วรรณคดีกับการแสดง

การแสดงเป็ นการแสดงออกซึ่งอารมณ์ ประกอบดว้ ยดนตรี นาฏศิลป์ และการแสดง ประเภทตา่ งๆ เชน่ หนงั โขน ห่นุ ละคร การ แสดงของไทยมพี ื้นฐานมาจากอารมณแ์ ละความ เชอ่ื ในดา้ นตา่ งๆ รวมถึงขนบธรรมเนยี มปฏิบตั ิ ตามแตล่ ะทอ้ งถิ่น ดว้ ย เชน่ กอ่ นการแสดง ตอ้ งมี การไวค้ รผู อู้ บรมสงั่ สอน

หนงั เป็ นการแสดงท่ีใชแ้ ผน่ หนงั สตั วแ์ กะสลกั เป็ นรปู ตวั ละครและ เชิดใหผ้ ชู้ มดภู าพหนงั ที่ทาบกบั จอ มีเสียงพากย์ เจรจา และดนตรี ประกอบ หนงั จดั ว่าเป็ นมหรสพของไทยที่เกา่ แกท่ ่ีสดุ ชนิดหนง่ึ ของ ไทย ในสมยั อยธุ ยา นยิ มเลน่ เร่ือง สมทุ รโฆษคาฉนั ท์ อนริ ทุ ธคา ฉนั ท์ และรามเกยี รต์ิ ตอ่ มาภายหลงั มกั นยิ มเลน่ เร่ืองรามเกยี รต์ิ มากที่สดุ ปัจจบุ นั มคี ณะเลน่ หนงั ของไทยมีอย่ไู มม่ ากนัก คณะท่ี สาคญั คือ หนงั ใหญว่ ัดขนอน จงั หวดั ราชบรุ ี หนงั ใหญ่วัดสว่าง อารมณ์ จงั หวดั สงิ หบ์ รุ ี https://www.youtube.com/watch?v=htFS_rMaaPk

หนงั ตะลงุ ทอ้ งถิ่นภาคใตม้ กี ารแสดงหนงั อีกประเภทหนง่ึ เรียกว่าหนงั ตะลงุ การแสดงหนงั ตะลงุ แรกเร่ิมเดมิ ทมี กั นยิ มเลน่ เรื่องรามกยี รติ์ ตอ่ มานยิ มเลน่ เร่ือง นทิ านจกั รๆ วงศ์ ๆ นทิ านชาดก ปัจจบุ นั หนัง ตะลงุ ภาคใตม้ กี ารปรับเปลีย่ นวิธีการเลน่ เนอ้ื เร่ือง ทเ่ี ลน่ ใหเ้ ขา้ กบั ยคุ สมยั ทาใหห้ นงั ตะลงุ ยงั คงไดร้ ับ ความนยิ มอยถู่ ึงปัจจบุ ัน https://www.youtube.com/watch?v=5Dfd4M8_Xn4

โขน เป็ นการแสดงชนั้ สงู ประเภทหนง่ึ ของไทย ซ่ึงมที ง้ั ความสงา่ งามและออ่ นชอ้ ยงดงาม โขนเป็ นการ ผสมผสานกนั ระหวา่ งการแสดง 3 ประเภท ไดแ้ ก่ การแตง่ ตวั มาจากการเลน่ ชกั นาคดกึ ดาบรรพ์ ท่า การตอ่ สู้ ท่าราและท่าเตน้ บางสว่ นมาจากการรา กระบกี่ ระบอง สว่ นการพากย์ การเจรจา และเพลง หนา้ พาทยม์ าจากการเลน่ หนงั

โขน มกั นยิ มแสดงโขนในพิธกี รรมตา่ งๆ ในราช พิธสี าคญั ๆ เชน่ งานถวายพระเพลงิ พระบรมศพ งานมหรสพสมโภชในพระราชพธิ รี าชาภิเษก และแสดง เพ่ือความบันเทงิ ในโอกาสทวั่ ๆไป โขนมกั นยิ มแสดง เฉพาะเร่ืองรามเกียรตเ์ิ ทา่ นน้ั ตวั อยา่ งการแสดงโขน https://www.youtube.com/watch?v=hIHCTSlXCjU

ห่นุ ห่นุ เป็ นการแสดงท่ใี ชร้ ปู จาลองที่ประดษิ ฐข์ ึ้นดว้ ยวิธกี าร ปั้นหรือแกะสลกั ใหส้ ามารถขยบั เคล่อื นไหวดว้ ยการชกั หรือการเชดิ เพอ่ื แสดงเป็ นเร่ืองราว การสรา้ งตวั ห่นุ นยิ ม สรา้ งเป็ นตวั ละครในวรรณคดเี รือ่ งตา่ งๆ การแสดงห่นุ อาจแบ่งไดเ้ ป็ นประเภทตา่ งๆ ไดแ้ ก่ ห่นุ หลวงหรอื ห่นุ ใหญ่ ห่นุ เล็ก และห่นุ ละครเล็ก ห่นุ กระบอก ตวั อย่างการแสดงห่นุ ละครเล็ก https://www.youtube.com/watch?v=69uzFuiCatU ตวั อย่างการแสดงหนุ่ กระบอก(ลิลิตตะเลงพ่าย) https://www.youtube.com/watch?v=aF3wZCN_EAw

ละคร การแสดงทแ่ี สดงเรื่องราวความเป็ นไปของชวี ิต โดยอาศัยการประพนั ธ์ ศิลปะทางดนตรี และ ศิลปะการแสดงหรือฟ้ อนราเป็ นสอื่ สาคญั การ แสดงละครของไทยมรี ปู แบบลกั ษณะการแสดงท่ี หลากหลายและมขี นบนยิ มในการแสดงที่ตา่ งกนั ออกไปตามแตก่ ารแสดงละครแตล่ ะประเภท

ละครชาตรี เป็ นละครท่ีมมี าแตส่ มยั โบราณ และมีอายเุ กา่ แกก่ ว่าละครชนดิ อื่นๆ มีลกั ษณะเป็ นละครเรค่ ลา้ ยของอินเดียท่ีเรียกว่า \"ยาตรี\" หรือ \"ยาตราซ่ึงแปลว่าเดนิ ทางทอ่ งเท่ียว สว่ นละครราของไทยเพ่ิงจะเร่ิม เลน่ ในสมยั ตอนตน้ กรงุ ศรีอยธุ ยา จึงอาจเป็ นไดท้ ี่ละครไทยอาจได้ แบบอยา่ งจากละครอินเดยี เนอื่ งจากศิลปวฒั นธรรมของอินเดีย แพร่หลายมายงั ประเทศตา่ งๆในแหลมอินโดจีน เชน่ พมา่ มาเลเซีย เขมร และไทย จึงทาใหป้ ระเทศเหลา่ นม้ี ีบางส่ิงบางอย่างคลา้ ยกนั อยู่ มาก https://www.youtube.com/watch?v=yMR36alKycs

ละครนอก มมี าตง้ั แตค่ รงั้ กรงุ ศรีอยธุ ยา เป็ นละครท่ีแสดงกนั นอก ราชธานี แตเ่ ดมิ คงมาจากการละเลน่ พ้ืนเมือง และรอ้ งแกก้ นั แลว้ ตอ่ มาภายหลงั จบั เป็ นเร่ืองเป็ นตอนขน้ึ เนน้ การดาเนนิ เรื่องที่ รวดเร็วและสนกุ สนานตลกขบขนั ใชค้ าตลาด ในสมยั โบราณจะใช้ ผชู้ ายแสดงลว้ น ตอ่ มาอนญุ าตใหผ้ หู้ ญิงแสดงไดด้ ว้ ย วรรณคดีท่ีใช้ ในการแสดง เชน่ สงั ขท์ อง ไชยเชษฐ์ ไกรทอง มณีพิชยั คาวี และ สงั ขศ์ ิลป์ ชยั นางสิบสอง https://www.youtube.com/watch?v=7_fPJw042hI

ละครใน เป็ นศิลปะการแสดงประเภทละครราท่ี งดงาม โดยเฉพาะรปู แบบของละครหลวง (แสดงในวัง) ซึ่งมีความ ประณีตทงั้ ท่ารา บทรอ้ ง การแตง่ กาย และเพลงดนตรี ใชผ้ หู้ ญิง แสดงลว้ น แตเ่ ดมิ แสดงเพียง ๓ เร่ืองเท่านนั้ คือ เรื่องอิเหนา อณุ รทุ และรามเกยี รติ์ (ทง้ั สามเรื่องหา้ มใชแ้ สดงละครนอก) ตอ่ มาได้ เพ่ิมเรื่อง ศกนุ ตลา บทพระราชนพิ นธใ์ นรชั กาลที่ ๖ เขา้ ไปดว้ ย คา ว่า ละครใน มาจากคาว่าละครนางใน คือ ใชผ้ แู้ สดงที่เป็ นผหู้ ญิงใน ราชสานกั https://www.youtube.com/watch?v=dvY2fNpLGCc

ละครพนั ทาง เป็ นละครที่มขี นึ้ ในสมยั รชั กาลที่ 5 เป็ น ประเภทละครราในแนวละครนอกแตใ่ ชท้ า่ ราของไทยผสมกบั ทา่ รา ของชาตติ า่ งๆ ตามทอ้ งเรื่อง เชน่ บทละครเร่ืองพระลอมาปรบั ปรงุ ใหม่ ทาใหต้ วั ละครร่ายราแบบไทยผสมกบั ฟ้ อนแบบลาว และจัด เพลงรอ้ งและดนตรีใหม้ สี าเนยี งทง้ั แบบมอญและลาว นยิ มนาเนอื้ เร่ืองในพงศาวดารมาเป็ นบทละคร เชน่ ราชาธิราช สามกก๊ https://www.youtube.com/watch?v=iJkVDNhrY0c

ละครดกึ ดาบรรพ์ ถกู ปรับปรงุ ขน้ึ ในรชั สมยั รชั กาลท่ี ๕ เป็ นการแสดงท่ีผู้ แสดงตอ้ งรอ้ งเอง ราเอง และเจรจาเอง การแสดงละครมฉี ากตาม สถานทใ่ี นทอ้ งเร่ือง การแตง่ กายเป็ นไปตามแบบละครใน ท่เี รียกวา่ ละครดกึ ดาบรรพ์ เนอื่ งจาก คานเี้ ป็ นชอ่ื โรงละคร ซึ่งสมเด็จฯเจา้ ฟ้ า กรมพระยานริศรานวุ ดั ตวิ งศ์ ทรงร่วมกบั เจา้ พระยาเทเวศรว์ งศว์ ิวฒั น์ ปรับปรงุ การแสดงละครขนึ้ ใหม่ โดยนาเอาแนวการแสดงแบบโอเปรา่ มา ปรับปรงุ ประยกุ ตใ์ ช้ และนาออกแสดงในงานตอ้ นรับแขกบา้ นแขกเมือง ครงั้ แรก ตอ่ มาแสดงแบบนคี้ ร้งั ใดก็เรียกตามชอ่ื โรงละครวา่ ละครดกึ ดา บรรพ์ วรรณคดีทีน่ ยิ มใชใ้ นการแสดง เชน่ สงั ขท์ อง คาวี อเิ หนา ศกลุ ตลา https://www.youtube.com/watch?v=vJTkjF942H4

ละครพดู ละครพดู เร่ิมขน้ึ ในสมยั พระบาทสมเด็จพระจลุ จอมเกลา้ เจา้ อยหู่ วั เนอื้ เร่อื ง ละครพดู ทแี่ สดงในสมยั นด้ี ดั แปลงมาจากบทละครราทเี่ รารจู้ กั กนั อยา่ ง แพรห่ ลาย การแสดงละครไดร้ บั อิทธิพลจากละครตะวนั ตก ละครพดู แบ่งไดเ้ ป็ น ประเภทใหญ่ ๆ คอื ละครพดู ลว้ น ดาเนนิ เรอ่ื งดว้ ยการพดู เป็ นสาคญั ไมม่ กี ารขบั รอ้ ง โดยบท อาจเป็ นไดท้ งั้ รอ้ ยแกว้ และรอ้ ยกรอง เชน่ เรอ่ื งหวั ใจนกั รบ (บทละครพดู รอ้ ย แลว้ ) มทั นะพาธา (บทละครพดู คาฉนั ท)์ ละครพดู สลบั ลา เป็ นละครทมี่ ที ง้ั บทพดู และบทรอ้ ง โดยบทรอ้ งสามารถ ตดั ทง้ิ ไดเ้ พราะเป็ นการขยายความบทพดู หรือเป็ นการแสดงการแสดงอารมณ์ ของตวั ละครเทา่ นน้ั เชน่ บทละครพดู สลบั ลา เร่ือง หนามยอกตอ้ งเอาหนามบ่ง พระราชนพิ นธ์ ร.6 https://www.youtube.com/watch?v=fAkrCumnTw4 https://www.youtube.com/watch?v=8aD18vFYky8&t=2608s