องค์ประกอบของสารละลาย

รายวชิ าวิทยาศาสตรพ์ ้นื ฐาน ช้ันมธั ยมศึกษาปีที่ 2 หน่วยการเรยี นรทู้ ่ี 2 -องค์ประกอบของสารละลายและปจั จยั ท่มี ผี ล ตอ่ สภาพละลายได้ -ความเขม้ ขน้ ของสารละลาย

ยาแกไ้ อ ประกอบดว้ ยสารหลายชนิด แต่เรามองเห็นเปน็ เนื้อเดยี ว (คอื ของเหลวสีนา้ ตาล) ดังนนั้ เราจงึ เรียกสารหลายชนดิ ท่ีรวมกนั เปน็ เนอ้ื เดียววา่ สารละลาย

องคป์ ระกอบของสารละลาย เเละปัจจัยทีม่ ผี ลตอ่ สภาพละลายได้

หมายถงึ สารผสมทีป่ ระกอบด้วยสารบริสุทธิ์ ตั้งแต่ 2 ชนิดขนึ้ ไป มาละลายเขา้ ดว้ ยกัน เป็นเน้ือเดียวกนั ซึ่งมีหลายสถานะด้วยกัน ไดแ้ ก่ ของแขง็ ของเหลว และแก๊ส เช่น น้าหวาน เปน็ สารละลายของเหลว ท่ี ประกอบดว้ ยนา้ และน้าตาล เปน็ ตน้ ������ : สารบรสิ ุทธ์ิ ? สารบริสทุ ธิ์ คือ สารเน้ือเดียว ท่ปี ระกอบด้วยสารเพยี งชนดิ เดยี ว สมบัติต่าง ๆ จะคงที่

องค์ประกอบของสารละลาย 1. ตัวทำละลำย (Solvent) - สารทีม่ คี วามสามารถในการทาใหส้ ารต่าง ๆ ละลายได้ - เปน็ องค์ประกอบที่ มีปริมาณมากทีส่ ดุ ในสารละลาย 2. ตัวละลำย (Solute) - สารทีล่ ะลายอยใู่ นตวั ทาละลาย ตวั ละลายจะกระจายออกไปท่วั ในตวั ทาละลาย – เปน็ องคป์ ระกอบอืน่ ๆ ที่ มีปริมาณนอ้ ยทส่ี ดุ ในสารละลาย

ลกั ษณะของสารละลาย “เปน็ สารเน้อื เดียว ผสมกลมกลนื กนั ” ������หลักการพจิ ารณาว่าสารใดเปน็ ตัวทาละลาย หรอื ตวั ละลาย ������สารที่มสี ถานะเดียวกนั -สารทม่ี ีปริมาณมากทสี่ ุด เปน็ ตัวทาละลาย -สารท่มี ีปรมิ าณนอ้ ยที่สุด เปน็ ตัวละลาย ������สารที่มสี ถานะตา่ งกนั -สารที่มีสถานะเดียวกบั สารละลาย เปน็ ตัวทาละลาย -สารที่มีสถานะต่าง เป็นตัวละลาย

แบบฝึกเสรมิ ทกั ษะ สารละลาย องคป์ ระกอบ ตวั ทาละลาย ตวั ละลาย นา้ เกลอื น้า + เกลอื แกง นา้ ปลา นา้ + ปลา + เกลอื + สี นาก 35% ทองคา 35% + ทองแดง 60% + เงนิ 5% ฟิวส์ ดีบุก 25% + ตะกว่ั 25% + บทิ มสั 50% แกส๊ หุงตม้ โพรเพน 70% + บิวเทน 30% นา้ อัดลม น้า + นา้ ตาลทราย + สี + กล่นิ + แก๊ส คาร์บอนไดออกไซด์ ทองเหลอื ง ทองแดง 60% + สงั กะสี 40% เหลก็ กล้าไรส้ นมิ เหล็ก 74% + โครเมยี ม 18% + นิกเกลิ 8% อากาศ ไนโตรเจน + 78% + ออกซเิ จน 21% + แก๊สอนื่ ๆ 1% นา้ สม้ สายชู กรดแอซติ กิ 5% + นา้ 95%

สมบัตขิ องสารละลาย จุดเดอื ด จุดหลอมเหลว ความดนั ไอ เรยี กรวมๆวา่ “สมบัตคิ อลลิเกทฟี ” 1. จดุ เดอื ด จุดหลอมเหลว และจุดเยอื กแขง็ ไมค่ งที่ 2. ไมเ่ กดิ การตกตะกอน หรอื เกดิ การเปล่ียนแปลงเมื่อเวลาผ่านไป 4. ตัวถูกละลายไมส่ ามารถแยกออกจากสารละลายโดยผ่านการกรองทางกายภาพได้ 5. สารละลายไม่ทาใหเ้ กิดการกระเจิงของแสง

ประเภทของสารละลาย ⭐️มี 3 เกณฑ์ 1. จาแนกตามสถานะของสารละลาย 2. จาแนกตามปริมาณของตัวละลาย ในการจาเเนกประเภทของสารละลาย 3. จาแนกตามความเขม้ ขน้

ของแข็ง สารละลายทม่ี ตี ัวทาละลายมีสถานะเปน็ ของแข็ง ของเหลว เช่น ทองเหลอื ง นาก เหรยี ญบาท เหลก็ กลา้ แก๊ส สารละลายที่มตี วั ทาละลายมีสถานะเปน็ ของเหลว เชน่ น้าเชอ่ื ม นา้ เกลอื น้าปลา นา้ หวาน สารละลายทม่ี ตี ัวทาละลายมีสถานะเป็นก๊าซ เชน่ อากาศ แก๊สหุงต้ม ลกู เหมน็ ในอากาศ ไอน้าในอากาศ

������������ เหรยี ญบาท = นกิ เกลิ + ทองเเดง ������������ ทองเหลือง = ทองแดง + สงั กะสี ������������ นาก = ทองแดง + ทอง + เงิน ������������ ทองสารดิ = ดีบุก + ทองเเดง ������������ เเกส๊ หงุ ต้ม = โพรเพน + บิวเทน ������������ ฟวิ ส์ = บิสมัส + ตะก่ัว + ดีบุก

การเตรียมสารละลายสามารถทาไดโ้ ดยการเตมิ ตัวละลายลง ในตัวทาละลาย เชน่ เติมเกลือลงในน้าเปลา่ นกั เรยี นคดิ ว่า ตวั ละลายทเี่ ราเตมิ ลงไปจะสามารถละลายไดห้ มดทกุ คร้งั ท่เี ตมิ หรือไม่?

ประเภทของสารละลาย ⭐️มี 3 เกณฑ์ 1. จาแนกตามสถานะของสารละลาย 2. จาแนกตามปริมาณของตัวละลาย ในการจาเเนกประเภทของสารละลาย 3. จาแนกตามความเขม้ ขน้

������สารละลายอ่มิ ตวั คือ สารละลายท่ีมปี รมิ าณตวั ถูกละลายอยูม่ ากท่ีสุด ณ อณุ หภูมิหนง่ึ เมือ่ ใสต่ วั ถูกละลายเพิ่มลงไป จะไมล่ ะลายอีก จึงตกตะกอนอย่ทู ่กี น้ ภาชนะ ������สารละลายไม่อิ่มตัว คือ สารละลายทีย่ งั มตี ัวละลายอยู่น้อย เมื่อใสต่ ัวละลายเพิ่มลงไปอกี จะสามารถละลายได้อีก

������สารละลายอิ่มตวั (Saturated solution) คือ สารละลายท่ีตวั ละลายไม่สามารถละลายได้หมด โดยปรมิ าณมากที่สุดของตวั ละลายทส่ี ามารถละลายได้ในสารละลายจานวนหน่งึ เรยี กว่า สภาพละลายไดข้ องสาร (solubility) โดยท่ัวไปสภาพละลายไดข้ องสารจะมีหนว่ ยเป็นกรัมของสารต่อน้า 100 กรมั (g/100g water)

แบบฝกึ เสรมิ ทักษะ เรื่อง สารละลายอม่ิ ตัว 1. ท่อี ณุ หภมู ิหอ้ ง น้าปรมิ าตร 100 ลกู บาศกเ์ ซนติเมตร ละลายสาร A ได้ 42 กรัม 1.1 หากเติมสาร A 30 กรมั จะละลายได้หมดหรอื ไม่ เพราะเหตใุ ด 1.2 หากเตมิ สาร A 42 กรัม จะละลายได้หมดหรือไม่ เพราะเหตใุ ด 1.3 หากเติมสาร A 50 กรัม จะละลายไดห้ มดหรือไม่ เพราะเหตุใด หากละลายไม่ หมด จะเหลอื สาร A ตกตะกอนก่ีกรมั 2. ทีอ่ ุณหภมู หิ ้อง นา้ ปรมิ าตร 200 ลูกบาศก์เซนตเิ มตร ละลายสาร A ได้ 40 กรัม หากนา น้ามาเพยี ง 50 ลกู บาศก์เซนตเิ มตร จะสามารถละลายสาร A ได้กก่ี รัม ทีอ่ ณุ หภูมิหอ้ งเดยี วกัน ������นา้ 1 กรัม = 1 ลกู บาศก์เซนตเิ มตร

ประเภทของสารละลาย ⭐️มี 3 เกณฑ์ 1. จาแนกตามสถานะของสารละลาย 2. จาแนกตามปริมาณของตัวละลาย ในการจาเเนกประเภทของสารละลาย 3. จาแนกตามความเขม้ ขน้

������สารละลายเข้มข้น คอื สารละลายที่ มปี ริมาณตวั ละลายอยู่มาก เม่อื เทียบกบั ปริมาณตัวทาละลาย ������สารละลายเจอื จาง คือ สารละลายท่ี มปี รมิ าณตวั ละลายอย่นู ้อย เม่ือเทยี บกบั ปริมาณตวั ทาละลาย

ปจั จัยที่มีผลต่อการละลาย จากกิจกรรมที่ 2.2 สารละลายอิ่มตัวคืออะไร ที่นักเรียนใช้น้าเป็นตัวละลาย นักเรียนคิดว่าถ้าเปลี่ยนตัวทาละลายจากน้าเป็นสารอื่น สภาพละลายได้ของสารจะ เปลี่ยนไปหรือไม่

ปจั จัยที่มผี ลต่อการละลาย ������ชนิดของตัวทาละลาย นอกจากน้าแลว้ ยงั มสี ารอ่นื ๆ อีกมากทีเ่ ปน็ ตวั ทาละลาย เชน่ แอลกอฮอล์ โพรพานอล ซ่งึ ตัวละลายแตล่ ะชนิดจะสามารถละลายไดใ้ นตวั ทาละลายที่ต่างกัน ������อณุ หภูมิ ถ้าตัวละลายเป็นของแข็ง และตัวทาละลายเป็นของเหลว จะสามารถละลายได้ดีเมื่อ อุณหภูมิสูงขึ้น เนื่องจากความร้อนจะทาให้อะตอมของตัวถูกละลายเกิดการสั่นสะเทือน อยา่ งรวดเร็ว ซง่ึ ช่วยใหเ้ กดิ การแตกตัวไดด้ ี แตถ่ า้ ตัวละลายเป็นแก๊ส เมื่ออุณหภูมิสูงขึ้นจะ ละลายไดน้ ้อยลง

ปัจจัยทมี่ ผี ลตอ่ การละลาย (ต่อ) ������ขนาดของตัวละลาย ตัวละลายที่มีขนาดใหญ่จะละลายได้ช้ากว่าตัวละลายที่มีขนาดเล็ก เนื่องจากตัวละลาย ขนาดเล็กมีพื้นที่สัมผัสมากสามารถจับกับอนุภาคตัวทาละลายได้มากกว่า จึงแตกตัวและ ละลายได้ดกี วา่ ������ความดนั ในกรณีทต่ี วั ละลายเปน็ แก๊ส หากความดันสงู ขึน้ จะทาให้แกส๊ ละลายไดด้ ขี ้ึน เช่น การ ละลายของแกส๊ คารบ์ อนไดออกไซดใ์ นนา้ อดั ลม : การคน การเขยา่ หรือการปน่ั เหวยี่ ง จะทาให้อนภุ าคของตวั ทาละลายเคล่ือนท่ีเรว็ ข้นึ อนุภาคของตวั ละลายเกิดการชนกันถีข่ ้นึ จงึ ทาให้เกิดการละลายได้ดแี ละเร็วข้นึ

การละลายของสารในตวั ทาละลาย ตัวละลายเเตล่ ะชนดิ ใชต้ ัวทาละลายทเี่ เตกตา่ งกนั ������สารบางชนิด อาจละลายไดใ้ นตัวทาละลายหลายชนดิ เช่น สผี สมอาหาร ละลายในนา้ เเละละลายในเเอลกอฮอล์ได้ ������สารบางชนิด อาจไม่ละลายในน้า เเตล่ ะลายในตวั ทาละลายชนดิ อน่ื เชน่ ลูกเหมน็ เชลเเลก็ ไม่ละลายในน้า เเต่ละลายในแอลกอฮอล์

ตวั อย่าง : ตัวละลายทล่ี ะลายในตวั ทาละลายตา่ ง ๆ ������นา้ = เกลือ น้าตาล สารสม้ จนุ สี สผี สมอาหาร ������นา้ มนั เบนซนิ = โฟม พลาสตกิ ยางพารา ������ทนิ เนอร์ = โฟม พลาสติก สีนา้ มนั เเลกเกอร์ ������น้ามนั สน = สนี า้ มนั

สารทเี่ กดิ จากโลหะผสมกัน เรียกว่า Alloy (โละหะเจือ) สารทมี่ ี “น้า” เปน็ ตัวละลาย เรียกว่า Aqueous Solution ตัวทาละลายมไี ดเ้ พียงตัวเดียว ตวั ละลายอาจมีมากกวา่ 1 ชนดิ