี (ไม่รวมตัวเงินรับ) ลูกคา้ หรือลูกหนีสามารถคา้ งชาํ ระค่า สินคา้ ไดซ้ ึงทาํ ใหก้ ิจการไม่ไดร้ ับเงินสดทนั ทีในขณะทีมีการขายสินคา้ เกิดขึน ดงั นนั การรับชาํ ระหนีจาก ลูกหนีอาจชาํ ระขา้ มรอบระยะเวลาบญั ชีปกติได้ แต่จากการเก็บรวบรวมขอ้ มูลทีไม่สมบูรณ์อาจเขา้ ใจวา่ เงิน ทีไดร้ ับทงั หมดในงวดบญั ชีหนึง ๆ เป็นค่าขายสินคา้ และรับชาํ ระหนีทงั จาํ นวน แตเ่ งินทีรับชาํ ระหนีมานนั เป็นการรับชาํ ระหนีของรอบบญั ชีก่อน (ลูกหนีตน้ งวด) ก็แสดงวา่ เงินทีเก็บมาไดไ้ มใ่ ช่ค่าขายของรอบบญั ชี ปัจจุบนั ดงั นนั จึงตอ้ งนาํ มาหกั ออกจากยอดรับชาํ ระหนีเพือหายอดขายสินคา้ ทีถูกตอ้ ง ในทางตรงกนั ขา้ ม ลูกหนีปลายงวดทียงั ไม่ชาํ ระหนี กิจการจึงยงั ไม่ไดร้ ับเงินแต่การขายสินคา้ ไดเ้ กิดขึนแลว้ ดงั นนั การขาย สินคา้ จึงถือวา่ เกิดขึนถึงแมว้ า่ ยงั ไมไ่ ดร้ ับเงิน เงินคา้ งรับชาํ ระปลายงวดจึงนาํ มาบวกกบั ยอดขายสินคา้ ดว้ ย ซึงในระหวา่ งปี กิจการไดร้ วบรวมขอ้ มูลการรับชาํ ระหนี (ยกเวน้ รายการเกียวกบั ตวั เงิน) เป็นดงั นี (1) ขายสินคา้ เงินสด 225,000 บาท (2) ตลอดปี กิจการไดร้ ับชาํ ระหนีจากลูกหนีรวม 180,000 บาท (3) ลูกหนีการคา้ ตน้ งวด 16,800 บาท (4) ลูกหนีการคา้ ปลายงวด 15,000 บาท

12-19 การแสดงรายการคาํ นวณขนั พนื ฐานเกียวกบั ยอดขายสุทธิ (กรณีไม่มีตวั เงินรับ) ขายสด 225,000.- ขายเชือ-กรณีไม่มีตวั เงิน รับชาํ ระจากลูกคา้ 180,000.- หกั ลูกหนีการคา้ ตน้ งวด 16, 00.- ยอดขายทีเกิดขึนในงวด 163, 00.- บวก ลูกหนีการคา้ ปลายงวด 15,0 .- 178, 00.- รวมยอดขายสุทธิ 403, 0.- 3) กิจการรับชาํ ระหนีเป็ นตวั เงิน (กิจการบนั ทึกเป็ นตวั เงินรับ) ลูกคา้ หรือลูกหนี สามารถชาํ ระค่าสินคา้ หรือชาํ ระหนีเป็ นตวั เงินได้ ดงั นนั กิจการจึงทาํ การบนั ทึกบญั ชีไวเ้ ป็ นบญั ชีตวั เงินรับ เป็นสินทรัพยห์ มุนเวียนของกิจการ การรับชาํ ระหนีดว้ ยตวั เงินมิไดน้ าํ ตวั เลขไปรวมกบั บญั ชีลูกหนี ดงั นนั ยอดขายทีปรากฏจากการคาํ นวณควรตอ้ งนําผลของตวั เงินรวมไวเ้ ป็ นรายการขายด้วย ซึงในระหวา่ งปี กิจการไดร้ วบรวมขอ้ มูลการรับชาํ ระหนีดว้ ยตวั เงินเป็ นดงั นี (1) ตลอดปี กิจการไดร้ ับชาํ ระหนีตามตวั เงินรับเป็นเงิน 60,000 บาท (2) ตวั เงินรับตน้ งวด 7,500 บาท (3) ตวั เงินรับปลายงวด 9,000 บาท การแสดงรายการคาํ นวณขนั พนื ฐานเกียวกบั ยอดขายสุทธิ (กรณีมีตวั เงินรับ) ขายสด 225,000.- ขายเชือ-กรณีไมม่ ีตวั เงินรับ 178,200.- ขายเชือ-กรณีมตี วั เงิน รับชาํ ระหนีจากตวั เงินรับ 60,000.- หกั ตวั เงินรับตน้ งวด 7,500.- ยอดขายทีเกิดขึนในงวดจากตวั เงินรับ 52,500.- บวก ตวั เงินรับปลายงวด 9,000.- 61,500.- รวมยอดขายสุทธิ 464,700.- 4) รับคืนสินคา้ และส่วนทียอมลดให้ แหล่งขอ้ มูลทีสามารถใช้เพือการรวบรวม ขอ้ มูลการรับคืนสินคา้ และส่วนทียอมลดให้จากเอกสารใบลดหนี หรือการบนั ทึกเกียวกบั การรับคืนสินคา้ รายการรบั คืนสินคา้ และส่วนทียอมลดให้มีผลต่อการคาํ นวณยอดขาย เนืองจากการรับคืนสินคา้ จะเป็ นการ ลดยอดขายลดตามหลกั การบญั ชี ดงั นนั หากมีรายการรับคืนและส่วนทียอมลดใหต้ อ้ งนาํ เขา้ ไปเป็ นรายการ บวกในยอดขายดว้ ย ซึงถา้ คิดอย่างง่ายคือวา่ ยอดขายทีปรากฏก่อนหักบญั ชีรับคืนสินคา้ และส่วนทียอมลด

12-20 ให้ต้องมากกว่าทีปรากฏ เมือหักรายการรับคืนและส่วนทียอมลดให้แลว้ จึงจะแสดงยอดขายไดเ้ ท่ากบั ยอดขายสุทธิ 5) ส่วนลดจา่ ย (ส่วนลดเงินสด) แหล่งขอ้ มูลสามารถหาขอ้ มูลจากใบเสร็จรับเงิน จากส่วนทีปรากฏเป็ นส่วนลดจ่าย ทงั นีตอ้ งพิจารณาเงือนไขทางการคา้ ด้วยว่าอย่ใู นข่ายทีสามารถไดร้ ับ ส่วนลดจ่ายจากการชาํ ระหนีเป็ นเงินสดหรือไม่ ผลของการให้ส่วนลดจ่ายมีผลต่อยอดขาย เนืองจาก ยอดขายสุทธิทีคาํ นวณได้ยงั ไม่ไดร้ วมส่วนลดจ่ายเขา้ ไป แสดงวา่ ยอดขายตอ้ งมีมากกวา่ ยอดขายสุทธิที ปรากฏอยเู่ พราะตอ้ งเผอื ไวใ้ หห้ กั ส่วนลดแลว้ จะไดย้ อดขายสุทธิเทา่ กบั ทีคาํ นวณไดพ้ อดี 6) หนีสูญ สามารถหาขอ้ มูลไดจ้ ากจดหมายทวงถามการชาํ ระหนีจากลูกหนี และ หรือ สอบถามจากทนายความของกิจการทีดาํ เนินการอยู่ เพือให้เกิดความแน่ใจวา่ หนีสูญนนั ไดเ้ กิดขึนจริง และตอ้ งนาํ มาคาํ นวณเพิมยอดขาย หนีสูญเกิดจากการขายสินคา้ ดงั นียอดหนีสูญทงั สินจึงตอ้ งนาํ มาบวก รวมไวใ้ นยอดขายดว้ ย แสดงว่ายอดขายตอ้ งมีมากกวา่ ยอดขายสุทธิเพราะตอ้ งเผือไวห้ กั หนีสูญแลว้ จะได้ เท่ากบั ยอดขายสุทธิ ขอ้ มูลสาํ หรับการคาํ นวณยอดขายเพมิ เติม โดยมีขอ้ มูลเกียวกบั บญั ชีรับคืนสินคา้ และส่วนทียอมลดใหบ้ ญั ชีส่วนลดจา่ ย และบญั ชีหนีสูญ ดงั นี (1) รับคืนสินคา้ และส่วนทียอมลดให้ 1,050 บาท (2) ส่วนลดจา่ ยจากเงือนไขทางการคา้ (3) หนีสูญเกิดขึนระหวา่ งงวดทงั สิน 1,350 บาท 3,600 บาท การแสดงการคาํ นวณยอดขายทีมีผลต่อบญั ชีรับคืนสินคา้ และส่วนทียอมลดให้ ส่วนลดจา่ ย และหนีสูญ ขายสด 225,000.- ขายเชือ-กรณีไม่มีตวั เงินรับ 178,200.- ขายเชือ-กรณีมีตวั เงิน 61,500.- ยอดขายสุทธิ 464,700.- บวก รับคืนสินคา้ และส่วนทียอดลดให้ 1,050.- ส่วนลดจา่ ย 1,350.- หนีสูญ 3,600.- 6,000.- ยอดขายรวม 470,700.-

12-21 12.3.2.2 การบนั ทึกบญั ชีเกียวกบั บญั ชีขายสินคา้ และรบั ชาํ ระหนี หลงั จากคาํ นวณรายการเกียวกบั บญั ชีขายสินคา้ และบญั ชีลูกหนีการคา้ ครบถว้ น แลว้ สามารถนาํ มาบนั ทึกบญั ชีในสมุดรายวนั ทวั ไปเพือให้เป็นไปตามหลกั การบญั ชีคู่ ดงั นี สมดุ รายวนั ทวั ไป หนา้ XX เครดิต วนั /เดือน/ปี รายการ เลขที เดบิต บญั ชี 470,700 - 225,000 - 183,600 - 25X4 181,800 - 60,000 - ธนั วาคม 31 เงินสด 61,500 - ลกู หนี 1,050 - (C) ตวั เงินรับ 1,350 - 240,000 - รับคืนสินคา้ และส่วนทียอมลดให้ 3,600 - ส่วนลดจ่าย (จากส่วนลดเงินสด) ขายสินคา้ ขายสินคา้ เป็ นเงินสดและเงินเชือและรายการทีเกียวขอ้ ง ธนั วาคม 31 เงินสด หนีสูญ (D) ลูกหนีการคา้ ตวั เงินรับ รายการรับชาํ ระหนีและการตดั หนีสูญ 12.3.3 การคาํ นวณยอดบญั ชีสินค้าคงเหลอื และบญั ชีต้นทนุ ขาย ตน้ ทุนขายของกิจการเกิดขึนจากการซือสินคา้ มาเพอื จาํ หน่าย สินคา้ ดงั กล่าวจะมีสถานะเป็ น สินทรัพยจ์ นกว่าสินคา้ นันได้จาํ หน่ายออกไปยงั ลูกคา้ แล้ว จาํ นวนและมูลค่าสินค้าสินค้าทีไดจ้ าํ หน่าย ออกไปแลว้ นนั จะเปลียนสถานะเป็ นตน้ ทุนขาย และสินคา้ ทีมีเพือจาํ หน่ายคงเหลือในปลายงวดยงั คงเป็ น สินทรัพยต์ ่อไป และมูลค่าของสินคา้ คงเหลือมีการวดั มูลค่าดว้ ยราคาทุนหรือมูลค่าทีคาดวา่ จะไดร้ ับแลว้ แต่ ราคาใดจะตาํ กวา่ วิธีการบญั ชีสําหรับการบนั ทึกบญั ชีเกียวกบั สินคา้ และตน้ ทุนขายมี 2 วิธี ไดแ้ ก่ การบนั ทึก บญั ชีสินค้าคงเหลือเมือสินงวด (Periodic Inventory Method) และ การบนั ทึกบญั ชีสินคา้ อยา่ งต่อเนือง (Perpetual Inventory Method) การคาํ นวณหายอดสินคา้ คงเหลือและบญั ชีตน้ ทุนขายจะแตกต่างกนั ตาม ระบบบญั ชีทีกิจการใช้

12-22 12.3.3.1 การคาํ นวณยอดสินคา้ คงเหลือ จาํ นวนสินคา้ คงเหลือทีปรากฏในบตั รสินคา้ (Stock Cards) มีความสาํ คญั ต่อการ บนั ทึกจาํ นวนและมูลค่าของสินคา้ ทีซือมาและโอนออกเป็ นตน้ ทุนขาย โดยกิจการตอ้ งกาํ หนดเป็ นนโยบาย การบญั ชีทีเกียวกบั การตีราคาสินคา้ คงเหลือ โดยวิธีการตีราคาสินคา้ คงเหลือในปี จจุบนั ทีนิยมใช่กนั ไดแ้ ก่ วธิ ีการเขา้ ก่อน-ออกก่อน (Frist-in First-out: FIFO) และวธิ ีถวั เฉลียถ่วงนาํ หนกั (Weighted Average) ซึง กิจการตอ้ งกาํ หนดให้สอดคลอ้ งกบั รูปแบบการดาํ เนินธุรกิจหลกั ในทีนีขอกล่าวถึงวิธีเขา้ ก่อน-ออกก่อน เพียงวธิ ีการเดียวเพอื ใหเ้ กิดความสบั สน 1) กรณีกิจการเลือกใช้วิธีการบนั ทึกบญั ชีสินค้าคงเหลือเมือสินงวด (Periodic Inventory Method) การคาํ นวณหายอดสินคา้ คงเหลือปลายงวดและมูลคา่ สินคา้ คงเหลือปลายงวดตามวธิ ีการ ตีราคาสินคา้ แบบวธิ ีเขา้ ก่อน-ออกก่อน จะพิจารณาจากบตั รสินคา้ (Stock Cards) วา่ สินคา้ แต่ละรายการมี จาํ นวนคงเหลือมีความถูกตอ้ งตรงกบั จาํ นวนทีนบั ได้ แลว้ จึงนาํ ราคาในใบกาํ กบั สินคา้ ทีซือสินคา้ รายการ นนั เขา้ มาล่าสุดไล่ขึนไปจนครบตามจาํ นวนทีซือสินคา้ มา หากกิจการไม่มีการใชบ้ ตั รสินคา้ ก็ใหใ้ ชว้ ธิ ีการ ตงั คาํ นวณโดยการนาํ จาํ นวนสินคา้ ตน้ งวด บวก จาํ นวนสินคา้ ทีซือมาระหวา่ งปี หกั จาํ นวนสินคา้ ทีจาํ หน่าย ระหว่างปี ยอดสุดทา้ ยทีคงเหลืออยนู่ นั คือยอดจาํ นวนสินคา้ คงเหลือปลายงวด (จาํ นวน คือ จาํ นวนหน่วย ของสินคา้ ทีนบั ได้ เช่น นบั เป็นชิน อนั ขดี ฯลฯ ) 2) กรณีกิจการเลือกใชว้ ิธีการบนั ทึกบญั ชีสินคา้ คงเหลืออยา่ งต่อเนือง (Perpetual Inventory Method) ยอดคงเหลือและมูลค่าปลายงวดปรากฎในบตั รสินคา้ (Stock Cards) เพราะบตั รสินคา้ ที ใชใ้ นวธิ ีการบนั ทึกบญั ชีสินคา้ งคงเหลืออยา่ งต่อเนืองมีการบนั ทึกจาํ นวนและมูลคา่ ทุกครังทีมีการซือสินคา้ และจาํ หน่าย ดงั นันจาํ นวนและมูลค่าคงเหลือจะปรากฏตลอดเวลา แต่สิงทีควรระวงั คือการตรวจนับ จาํ นวนทีปรากฏในบตั รสินคา้ กบั ตวั สินคา้ ทีจดั เก็บในคลงั สินคา้ ควรตอ้ งมีตวั ตนและอยคู่ รบจาํ นวน มูลค่า สินคา้ คงเหลือจงึ น่าเชือถือและพร้อมทีจะนาํ มาใชใ้ นการบนั ทึกรายการปิ ดบญั ชีตอ่ ไป 12.3.3.2 การคาํ นวณยอดตน้ ทุนขาย เมือตรวจสอบมูลค่าของสินคา้ คงเหลือปลายงวดเรียบร้อยแลว้ จากการตรวจนบั สินคา้ คงเหลือปลายงวดและตีราคาสินคา้ คงเหลือให้ใกลเ้ คียงความเป็ นจริงและสอดคลอ้ งกบั นโยบายการ บญั ชีทีกิจการเลือกใช้ และนาํ ยอดคงเหลือปลายงวดดงั กล่าวร่วมกบั บญั ชีทีเกียวขอ้ งอืนคาํ นวณหายอด ตน้ ทุนขาย 1) การคาํ นวณหายอดสินคา้ ตามวิธีการบนั ทึกบญั ชีสินคา้ คงเหลือเมือสินงวด (Periodic Inventory Method) การคาํ นวณตน้ ทุนขายตามวธิ ีการบนั ทึกบญั ชีสินคา้ คงเหลือเมือสินงวด ตอ้ ง นาํ บญั ชีทีเกียวขอ้ ง ไดแ้ ก่ บญั ชีซือสินคา้ , บญั ชีค่าขนส่งเขา้ , บญั ชีส่งคืนสินคา้ และส่วนลดทีไดร้ ับ, บญั ชี

12-23 ส่วนลดรับ, บญั ชีสินคา้ คงเหลือ(ยอดตน้ งวด), และบญั ชีสินคา้ คงเหลือ(ยอดปลายงวด) หากในปี บญั ชีใดไม่ มีรายการเกิดขึนในบญั ชีดงั กล่าวขา้ งตน้ ก็ไม่ตอ้ งนาํ มารวมคาํ นวณปรากฏดงั ตอ่ ไปนี สินคา้ คงเหลือตน้ งวด 46,380.- บวก ซือสุทธิ; ซือสินคา้ 296,925.- บวก ค่าขนส่งเขา้ - รวม 296,925.- หกั ส่งคืนสินคา้ ฯ 4,200.- ส่วนลดรับ 5,025.- 9,225.- 287,700.- สินคา้ ทีมีเพือขาย 334,080.- หกั สินคา้ คงเหลือปลายงวด 48,000.- ตน้ ทุนขายสินคา้ 286,080.- จากการคาํ นวณขา้ งตน้ จะนาํ ไปใชใ้ นการปิ ดบญั ชีเกียวกบั ตน้ ทุนขายหลงั จาก ปิ ดบญั ชีรายไดเ้ ขา้ บญั ชีกาํ ไรขาดทุนแลว้ จึงจะทาํ การปิ ดบญั ชีเกียวกบั ตน้ ทุนขายเพือใหไ้ ดบ้ ญั ชีตน้ ทุนขาย นาํ ไปปิ ดบญั ชีพร้อมกบั บญั ชีค่าใชจ้ ่ายของกิจการเขา้ บญั ชีกาํ ไรขาดทุนต่อไป 2) การคาํ นวณหายอดสินคา้ ตามวิธีการบนั ทึกบญั ชีสินคา้ คงเหลืออย่างต่อเนือง (Perpetual Inventory Method) ต้นทุนขายตามวิธีการบนั ทึกบัญชีสินค้าคงเหลืออย่างต่อเนือง (Perpetual Inventory Method) นนั จะไม่มีการคาํ นวณเกียวกบั ตน้ ทุนขายในปลายงวด เนืองจากตน้ ทุนของสินคา้ ที ขายออกไปในแตล่ ะครัง ตน้ ทุนของสินคา้ จะโอนออกจากสินทรัพยไ์ ปเป็ นค่าใชจ้ ่ายภายใตบ้ ญั ชีตน้ ทุนขาย ทุกครังทีมีการขายเกิดขึน (รวมถึงการตดั ยอดคงเหลือของสินคา้ ในบตั รสินคา้ ) โดยบญั ชีทีเกียวขอ้ งกบั ตน้ ทุนขายตามทีปรากฏในการบนั ทึกบญั ชีสินคา้ คงเหลือเมือสินงวด (Periodic Inventory Method) ไดแ้ ก่ บญั ชีซือสินคา้ , บญั ชีคา่ ขนส่งเขา้ , บญั ชีส่งคืนสินคา้ และส่วนลดทีไดร้ ับ, และบญั ชีส่วนลดรับ ทงั หมดนี จะบนั ทึกเขา้ ในบญั ชีสินคา้ คงเหลือทนั ทีทีเกิดรายการดงั กล่าวตงั แต่เริมตน้ งวด และบนั ทึกตน้ ทุนของสินคา้ ทีขายไดท้ ุกครังทีมีการขาย ดงั นีนยอดคงเหลือในบญั ชีสินคา้ คงเหลือ ณ วนั สินรอบระยะเวลาบญั ชีจะเป็ น มูลค่าคงเหลือปลายงวดทนั ที เพือใหก้ ารควบคุมภายในดา้ นจาํ นวนสินคา้ คงเหลือมีประสิทธิภาพยงั คงตอ้ งมี การจดบนั ทึกจาํ นวนสินคา้ และตรวจนบั ในบตั รสินคา้ อยา่ งสมาํ เสมอ มูลค่าตามบญั ชีของสินคา้ คงเหลือ และบญั ชีตน้ ทุนขาย ปรากฏดงั นี

12-24 สินคา้ 1XX ตน้ ทนุ ขาย 5XX สินคา้ 286,080.- ยอดยกมา 46,380.- ส่งคืนฯ 4,200.- ซือสินคา้ 296,925.- ส่วนลดรับ 5,025.- 286,080.- ค่าขนส่งเขา้ - ตน้ ทุนขาย 286,080.- 48,000.- 12.3.3.3 การบนั ทึกบญั ชีเกียวกบั บญั ชีตน้ ทุนขาย หลกั จากคาํ นวณรายการเกียวกบั ยอดสินคา้ คงเหลือปลายงวดและรายการเกียวกบั ตน้ ทุนขายครบถว้ นแลว้ (สมมติกิจการใชน้ โยบายการบญั ชี สามารถนาํ มาบนั ทึกบญั ชีในสมุดรายวนั ทวั ไป เพอื ให้เป็นไปตามหลกั การบญั ชีคู่ ดงั นี 1) กรณีใชน้ โยบายการบนั ทึกบญั ชีสินคา้ คงเหลือเมือสินงวด (Periodic Inventory Method) ไม่ มี ก า รบัน ทึ ก ใ น ก รณี ใช้วิ ธี ก าร บันทึ ก บัญชี สิ นค้า ค ง เ ห ลื อเมื อสิ น ง ว ด เนืองจากบญั ชีซือสินคา้ บญั ชีส่งคืนสินคา้ ฯ และบญั ชีส่วนลดรับ ไดบ้ นั ทึกในสมุดรายวนั ทวั ไปและผา่ น รายการสู่แยกประเภททวั ไปเรียบร้อยแลว้ หากพจิ ารณาจากบญั ชีแยกประเภททวั ไป สินคา้ 1XX ส่งคืนสินคา้ และส่วนลดทีไดร้ บั XX ยอดยกมา 46,380.- เจา้ หนี 4,200.- ซือสินคา้ 5XX ส่วนลดรับ XX เจา้ หนี 5,025.- เงินสด 10,800.- ซือสินคา้ 286,125.- 296,925.- ค่าขนส่งเขา้ 5XX ตน้ ทนุ ขาย 5XX - - สินคา้ 286,080.- มีเพียงจาํ นวนสินคา้ คงเหลือปลายงวดทีวดั มูลคา่ ณ วนั สินรอบระยะเวลาบญั ชีแลว้ เท่านนั ทีจะนาํ ไปใชใ้ น การปิ ดบญั ชีตน้ ทุนขายในสมุดรายวนั เพอื กิจการบนั ทึกรายการปิ ดบญั ชีประจาํ รอบระยะเวลาบญั ชี

12-25 ) กรณีใช้นโยบายการบันทึกบัญชีสินค้าอย่างต่อเนือง (Perpetual Inventory Method) บนั ทึกรายการโอนบญั ชีซือสินค้า บญั ชีส่งคืนสินคา้ ฯ และบญั ชีส่วนลดรับ ไปยงั บญั ชีสินคา้ เนืองจากบญั ชีทงั หมดตอ้ งโอนเขา้ สู่บญั ชีสินคา้ ทุกจาํ นนวนตามวธิ ีการบนั ทึกบญั ชีสินคา้ อย่างต่อเนือง แลว้ จึงบนั ทึกตน้ ทุนขายเมือทราบมูลค่าสินคา้ ทีได้จาํ หน่ายออกไปแล้ว ดงั รายการบนั ทึก บญั ชีต่อไปนี สมดุ รายวนั ทวั ไป หนา้ XX เครดิต วนั /เดือน/ปี รายการ เลขที เดบิต บญั ชี 296,925 - 296,925 - 25X4 4,200 - 9,225 - 5,025 - 286,080 - ธนั วาคม 31 สินคา้ ซือสินคา้ 286,080 - (E) โอนปิ ดบญั ชีซือสินคา้ เขา้ บญั ชีสินคา้ คงเหลือตามวธิ ีการ บนั ทึกบญั ชีสินคา้ อยา่ งต่อเนือง (Perpetual) ส่งคืนสินคา้ และส่วนลดทีไดร้ ับ (E) ส่วนลดรับ สินคา้ โอนปิ ดบญั ชีเกียวกบั การซือสินคา้ เขา้ บญั ชีสินคา้ คงเหลือ ตามวธิ ีการบนั ทึกบญั ชีสินคา้ อยา่ งต่อเนือง (Perpetual) ตน้ ทุนขาย (E) สินคา้ บนั ทึกตน้ ทนุ ขายสินคา้ 12.3.4 การคาํ นวณกระทบยอดสินทรัพย์ สินทรัพยข์ องกิจการเพิมขึนจากการซือหรือรับโอนสินทรัพยแ์ ละสินทรัพยล์ ดลงจากการ จาํ หน่ายหรือโอนสินทรัพย์ การซือสินทรัพยอ์ าจซือดว้ ยเงินสดหรือซือเป็ นเงินเชือ หากซือสินทรัพยเ์ ป็ น เงินเชือ ผูข้ ายจะเป็ นเจา้ หนีอืนหรือหากเป็ นการทาํ สัญญาเช่าทีมีลกั ษณะเป็ นเช่าทางการเงินจะเป็ นเจา้ หนี ตามสัญญาเช่า ซึงภาระผูกพนั ในการจา่ ยชาํ ระหนีจะสินสุดลงเมือจ่ายชาํ ระ 12.3.4.1 การแสดงรายการคาํ นวณบญั ชีสินทรพั ย์ นาํ ยอดมูลค่าสินทรัพยใ์ นวนั ซือยกมาตน้ งวด(ถา้ มี)บวกดว้ ยรายการซือสินทรัพย์ หรือโอนสินทรัพยร์ ะหวา่ งปี แล้วหักรายการขายสินทรัพยห์ รือโอนสินทรัพยร์ ะหวา่ งปี มูลค่าคงเหลือจาก การคาํ นวณจะปรากฏเป็ นมูลค่าสินทรัพย์ ณ วนั สินรอบระยะเวลาบญั ชี

12-26 จากขอ้ มูลทางการบญั ชีทีไม่สมบูรณ์ปรากฏรายการสินทรัพยย์ กมาจาํ นวน 90,000 บาท และรายการซือสินทรัพยร์ ะหว่างปี จาํ นวน 15,000 บาทเป็ นเงินสด เมือวนั ที 1 มิถุนายน 25X4 และ กิจการไมม่ ีการจาํ หน่ายสินทรัพยร์ ะหวา่ งปี ปรากฏการคาํ นวณมูลค่าสินทรัพยค์ งเหลือปลายงวดดงั นี สินทรัพยต์ น้ งวด 90,000.- บวก สินทรัพยซ์ ือระหวา่ งปี 15,000.- รวม 105,000.- หกั สินทรัพยจ์ าํ หน่ายระหวา่ งปี 0.- สินทรัพยป์ ลายงวด 105,000.- 12.3.4.2 การบนั ทึกบญั ชีเกียวกบั บญั ชีสินทรัพย์ การบนั ทึกบญั ชีเกียวกบั สินทรัพยท์ ีซือมาระหวา่ งปี ดว้ ยเงินสดและทาํ การบนั ทึก รายการตงั ขึนเป็นบญั ชีสินทรัพยค์ ูก่ บั บญั ชีเงินสด แตเ่ นืองจากการบนั ทึกบญั ชีทีไมส่ มบรู ณ์ทาํ ใหก้ ารบนั ทึกรายการกลบั บญั ชี ณ วนั เริมตน้ รอบระยะเวลาบญั ชีทาํ ไม่ได้ ดงั นนั เพือให้การบนั ทึกบญั ชีเป็ นไปตามหลกั การบญั ชีคูจ่ ึงตอ้ งบนั ทึก รายการบญั ชี ณ วนั สินรอบระยะเวลาบญั ชีดงั นี สมุดรายวนั ทวั ไป หนา้ XX เครดิต วนั /เดือน/ปี รายการ เลขที เดบิต บญั ชี 15,000 - 15,000 - 25X4 ธนั วาคม 31 อุปกรณ์ (F) เงินสด บนั ทึกสินทรัพยท์ ีซือมาระหวา่ งปี (เมือวนั ที 1 มิ.ย. 25X4 12.3.5 การคาํ นวณกระทบยอดหนีสิน 12.3.5.1 การคาํ นวณเงินกยู้ มื ระยะยาว กิจการโดยส่วนใหญจ่ ะมีการกูย้ มื เงินทงั ระยะสันและระยะยาวเพือนาํ เงินสดมาใช้ ในการดาํ เนินกิจกรรมตา่ ง ๆ ของกิจการ หลกั ฐานทีสาํ คญั ในการพิสูจน์ให้ไดว้ า่ มีเงินกูย้ มื ทงั ระยะสันและ ระยะยาวหรือไม่ ให้พิจารณาจากหนงั สือสัญญาทีมีผลตามกฎหมาย และใหน้ าํ มูลหนีและขอ้ ตกลงต่าง ๆ ตามสัญญามาพงึ ถือปฏิบตั ิและบนั ทึกรายการให้สอดคลอ้ งกนั การคาํ นวณประกอบดว้ ยรายการเงินกูย้ ืมยก มาต้นงวดบวกเงินสดรับจากเงินกู้ยืมตามสัญญาใหม่ระหว่างปี หักจ่ายชาํ ระคืนเงินกู้ยืม ยอดคงเหลือที คาํ นวณไดจ้ ะเป็ นยอดคงเหลือของบญั ชีเงินกูย้ มื ระยะยาว

12-27 การแสดงรายการคาํ นวณเงินกยู้ มื ระยะยาว 50,000.- เงินกยู้ มื ระยะยาวตน้ งวด 20,000.- บวก เงินสดรับจากเงินกยู้ มื ระยะยาวระหวา่ งงวด 70,000.- รวม - หกั เงินสดจา่ ยจากเงินกยู้ มื ระยะยาวระหวา่ งงวด เงินกยู้ มื ระยะยาวปลายงวด 70,000.- 12.3.5.2 บนั ทึกบญั ชีเกียวกบั เงินกยู้ มื ระยะยาว เงินกยู้ มื ระยะยาวระหวา่ งปี มีทงั การยมื เงินกูเ้ พมิ และการชาํ ระคนื เงินกูท้ งั ทีเป็นเงิน สดและเงินทีโอนเขา้ ธนาคาร เมือคาํ นวณหาจาํ นวนเงินกยู้ ืมระยะยาวแลว้ ใหท้ าํ การบนั ทึกรายการตงั ขึนเป็ น บญั ชีเงินกูย้ มื ระยะยาวคูก่ บั บญั ชีเงินสด แตเ่ นืองจากการบนั ทึกบญั ชีทีไม่สมบูรณ์ทาํ ให้การบนั ทึกรายการกลบั บญั ชี ณ วนั เริมตน้ รอบระยะเวลาบญั ชีทาํ ไม่ได้ ดงั นนั เพือใหก้ ารบนั ทึกบญั ชีเป็ นไปตามหลกั การบญั ชีคูจ่ ึงตอ้ งบนั ทึก รายการบญั ชี ณ วนั สินรอบระยะเวลาบญั ชีดงั นี สมดุ รายวนั ทวั ไป หนา้ XX วนั /เดือน/ปี รายการ เลขที เดบิต เครดิต บญั ชี 25X4 ธนั วาคม 31 เงินสด 20,000 - 20,000 - (G) เงินกยู้ มื ระยะยาว บนั ทึกเงินกยู้ มื ระยะยาวรับเป็ นเงินสด 12.3.6 การคาํ นวณกระทบยอดรายการเกียวกบั เงินสดและบญั ชีอืน ๆ 12.3.6.1 การรบั เงินและรายไดอ้ ืนในการดาํ เนินการประจาํ ปี รายการรับเงินบางรายการเป็ นรายรับแต่รายรับทงั หมดไม่ใช่รายได้ ดงั นนั กิจการ จาํ เป็ นตอ้ งพจิ ารณาใหร้ อบคอบวา่ การรบั เงินดงั กล่าวเป็นการรบั เงินเพือการคา้ ตามปกตขิ องกิจการหรือไม่ 1) การคาํ นวณารายไดอ้ ืน รายรับทีถือเป็ นรายไดต้ อ้ งหาหลกั ฐานประกอบเพือความเชือมนั ในความถูก ตอ้ งของการรับรู้รายการสู่งบการเงิน รายรับส่วนใหญ่จะส่งผลต่อบญั ชีเงินสดหรือบญั ชีเงินฝากธนาคาร รายไดป้ ระจาํ ปี จะเป็ นการสะสมยอดเงินตงั แต่เริมตน้ รอบระยะเวลาบญั ชีจนถึงสินสุดรอบระยะเวลาบญั ชี

12-28 เมือถึงวนั สินรอบระยะเวลาบญั ชีแลว้ จะนาํ ผลสะสมของรายได้ตลอดปี มาปิ ดบญั ชีเพือคาํ นวณหากาํ ไร ขาดทุนสุทธิจากการดาํ เนินงานต่อไป 2) การบนั ทึกบญั ชีเกียวกบั การรบั เงินและรายไดอ้ ืน รายการรับเงินตามข้อมูลทีรวบรวมได้จากเงินสดรับจากดอกเบียตวั เงินรับ จาํ นวน 990 บาท ปรากฏตามหลกั ฐานประกอบการบนั ทึกรายการตงั ขึนเป็ นบญั ชีดอกเบียรับคู่กบั บญั ชี เงินสด แต่เนืองจากการบนั ทึกบญั ชีทีไม่สมบูรณ์ทาํ ให้การบนั ทึกรายการกลบั บญั ชี ณ วนั เริมตน้ รอบระยะเวลาบญั ชีทาํ ไม่ได้ ดงั นนั เพือให้การบนั ทึกบญั ชีเป็ นไปตามหลกั การบญั ชีคู่จึงตอ้ ง บนั ทึกรายการบญั ชี ณ วนั สินรอบระยะเวลาบญั ชีดงั นี สมุดรายวนั ทวั ไป หนา้ XX วนั /เดือน/ปี รายการ เลขที เดบิต เครดิต บญั ชี 25X4 ธนั วาคม 31 เงินสด 990 - (H) ดอกเบียรับ 990 - ดอกเบียรบั จากตวั เงินรับระหวา่ งปี 12.3.6.2 เงินสดจา่ ยจากคา่ ใชจ้ า่ ยในการขายและบริหารประจาํ ปี รายการจ่ายเงินบางรายการเป็ นรายจ่ายแต่รายจ่ายทงั หมดไม่ใช่ค่าใช้จ่าย ดงั นัน กิจการจาํ เป็ นตอ้ งพิจารณาใหร้ อบคอบวา่ การจ่ายเงินดงั กล่าวเป็ นการจา่ ยเงินเพือการคา้ ตามปกติของกิจการ หรือไม่ 1) การคาํ นวณค่าใชจ้ ่ายในการขายและบริหาร รายจ่ายทีถือเป็ นรายจ่ายตอ้ งหาหลกั ฐานประกอบเพือความเชือมนั ในความถูก ตอ้ งของการรับรู้รายการสู่งบการเงิน รายจ่ายส่วนใหญ่จะส่งผลต่อบญั ชีเงินสดหรือบญั ชีเงินฝากธนาคาร รายจ่ายประจาํ ปี จะเป็ นการสะสมยอดเงินตงั แต่เริมตน้ รอบระยะเวลาบญั ชีจนถึงสินสุดรอบระยะเวลาบญั ชี เมือถึงวนั สินรอบระยะเวลาบญั ชีแล้วจะนาํ ผลสะสมของค่าใชจ้ ่ายตลอดปี มาปิ ดบญั ชีเพือคาํ นวณหากาํ ไร ขาดทุนสุทธิจากการดาํ เนินงานตอ่ ไป ค่าใชจ้ า่ ยของกิจการสามารถแบ่งออกไดเ้ ป็ น กลุ่ม คือ ค่าใชจ้ ่ายใน การขาย และคา่ ใชจ้ ่ายในการบริหาร

12-29 2) การบนั ทึกบญั ชีเกียวกบั บญั ชีคา่ ใชจ้ า่ ยในการขายและการบริหาร ขอ้ มูลทีรวบรวมไดเ้ พอื การบนั ทกึ บญั ชีเกียวกบั ค่าใชจ้ า่ ยในการขายและบริหาร ของกิจการเป็ นการชําระเงินสด กิจการต้องบนั ทึกรายการตงั ขึนเป็ นบญั ชีค่าใช้จ่ายแยกตามชนิดของ ค่าใชจ้ ่ายคู่กบั บญั ชีเงินสด รายการบญั ชีทีสาํ หรับคา่ ใชจ้ า่ ยมีดงั นี (1) เงินสดจา่ ยคา่ ใชจ้ ่ายในการขายและบริหาร 140,000 บาท (2) เงินสดจา่ ยคา่ วสั ดุสํานกั งาน 10,000 บาท (3) เงินสดจา่ ยค่าแรงงาน (4) เงินสดจ่ายดอกเบียตามตวั เงินจา่ ย 28,500 บาท (5) เงินสดจา่ ยค่าเบียประกนั ภยั 1,875 บาท 1,200 บาท แตเ่ นืองจากการบนั ทึกบญั ชีทีไม่สมบูรณ์ทาํ ให้การบนั ทึกรายการกลบั บญั ชี ณ วนั เริมตน้ รอบระยะเวลาบญั ชีทาํ ไม่ได้ ดังนนั เพือให้การบนั ทึกบญั ชีเป็ นไปตามหลกั การบญั ชีคู่จึงตอ้ ง บนั ทึกรายการบญั ชี ณ วนั สินรอบระยะเวลาบญั ชีดงั นี สมุดรายวนั ทวั ไป หนา้ XX วนั /เดือน/ปี รายการ เลขที เดบิต เครดิต บญั ชี 25X4 ธนั วาคม 31 คา่ ใชจ้ ่ายในการขายและบริหาร 140,000 - 181,575 - คา่ วสั ดุสาํ นกั งาน 10,000 - 28,500 - (I) คา่ แรงงาน 1,875 - ดอกเบียจ่าย 1,200 - คา่ เบียประกนั ภยั เงินสด บนั ทึกค่าใชจ้ ่ายประจาํ ปี 12.3.6.3 การคาํ นวณกระทบยอดบญั ชีหุน้ สามญั และส่วนเกินมูลคา่ หุน้ สามญั การจําหน่ายหุ้นสามญั จดทะเบียนในราคาตลาดเท่ากับราคาทีตราไว้จะไม่มี ส่วนเกินหรือส่วนตาํ กวา่ มูลค่าหุ้นสามญั หากกิจการขายหุ้นสามญั ในราคาตลาดทีสูงกวา่ ราคาทีตราไวจ้ ะ เกิดส่วนเกินมูลค่าหุ้นสามญั ในทางกลบั กนั ราคาตลาดตาํ กว่าราคาทีตราไวจ้ ะเกิดส่วนตาํ กว่ามูลค่าหุ้น สามญั 1) การคาํ นวณบญั ชีหุน้ สามญั และส่วนเกินมูลคา่ หุ้นสามญั กิจการไดจ้ ดทะเบียนหุ้นสามญั จาํ นวน 15,000 หุ้น มูลค่าทีตราไวห้ ุ้นละ 10 บาท ออกจาํ หน่ายและเรียกชาํ ระครบแลว้ จาํ นวน 10,000 หุน้ กิจการจึงนาํ หุน้ สามญั จดทะเบียนส่วนทีเหลือ

12-30 อีก 5,000 หุน้ ออกจาํ หน่ายในราคาตลาดมูลค่าหุน้ ละ 13 บาท เมือวนั ที 1 กรกฎาคม 25X4 จาํ หน่ายไดค้ รบ ทงั จาํ นวน 5,000 หุน้ และเรียกชาํ ระครบถว้ นในวนั เดียวกนั รายการคาํ นวณปรากฏดงั นี มูลค่าหุน้ สามญั (5,000 หุน้ @ 10.-) 50,000.- บวก ส่วนเกินมูลค่าหุน้ สามญั (5,000 หุน้ @ 3.-) 15,000.- เงินสดรับจากการจาํ หน่ายหุ้นสามญั 65,000.- 2) การบนั ทึกบญั ชีเกียวกบั หุน้ สามญั และส่วนเกินมูลค่าหุน้ สามญั เงินสดทีได้รับจากการจาํ หน่ายหุ้นสามญั บนั ทึกเป็ นเงินสดและหุ้นสามัญ บนั ทึกในมูลค่าทีตราไว้ ส่วนทีเกินใหบ้ นั ทึกไวใ้ นบญั ชีส่วนเกินมูลคา่ หุ้นสามญั แต่เนืองจากการบนั ทึกบญั ชีทีไม่สมบูรณ์ทาํ ให้การบนั ทึกรายการกลบั บญั ชี ณ วนั เริมตน้ รอบระยะเวลาบญั ชีทาํ ไม่ได้ ดงั นนั เพือให้การบนั ทึกบญั ชีเป็ นไปตามหลกั การบญั ชีคู่จึงตอ้ ง บนั ทึกรายการบญั ชี ณ วนั สินรอบระยะเวลาบญั ชีดงั นี สมุดรายวนั ทวั ไป หนา้ XX เครดิต วนั /เดือน/ปี รายการ เลขที เดบิต บญั ชี 50,000 - 65,000 - 15,000 - 25X4 ธนั วาคม 31 เงินสด หุน้ สามญั (J) ส่วนเกินมูลค่าหุน้ สามญั บนั ทึกการจาํ หน่ายหุน้ สามญั ในราคาตลาด หุน้ ละ 13 บาท 12.3.6.4 การคาํ นวณกระทบยอดบญั ชีเงินฝากธนาคาร เงินฝากธนาคารประเภทออมทรัพยม์ ีดอกเบียรับให้กบั ผูฝ้ าก เงินฝากธนาคาร ประเภทกระแสรายวนั ไมม่ ีดอกเบียรับใหก้ บั ผฝู้ าก แตม่ ีเครดิตใหก้ ิจการสามารถใช้เงินเกินวงเงินฝากไดต้ าม วงเงินทีตกลงร่วมกนั โดยตอ้ งจา่ ยดอกเบียตามอตั ราดอกเบียและระยะเวลาการเป็ นหนี 1) การคาํ นวณบญั ชีเงินฝากธนาคาร กิจการไดเ้ ปิ ดบญั ชีเงินฝากธนาคาร ประเภทออมทรพั ย์ กบั ธนาคารพาณิชยแ์ ห่ง หนึง เมือวนั ที 19 เมษายน 25X4 และมีรายการเคลือนไหวตลอดระยะเวลาบญั ชี เมือสินรอบระยะเวลาบญั ชี กิจการไดใ้ หธ้ นาคารออกรายการเคลือนไหวตลอดปี 25X4 เพือใชป้ ระกอบการบนั ทึกบญั ชี ปรากฏยอดเงิน จาํ นวน 135,000 บาท

12-31 2) การบนั ทึกบญั ชีเกียวกบั เงินฝากธนาคาร เงินฝากธนาคารมียอดคงเหลือเป็ นบวกจึงแสดงรายการเป็ นสินทรัพยท์ างดา้ น เดบิตตามยอดคงเหลือในใบแจง้ ยอดเงินฝากธนาคาร แต่เนืองจากการบนั ทึกบญั ชีทีไม่สมบูรณ์ทาํ ให้การ บนั ทึกรายการกลบั บญั ชี ณ วนั เริมตน้ รอบระยะเวลาบญั ชีทาํ ไมไ่ ด้ ดงั นนั เพือใหก้ ารบนั ทึกบญั ชีเป็ นไปตาม หลกั การบญั ชีคู่จงึ ตอ้ งบนั ทึกรายการบญั ชี ณ วนั สินรอบระยะเวลาบญั ชีดงั นี สมดุ รายวนั ทวั ไป หนา้ XX เครดิต วนั /เดือน/ปี รายการ เลขที เดบิต บญั ชี 135,000 - 135,000 - 25X4 ธนั วาคม 31 เงินฝากธนาคาร (K) เงินสด บนั ทึกเงินฝากธนาคารตามยอดคงเหลือในใบแจง้ ยอดฯ 12.3.7 การคาํ นวณกระทบยอดรายการปรับปรุง 12.3.7.1 การคาํ นวณกระทบยอดรายไดค้ า้ งรับ รายไดค้ า้ งรับ มสี ถานะเป็ นสินทรัพยห์ มุนเวยี น รายไดท้ ีไดร้ บั เป็นเงินสดในรอบ ระยะเวลาบญั ชีมิไดห้ มายความถึงรายไดท้ งั หมดของกิจการ เงินสดทีไดร้ ับในรอบระยะเวลาบญั ชีอาจ รวมถึงผลของรายไดท้ ีควรเป็นรายไดเ้ มืองวดบญั ชีก่อนอยดู่ ว้ ย ดงั นนั จึงตอ้ งนาํ ยอดรายไดค้ า้ งรับตน้ งวดมา หกั ออกจากยอดรายไดร้ ับตลอดรอบระยะเวลาบญั ชีเพือหายอดรายได้ สาํ หรับรายไดค้ า้ งรับปลายงวดทียงั ไม่ไดร้ ับนนั ควรนบั รวมเป็ นรายไดน้ นั ในรอบระยะเวลาบญั ชีปัจจุบนั รายได้ทีมกั พบวา่ มีการคา้ งรับ เช่น ค่าเช่ารับ ดอกเบียรบั เป็นตน้ 1) การคาํ นวณดอกเบียรับประจาํ ปี ดอกเบียรับประจาํ ปี ตอ้ งคาํ นึงถึงยอดดอกเบียรับคา้ งรับตน้ งวด เพราะดอกเบีย รับคา้ งรับถือเป็ นดอกเบียรับในงวดก่อนถึงแมจ้ ะรับเงินสดในงวดปัจจุบนั กต็ าม และในขณะเดียวกนั ดอกเบียรับปลายงวดทียงั ไม่ไดร้ บั ตอ้ งบนั ทึกเป็ นดอกเบียรบั คา้ งรบั โดยถือเป็นดอกเบียรับประจาํ งวด รายการคาํ นวณปรากฏดงั นี เงินสดรับจากดอกเบียตลอดปี 990.- หกั ดอกเบียคา้ งรับตน้ งวด 180.- รวม 810.- บวก ดอกเบียคา้ งรบั ปลายงวด 255.- ดอกเบียรบั ตามบญั ชี 1,065.-

12-32 2) การบนั ทึกบัญชีเกียวกบั บัญชีรายได้ค้างรับ การปรับปรุงรายการรายไดค้ า้ งรับมีอยู่ 2 ขนั ตอน คือ ณ วนั เริมต้นรอบ ระยะเวลาบญั ชี หากมีรายไดค้ า้ งรับยกมาให้ทาํ การกลบั รายการบญั ชี และเมือสินรอบระยะเวลาบญั ชีใหท้ าํ การสาํ รวจและคาํ นวณจาํ นวนรายไดค้ า้ งรับ ณ วนั ทีในงบการเงิน (วนั สินรอบระยะเวลาบญั ชี) และทาํ การ บนั ทึกปรบั ปรุงรายการตงั ขึนเป็ นบญั ชีรายไดค้ า้ งรบั คูก่ บั บญั ชีรายได้ แตเ่ นืองจากการบนั ทกึ บญั ชีทีไม่สมบรู ณ์ทาํ ใหก้ ารบนั ทึกรายการกลบั บญั ชี ณ วนั เริมตน้ รอบระยะเวลาบญั ชีทาํ ไม่ได้ ดังนนั เพือให้การบนั ทึกบญั ชีเป็ นไปตามหลกั การบญั ชีคู่จึงตอ้ ง บนั ทึกรายการบญั ชี ณ วนั สินรอบระยะเวลาบญั ชีดงั นี สมดุ รายวนั ทวั ไป หนา้ XX วนั /เดือน/ปี รายการ เลขที เดบิต เครดิต บญั ชี 25X4 ธนั วาคม 31 ดอกเบียคา้ งรับ 180 - (L) ดอกเบียรับ 180 - กลบั รายการบญั ชีดอกเบียคา้ งรับตน้ งวด ดอกเบียรบั 255 - (M) ดอกเบียคา้ งรับ 255 - ปรับปรุงรายการดอกเบียคา้ งรับปลายงวด 25X4 12.3.7.2 การคาํ นวณกระทบยอดค่าใชจ้ า่ ยคา้ งจา่ ย ค่าใชจ้ ่ายคา้ งจ่าย มีสถานะภาพเป็ นหนีสินหมุนเวยี น ค่าใชจ้ า่ ยทีไดจ้ ่ายเป็นเงิน สดในรอบระยะเวลาบญั ชีมิไดห้ มายความถึงคา่ ใชจ้ า่ ยทงั หมดของกิจการ เงินสดทีไดจ้ ่ายในรอบระยะเวลา บญั ชีอาจรวมถึงผลของค่าใชจ้ า่ ยทีควรเป็นค่าใชจ้ า่ ยเมืองวดบญั ชีก่อนอยดู่ ว้ ย ดงั นนั จึงตอ้ งนาํ ยอดค่าใชจ้ า่ ย คา้ งจ่ายตน้ งวดมาหกั ออกจากยอดคา่ ใชจ้ า่ ยตลอดรอบระยะเวลาบญั ชีเพือหายอดค่าใชจ้ ่าย สําหรับค่าใชจ้ ่าย คา้ งจา่ ยปลายงวดทียงั ไม่ไดจ้ ่ายนนั ควรนบั รวมเป็ นค่าใชจ้ ่ายในรอบระยะเวลาบญั ชีปัจจุบนั ค่าใช้จ่ายทีมกั พบวา่ มีการคา้ งจ่าย เช่น คา่ เช่า คา่ แรงงาน ดอกเบียจา่ ย เป็นตน้ 1) การคาํ นวณคา่ ใชจ้ ่ายคา้ งจ่าย ค่าใชจ้ ่ายประจาํ ปี ตอ้ งคาํ นึงถึงยอดคา่ ใชจ้ า่ ยคา้ งจา่ ยตน้ งวด เพราะค่าใชจ้ ่ายคา้ ง จ่ายถือเป็นคา่ ใชจ้ ่ายในงวดก่อนถึงแมจ้ ะจ่ายเงินสดในงวดปัจจุบนั กต็ าม และในขณะเดียวกนั คา่ ใชจ้ ่ายปลาย งวดทียงั ไม่ไดจ้ ่ายตอ้ งบนั ทึกเป็ นค่าใช้จ่ายคา้ งจ่ายโดยถือเป็ นค่าใช้จ่ายประจาํ งวด รายการคาํ นวณปรากฏ ดงั นี

เงินสดจา่ ยตลอดปี คา่ แรงงาน 12-33 หกั ค่าใชจ้ า่ ยคา้ งจา่ ยตน้ งวด 28,500.- รวม 1,875.- ดอกเบียจา่ ย บวก ค่าใชจ้ า่ ยคา้ งจา่ ยปลายงวด 26,625.- 1,875.- 2,100.- 174.- ยอดสุทธิตามบญั ชี 1,701.- 28,725.- 135.- 1,836.- 2) การบนั ทึกบัญชีเกยี วกบั บัญชีค่าใช้จ่ายค้างจ่าย การปรับปรุงรายการค่าใช้จ่ายคา้ งจ่ายมีอยู่ 2 ขนั ตอน คือ ณ วนั เริมตน้ รอบ ระยะเวลาบญั ชี หากมีค่าใชจ้ ่ายคา้ งจ่ายยกมาใหท้ าํ การกลบั รายการบญั ชี และเมือสินรอบระยะเวลาบญั ชีให้ ทาํ การสาํ รวจและคาํ นวณจาํ นวนคา่ ใชจ้ า่ ยคา้ งจา่ ย ณ วนั ทีในงบการเงิน (วนั สินรอบระยะเวลาบญั ชี) และทาํ การบนั ทึกปรบั ปรุงรายการตงั ขึนเป็ นบญั ชีคา่ ใชจ้ ่ายคา้ งจา่ ยคู่กบั บญั ชีคา่ ใชจ้ ่าย แต่เนืองจากการบนั ทึกบญั ชีทีไม่สมบูรณ์ทาํ ให้การบนั ทึกรายการกลบั บญั ชี ณ วนั เริมตน้ รอบระยะเวลาบญั ชีทาํ ไม่ได้ ดงั นันเพือให้การบนั ทึกบญั ชีเป็ นไปตามหลกั การบญั ชีคู่จึงตอ้ ง บนั ทึกรายการบญั ชี ณ วนั สินรอบระยะเวลาบญั ชีดงั นี สมุดรายวนั ทวั ไป หนา้ XX วนั /เดือน/ปี รายการ เลขที เดบิต เครดิต บญั ชี 25X4 ธนั วาคม 31 คา่ แรงงานคา้ งจ่าย 1,875 - 1,875 - (N) ค่าแรงงาน 2,100 - 2.100 - กลบั รายการบญั ชีค่าแรงงานคา้ งจา่ ยตน้ งวด คา่ แรงงาน (O) ค่าแรงงานคา้ งจ่าย บนั ทึกค่าแรงงานคา้ งจ่ายปลายงวด ดอกเบียคา้ งจา่ ย 174 - (P) ดอกเบียจ่าย 174 - กลบั รายการบญั ชีดอกเบียคา้ งจ่ายตน้ งวด ดอกเบียจ่าย 135 - (Q) ดอกเบียคา้ งจา่ ย 135 - บนั ทึกดอกเบียคา้ งจา่ ยปลายงวด

12-34 12.3.7.3 การคาํ นวณกระทบยอดบญั ชีรายใดร้ ับล่วงหนา้ รายไดร้ บั ล่วงหนา้ มีสถานะภาพเป็ นหนีสินหมุนเวยี น รายไดท้ ีไดร้ ับเป็ นเงินสด ในรอบระยะเวลาบญั ชีมิไดห้ มายความถึงรายไดท้ งั หมดของกิจการ เงินสดทีไดร้ ับในรอบระยะเวลาบญั ชี อาจรวมถึงผลของรายไดท้ ีควรเป็ นรายไดใ้ นงวดบญั ชีถดั ไป ดงั นนั จึงตอ้ งนาํ ยอดรายไดร้ ับล่วงหน้าปลาย งวดมาหกั ออกจากยอดรายไดร้ ับตลอดรอบระยะเวลาบญั ชีเพือหายอดรายได้ สาํ หรับรายไดร้ ับล่วงหนา้ ตน้ งวดนนั ควรรับรู้เป็ นรายไดข้ องงวดบญั ชีปัจจุบนั เนืองจากไดร้ ับเงินสดก่อนทีจะให้บริการตงั แต่งวดบญั ชี ก่อน และการให้บริการดงั กล่าวไดเ้ กิดขึนแลว้ ในงวดบญั ชีปัจจุบนั จึงสามารถรับรู้เป็ นรายได้ รายไดท้ ีมกั พบวา่ มีการรับล่วงหนา้ ตวั อยา่ งเช่น ค่าเช่ารับ 1) การคาํ นวณบญั ชีรายไดร้ บั ล่วงหนา้ รายไดป้ ระจาํ ปี ต้องคาํ นึงถึงยอดรายได้รับล่วงหน้าต้นงวด เพราะรายไดร้ ับ ล่วงหนา้ ถือเป็ นค่าใช้จ่ายในงวดปัจจุบนั ถึงแมจ้ ะจ่ายเงินสดในงวดก่อนก็ตาม และในขณะเดียวกนั รายได้ ปลายงวดทีรับเงินสดมาแลว้ แต่บางส่วนเป็ นรายไดข้ องงวดถดั ไป กิจการตอ้ งทาํ การปรับปรุงจาํ นวนเงิน ดงั กล่าวเป็นรายไดร้ ับล่วงหนา้ รายการคาํ นวณปรากฏดงั นี เงินสดจากคา่ เช่ารับตลอดปี 0.- บวก ค่าเช่ารับล่วงหนา้ ตน้ งวด 1,200.- รวม 1,200.- หกั ค่าเช่ารับล่วงหนา้ ปลายงวด ค่าเช่ารับตามบญั ชี 900.- 300.- 2) การบนั ทึกบัญชีเกียวกบั บัญชีรายได้รับล่วงหน้า การปรับปรุงรายการรายไดร้ ับล่วงหน้ามีอยู่ 2 ขนั ตอน คือ ณ วนั เริมตน้ รอบ ระยะเวลาบญั ชี หากมีรายไดร้ ับล่วงหนา้ ยกมาใหท้ าํ การกลบั รายการบญั ชี และเมือสินรอบระยะเวลาบญั ชีให้ ทาํ การสาํ รวจและคาํ นวณจาํ นวนรายไดร้ ับล่วงหนา้ ณ วนั ทีในงบการเงิน (วนั สินรอบระยะเวลาบญั ชี) และ ทาํ การบนั ทึกปรับปรุงรายการตงั ขึนเป็นบญั ชีรายไดร้ ับล่วงหนา้ กบั บญั ชีรายได้ แต่เนืองจากการบนั ทึกบญั ชีทีไม่สมบูรณ์ทาํ ให้การบนั ทึกรายการกลบั บญั ชี ณ วนั เริมตน้ รอบระยะเวลาบญั ชีทาํ ไม่ได้ ดังนนั เพือให้การบนั ทึกบญั ชีเป็ นไปตามหลกั การบญั ชีคู่จึงตอ้ ง บนั ทึกรายการบญั ชี ณ วนั สินรอบระยะเวลาบญั ชีดงั นี

12-35 สมุดรายวนั ทวั ไป หนา้ XX วนั /เดือน/ปี รายการ เลขที เดบิต เครดิต บญั ชี 25X4 ธนั วาคม 31 คา่ เช่ารับลว่ งหนา้ 1,200 - 1,200 - (R) ค่าเช่ารับ 900 - 900 - กลบั รายการบญั ชีค่าเชา่ รับล่วงหนา้ ตน้ งวด คา่ เช่ารับ (S) คา่ เช่ารับลว่ งหนา้ ปรบั ปรุงรายการบญั ชีค่าเช่ารบั ล่วงหนา้ ปลายงวด 12.3.7.4 การคาํ นวณกระทบยอดคา่ ใช่วจา่ ยจ่ายล่วงหนา้ ค่าใชจ้ ่ายล่วงหนา้ มีสถานะภาพเป็ นสินทรัพยห์ มุนเวยี น ค่าใชจ้ ่ายทีไดจ้ า่ ยเป็ น เงินสดในรอบระยะเวลาบญั ชีมิไดห้ มายความถึงค่าใช้จ่ายทงั หมดของกิจการ เงินสดทีได้จ่ายในรอบ ระยะเวลาบญั ชีอาจรวมถึงผลของค่าใชจ้ ่ายทีควรเป็ นค่าใช้จ่ายในงวดบญั ชีถัดไป ดงั นันจึงตอ้ งนาํ ยอด ค่าใช้จ่ายล่วงหน้าปลายงวดมาหักออกจากยอดค่าใช้จ่ายตลอดรอบระยะเวลาบญั ชีเพือหายอดค่าใช้จ่าย สําหรับค่าใช้จ่ายล่วงหน้าตน้ งวดนนั ควรรับรู้เป็ นค่าใชจ้ ่ายของงวดบญั ชีปัจจุบนั เนืองจากได้จ่ายเงินสด ก่อนทีจะไดร้ ับบริการตงั แตง่ วดบญั ชีก่อน และการใหบ้ ริการดงั กล่าวไดเ้ กิดขึนแลว้ ในงวดบญั ชีปัจจุบนั จึง สามารถรบั รู้เป็ นคา่ ใชจ้ ่าย ค่าใชจ้ า่ ยทีมกั พบวา่ มีการจา่ ยล่วงหนา้ ตวั อยา่ งเช่น ค่าเบียประกนั ภยั 1) การคาํ นวณบญั ชีค่าใชจ้ ่ายล่วงหนา้ ค่าใชจ้ ่ายประจาํ ปี ตอ้ งคาํ นึงถึงยอดค่าใช้จ่ายล่วงหน้าตน้ งวด เพราะค่าใชจ้ ่าย ล่วงหนา้ ถือเป็ นคา่ ใชจ้ ่ายในงวดปัจจุบนั ถึงแมจ้ ะจ่ายเงินสดในงวดก่อนก็ตาม และในขณะเดียวกนั ค่าใชจ้ ่าย ปลายงวดทีจา่ ยเงินสดไปแลว้ แตบ่ างส่วนเป็นคา่ ใชจ้ า่ ยของงวดถดั ไป กิจการตอ้ งทาํ การปรับปรุงจาํ นวนเงิน ดงั กล่าวเป็นค่าใชจ้ ่ายลว่ งหนา้ รายการคาํ นวณปรากฏดงั นี เงินสดจา่ ยคา่ เบียประกนั ภยั ตลอดปี 1,200.- บวก คา่ เบียประกนั ภยั จา่ ยล่วงหนา้ ตน้ งวด 1,305.- รวม 2,505.- หกั ค่าเบียประกนั ภยั จา่ ยลว่ งหนา้ ปลายงวด คา่ เบียประกนั ภยั ตามบญั ชี 1,950.- 555.-

12-36 2) การบนั ทึกบัญชีเกียวกบั บัญชีค่าใช้จ่ายล่วงหน้า การปรับปรุงรายการค่าใชจ้ ่ายล่วงหน้ามีอยู่ 2 ขนั ตอน คือ ณ วนั เริมตน้ รอบ ระยะเวลาบญั ชี หากมีค่าใชจ้ า่ ยลว่ งหนา้ ยกมาใหท้ าํ การกลบั รายการบญั ชี และเมือสินรอบระยะเวลาบญั ชีให้ ทาํ การสํารวจและคาํ นวณจาํ นวนค่าใชจ้ า่ ยล่วงหนา้ ณ วนั ทีในงบการเงิน (วนั สินรอบระยะเวลาบญั ชี) และ ทาํ การบนั ทึกปรับปรุงรายการตงั ขึนเป็นบญั ชีค่าใชจ้ า่ ยล่วงหนา้ คูก่ บั บญั ชีค่าใชจ้ า่ ย แต่เนืองจากการบนั ทึกบญั ชีทีไม่สมบรู ณ์ทาํ ใหก้ ารบนั ทกึ รายการกลบั บญั ชี ณ วนั เริมตน้ รอบระยะเวลาบญั ชีทาํ ไม่ได้ ดังนนั เพือให้การบนั ทึกบญั ชีเป็ นไปตามหลกั การบญั ชีคู่จึงตอ้ ง บนั ทึกรายการบญั ชี ณ วนั สินรอบระยะเวลาบญั ชีดงั นี สมดุ รายวนั ทวั ไป หนา้ XX เครดิต วนั /เดือน/ปี รายการ เลขที เดบิต บญั ชี 1,305 - 1,305 - 1,950 - 25X4 1,950 - ธนั วาคม 31 คา่ เบียประกนั ภยั (T) คา่ เบียประกนั ภยั จ่ายลว่ งหนา้ กลบั รายการบญั ชีค่าเบียประกนั ภยั จา่ ยลว่ งหนา้ ตน้ งวด ค่าเบียประกนั ภยั จ่ายล่วงหนา้ (U) คา่ เบียประกนั ภยั ปรบั ปรุงบญั ชีคา่ เบียประกนั ภยั จ่ายลว่ งหนา้ ปลายงวด 12.3.7.5 การคาํ นวณกระทบยอดหนีสงสยั จะสูญและค่าเผอื หนีสงสัยจะสูญ ค่าเผอื หนีสงสยั จะสูญสามารถคาํ นวณจากฐานของยอดขายสินคา้ เป็ นเงินเชือหรือ ลูกหนีปลายงวดหรืออายุลูกหนี ขึนอยู่กบั นโยบายทางการบญั ชีของกิจการทีเลือกใชแ้ ละกาํ หนดอตั ราค่า เผือหนีสงสัยจะสูญ ค่าเผือหนีสงสัยจะสูญจะตงั ขึนเมือวนั สินรอบระยะเวลาบญั ชี โดยถือวา่ หนีสงสัยจะ สูญใหแ้ สดงยอดในงบกาํ ไรขาดทุนและผลของหนีสงสัยจะสูญไปสะสมไวใ้ นงบแสดงฐานะการเงินภายใต้ ชือบญั ชีค่าเผอื หนีสงสัยจะสูญ ในแต่ละปี จะมีการตงั หนีสงสัยจะสูญทีแตกตา่ งกนั ตามฐานการคาํ นวณตาม นโยบายการบญั ชี 1) การคาํ นวณหนีสงสัยจะสูญและค่าเผอื หนีสงสัยจะสูญ หนีสงสัยจะสูญตามนโยบายการบญั ชีของกิจการคาํ นวณจากฐานยอดลูกหนี การคา้ ปลายงวด ในอตั ราหนีสงสัยจะสูญ ร้อยละ 30 เนืองจากกิจการประมาณจากประสบการในอดีตและ ใชว้ ธิ ีการประมาณการทีดีทีสุดจากผูบ้ ริหาร ยอดบญั ชีหนีสงสัยจะสูญและค่าเผือหนีสงสัยจะสูญปรากฏ ดงั การคาํ นวณนี

12-37 ลูกหนีการคา้ ปลายงวด 15,000.- คูณ อตั ราหนีสงสยั จะสูญ 30 % หนีสงสยั จะสูญ ณ วนั สินงวด หกั ค่าเผอื หนีสงสัยจะสูญตน้ งวด 4,500.- หนีสงสยั จะสูญเพิม(ลด)ประจาํ ปี 3,600.- 900.- 2) การบนั ทึกบัญชีเกียวกบั บัญชีหนีสงสยั จะสูญและค่าเผือหนีสงสยั จะสูญ การปรับปรุงรายการค่าเผือหนีสงสัยจะสูญ ตอ้ งคาํ นึงถึงนโยบายการบญั ชีที กิจการเลือกใชเ้ กียวกบั การวเิ คราะหแ์ ละวดั มูลค่าของค่าเผือหนีสงสัยจะสูญ (บญั ชีปรับมูลค่า) เพือนาํ ไปหกั ออกจากยอดบญั ชีลูกหนีใหไ้ ดย้ อดลูกหนีสุทธิทีคาดวา่ จะไดร้ บั ค่าเผอื หนีสงสัยจะสูญคาํ นวณโดยใชอ้ ตั รา ค่าเผอื หนีสงสยั จะสูญคูณดว้ ยฐานคาํ นวณทีแตกต่างกนั ไดแ้ ก่ ยอดขายเชือ ยอดลูกหนีปลายปี หรืออายุหนี มีเพียงการคาํ นวณทีใชฐ้ านจากยอดขายเชือทาํ นนั ทีไม่จาํ เป็ นตอ้ งคาํ นึงถึงยอดคงเหลือยกมาของบญั ชีค่าเผอื หนีสงสัยจะสูญ กล่าวคอื คาํ นวณไดจ้ าํ นวนค่าเผอื หนีสงสัยจะสูญเท่าใดให้ตงั เป็ นค่าใชจ้ ่ายประจาํ งวดและ เพมิ ยอดบญั ชีปรับมูลค่า สาํ หรับการคาํ นวณค่าเผอื หนีสงสยั จะสูญจากฐานยอดลูกหนีปลายงวดหรืออายุหนี จาํ เป็ นตอ้ งคาํ นึงถึงยอดยกมา โดยการรับรู้ค่าใช้จ่ายประจาํ งวดจะรับรู้เพียงส่วนทีเพิมขึนจากยอดยกมา เทา่ นนั (ในทางกลบั กบั ยอดคา่ เผอื หนีสงสัยจะสูญปลายงวดตาํ กวา่ ยอดยกมา ให้ทาํ การปรับปรุงลดยอดตน้ งวดใหล้ งเทา่ ยอดทีคาํ นวณไดใ้ นปลายงวด) และ ณ วนั ทีในงบการเงิน (วนั สินรอบระยะเวลาบญั ชี) และทาํ การบนั ทึกปรับปรุงรายการตงั ขึนเป็ นบญั ชีหนีสงสัยจะสูญ (ในงบกาํ ไรขาดทุน) คูก่ บั บญั ชีค่าเผอื หนีสงสัย จะสูญ (ในงบแสดงฐานะการเงิน) แตเ่ นืองจากการบนั ทึกบญั ชีทีไม่สมบูรณ์ทาํ ให้การบนั ทึกรายการกลบั บญั ชี ณ วนั เริมตน้ รอบระยะเวลาบญั ชีทาํ ไม่ได้ ดังนนั เพือให้การบนั ทึกบญั ชีเป็ นไปตามหลกั การบญั ชีคู่จึงตอ้ ง บนั ทึกรายการบญั ชี ณ วนั สินรอบระยะเวลาบญั ชีดงั นี สมุดรายวนั ทวั ไป หนา้ XX วนั /เดือน/ปี รายการ เลขที เดบิต เครดิต บญั ชี 25X4 ธนั วาคม 31 หนีสงสยั จะสูญ 900 - คา่ เผือหนีสงสยั จะสูญ 900 - (v) บนั ทึกหนีสงสยั จะสูญประจาํ ปี

12-38 12.3.7.6 การคาํ นวณกระทบยอดคา่ เสือมราคาและค่าเสือมราคาสะสม คา่ เสือมราคาประจาํ งวดสามารถคาํ นวณไดจ้ ากการนาํ ราคาทุนของสินทรัพยแ์ ต่ละ ชนิดมาคาํ นวณคา่ เสือมราคาตามอตั ราค่าเสือมราคาของสินทรัพยแ์ ต่ละชนิด ซึงอาจจะมีอตั ราค่าเสือมราคา ของสินทรัพยท์ ีแตกต่างกนั ตามนโยบายการบญั ชีทีกิจการเลือกใช้ ซึงยอดบญั ชีค่าเสือมราคาสามารถหา ขอ้ มูลได้จากทะเบียนทรัพยส์ ินของกิจการ แต่หากกิจการมิไดจ้ ดั ทาํ ทะเบียนคุมสินทรัพยก์ ็ใหท้ าํ การตรวจ นบั สินทรัพยแ์ ละตรวจสอบกบั หลกั ฐานการซือสินทรัพยแ์ ตล่ ะชนิดและคาํ นวณค่าเสือมราคาตงั แต่วนั ทีซือ จนถึงตน้ งวดบญั ชี เพือคาํ นวณหายอดค่าเสือมราคาสะสมตน้ งวด หลงั จากนนั จึงคาํ นวณหาค่าเสือมราคา ประจาํ งวดแลว้ นาํ ไปบวกกบั ค่าเสือมราคาสะสมตน้ งวดเป็ นค่าเสือมราคาสะสมปลายงวด รายการซือขาย สินทรัพยร์ ะหวา่ งปี มีผลกระทบต่อการคาํ นวณค่าเสือมราคาประจาํ งวดและค่าเสือมราคาสะสม เนืองจาก สินทรัพยก์ อ่ นนาํ ออกจาํ หน่ายตอ้ งคาํ นวณค่าเสือมราคาตามระยะเวลาทีใชง้ านจริงนบั จากตน้ งวดบญั ชีจนถึง วนั ทีจาํ หน่าย บนั ทึกไวเ้ ป็ นค่าเสือมราคาประจาํ งวด และเมือจาํ หน่ายสินทรัพยแ์ ลว้ จะทาํ การตดั บญั ชี สินทรัพยแ์ ละค่าเสือมราคาสะสมเฉพาะส่วนทีเป็นของสินทรัพยน์ นั ออกจากบญั ชี เพือสรุปหาผลกาํ ไรหรือ ขาดทุนจากการจาํ หน่ายสินทรัพย์ สําหรับอตั ราค่าเสือมราคาหรืออายกุ ารใชง้ านของสินทรัพยก์ าํ หนดโดย นโยบายการบญั ชีของกิจการ เมือคาํ นวณค่าเสือมราคาประจาํ ปี ไดแ้ ลว้ ให้นาํ ไปบนั ทึกรายการเป็ นค่าใชจ้ ่าย และบนั ทึกในบญั ชีค่าเสือมราคาสะสม (บญั ชีปรับมูลคา่ ) วธิ ีการคาํ นวณคา่ เสือมราคาสามารถใชว้ ธิ ีเส้นตรง (straight line) วธิ ียอดลดลงทวีคูณ (double declining) หรือคาํ นวณตามจาํ นวนชวั โมงการใชง้ าน (useful lifetime) ขึนอยกู่ บั ความเหมาะสม 1) การคาํ นวณบญั ชีคา่ เสือมราคาและคา่ เสือมราคาสะสม คา่ เสือมราคาประจาํ ปี คาํ นวณจากมูลค่าสินคา้ คูณอตั ราค่าเสือมราคาตาม นโยบายการบญั ชีทีกาํ หนดคูณระยะเวลาการใชง้ าน เมือไดค้ ่าเสือมราคาประจาํ ปี แลว้ ให้นาํ ไปบนั ทึกบญั ชี ในบญั ชีปรับมูลค่าภายใตเ้ ชือบญั ชีคา่ เสือมราคาสะสม สําหรับบญั ชีค่าเสือมราคาสะสมเป็นการบนั ทึก ในช่วงที 2 ซึงบญั ชีคา่ เสือมราคาสะสมสามารถเพมิ หรือลดไดใ้ นระหวา่ งงวด เนืองจากการเพิมขึนของค่า เสือมราคาจากสินทรัพยท์ ีหยุดใชง้ านหรือโอนออกจากบญั ชีระหวา่ งปี ดงั นนั กิจาการจึงตอ้ งรับรู้คา่ เสือม ราคาของสินทรัพยท์ ีถูกใชง้ านก่อนเลิกใชห้ รือโอนออกจากบญั ชีดว้ ย ดงั แสดงรายการคาํ นวณไดด้ งั นี ค่าเสือมราคาประจาํ ปี ก่อนปี 25X4 มูลค่าสินทรัพย์ ปี 25X4 คูณ อตั ราคา่ เสือมราคา 90,000.- 15,000.- ค่าเสือมราคาตลอดปี 20 % 20 % 18,000.- 3,000.- คูณ ระยะเวลาการใชง้ าน (เดือน/ )* 12/12 7/12 คา่ เสือมราคาประจาํ ปี 18,000.- 1,750.- * สามารถคาํ นวณตามจาํ นวนเดือนหรือวนั ทีใชง้ าน

ค่าเสือมราคาสะสม 12-39 ค่าเสือมราคาสะสมตน้ งวด บวก ค่าเสือมราคา (นบั ถึงวนั จาํ หน่านสินทรัพย)์ 14,400.- หกั คา่ เสือมราคาสะสม (สินทรัพยท์ ีจาํ หน่ายออก) .- รวมคา่ เสือมราคาสะสมเคลือนไหวระหวา่ งปี 0.- บวก ค่าเสือมราคาประจาํ งวด คา่ เสือมราคาสะสมปลายงวด 14,400.- 19,750.- 34,150.- 2) การบนั ทึกบัญชีเกียวกบั บัญชีค่าเสอื มราคาและคา่ เสอื มราคาสะสม การคาํ นวณค่าเสือมราคาประจาํ ปี คาํ นวณจากมูลค่าของสินทรัพยท์ ีไดม้ าคูณ ดว้ ยอตั ราคา่ เสือมราคาของสินทรัพย์ และนาํ มาบนั ทึกเป็นค่าใชจ้ า่ ยประจาํ ปี และเพมิ ยอดในบญั ชีปรับมูลค่า แตเ่ นืองจากการบนั ทึกบญั ชีทีไม่สมบูรณ์ทาํ ใหก้ ารบนั ทึกรายการกลบั บญั ชี ณ วนั เริมตน้ รอบระยะเวลาบญั ชีทาํ ไม่ได้ ดังนนั เพือให้การบนั ทึกบญั ชีเป็ นไปตามหลกั การบญั ชีคู่จึงตอ้ ง บนั ทึกรายการบญั ชี ณ วนั สินรอบระยะเวลาบญั ชีดงั นี สมดุ รายวนั ทวั ไป หนา้ XX วนั /เดือน/ปี รายการ เลขที เดบิต เครดิต บญั ชี 25X4 ธนั วาคม 31 คา่ เสือมราคา-อปุ กรณ์ 19,750 - 19,750 - คา่ เสือมราคาสะสม-อปุ กรณ์ (W) บนั ทึกค่าเสือมราคาอปุ กรณ์ประจาํ ปี 12.3.7.7 การคาํ นวณกระทบยอดวสั ดุสินเปลืองใชไ้ ป วสั ดุสาํ นกั งานทีเป็นวสั ดุสินเปลืองนนั ตอ้ งบนั ทึการปรับปรุงประจาํ ปี เพือใหว้ สั ดุ สํานักงานดงั กล่าวในส่วนทียงั ไม่ใช่เป็ นสินทรัพย์ และส่วนทีใช้สินเปลืองหมดไปแล้วเป็ นค่าใช้จ่าย รายการปรับปรุงจะมีความแตกต่างกนั หากการรับรู้รายการวสั ดุสํานักงานเริมแรกเป็ นสินทรัพย์หรือ ค่าใช้จ่าย หากรับรู้เมือเริมแรกเป็ นสินทรัพยต์ ้องปรับปรุงส่วนทีใช้ไปแลว้ เป็ นค่าใช้จ่าย ในทางกลบั กนั หากรับรู้เมือเริมแรกเป็นค่าใชจ้ า่ ยตอ้ งปรับปรุงส่วนทียงั ไม่ไดใ้ ชเ้ ป็ นสินทรัพยห์ มุนเวียนเพือนาํ ไปใชไ้ ดใ้ น งวดบญั ชีถดั ไป

12-40 1) การคาํ นวณวสั ดุสํานกั งานใชไ้ ป ขอ้ มูลทีรอบรวมได้ปรากฏวสั ดุสํานักงานบนั ทึกรับรู้รายการเริมแรกไวเ้ ป็ น สินทรัพยใ์ นงบแสดงฐานะการเงิน เมือตรวจนับและตีมูลค่าของวสั ดุสํานกั งานคงเหลือปลายงวดแล้วมี จาํ นวน 500 บาท ดงั นนั ส่วนทีถูกใชไ้ ปในระหวา่ งงวดตอ้ งปรับปรุงเป็นคา่ ใชจ้ ่าย รายการคาํ นวณเป็นดงั นี วสั ดุสาํ นกั งาน (สินทรัพย)์ 10,000.- หกั วสั ดุสํานกั งานคงเหลือปลายงวด 500.- วสั ดุสาํ นกั งานใชไ้ ป (คา่ ใชจ้ ่าย) 9,500.- 2) การบนั ทึกบัญชีเกียวกบั วสั ดุสํานักงานใช้ไปบันทึกเป็ นค่าใช้จ่ายโดยปรับปรุงออกจากบัญชีวสั ดุ สํานกั งานทีบนั ทึกเป็ นสินทรัพย์ เมือปรับปรุงรายการเรียบร้อยแลว้ มูลค่าของวสั ดุสํานกั งานคงเหลือใน งบแสดงฐานะการเงินจะคงเหลือเพียง 500 บาท การบนั ทึกปรับปรุงรายการตงั ขึนเป็ นบญั ชีวสั ดุสาํ นกั งาน ใชไ้ ปคู่กบั บญั ชีวสั ดุสาํ นกั งาน แตเ่ นืองจากการบนั ทึกบญั ชีทีไม่สมบูรณ์ทาํ ให้การบนั ทึกรายการกลบั บญั ชี ณ วนั เริมตน้ รอบระยะเวลาบญั ชีทาํ ไม่ได้ ดงั นนั เพือให้การบนั ทึกบญั ชีเป็ นไปตามหลกั การบญั ชีคู่จึงตอ้ ง บนั ทึกรายการบญั ชี ณ วนั สินรอบระยะเวลาบญั ชีดงั นี สมุดรายวนั ทวั ไป หนา้ XX วนั /เดือน/ปี รายการ เลขที เดบิต เครดิต บญั ชี 25X4 ธนั วาคม 31 วสั ดุสาํ นกั งานใชไ้ ป 9,500 - 9,500 - (X) วสั ดุสาํ นกั งาน ปรับปรุงบญั ชีวสั ดุสาํ นกั งานใชไ้ ปประจาํ ปี 12.3.7.8 การคาํ นวณเกียวกบั การจา่ ยหุน้ ปันผลจากรายการผิดพลาดทางบญั ชีในงวดก่อน การจา่ ยปันผลของกิจการสามารถประกาศจ่ายปันผลเป็ นเงินสดหรือหุ้นสามญั ทีมี อยู่ตามสัดส่วนการถือหุ้น การจ่ายหุ้นปันผลมีผลกระทบต่อยอดบญั ชีหุ้นสามญั รวมถึงส่วนเกินมูลค่าหุ้น สามญั หรือส่วนตาํ กวา่ มูลคา่ หุน้ สามญั (ถา้ มี) 1) การคาํ นวณกระทบยอดหุน้ ปันผล (งวดบญั ชีก่อน) กิจการประกาศจากหุน้ ปันผลจาํ นวน 5,000 หุ้น ในราคาตลาดหุ้นละ 12 บาท ใหก้ บั ผถู้ ือหุน้ ตามสดั ส่วน ไดอ้ อกใบหุน้ และเรียกชาํ ระเรียบร้อยแลว้ การคาํ นวณปรากฏดงั นี

12-41 มูลค่าหุน้ สามญั (5,000 หุน้ @ 10.-) 50,000.- บวก ส่วนเกินมูลค่าหุน้ สามญั (5,000 หุน้ @ .-) 10,000.- ส่วนปรับลดบญั ชีกาํ ไรสะสม (ตน้ งวด) 60,000.- 2) การบนั ทึกบญั ชีเกียวกบั บญั ชีหุน้ ปันผล (งวดบญั ชีก่อน) การบนั ทึกบญั ชีหุ้นปันผลตอ้ งบนั ทึกเพมิ บญั ชีหุน้ สามญั และส่วนเกินมูลค่าหุ้น สามญั ในขณะเดียวกนั ตอ้ งลดบญั ชีกาํ ไรสะสมตน้ งวดลง แตเ่ นืองจากการบนั ทึกบญั ชีทีไม่สมบูรณ์ทาํ ให้การบนั ทึกรายการกลบั บญั ชี ณ วนั เริมตน้ รอบระยะเวลาบญั ชีทาํ ไม่ได้ ดงั นนั เพือให้การบนั ทึกบญั ชีเป็ นไปตามหลกั การบญั ชีคู่จึงตอ้ ง บนั ทึกรายการบญั ชี ณ วนั สินรอบระยะเวลาบญั ชีดงั นี สมุดรายวนั ทวั ไป หนา้ XX เครดิต วนั /เดือน/ปี รายการ เลขที เดบิต บญั ชี 50,000 - 60,000 - 10,000 - 25X4 ธนั วาคม 31 กาํ ไรสะสม-ตน้ งวด หุน้ สามญั (Y) ส่วนเกินมูลคา่ หุน้ สามญั ปรับปรุงกาํ ไรสะสมตน้ ปี เพราะจ่ายหุน้ ปันผลในงวดก่อน

12-42 12.4 การจัดทาํ งบการเงนิ การแสดงรายการในงบการเงินของแต่ละกิจการตอ้ งปฏิบตั ิตามขอ้ กาํ หนดในประกาศกรมพฒั นาธุรกิจ การคา้ 2 ออกตามความในพระราชบญั ญตั ิการบญั ชี พ.ศ. 2543 รูปแบบของงบการเงินทีจะนาํ เสนอเป็ นการ นาํ เสนองบกาํ ไรขาดทุนแบบหลายขนั โดยทีการแสดงงบกาํ ไรขาดทุนทีกิจการใชน้ โยบายการบนั ทึกบญั ชี สินคา้ อยา่ งต่อเนือง (Perpetual Inventory Method) และการบนั ทึกบญั ชีสินคา้ คงเหลือเมือสินงวด (Periodic Inventory Method) จะแตกต่างกนั จากการปรับปรุงรายการทีบนั ทึกไม่สมบูรณ์จนเป็ นขอ้ มูลสําหรับ หลกั การบญั ชีคู่แลว้ สามารถนาํ ข้อมูลมาจดั ทาํ งบการเงิน ไดแ้ ก่ งบแสดงฐานะการเงิน งบกาํ ไรขาดทุน งบแสดงการเปลียนแปลงส่วนของผถู้ ือหุน้ งบกระแสเงินสด และหมายเหตุประกอบงบการเงิน ขอ้ มูลดงั นี 1. รายละเอียดทีเกียวกบั บญั ชีเงินสดทางดา้ นรับและดา้ นจา่ ย บริษัท เลยี งเดยี ว จาํ กดั กระดาษทาํ การ สําหรับปี สินสุดวนั ที 31 ธันวาคม 25X5 รายการ 1 มกราคม 25X5 การเปลยี นแปลงระหว่างปี 31 ธันวาคม 25X5 เดบิต เครดติ เดบติ เครดติ เดบิต เครดติ งบแสดงฐานะการเงนิ สินทรัพย์ เงนิ สด; 72,120.00 2,635.00 ขายเป็ นเงนิ สด C 225,000.00 รับชําระหนจี ากลกู หนีการค้า D 180,000.00 รับชําระหนตี ามตวั เงนิ รับ D 60,000.00 รับดอกเบยี รับตามตวั เงนิ รับ H 990.00 เงนิ สดรับจากการก้ยู ืมเงนิ ระยะยาว G 20,000.00 เงนิ สดรับจากการขายหุ้นสามญั J 65,000.00 ซือสินค้าเป็ นเงนิ สด A 10,800.00 นาํ เงนิ ฝากธนาคาร K 135,000.00 จ่ายชําระหนใี ห้เจ้าหนกี ารค้า B 239,400.00 จ่ายชําระหนตี ามตวั เงนิ จ่าย B 38,700.00 จ่ายค่าใช้จ่ายในการดาํ เนินงาน I 140,000.00 จ่ายค่าวสั ดสุ ํานกั งาน I 10,000.00 จ่ายค่าแรงงาน I 28,500.00 จ่ายดอกเบยี จ่ายตามตวั เงนิ จ่าย I 1,875.00 จ่ายค่าเบียประกนั ภยั I 1,200.00 จ่ายเงนิ เซืออุปกรณ์ F 15,000.00 2 ประกาศกรมพฒั าธุรกิจการคา้

12-43 2. รายละเอียดในกระดาษทาํ การสําหรับการจดั ทาํ งบแสงฐานะการเงิน บริษทั เลยี งเดยี ว จาํ กดั กระดาษทาํ การ สําหรับปี สินสุดวนั ที 31 ธันวาคม 25X5 รายการ 1 มกราคม 25X5 การเปลยี นแปลงระหว่างปี 31 ธันวาคม 25X5 เดบติ เครดติ เดบติ เครดติ เดบติ เครดติ งบแสดงฐานะการเงนิ สินทรัพย์ เงนิ สด; 72,120.00 2,635.00 เงนิ ฝากธนาคาร K 135,000.00 135,000.00 ลูกหนีการค้า 16,800.00 C 181,800.00 D 183,600.00 15,000.00 ค่าเผือหนสี งสัยจะสูญ 3,600.00 V 900.00 4,500.00 ตวั เงนิ รับ 7,500.00 C 61,500.00 D 60,000.00 9,000.00 สินค้าคงเหลือ 46,380.00 48,000.00 46,380.00 48,000.00 ดอกเบยี ค้างรับ 180.00 M 255.00 L 180.00 255.00 ค่าเบยี ประกนั จ่ายล่วงหน้า 1,305.00 U 1,950.00 T 1,305.00 1,950.00 วสั ดุสํานักงาน I 10,000.00 X 9,500.00 500.00 อุปกรณ์ 90,000.00 F 15,000.00 105,000.00 ค่าเสือมราคาสะสม-อุปกรณ์ 14,400.00 W 19,750.00 34,150.00 หนีสิน เจ้าหนีการค้า 11,700.00 B 239,400.00 A 236,700.00 9,000.00 ตวั เงนิ จ่าย 6,000.00 B 38,700.00 A 40,200.00 7,500.00 ค่าแรงงานค้างจ่าย 1,875.00 N 1,875.00 O 2,100.00 2,100.00 ดอกเบยี ค้างจ่าย 174.00 P 174.00 Q 135.00 135.00 ค่าเช่ารับล่วงหน้า 1,200.00 R 1,200.00 S 900.00 900.00 เงนิ ก้ยู ืมระยะยาว 50,000.00 G 20,000.00 70,000.00 ส่วนของผ้ถู ือหุ้น 50,000.00 YYJJ 15150005,,,,000000000000....00000000 150,000.00 ทุนเรือนหุ้น 95,336.00 Y 60,000.00 ส่วนเกนิ มูลค่าหุ้น 25,000.00 กําไรสะสม 35,336.00 ขาดทุนสุทธิ 21,281.00 21,281.00 338,621.00 338,621.00

12-44 3. รายละเอียดในกระดาษทาํ การสาํ หรับการจดั ทาํ งบกาํ ไรขาดทุน บริษัท เลยี งเดยี ว จาํ กดั กระดาษทําการ สําหรบั ปี สินสุดวนั ที 31 ธันวาคม 25X5 รายการ 1 มกราคม 25X5 การเปลยี นแปลงระหว่างปี 31 ธันวาคม 25X5 เดบิต เครดติ เดบิต เครดติ เดบติ เครดติ งบกาํ ไรขาดทุน ขายสินค้า C 470,700.00 470,700.00 ดอกเบียรับ L 180.00 MH 925905..0000 1,065.00 ค่าเช่ารับ S 900.00 R 1,200.00 300.00 รับคืนสินค้าและส่วนทยี อมลดให้ C 1,050.00 1,050.00 ส่วนลดจ่าย (ส่วนลดเงนิ สด) C 1,350.00 1,350.00 ต้นทนุ ขาย (ตามรายละเอยี ด) 286,080.00 286,080.00 ค่าใช้จ่ายในการขายและบริหาร I 140,000.00 140,000.00 วสั ดุสํานกั งานใช้ไป X 9,500.00 9,500.00 ค่าแรงงาน OTII 28211,,,,521300005000....00000000 28,725.00 ค่าเบียประกนั ภัย N 1,875.00 U 1,950.00 555.00 หนีสงสัยจะสูญ V 900.00 900.00 หนีสูญ D 3,600.00 3,600.00 ดอกเบียจ่าย (ตามตวั เงนิ จ่าย) QI 1,183755..0000 P 174.00 1,836.00 ค่าเสือมราคา-อปุ กรณ์ W 19,750.00 19,750.00 ขาดทนุ สุทธิ 21,281.00 21,281.00 493,346.00 493,346.00 รายละเอียดกรณีทีใชก้ ารบนั ทึกบญั ชีสินคา้ อยา่ งต่อเนือง (Perpetual Inventory Method) เมือปิ ดเขา้ บญั ชีตน้ ทุนขาย รายการ 1 มกราคม 25X4 การเปลียนแปลงระหวา่ งปี 31 ธนั วาคม 25X4 เดบิต เครดิต เดบิต เครดิต เดบิต เครดิต สินคา้ คงเหลอื ตน้ งวด 46,380.00 46,380.00 สินคา้ คงเหลอื ปลายงวด 48,000.00 48,000.00 ซือสินคา้ A 296,925.00 296,925.00 ส่งคนื สินคา้ และส่วนลดทีไดร้ บั A 4,200.00 4,200.00 ส่วนลดรับ A 5,025.00 5,025.00

4. รายละเอียดในกระดาษทาํ การสาํ หรับการปิ ดบญั ชีจากงบทดลอง ณ บริษทั เลียงเดี กระดาษท สาํ หรับปี สินสุดวนั ที 3 31 ธนั วาคม 25X5 งบต รายการ เดบิต เครดิต เดบิต 2,635 เงินสด 135,000 เงินฝากธนาคาร 15,000 ลกู หนีการคา้ 4,500 ค่าเผือหนีสงสยั จะสูญ 9,000 ตวั เงินรับ 48,000 สินคา้ คงเหลือ 255 ดอกเบียคา้ งรับ 1,950 คา่ เบียประกนั จ่ายล่วงหนา้ 500 วสั ดุสาํ นกั งาน 105,000 อปุ กรณ์ 34,150 คา่ เสือมราคาสะสม-อุปกรณ์ 9,000 เจา้ หนีการคา้ 7,500 ตวั เงินจ่าย 2,100 คา่ แรงงานคา้ งจา่ ย 135 ดอกเบียคา้ งจ่าย 900 คา่ เช่ารับลว่ งหนา้ 70,000 เงินกยู้ มื ระยะยาว 150,000 ทุนเรือนหุน้ 25,000 ส่วนเกินมลู ค่าหุน้ 35,336 กาํ ไรสะสม

12-45 ณ วนั ที 31 ธนั วาคม 25X4 ดยว จาํ กดั งบกาํ ไรขาดทุน งบแสดงฐานะการเงิน ทาํ การ เดบิต เครดิต เดบิต เครดิต 31 ธนั วาคม 25X5 2,635 ตน้ ทุนขาย เครดิต 135,000 15,000 4,500 9,000 48,000 255 1,950 500 105,000 34,150 97,,500000 2,100 135 900 70,000 150,000 25,000 12 - 45 35,336

บริษทั เลียงเดี กระดาษท สาํ หรับปี สินสุดวนั ที 3 31 ธนั วาคม 25X5 งบต รายการ เดบิต เครดิต เดบิต 470,700 ขายสินคา้ 1,065 ดอกเบียรบั 300 คา่ เช่ารับ 1,050 รับคืนสินคา้ และส่วนทียอมลดให้ 1,350 ส่วนลดจ่าย (ส่วนลดเงินสด) 46,380 46,38 สินคา้ คงเหลือตน้ งวด 48,000 สินคา้ คงเหลือปลายงวด 296,925 296,92 ซือสินคา้ 4,200 ส่งคืนสินคา้ และส่วนลดทีไดร้ ับ 5,025 ส่วนลดรับ 140,000 คา่ ใชจ้ า่ ยในการขายและบริหาร 9,500 วสั ดุสาํ นกั งานใชไ้ ป 28,725 ค่าแรงงาน 555 คา่ เบียประกนั ภยั 900 หนีสงสยั จะสูญ 3,600 หนีสูญ 1,836 ดอกเบียจ่าย (ตามตวั เงินจ่าย) 19,750 คา่ เสือมราคา-อุปกรณ์ 867,911 867,911 ตน้ ทุนขาย 343,30 ขาดทุนสุทธิ

ดยว จาํ กดั งบกาํ ไรขาดทุน 12-46 ทาํ การ เดบิต เครดิต งบแสดงฐานะการเงิน 31 ธนั วาคม 25X5 เดบิต เครดิต 470,700 ตน้ ทุนขาย 1,065 เครดิต 300 80 1,050 25 48,000 1,350 54,,020205 140,000 472,065 317,340 338,621 12 - 46 9,500 21,281 21,281 338,621 286,080 28,725 493,346 338,621 05 343,305 555 900.00 1,836 19,750 286,080 493,346 493,346

12.4.1 งบกาํ ไรขาดทุน การแสดงรายการในงบกาํ ไรขาดทุนแบบหลายขนั (Multiple Step Income Statement) สาํ หรับ การแสดงรายการเกียวกบั ตน้ ทุนขายจะมีความแตกต่างกันระหว่างการบนั ทึกบญั ชีสินคา้ อย่างต่อเนือง (Perpetual Inventory Method) กบั การบนั ทึกบญั ชีสินคา้ คงเหลือเมือสินงวด (Periodic Inventory Method) 12.4.1.1 งบกําไรขาดทุนแบบการบันทึกบัญชีสินค้าอย่างต่อเนือง (Perpetual Inventory Method) นาํ เสนองบกาํ ไรขาดทุนตามหนา้ ทีแบบหลายขนั โดยการนาํ เสนอตวั เลขในงบกาํ ไรขาดทุนเป็น ดงั ขา้ งล่างนี บริษทั เลียงเดียว จาํ กดั งบกาํ ไรขาดทุน สาํ หรับปี สินสุดวนั ที 31 ธนั วาคม 25X4 หน่วย:บาท ขายสินคา้ 470,700.00 หกั รับคืนสินคา้ และส่วนทียอมลดให้ 1,050.00 ส่วนลดจ่าย 1,350.00 2,400.00 ขายสุทธิ 468,300.00 หกั ตน้ ทนุ ขาย 286,080.00 กาํ ไรขนั ตน้ 182,220.00 หกั คา่ ใชจ้ า่ ยในการดาํ เนินงาน คา่ ใชจ้ ่ายในการขายและบริหาร 140,000.00 คา่ แรงงาน 28,725.00 ค่าเบียประกนั ภยั จ่าย 555.00 วสั ดุสาํ นกั งานใชไ้ ป 9,500.00 หนีสงสัยจะสูญ 900.00 หนีสูญ 3,600.00 คา่ เสือมราคา - อุปกรณ์ 19,750.00 203,030.00 กาํ ไร(ขาดทนุ)จากการดาํ เนินงาน (20,810.00) บวก รายไดอ้ ืน ค่าเช่ารับ 300.00 ดอกเบียรับ 1,065.00 1,365.00 กาํ ไร(ขาดทุน)ก่อนตน้ ทุนทางการเงินและภาษีเงินได้ (19,445.00) ดอกเบียจา่ ย 1,836.00 ภาษีเงินไดน้ ิติบุคคล - กาํ ไร(ขาดทุน)สุทธิ (21,281.00)