ประชาธิปไตย

คำ�นำ� พระราชบัญญัติประกอบรัฐธรรมนูญว่าด้วยคณะกรรมการการเลือกต้ัง พ.ศ. 2560 มาตรา 22 (5) ก�ำ หนดให้คณะกรรมการการเลอื กตัง้ มีหน้าทแี่ ละ อ�ำ นาจในการสง่ เสรมิ สนบั สนนุ หนว่ ยงานของรฐั สถาบนั การศกึ ษาและองคก์ ร เอกชนในการสร้างความรู้ความเข้าใจที่ถูกต้องให้แก่ประชาชนเกี่ยวกับ การปกครองระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริย์ทรงเป็นประมุข การมีสว่ นรว่ มทางการเมืองของประชาชน หรือใหป้ ระชาชนมีสว่ นร่วมในการ ตรวจสอบการเลอื กต้ังและความรู้ที่ถกู ต้องเกยี่ วกับรัฐธรรมนญู ประกอบกบั รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย ฉบับปัจจุบันมีผลใช้บังคับแล้ว เมื่อวันท่ี 6 เมษายน 2560 ดงั นนั้ เพือ่ ดำ�เนนิ การให้เป็นไปตามหนา้ ท่ดี ังกลา่ ว สำ�นักงาน คณะกรรมการการเลือกต้ังจึงได้จัดทำ�เอกสารความรู้เก่ียวกับรัฐธรรมนูญแห่ง ราชอาณาจักรไทย โดยมีวตั ถปุ ระสงค์เพือ่ เผยแพรค่ วามรเู้ กยี่ วกบั รฐั ธรรมนญู และภารกิจของสำ�นักงานคณะกรรมการการเลือกตั้ง จำ�นวน 13 ชุด ประกอบด้วย 1. ความร้เู กย่ี วกับรฐั ธรรมนูญแหง่ ราชอาณาจกั รไทย 2. 108 ความรูเ้ กีย่ วกับรัฐธรรมนญู 3. สิทธิ เสรภี าพ และหนา้ ทข่ี องปวงชนชาวไทย 4. คณะรัฐมนตรี ศาล 5. การเลือกตง้ั ส.ส. 6. การได้มาซึ่ง ส.ว. 7. การมสี ่วนรว่ ม และการตรวจสอบการเลอื กต้ัง 8. องคก์ รอิสระและการตรวจสอบอำ�นาจรฐั 9. การปฏิรูปประเทศและการปกครองท้องถนิ่ 10. พระราชบญั ญตั ปิ ระกอบรัฐธรรมนูญว่าด้วยคณะกรรมการ การเลือกตงั้ 11. พระราชบัญญัติประกอบรฐั ธรรมนญู ว่าด้วยพรรคการเมอื ง 12. ศนู ย์ส่งเสริมพฒั นาประชาธิปไตย 13. หมู่บ้านรณรงคไ์ มข่ ายเสียง

เพอื่ ใหอ้ งคก์ รเครอื ขา่ ยต่างๆ ของคณะกรรมการการเลอื กตัง้ ได้แก่ องค์กรเอกชนตรวจสอบการเลือกตั้ง กรรมการศูนย์ส่งเสริมพัฒนาประชาธิปไตย ทุกระดับ ดีเจประชาธิปไตยชมุ ชน และกรรมการประจ�ำ หน่วยเลือกตัง้ มอื อาชีพ เป็นต้น ได้นำ�ไปศึกษาและเผยแพร่แก่ประชาชนทางหอกระจายข่าว เสียงตามสาย และสถานีวทิ ยุตา่ งๆ หรอื ชอ่ งทางอื่นๆ ตอ่ ไป โดยเอกสารเผยแพร่ฉบบั นี้ เปน็ เอกสารลำ�ดับที่ 3 เร่ือง สิทธิ เสรีภาพ และหน้าท่ีของปวงชนชาวไทย เขียนโดย นายอาธศิ กั ด์ิ จอมสืบวสิ ฐิ ผู้เชีย่ วชาญประจ�ำ กกต. (นายประวิช รัตนเพียร) และนางสาวสุธิดา โชคพระสมบัติ ผู้อ�ำ นวยการฝ่ายสรา้ งสรรคส์ ่อื และนวัตกรรมสารสนเทศเพ่ือสรา้ งพลเมือง ส�ำ นกั งานคณะกรรมการการเลือกตงั้ ใคร่ขอขอบคณุ เครอื ขา่ ยตา่ งๆ ท่ีให้ความร่วมมือในการสร้างความรู้ความเข้าใจเกี่ยวกับการปกครองในระบอบ ประชาธิปไตยและการสร้างพลเมืองดีวิถีประชาธิปไตยที่ได้ดำ�เนินการ มาก่อนหน้านี้จนประสบความสำ�เร็จในระดับหนึ่ง และใคร่ขอความร่วมมือ ในการเผยแพร่ความรู้เก่ียวกับรัฐธรรมนูญให้แก่ประชาชนผ่านทางช่องทางต่างๆ อย่างทัว่ ถึง และต่อเนือ่ งตอ่ ไปด้วย ส�ำ นกั งานคณะกรรมการการเลอื กต้งั พฤศจิกายน 2560

1 ตอนท่ี 1 รัฐธรรมนญู กบั ศักดศิ์ รีความเป็นมนุษย์ สังคมประชาธิปไตยเป็นสังคมของคนหมู่มาก มีความแตกต่างกัน ทั้งเพศ วัย ฐานะ การศึกษา ศาสนา ความคิดเห็นทางการเมือง แต่ท่ี อยู่ร่วมกันได้อย่างปกติสุขเพราะต่างเคารพศักด์ิศรีความเป็นมนุษย์ซ่ึงกันและกัน ไม่มีใครมีความเป็นคนมากกว่าคนอื่น จึงไม่มีใครที่จะมีสิทธิไปดูหมิ่นเหยียดหยามกัน หรือกระทำ�ต่อกันเสมือนมิใช่มนุษย์ให้รู้สึกด้อยคุณค่า หรือขาดความมั่นใจ ในตนเอง รัฐธรรมนญู ได้ให้ความส�ำ คัญกับศกั ดศ์ิ รคี วามเปน็ มนษุ ย์ โดยบญั ญัติ ไวใ้ นมาตรา 4 วา่ “ศกั ด์ศิ รีความเป็นมนุษย์ สิทธิ เสรภี าพ และความเสมอภาค ของบคุ คลยอ่ มไดร้ ับความคมุ้ ครอง ปวงชนชาวไทยยอ่ มไดร้ ับความค้มุ ครอง ตามรฐั ธรรมนญู เสมอกัน” การทีร่ ัฐธรรมนญู มบี ทบัญญัตคิ ้มุ ครองไว้เช่นนัน้ เพราะความเป็นจริง ในสังคมยังมกี ารคา้ มนุษย์ มกี ารทำ�รา้ ยทุบตดี ว้ ยวิธีการโหดร้ายทารณุ กกั ขัง หนว่ งเหนีย่ ว มีการน�ำ ผู้ต้องหาหรอื จำ�เลยมาประจานตอ่ สาธารณะ รวมถงึ ยงั มกี ารทจุ รติ ซอื้ สทิ ธิขายเสยี งในการเลือกต้ัง ถ้าคนถกู ซอ้ื ขายไดเ้ หมอื นผัก เหมอื นปลา เทา่ กบั สญู สิน้ ศักด์ิศรคี วามเปน็ มนษุ ย์ทั้งผ้ซู ื้อและผู้ขาย รว่ มเรยี นรู้รัฐธรรมนูญใหม่ รว่ มสร้างประชาธปิ ไตย กา้ วไปกบั กกต. และ ศส.ปชต.

2 ตอนที่ 2 สิทธิและเสรีภาพของประชาชน หลกั การประชาธปิ ไตยทส่ี �ำ คญั ประการหนง่ึ คอื หลกั สทิ ธแิ ละเสรภี าพ รัฐธรรมนูญของเราจึงมีบทบัญญัติเก่ียวกับสิทธิและเสรีภาพของปวงชนชาวไทย ไวเ้ พอื่ เปน็ หลกั ประกนั วา่ รฐั จะรบั รองและคมุ้ ครองสทิ ธเิ สรภี าพของประชาชน สทิ ธิ หมายถงึ ประโยชนท์ ก่ี ฎหมายรบั รองและใหค้ วามคมุ้ ครองปอ้ งกนั หเชา่นกมสใีทิ คธริใมนาชรีวุกติ ลแ้�ำ ลหะรรือา่ เงอกาาทยรัพมยใิ หส์ ใ้ินคขรอมงาเรทาำ�ไรป้าโยดทยบุ ไมตไ่เี รดา้รับหอรนอื ญุสทิาตธิในกท็จระัพถยือ์สวินา่ ละเมิดสทิ ธิ ท�ำ ผิดกฎหมาย สำ�หรบั เสรภี าพน้นั หมายถึง ความเป็นอิสระของคนเราทจ่ี ะทำ�หรอื ไมท่ ำ�อะไรกไ็ ด้ การใช้เสรภี าพต้องอยู่ในขอบเขต เชน่ เรามเี สรีภาพในการ แสดงความคดิ เหน็ กต็ อ้ งไมพ่ ูดให้ร้ายคนอนื่ หรือมเี สรภี าพในการประกอบ อาชีพ แตไ่ ปคา้ ยาเสพติด ก็ถอื ว่าท�ำ ผิดกฎหมาย ท่านผ้ฟู ังครับ รักและหวงแหนสิทธิเสรีภาพของเรา ต้องเคารพสิทธิ เสรีภาพของคนอื่น โดยไม่ฝ่าฝืนกฎหมาย และไม่ขัดต่อศีลธรรมอันดีของ สงั คมด้วย การเลอื กตงั้ คณุ ภาพ โดยพลเมืองคณุ ภาพ คือ การเลือกตง้ั ทพี่ ลเมืองมสี ว่ นรว่ ม

3 ตอนท่ี 3 ความเสมอภาค เ ศรษฐกจิคนคเวราามอเาหจลจอ่ื ะมมลคี �ำ้ วทาามงสไมงั ค่เทม่าเกทาียรศมกึกษันาในแหตลส่ าง่ิ ยหๆนง่ึ ทดท่ีา้ นกุ คนทมง้ั เฐี หามนอื ะนทกานั ง คอื มีความเป็นคนเสมอกนั หลักการส�ำ คญั ของการปกครองระบอบประชาธปิ ไตย คือ หลกั ความ เสมอภาค ซึ่งไมไ่ ด้หมายถึงทุกคนจะตอ้ งได้รบั ทุกอย่างเท่าๆ กัน แตเ่ ปน็ ความ เสมอภาคในโอกาสท่ีทุกคนจะได้รับเพื่อให้สามารถเข้าถึงการใช้สิทธิและ เสรีภาพได้เชน่ เดยี วกันกบั ผู้อื่น หมู่บ้าตนัวออยกี า่ ง1ในหต�ำมบู่บล้าแนหผง่ หคู้ นน่ึงยมงั ียา1ก0จนหขม้นู่บแ้าคน้นเปขน็าดหแมคบู่ ล้านนแมหั่งลม่งศี นร้ำ�สี ขุ ถแนลนว้ 9 หนทางไมส่ ะดวก ถา้ เราจะจัดสรรงบประมาณพัฒนาหมู่บ้านท้งั 10 หมนู่ ี้ เราจะจัดสรรอยา่ งไร? ถ้าให้ทุกหมู่บ้านได้รับงบประมาณเท่าๆ กัน หมู่บ้านที่มั่งมีอยู่แล้วก็ จะได้รับเกินความจำ�เป็น ขณะที่หมู่บ้านยากจนก็ยังขาดแคลนอยู่ แต่ถ้าใช้ หลักความเสมอภาค โดยช่วยเหลือหมู่บ้านที่ยากจนเป็นพิเศษ คุณภาพชีวิต และความเป็นอยู่ของคนในหมู่บา้ นน้ันก็จะดีขน้ึ อย่างเสมอภาคเท่าเทียมกนั กับหมู่บ้านอื่นๆ ร่วมเรียนรรู้ ัฐธรรมนูญใหม่ ร่วมสร้างประชาธปิ ไตย กา้ วไปกบั กกต. และ ศส.ปชต.

4 ตอนท่ี 4 การหา้ มเลือกปฏบิ ัตโิ ดยไมเ่ ป็นธรรม สงั คมประชาธิปไตยให้คุณคา่ กับศกั ด์ศิ รีความเปน็ มนษุ ย์ และความ เสมอภาคของบคุ คล แตค่ วามเป็นจริงยังมีการให้คุณคา่ กบั คนในสงั คมแตกต่างกัน เกิดการเลือกที่รักมักทชี่ งั ลำ�เอยี งเข้าขา้ งพวกเดยี วกนั กลุ่มเดียวกนั และกีดกนั รังเกยี จหรือดถู กู คนบางกลมุ่ ทด่ี ้อยกว่าหรอื ไม่ใชพ่ วกตน มกี ารเลอื กปฏบิ ัติ โดยไมเ่ ปน็ ธรรมตอ่ คนเหล่านัน้ ตวั อยา่ งเช่น การบุกรกุ ป่าสงวนเปน็ ส่งิ ผดิ กฎหมาย ถ้าคนหนึง่ บุกรกุ เขา้ ไปทำ�กนิ ถูกจับ แต่อีกคนหน่ึงบกุ รุกตดั ถนน เดินสายไฟฟา้ เข้าไปสร้างบ้าน ในเขตปา่ สงวนแลว้ ไมถ่ กู จบั คนทถ่ี กู จบั กย็ อ่ มรสู้ กึ วา่ ตนไมไ่ ดร้ บั ความเปน็ ธรรม ถูกเลอื กปฏบิ ตั ิ รัฐธรรมนูญจึงบัญญัติห้ามมิให้มีการเลือกปฏิบัติโดยไม่เป็นธรรมไว้ ในมาตรา 27 วรรค 3 วา่ “การเลอื กปฏิบัติโดยไมเ่ ปน็ ธรรมต่อบุคคล ไม่ว่า ดว้ ยความแตกตา่ งด้านถ่นิ กำ�เนิด เชื้อชาติ ภาษา เพศ อายุ ความพกิ าร สภาพ ทางกายหรอื สขุ ภาพสถานะของบคุ คลฐานะทางเศรษฐกจิ หรอื สงั คมความเชอื่ ทางศาสนา การศึกษาอบรม หรือความคิดเหน็ ทางการเมืองอนั ไม่ขัดตอ่ บทบญั ญัติแห่งรฐั ธรรมนญู หรือเหตุอื่นใด จะกระทำ�มิได้” การเลอื กตั้งคุณภาพ โดยพลเมอื งคณุ ภาพ คือ การเลือกต้งั ทีพ่ ลเมอื งมสี ่วนร่วม

5 ตอนท่ี 5 การเลือกปฏิบัตทิ ี่เป็นธรรมหรือเป็นคุณต่อผู้ดอ้ ยโอกาส ตอนทแ่ี ลว้ เราไดท้ ราบวา่ รฐั ธรรมนญู บญั ญตั หิ า้ มมใิ หม้ กี ารเลอื กปฏบิ ตั ิ โดยไม่เปน็ ธรรมตอ่ บุคคลในเรอื่ งตา่ งๆ ไว้ แต่อย่างไรกต็ าม ผูค้ นในสงั คมใชว่ า่ จะมีขดี ความสามารถเท่าเทยี มกันในทกุ เรื่อง ถ้าเราปล่อยให้ทุกคนดิ้นรน แข่งขันกันเพื่อเข้าถึงทรัพยากรจากรัฐ คคนวาทมเี่ สเหยี ลเปอ่ื รมยี ลบ้�ำ กขจ็อะงคยง่ินเใสนยี สเปังครมยี บกจ็คะนยทงิ่ ไี่ หด่าเ้ ปงมรายี กบขกึ้นจ็ ะรไฐั ดธเ้ รปรรมยี นบญู มจากงึ บขนึ้ัญญชัตอ่ ิใงหวร้า่ ัฐง สามารถกำ�หนดมาตรการพิเศษต่างๆ เพื่อช่วยให้ผู้ที่เสียเปรียบในสังคมได้ มโี อกาสเชน่ เดยี วกบั คนอน่ื ๆ โดยไมถ่ อื วา่ เปน็ การเลอื กปฏบิ ตั โิ ดยไมเ่ ปน็ ธรรม ดังนั้น การที่หน่วยงานต่างๆ มีห้องน้ำ�เฉพาะสำ�หรับผู้สูงอายุหรือ คนท้อง ทจ่ี อดรถสำ�หรับคนพิการ มเี งินชว่ ยเหลอื ค่ายงั ชีพคนพิการ ผสู้ ูงอายุที่ ไมม่ ีรายไดเ้ พียงพอและคนยากจน หรอื แมแ้ ตล่ า่ มภาษามือส�ำ หรบั คนหหู นวก ในรายการโทรทัศน์ หรือบัตรทาบบัตรเลือกตั้งสำ�หรับคนตาบอดได้ใช้สิทธิ เลอื กตง้ั จงึ เปน็ มาตรการทร่ี ฐั ท�ำ เพอ่ื สง่ เสรมิ ใหผ้ ทู้ ด่ี อ้ ยโอกาสใหส้ ามารถใช้ สทิ ธเิ สรีภาพไดเ้ ช่นเดียวกบั คนอื่น รว่ มเรยี นรรู้ ฐั ธรรมนูญใหม่ รว่ มสรา้ งประชาธปิ ไตย ก้าวไปกบั กกต. และ ศส.ปชต.

6 ตอนท่ี 6 ประชาชนท่โี ดนละเมิดสทิ ธิเสรภี าพ ยอ่ มไดร้ ับการเยยี วยา รฐั ธรรมนญู มบี ทบญั ญตั เิ กย่ี วกบั สทิ ธแิ ละเสรภี าพ กเ็ พอ่ื เปน็ หลกั ประกนั วา่ รัฐจะรับรองและค้มุ ครองสทิ ธเิ สรภี าพของประชาชน แตก่ ารละเมดิ สิทธิ เสรีภาพก็ยังมีอยู่ โดยที่บางครั้งผู้ได้รับความเสียหายเดือดร้อน ไม่สามารถ เรยี กรอ้ งความเปน็ ธรรม เพราะไมท่ ราบวา่ เปน็ ความผดิ ของใคร หรอื ไมส่ ามารถ นำ�ตวั ผ้กู ระทำ�ความผดิ มาลงโทษได้ รวมถงึ บางคนต้องตกเป็นแพะ ต้องติดคุก ตดิ ตะราง ทัง้ ท่ีไม่ไดก้ ระท�ำ ความผดิ รัฐธรรมนูญจงึ บญั ญตั ิไว้ในมาตรา 25 ใหบ้ คุ คลซง่ึ ถูกละเมิดสิทธิหรือ เสรภี าพ สามารถยกบทบัญญตั ิของรฐั ธรรมนูญใชส้ ทิ ธทิ างศาลหรือยกขนึ้ เป็น ข้อต่อสู้คดีในศาลได้ รวมทัง้ ผทู้ ีไ่ ด้รับความเสยี หายจากการถูกละเมิดสทิ ธหิ รอื เสรภี าพหรอื การกระท�ำ ความผดิ ทางอาญาของบคุ คลอน่ื มสี ทิ ธทิ จ่ี ะไดร้ บั การเยียวยาหรอื ความช่วยเหลือจากรัฐตามท่ีกฎหมายบญั ญัติ การเลอื กตัง้ คณุ ภาพ โดยพลเมอื งคุณภาพ คือ การเลอื กต้งั ที่พลเมอื งมสี ่วนรว่ ม

7 ตอนท่ี 7 สิทธิในชีวติ และร่างกาย ชวี ติ และเนอ้ื ตวั รา่ งกายของใคร ใครกย็ อ่ มรกั และหวงแหน รฐั ธรรมนญู ให้ความสำ�คัญกับสิทธิและเสรีภาพในชีวิตและร่างกายของบุคคล โดยห้ามมิให้ มกี ารทรมาน ทารณุ กรรม หรอื ลงโทษดว้ ยวธิ กี ารโหดรา้ ยหรอื ไรม้ นษุ ยธรรม การจบั กมุ คมุ ขงั จะท�ำ ไดต้ อ้ งมคี �ำ สง่ั หรอื หมายศาล หรอื มเี หตอุ น่ื ตามทก่ี ฎหมาย บญั ญตั ิไว้ เช่น เปน็ การกระท�ำ ความผดิ ซึง่ หน้า หรอื มีความพยายามกระทำ� ความผดิ มีอาวุธท่ีอาจใชก้ ระท�ำ ความผดิ หรอื ท�ำ ผดิ แล้วก�ำ ลังจะหลบหนี นอกจากนน้ั ในการคน้ ตวั บคุ คลหรอื กระท�ำ การใดอนั กระทบกระเทอื น ต่อสิทธหิ รอื เสรีภาพในชีวิตหรือร่างกายในเร่ืองอ่นื ๆ อยา่ งเช่น การบกุ เข้าไป ตรวจค้นในบ้านโดยอา้ งว่าเข้าไปค้นหายาเสพติดหรือหาตัวคนรา้ ย หรือการ ตัง้ ดา่ นตรวจแล้วยดึ กญุ แจรถไว้ กไ็ มส่ ามารถกระทำ�ได้โดยพลการ เว้นแตม่ ี เหตตุ ามทก่ี ฎหมายบัญญัติ ร่วมเรียนรรู้ ฐั ธรรมนูญใหม่ ร่วมสรา้ งประชาธิปไตย ก้าวไปกับ กกต. และ ศส.ปชต.

8 ตอนที่ 8 สิทธิได้รับบริการสาธารณสุข ปญั หาสขุ ภาพอนามยั เรอ่ื งของการเจบ็ ไขไ้ ดป้ ว่ ย และการรกั ษาพยาบาล เป็นปัญหาใหญ่ของสังคมไทย โดยเฉพาะผู้ยากไรใ้ นสงั คมทข่ี าดโอกาสไดร้ ับ บริการสาธารณสุขท่มี คี ุณภาพและไดม้ าตรฐาน รัฐธรรมนูญได้ให้ความสำ�คัญในการพัฒนาคุณภาพชีวิตของคน ในสังคม โดยบญั ญัติไว้ในมาตรา 47 ให้ประชาชนมสี ทิ ธทิ จี่ ะได้รบั บรกิ าร สาธารณสุขของรัฐ และยังกำ�หนดใหบ้ คุ คลผู้ยากไร้มสี ิทธริ บั บรกิ ารสาธารณสุข ของรฐั ฟรีโดยไม่ตอ้ งเสยี คา่ ใช้จ่ายตามทกี่ ฎหมายบญั ญตั ิ นอกจากประชาชนจะมีสิทธิได้รับบริการสาธารณสุขแล้ว รัฐธรรมนูญ มาตรา 55 ยังก�ำ หนดใหร้ ฐั มหี นา้ ที่ตอ้ งดำ�เนนิ การใหป้ ระชาชนไดร้ บั บริการ สาธารณสขุ ทม่ี ปี ระสทิ ธิภาพอย่างทวั่ ถงึ โดยรัฐต้องพฒั นาบริการสาธารณสขุ ให้มีคณุ ภาพและมีมาตรฐานสูงอย่างต่อเนื่องด้วย คนเราไม่ว่าจะยากดีมีจนก็ย่อมมีโอกาสเจ็บไข้ได้ป่วยได้เช่นกัน รัฐธรรมนูญจึงสร้างโอกาสความเสมอภาคให้ประชาชนทุกคนได้รับบริการ สาธารณสุขจากรฐั ทีม่ คี ณุ ภาพและไดม้ าตรฐานเดยี วกัน การเลือกตงั้ คุณภาพ โดยพลเมอื งคณุ ภาพ คอื การเลือกตงั้ ท่ีพลเมืองมสี ่วนร่วม

9 ตอนท่ี 9 สทิ ธิของประชาชนในการรบั รขู้ อ้ มูลขา่ วสาร ประชาธิปไตยให้ความสำ�คัญกับประชาชนผู้เป็นเจ้าของอำ�นาจ อธปิ ไตย แต่เป็นการยากทป่ี ระชาชนทุกคนจะมาตดั สินใจรว่ มกนั ได้ทุกเรื่อง ในการปกครองบริหารประเทศ การออกกฎหมายมาบงั คบั ใช้ รวมถึงการตดั สิน คดเี มือ่ มีกรณีพิพาท ประชาชนจึงมอบหมายตวั แทนให้มาใชอ้ �ำ นาจรฐั แทนตน มหี ลายเรื่องท่ีตวั แทนกระทำ�โดยพลการ โดยปกปิดความจรงิ ไมใ่ ห้ ประชาชนรู้ สังคมประชาธปิ ไตยจงึ กำ�หนดหลักการวา่ “รฐั รู้อะไร ประชาชน ต้องรอู้ ยา่ งนนั้ ” รัฐธรรมนญู ของเราบัญญัติให้บคุ คลและชมุ ชน มีสิทธไิ ดร้ ับทราบและ เขา้ ถงึ ขอ้ มูลหรือข่าวสารสาธารณะในครอบครองของหนว่ ยงานของรัฐ และ กำ�หนดให้เป็นหน้าที่ของรัฐท่ีจะต้องเปิดเผยข้อมูลหรือข่าวสารสาธารณะ ในความครอบครองของรัฐที่มิใช่ข้อมูลเกี่ยวกับความมั่นคงของรัฐหรือเป็น ความลบั ของทางราชการตามท่กี ฎหมายบัญญตั ิ รวมท้ังต้องจัดใหป้ ระชาชน สามารถเข้าถงึ ข้อมลู หรือขา่ วสารดงั กลา่ วไดโ้ ดยสะดวกอีกดว้ ย ร่วมเรยี นรรู้ ฐั ธรรมนูญใหม่ ร่วมสร้างประชาธปิ ไตย กา้ วไปกบั กกต. และ ศส.ปชต.

10 ตอนที่ 10 สทิ ธิในการรอ้ งทุกขต์ ่อหนว่ ยงานของรัฐ รัฐมีหน้าทตี่ ่อประชาชนหลายอยา่ ง ท้ังการปกปอ้ งคมุ้ ครองสิทธิและ เสรภี าพของประชาชน การจัดหาบริการสาธารณะและให้บรกิ ารอ�ำ นวยความ สะดวกตา่ งๆ แกป่ ระชาชน รฐั จงึ เปน็ ทพ่ี ง่ึ บ�ำ บดั ทกุ ขบ์ �ำ รงุ สขุ ของประชาชนดว้ ย แต่ก็มีหลายกรณี เมอื่ ประชาชนถกู ละเมิดสทิ ธหิ รอื ไดร้ บั ความเสยี หายเดอื ดร้อน ไปร้องเรียนร้องทุกข์ต่อหน่วยงานของรัฐ มีการพิจารณาที่ล่าช้าหรือไม่ได้รับ ความเปน็ ธรรมจากการปฏิบตั ิหนา้ ทีข่ องเจา้ หน้าทหี่ รือหนว่ ยงานของรฐั เสยี เอง รัฐธรรมนูญจึงบัญญัติไว้ในมาตรา 41 ให้บุคคลและชุมชนมีสิทธิเสนอ เรื่องราวร้องทุกข์ต่อหน่วยงานของรัฐและได้รับแจ้งผลการพิจารณาโดย รวดเรว็ ทัง้ ยงั ให้สิทธิในการฟอ้ งหน่วยงานของรฐั ให้รบั ผดิ เนือ่ งจากการกระท�ำ หรือการละเว้นการกระทำ�ของข้าราชการ พนักงาน หรอื ลกู จา้ งของหน่วยงาน ของรฐั อกี ด้วย การเลอื กต้ังคุณภาพ โดยพลเมอื งคุณภาพ คอื การเลือกตง้ั ที่พลเมอื งมีส่วนรว่ ม

11 ตอนที่ 11 เสรีภาพในการชมุ นุม การชมุ นมุ เรียกร้องความเปน็ ธรรมหรือการชุมนมุ ทางการเมอื ง ถือเปน็ เร่ืองปกติธรรมดาท่ีเกิดขึ้นในสังคมประชาธิปไตยท่ีประชาชนมีสิทธิเสรีภาพ ทางความคิดและการแสดงออก อีกทั้งการชุมนุมยังเป็นช่องทางแสวงหา ความเป็นธรรมนอกเหนือจากการขอความเป็นธรรมจากกลไกอ่ืนท่ีเรียกร้อง แลว้ ยังไมไ่ ด้รับความเปน็ ธรรมหรอื มคี วามลา่ ชา้ ในการแก้ปัญหา รัฐธรรมนูญของเรามีบทบัญญตั ริ ับรองเสรีภาพในการชมุ นุมไว้ โดยการ ชมุ นมุ ตอ้ งเปน็ ไปดว้ ยความสงบและปราศจากอาวธุ โดยไมฝ่ า่ ฝนื กฎหมายท่ี เกยี่ วกับความม่ันคงของรัฐ ความปลอดภยั ของสาธารณะ ความสงบเรียบร้อย หรอื ศีลธรรมอนั ดี และไม่กระทบตอ่ สิทธแิ ละเสรีภาพของคนอ่นื ภาพการชมุ นมุ ในอดีตอาจเปน็ ความวุ่นวาย ปนั่ ป่วน มีความรุนแรง แตถ่ า้ ทกุ ฝา่ ยเคารพในสทิ ธเิ สรภี าพของกนั และกนั ไมใ่ ชค้ วามรนุ แรงอยภู่ ายใต้ กฎหมายเดยี วกนั สังคมก็อย่รู ่วมกันได้อยา่ งมีความสุข ร่วมเรียนรู้รฐั ธรรมนญู ใหม่ ร่วมสร้างประชาธปิ ไตย กา้ วไปกับ กกต. และ ศส.ปชต.

12 ตอนที่ 12 เสรีภาพในการถือศาสนา สังคมไทยเราประกอบด้วยคนหมู่มากท่ีมีความแตกต่างหลากหลาย ทงั้ เพศ วยั ฐานะ การศกึ ษา ความคิดเหน็ ทางการเมอื ง รวมทง้ั มกี ารนับถอื ศาสนาทแ่ี ตกต่างกนั รฐั ธรรมนญู ไดบ้ ัญญตั ใิ หบ้ ุคคลมีเสรภี าพบรบิ ูรณใ์ นการ นับถือศาสนาและการปฏิบัติหรือประกอบพิธีกรรมตามหลักศาสนาของแต่ละคน แตเ่ พ่อื ให้ทุกคนสามารถอย่รู ว่ มกันได้อย่างมคี วามสุข และยอมรบั ความแตกต่างหลากหลายในการนับถือศาสนาตามความเช่ือของแต่ละคน โดยไม่มีความขดั แยง้ อันเนื่องจากความเชอ่ื ทางศาสนา รฐั ธรรมนญู จึงก�ำ หนด ขอบเขตไวว้ ่าการใชเ้ สรภี าพจะนับถอื ศาสนาใด ปฏบิ ัตศิ าสนกจิ อยา่ งไร มี พิธกี รรมทางศาสนาอยา่ งไร ต้องไมเ่ ปน็ ปฏปิ ักษต์ อ่ หนา้ ท่ขี องปวงชนชาวไทย ไมเ่ ปน็ อนั ตรายต่อความปลอดภัยของรัฐ และไมข่ ัดต่อความสงบเรียบร้อย หรือศลี ธรรมอันดีของประชาชน การเลือกต้ังคุณภาพ โดยพลเมืองคณุ ภาพ คอื การเลอื กตง้ั ท่พี ลเมืองมีส่วนรว่ ม

13 ตอนท่ี 13 สทิ ธิของผู้บริโภค ก่อนหนา้ นี้ หากเราไปซอ้ื สินคา้ หรอื บรกิ ารแลว้ ถกู เอารดั เอาเปรียบ เช่น สนิ ค้าไม่มคี ณุ ภาพ ไมต่ ิดป้ายราคา โฆษณาเกนิ ความจรงิ หรอื ขายของเกนิ กว่า ราคาที่ก�ำ หนด วธิ กี ารแก้ปัญหา คอื เอาของไปคืน หรือเอาไปเปลีย่ น ซงึ่ หลายคร้ัง ที่ผู้ขายสนิ คา้ ไมย่ อมรับคนื สนิ คา้ น้ัน แมว้ า่ จะมกี ารร้องเรียนไปทีห่ นว่ ยงาน ราชการทม่ี หี นา้ ทีด่ แู ลคมุ้ ครองผูบ้ รโิ ภคแตก่ ็ไมส่ ามารถแก้ปญั หาได้ รฐั ธรรมนญู จงึ ก�ำ หนดใหเ้ ปน็ สทิ ธขิ องผบู้ รโิ ภคทจี่ ะไดร้ บั ความคมุ้ ครอง มใิ หต้ อ้ งถกู ละเมดิ และยงั ใหป้ ระชาชนมสี ทิ ธริ วมตวั กนั จดั ตง้ั องคก์ รผบู้ รโิ ภคขนึ้ เพือ่ คุม้ ครองและพทิ กั ษส์ ทิ ธขิ องตนเองโดยองคก์ รผูบ้ รโิ ภคดงั กลา่ ว สามารถ รวมกนั จดั ตง้ั เปน็ องคก์ รทมี่ คี วามเปน็ อสิ ระ และจะไดร้ บั การสนบั สนนุ จากรฐั ในดา้ นต่างๆ รวมทง้ั ทางด้านการเงนิ เพื่อสนบั สนนุ การด�ำ เนินการ ร่วมเรียนรู้รฐั ธรรมนูญใหม่ รว่ มสร้างประชาธปิ ไตย ก้าวไปกบั กกต. และ ศส.ปชต.

14 ตอนที่ 14 สิทธิของผู้สูงอายุ สังคมปัจจบุ ันกำ�ลังก้าวเขา้ ส่คู วามเปน็ สงั คมผู้สงู อายุ ผสู้ งู วัยแต่ละคน ลว้ นผ่านประสบการณ์ท�ำ คุณประโยชนใ์ ห้สังคมมาช้านาน จนถึงวันทต่ี อ้ งเขา้ ส่วู ัยชราภาพ บคุ คลเหล่านมี้ ีจ�ำ นวนมากที่ไมส่ ามารถประกอบอาชีพตอ่ ไปได้ ไมม่ ีรายไดใ้ นการดำ�รงชวี ิต บ้างก็มปี ัญหาดา้ นสุขภาพ เปน็ ภาระของลกู หลาน ซึ่งต้องดิ้นรนทำ�มาหากินอยู่แล้วเป็นผู้ดูแล จนบางครั้ง ต้องถูกทอดทิ้งกลายเป็น ปัญหาของสังคม รฐั ธรรมนญู จงึ ไดบ้ ญั ญตั ไิ วว้ า่ บคุ คลซง่ึ มอี ายเุ กนิ หกสบิ ปแี ละไมม่ รี ายได้ เพยี งพอแกก่ ารยงั ชพี รวมทง้ั ผทู้ ย่ี ากไรย้ อ่ มมสี ทิ ธไิ ดร้ บั ความชว่ ยเหลอื ทเ่ี หมาะสม จากรัฐ ตามทกี่ ฎหมายบัญญตั ิ อยา่ งไรกต็ าม ใชว่ า่ ผสู้ งู อายทุ กุ คนจะขอใชส้ ทิ ธริ บั ความชว่ ยเหลอื ยงั มี ผู้สูงอายุที่มีรายได้เพียงพอต่อการดำ�รงชีวิต มีลูกหลานดูแลอบอุ่นใกล้ชิด อยเู่ ปน็ จ�ำ นวนมากที่ไมป่ ระสงค์รบั ความช่วยเหลอื เพื่อให้รฐั มีงบประมาณไป ช่วยเหลือผู้อื่นต่อไป จึงเป็นตัวอย่างของการกระทำ�ท่นี า่ ชืน่ ชมยกยอ่ ง การเลือกตัง้ คณุ ภาพ โดยพลเมืองคุณภาพ คือ การเลอื กต้งั ท่ีพลเมอื งมสี ่วนร่วม

15 ตอนที่ 15 ชายและหญงิ มสี ทิ ธเิ ทา่ เทยี มกนั รฐั ธรรมนูญมบี ทบัญญัตเิ พอ่ื คุ้มครองสทิ ธิ เสรภี าพ และความเสมอภาค ของบุคคลไวใ้ นหลายมาตรา รวมทง้ั มาตรา 27 ทบ่ี ัญญัติไวใ้ นวรรคหน่งึ ว่า “บุคคลยอ่ มเสมอกันในกฎหมาย มสี ทิ ธแิ ละเสรีภาพ และไดร้ ับความค้มุ ครอง ตามกฎหมายเทา่ เทยี มกนั ” แตก่ ย็ งั ตอ้ งบญั ญตั ไิ วใ้ นวรรคสองอกี วา่ “ชายและ หญงิ มสี ิทธเิ ทา่ เทยี มกัน” ร วมทั้งชาทย่าแนลผะู้ฟหังญบาิงงอทยา่่แู นลอ้วาจเหแตปุใลดกจใึงจตว้อา่ งรคะำ�บวเุา่ น้น“ยบ้ำ�คุ ไปคลอ”ีกคนร้งั้นั วห่าม“าชยถายึงคแนละทหกุ ญคนงิ มีสิทธเิ ท่าเทียมกัน” ท่เี ปน็ เช่นน้เี พราะคา่ นยิ มในสังคม ซ่ึงแมแ้ ต่ระเบียบ กฎหมายยงั ใหค้ ุณค่าของเพศชายมากกวา่ หญงิ ทำ�ใหท้ ีผ่ ่านมาผหู้ ญงิ ถกู เลือก ปฏบิ ตั ิโดยไม่เปน็ ธรรมหลายประการ เชน่ ถูกจำ�กัดกดี กันในการเขา้ ทำ�งาน ไมไ่ ดร้ ับการแต่งตั้งให้ก้าวหนา้ ในหน้าทก่ี ารงาน นอกจากน้ีการอบรมเลย้ี งดู ของบางครอบครวั ในสงั คมไทยยังใหค้ ณุ คา่ กับลูกชายมากกว่าลกู สาว บทบัญญัติในกฎหมายอย่างเดียวไม่เพียงพอท่ีจะทำ�ให้บุคคลมี ศักดิ์ศรีความเปน็ มนษุ ย์และความเสมอภาคเทา่ เทียมกันได้ ความรคู้ วามเขา้ ใจ กบั คนในสงั คมจงึ มคี วามส�ำ คัญและจ�ำ เป็น ดงั น้นั การระบุค�ำ ว่า ชายและหญิง มีสิทธิเท่าเทียมกนั จึงเปน็ การสรา้ งความตระหนักเพิ่มข้ึน ร่วมเรยี นร้รู ัฐธรรมนูญใหม่ รว่ มสรา้ งประชาธปิ ไตย ก้าวไปกับ กกต. และ ศส.ปชต.

16 ตอนท่ี 16 หนา้ ท่พี ลเมืองในระบอบประชาธิปไตย ประเทศไทยมีการปกครองระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริย์ ทรงเปน็ ประมขุ รฐั ธรรมนญู แหง่ ราชอาณาจกั รไทย พทุ ธศกั ราช 2560 ถกู ตราขน้ึ เพ่อื เป็นกฎหมายสงู สดุ ในการปกครองประเทศ โดยก�ำ หนดใหอ้ ำ�นาจอธปิ ไตย เปน็ ของปวงชนชาวไทย รัฐธรรมนูญจึงเปรียบได้ดั่งเสาหลัก เป็นกลไกในการจัดระเบียบ กำ�หนดโครงสร้าง อำ�นาจรัฐ และสร้างความเข้มแข็งแก่การปกครองเพื่อ พฒั นาและแก้ไขวกิ ฤติของประเทศ รวมถงึ การรบั รอง ปอ้ งกัน คุ้มครองศกั ดศ์ิ รี ความเปน็ มนษุ ย์ สทิ ธิ เสรภี าพ และความเสมอภาคของบคุ คล ดงั นน้ั ในฐานะ ปวงชนชาวไทยซึ่งอยู่ภายใต้การปกครองระบอบประชาธิปไตย นอกจากจะ ประพฤติปฏิบัติตนใหเ้ ป็นพลเมอื งตามวถิ ีประชาธปิ ไตย กล่าวคอื 1. เคารพ ศกั ด์ิศรคี วามเปน็ มนษุ ย์ 2. เคารพสทิ ธิ เสรภี าพ และกฎ กติกาของสังคม และ 3. รบั ผิดชอบต่อตนเอง ผูอ้ ื่น สังคม และประเทศชาติแลว้ รฐั ธรรมนูญได้ ก�ำ หนดให้ปวงชนชาวไทยมหี นา้ ทีอ่ ีก 10 ประการ ทค่ี นไทยทกุ คนตอ้ งยึดถือ และปฏิบัตติ ามบทบญั ญัตขิ องรฐั ธรรมนูญ การเลือกต้ังคณุ ภาพ โดยพลเมืองคณุ ภาพ คือ การเลอื กต้ังท่พี ลเมอื งมสี ่วนร่วม

17 ตอนท่ี 17 หนา้ ทีข่ องปวงชนชาวไทยตามรัฐธรรมนูญ ตอนที่ 1 เมื่อตอนท่ีแล้วได้กล่าวถึงหน้าท่ีพลเมืองในระบอบประชาธิปไตย ไปแล้ว รัฐธรรมนูญยังบัญญัติให้คนไทยมีหน้าที่ที่ต้องยึดถือและปฏิบัติอีก 10 ประการดว้ ยจติ สำ�นึกรับผิดชอบ ได้แก่ 1. พิทกั ษ์รกั ษาไว้ซงึ่ ชาติ ศาสนา พระมหากษตั ริย์ และการปกครอง ระบอบประชาธิปไตยอนั มพี ระมหากษัตริยท์ รงเปน็ ประมขุ 2. ป้องกันประเทศ พิทักษ์รักษาเกียรติภูมิ ผลประโยชน์ของชาติ รวมตลอดท้งั สาธารณสมบตั ขิ องแผ่นดนิ และให้ความร่วมมือในการบรรเทา สาธารณภยั 3. ไปใชส้ ทิ ธเิ ลอื กตง้ั หรอื ลงประชามตอิ ยา่ งอสิ ระโดยค�ำ นงึ ถงึ ประโยชน์ สว่ นรวมของประเทศเปน็ สำ�คญั 4. ร่วมมือและสนบั สนนุ การอนุรักษ์และค้มุ ครองส่ิงแวดลอ้ ม ทรพั ยากร ธรรมชาติ ความหลากหลายทางชวี ภาพ รวมทง้ั มรดกทางวฒั นธรรม 5. ไม่รว่ มมอื หรอื สนบั สนุนการทจุ รติ และประพฤตมิ ชิ อบทุกรปู แบบ ในตอนต่อไปเราจะมากลา่ วถงึ หน้าทขี่ องปวงชนชาวไทยที่เหลืออกี 5 ประการ รว่ มเรยี นรรู้ ัฐธรรมนญู ใหม่ ร่วมสร้างประชาธิปไตย กา้ วไปกบั กกต. และ ศส.ปชต.

18 ตอนท่ี 18 หนา้ ท่ขี องปวงชนชาวไทยตามรฐั ธรรมนญู ตอนที่ 2 เมื่อตอนที่แล้วได้กล่าวถึงหน้าที่ของปวงชนชาวไทยท่ีต้องปฏิบัติด้วย จติ ส�ำ นกึ รบั ผดิ ชอบไปแลว้ 5 ประการ เหลอื หนา้ ทอ่ี กี 5 ประการทต่ี อ้ งปฏบิ ตั ิ คอื 1. เคารพและไม่ละเมดิ สทิ ธิและเสรภี าพของบุคคลอ่ืน และไม่กระทำ� การใดท่ีอาจกอ่ ใหเ้ กดิ ความแตกแยกหรอื เกลียดชังในสังคม 2. ปฏบิ ตั ิตามกฎหมายอย่างเคร่งครัด 3. เขา้ รับการศึกษาอบรมในการศกึ ษาภาคบังคบั 4. รับราชการทหารตามท่กี ฎหมายบัญญัติ 5. เสียภาษอี ากรตามที่กฎหมายบญั ญตั ิ คนไทยทกุ คนในฐานะพลเมืองของประเทศ จงึ มหี น้าท่ีที่ต้องปฏิบตั ิ ตามบทบัญญัติของรัฐธรรมนูญซึ่งเป็นกฎหมายสูงสุดในการปกครองประเทศ ท่ตี ้องยดึ ถอื และปฏิบัตติ าม การเลอื กต้ังคณุ ภาพ โดยพลเมอื งคณุ ภาพ คอื การเลอื กตั้งทีพ่ ลเมอื งมีสว่ นร่วม

19 ตอนท่ี 19 หน้าที่ปวงชนชาวไทยต้องพิทักษ์ รกั ษาสถาบนั หลักของชาติ หน้าที่ของปวงชนชาวไทย 10 ประการ ประการสำ�คัญที่สุด คือ การพิทกั ษ์รักษาไว้ซึ่งชาติ ศาสนา พระมหากษตั ริย์ ตลอดจนการปกครอง ระบอบประชาธิปไตยอันมพี ระมหากษตั ริย์ทรงเปน็ ประมขุ ทำ�ไมปวงชนชาวไทยจะต้องพิทักษ์รักษาไว้ซึ่งชาติ ศาสนา พระมหากษัตริย์ น่นั กเ็ พราะว่า หากเราไมม่ ีชาติ ซึง่ หมายถึงประชาชนทม่ี วี ฒั นธรรม ภาษา เป็นของ ตนเอง เรากไ็ ม่อาจระบุได้ว่าเปน็ ชนชาตไิ หน หากเราไม่มีศาสนา เป็นเครื่องยึดเหนี่ยวจิตใจให้ทุกคนทำ�ความดี สังคม ยอ่ มเกิดความเสือ่ มทราม ย่อมขาดหคาวกาเมรสาไามมม่ัคสีคถี เาปบน็ นั นพ�้ำ รหะนมงึ่ หใจากเดษียัตวรกิยัน์ เปน็ ศูนยร์ วมจติ ใจ ประเทศชาติ ดังนนั้ ปวงชนชาวไทย จงึ มีหน้าทีร่ กั ษาชาติใหม้ เี สถียรภาพ มีเอกภาพ รกั ษาศาสนาด้วยการปฏบิ ตั ิตามหลกั ธรรม คำ�สอน รักษาสถาบนั พระมหากษัตรยิ ์ และการปกครองระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริย์ทรงเป็นประมุข ด้วยการรกั ษาเทิดทูนสถาบันและองคพ์ ระมหากษัตริยไ์ วด้ ว้ ยชีวิต ใชส้ ทิ ธิ เลือกต้งั โดยสจุ ริต เลือกคนดีมาปกครองบา้ นเมือง พิทักษ์รักษาสถาบนั หลัก ท้ัง 3 น้ี จะน�ำ มาสู่ความมน่ั คงแห่งชาติ และความสงบเรียบร้อยของสงั คม ร่วมเรยี นร้รู ฐั ธรรมนูญใหม่ ร่วมสร้างประชาธิปไตย กา้ วไปกับ กกต. และ ศส.ปชต.

20 ตอนที่ 20 หนา้ ท่ีปวงชนชาวไทยตอ้ งรักษาผลประโยชนช์ าติ หน้าที่ของปวงชนชาวไทย นอกจากจะต้องพิทักษ์รักษาสถาบันชาติ ศาสนา และพระมหากษตั ริย์ คนไทยทุกคนต้องป้องกันประเทศ มิให้ใคร ผใู้ ด มาทำ�รา้ ย หรือทำ�ลายประเทศ ไม่ว่าจะเปน็ การทำ�ลายจากสถานการณก์ ารเมอื ง จากระบบเศรษฐกจิ หรอื จากปญั หาสงั คม คนไทยทกุ คนมหี นา้ ทต่ี อ้ งรว่ มกนั เสียสละท�ำ งานเพอ่ื ประโยชน์ของสว่ นรวมแก้ไขปญั หาของสังคมของประเทศชาติ ด้วยการร่วมแสดงความคดิ เหน็ ในส่ิงทเี่ ป็นประโยชนต์ อ่ ประชาชนและชมุ ชน ร่วมคัดค้าน ตรวจสอบ หากมีความไม่ถูกต้องเกิดขึ้นในสังคม ร่วมส่งเสริม สนบั สนุนแนวทางด�ำ เนนิ งานของรัฐท่มี ปี ระโยชน์ต่อสงั คม ร่วมเสนอแนะและ รว่ มดำ�เนินการเพือ่ ใหป้ ญั หาของสงั คมไดร้ ับการแก้ไข จึงถือเป็นหน้าที่ของปวงชนชาวไทยทุกคน ที่จะต้องมีจิตสาธารณะ ในการปอ้ งกนั พทิ กั ษร์ กั ษาเกยี รตภิ มู ิผลประโยชนข์ องชาติและสาธารณสมบตั ิ ของแผน่ ดิน ให้อยคู่ ูค่ นไทยตลอดไป การเลือกตงั้ คณุ ภาพ โดยพลเมอื งคณุ ภาพ คอื การเลือกตงั้ ทพ่ี ลเมืองมสี ่วนรว่ ม

21 ตอนท่ี 21 หน้าที่ของปวงชนชาวไทยตอ้ งปฏบิ ัตติ ามกฎหมาย หน้าที่ของปวงชนชาวไทย ที่ทุกคนต้องยึดถือและปฏิบัติอย่างเคร่งครัด นั่นคือ การปฏิบัติตามกฎหมาย แม้ว่ารัฐธรรมนูญจะกล่าวถึงเรื่องดังกล่าว ไว้อย่างกว้างๆ แต่ความหมายนั้นครอบคลุมถึงกฎหมายทุกประเภทที่ออกมา บงั คับใช้ให้ทกุ คน ทกุ ฝา่ ยต้องปฏบิ ัตติ าม เช่น การให้ทกุ คนต้องเคารพสัญญาณ ไฟจราจร เม่ือขับขร่ี ถจักรยานยนตต์ ้องสวมหมวกกันน็อค เมอื่ ขบั รถยนตต์ ้อง คาดเข็มขัดนริ ภยั ทง้ั น้ีกเ็ พ่อื ปอ้ งกนั และลดอนั ตรายจากอบุ ัตเิ หตุบนท้องถนน การห้ามท้ิงขยะในท่ีสาธารณะกเ็ พ่อื ใหบ้ ้านเมืองสะอาดเปน็ ระเบยี บเรียบรอ้ ย เปน็ ต้น ดังน้ัน รัฐจงึ มีหน้าทีก่ �ำ กับดแู ลให้คนภายในรฐั มีการปฏิบัตติ ามและ บังคับใช้กฎหมายอยา่ งเคร่งครดั ขณะที่การตรากฎหมายทุกฉบับล้วนมีเป้าประสงค์เพื่อให้คนในสังคม ไดร้ บั สทิ ธิ เสรีภาพ และได้รบั ความคุ้มครองอย่างเทา่ เทยี มกนั ให้เกดิ ความ เป็นธรรมในสงั คม ด้วยความชอบธรรม ในฐานะปวงชนชาวไทยจึงต้องศึกษา และทำ�ความเขา้ ใจกฎหมาย เพ่ือจะไดไ้ มม่ ีการละเมิดสิทธิหรอื กระทำ�ผิด กฎหมายอีกด้วย ร่วมเรียนรู้รฐั ธรรมนูญใหม่ รว่ มสรา้ งประชาธปิ ไตย ก้าวไปกบั กกต. และ ศส.ปชต.

22 ตอนท่ี 22 หนา้ ท่ขี องปวงชนชาวไทยตอ้ งเขา้ รับการศึกษาภาคบงั คับ การศกึ ษาถอื เป็นรากฐานของการพัฒนาคนในประเทศ หากคนมีความรู้ มีการศกึ ษา ยอ่ มไมเ่ ปน็ ภาระของสังคม ยอ่ มเข้ามามีส่วนร่วมเปน็ กำ�ลังส�ำ คัญ ในการพฒั นาประเทศชาติ ดงั น้นั รัฐธรรมนญู จงึ บญั ญัติให้รัฐมหี นา้ ทตี่ ่อ ประชาชนด้วยการจัดให้เด็กเล็กได้รับการดูแลและพัฒนาก่อนเข้ารับการ ศกึ ษาชั้นอนบุ าล และต้องจดั ใหเ้ ด็กทุกคนไดร้ ับการศกึ ษาเป็นเวลา 12 ปี อย่างมีคุณภาพ โดยไม่เกบ็ ค่าใช้จ่าย และเมอื่ จบการศึกษาภาคบงั คับ รฐั ตอ้ ง ดคำ�วเานมินถกนาัดรใโหด้ปยรอะาชจาตชั้งนกทอุกงคทนุนไเดพ้รื่อับลกดาครวศาึกมษเหาตลาื่อมมคลว้ำ�าทมาตง้อกงากราศรึกษคาวาแมลชะอใหบ้ เดก็ ทกุ คนมโี อกาสในการศึกษาไดอ้ ยา่ งเทา่ เทยี มกนั ดังนั้น ในฐานะคนไทยทุกคนที่มีบุตรหลานวัยเยาว์ มีหน้าที่ต้องนำ� บตุ รหลานเขา้ รับการศึกษาในการศกึ ษาภาคบังคับตง้ั แตก่ อ่ นวยั เรยี น(อายุ3ปี บรบิ ูรณ)์ จนจบการศกึ ษาภาคบังคบั (ม.3) เปน็ อย่างนอ้ ย การเลือกตั้งคุณภาพ โดยพลเมอื งคณุ ภาพ คือ การเลอื กต้งั ท่พี ลเมืองมสี ว่ นร่วม

23 ตอนท่ี 23 หน้าท่ขี องปวงชนชาวไทยต้องรบั ราชการทหาร การรับใช้ชาติ โดยการรับราชการทหาร ถือเป็นหน้าที่สำ�คัญและ มีเกียรติทีช่ ายไทยทกุ คนได้รบั ในการทำ�หน้าทเ่ี ป็นรั้วของชาติ ทำ�หน้าทพ่ี ิทักษ์ รักษาเอกราชและความม่นั คง ป้องกันประเทศเม่ือเกดิ ภัยสงคราม และรักษา ความสงบเรียบรอ้ ยภายในชาติ เพอ่ื ใหป้ ระชาชนได้อยอู่ ย่างมีความสขุ กินอิ่ม นอนหลับอย่างไมต่ อ้ งหวั่นเกรงอันตรายใด ๆเชชื่อาฟยังไผท้บู ยงั ทค่ผี ับ่าบนัญกาชราฝึกมแนีบ�ำ้บใทจหเปา็นร จะเปน็ ผู้มีความเสยี สละ มีระเบยี บวนิ ัย นกั กฬี า มคี วามสามคั คี และถกู ฝกึ ใหม้ ชี ีวติ อยู่ในสงั คมไดโ้ ดยปกตสิ ขุ ดังนัน้ ชายทีม่ ีสญั ชาตไิ ทย อายุ 18 ปี มีหน้าท่ีตอ้ งไปลงบัญชที หาร กองเกนิ และเม่ืออายุ 21 ปี ต้องไปรับการตรวจเลือกรบั ราชการทหาร หรือ ทเี่ รียกวา่ การเกณฑ์ทหาร แต่หากยงั ผู้ท่ีอยใู่ นวัยเรยี นก็สามารถขอผอ่ นผันได้ จนกว่าจะสำ�เร็จการศึกษา หรือสามารถสมัครเข้าเป็นนักศึกษาวิชาทหาร เพื่อเปน็ กองก�ำ ลังสำ�รองสำ�หรับเตรยี มพร้อมรบั ใชช้ าตไิ ดอ้ ีกทาง ร่วมเรยี นรรู้ ัฐธรรมนูญใหม่ ร่วมสรา้ งประชาธปิ ไตย ก้าวไปกบั กกต. และ ศส.ปชต.

24 ตอนที่ 24 หน้าทข่ี องปวงชนชาวไทยต้องเคารพสิทธซิ ง่ึ กันและกัน การทำ�ให้สังคมไทยมีความสงบสุขและเกิดสันติสุขได้ คนไทยทุกคน มีหน้าทต่ี อ้ งปฏิบตั ติ นเป็นพลเมืองตามวิถีประชาธิปไตยยดึ หลกั ประชาธปิ ไตย ในการดำ�รงชีวิต ปฏิบัติตามกฎหมายและดำ�รงตนเป็นประโยชน์ต่อสังคม รู้และ เข้าใจถงึ สิทธแิ ละหนา้ ท่ีที่ตนเองพึงมี ดว้ ยการเคารพและไมล่ ะเมิดสิทธิ และ เสรภี าพของบคุ คลอน่ื และไมก่ ระท�ำ การใดทอ่ี าจกอ่ ใหเ้ กดิ ความแตกแยกหรอื เกลียดชงั ในสังคม การตระหนกั ในสิทธซิ ่ึงกันและกัน ไมก่ ระท�ำ การใดทเี่ ปน็ การละเมิด สทิ ธขิ องผอู้ น่ื จะท�ำ ใหค้ นในสงั คมอยรู่ ว่ มกนั อยา่ งสมคั รสมานสามคั คี เกดิ สงั คม ช่วยเหลือเกือ้ กลู ใช้สติปญั ญาในการแก้ไขปญั หาด้วยเหตุและผล อันจะน�ำ ไปสู่ การบรหิ ารจดั การวกิ ฤตกิ ารณข์ องประเทศทม่ี ปี ระสทิ ธภิ าพ และท�ำ ใหส้ งั คมไทย ได้รับการพัฒนาประชาธิปไตยอยา่ งแท้จรงิ การเลอื กตัง้ คณุ ภาพ โดยพลเมืองคุณภาพ คอื การเลือกตง้ั ที่พลเมอื งมีสว่ นรว่ ม

25 ตอนท่ี 25 หนา้ ทีข่ องปวงชนชาวไทยตอ้ งไปเลือกตั้ง ประชาชนชาวไทยท่ีมีอายุ 18 ปีขึ้นไป มีหน้าที่ตอ้ งไปใช้สิทธิเลอื กต้งั หรือลงประชามติอย่างอิสระโดยคำ�นึงถึงประโยชน์ส่วนรวมของประเทศ เปน็ สำ�คญั เพราะการปกครองทเี่ ปน็ ของประชาชน โดยประชาชน และเพื่อ ประชาชน โดยการยดึ เสยี งขา้ งมาก แตก่ ็เคารพสิทธเิ สรภี าพของเสยี งข้างนอ้ ย เป็นที่มาของการเลือกผู้แทนประชาชน ไปทำ�หน้าที่ทั้งฝ่ายนิติบัญญัติ และ ฝา่ ยบรหิ าร การเลือกตั้ง ถือเปน็ กิจกรรมที่จ�ำ เป็นอยา่ งยิ่งในการปกครองระบอบ ประชาธปิ ไตยอนั มพี ระมหากษตั รยิ ท์ รงเปน็ ประมขุ เปน็ การเปดิ โอกาสให้ ประชาชนแสดงเจตนารมย์และสิทธิของตน ในการเลือกผู้แทนที่ดีมีคุณภาพ ไดใ้ ชส้ ิทธขิ องตน และเป็นการเปิดโอกาสให้เกดิ การมีส่วนรว่ มของประชาชน ในทางการเมืองอกี ประการหนง่ึ ดังน้ัน จงึ เปน็ หนา้ ท่ีของประชาชนทุกคนทีจ่ ะตอ้ งไปใช้สิทธิ เลอื กคนดี มคี วามรู้ ความสามารถ เพอื่ ให้ไดผ้ ู้แทนที่ดเี ขา้ ไปบริหารและพฒั นาประเทศ และการท�ำ หน้าทน่ี ีต้ ้องคำ�นงึ ถึงประโยชนข์ องประเทศเปน็ ส�ำ คัญ โดยการใช้ สทิ ธอิ ยา่ งอิสระไมต่ กอยภู่ ายใตอ้ ิทธพิ ลของผใู้ ด ร่วมเรียนร้รู ฐั ธรรมนญู ใหม่ ร่วมสรา้ งประชาธิปไตย กา้ วไปกบั กกต. และ ศส.ปชต.

26 ตอนท่ี 26 หน้าท่ีของปวงชนชาวไทยกับการรักษาสงิ่ แวดล้อม หลายครัง้ ทกี่ ารดำ�เนินโครงการตา่ งๆ ของรฐั สง่ ผลกระทบตอ่ การ จัดการทรัพยากรธรรมชาติ คุณภาพสิ่งแวดล้อม จนนำ�มาสู่ความขัดแย้ง ระหวา่ งชมุ ชนกับรฐั รฐั ธรรมนูญฉบบั ที่ผ่านมาไดส้ ่งเสรมิ ให้ประชาชนเข้าไปมี สว่ นรว่ มในการอนรุ ักษ์ บำ�รุงรกั ษา และการใชป้ ระโยชน์จากทรัพยากรธรรมชาติ และความหลากหลายทางชีวภาพ แต่รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พทุ ธศักราช 2560 ได้ก�ำ หนดใหเ้ ป็นหนา้ ท่ีของปวงชนชาวไทยในการรว่ มมือ และสนับสนุนการอนุรักษ์และคุ้มครองสิ่งแวดล้อม ทรัพยากรธรรมชาติ ความหลากหลายทางชีวภาพ รวมทั้งมรดกทางวฒั นธรรม ดังนั้น โครงการหรือกิจกรรมของรัฐที่อาจก่อให้เกิดผลกระทบต่อ ชมุ ชนอยา่ งรนุ แรงทง้ั ดา้ นสง่ิ แวดลอ้ ม ทรพั ยากรธรรมชาติ และสขุ ภาพ จงึ เปน็ หน้าท่ีของประชาชนชาวไทยทุกคนที่จะต้องมีส่วนร่วมในการจัดการเพื่อ ประโยชนส์ งู สดุ และคณุ ภาพชีวติ ทด่ี ีของทุกคนในสังคม การเลอื กตงั้ คณุ ภาพ โดยพลเมืองคณุ ภาพ คือ การเลอื กต้ังทพี่ ลเมอื งมีส่วนร่วม

27 ตอนท่ี 27 หน้าทข่ี องปวงชนชาวไทยตอ้ งเสียภาษี ภาษี คือเงินที่เรียกเก็บจากประชาชน เพื่อน�ำ มาใชใ้ นการพฒั นาประเทศ สามารถแบ่งเปน็ ภาษที างตรง ทเ่ี รยี กเก็บจากประชาชนที่มีรายได้จากการ ประกอบอาชีพ และภาษที างอ้อม เปน็ ภาษที เ่ี รยี กเกบ็ จากประชาชนเมือ่ ซ้ือ สนิ คา้ และบริการตา่ งๆ หรอื ท่เี รียกวา่ ภาษีมลู ค่าเพ่มิ ภาษีเหล่านี้ลว้ นน�ำ มา เปน็ เงินงบประมาณในการพฒั นาประเทศ ภาครัฐจำ�เป็นต้องนำ�ภาษีที่ได้ไปใช้ประโยชน์เพ่ือการนำ�ไปพัฒนา ระบบสาธารณปู โภคสง่ เสรมิ อาชพี รายได้ดแู ลสขุ ภาพและพฒั นาคณุ ภาพชวี ติ ของประชาชนทกุ คนภายในประเทศ ไมว่ ่าจะเป็นเด็ก สตรี คนชรา ผสู้ ูงอายุ เปน็ ต้น คนไทยทุกคนจึงต้องเสียภาษีอากรตามท่ีกฎหมายบัญญัติด้วยความ ภาคภูมิใจท่ีไดช้ ่วยเหลอื รัฐ พลเมืองดจี งึ ไมค่ วรท่จี ะหลบเลย่ี งภาษี เพราะเงิน ภาษี รฐั น�ำ ไปพัฒนาประเทศและย้อนกลบั มาเปน็ ประโยชนต์ ่อทกุ คนเชน่ กัน ร่วมเรียนรูร้ ัฐธรรมนูญใหม่ ร่วมสร้างประชาธิปไตย กา้ วไปกบั กกต. และ ศส.ปชต.

28 ตอนท่ี 28 หน้าท่ีของปวงชนชาวไทยต้องป้องกนั การทุจริต เมื่อกล่าวถึงการทุจริต การคอร์รัปชัน หรือการฉ้อราษฎร์บังหลวง ล้วนเป็นการประพฤตมิ ิชอบท่ไี มม่ ีใครอยากให้เกดิ ขนึ้ ในสังคมไทย เพราะ เหตกุ ารณ์เหล่าน้ี เป็นส่งิ ซ่งึ แสดงถงึ การไมซ่ ื่อสตั ย์สุจรติ การทำ�ความชั่วโดย เจตนา ซึง่ การกระทำ�ดังกล่าวยอ่ มสง่ ผลกระทบตอ่ สังคมและประเทศชาตใิ ห้ เกดิ ความเสียหาย รัฐธรรมนูญ จงึ วางกลไกป้องกนั ตรวจสอบ และขจดั การทจุ รติ และ ประพฤติมิชอบอย่างเข้มงวด เดด็ ขาด เพอ่ื ไม่ใหผ้ ู้บรหิ ารที่ปราศจากคุณธรรม จริยธรรม และธรรมาภิบาลที่มีอำ�นาจในการปกครองบ้านเมืองได้ใช้อำ�นาจ ตามอำ�เภอใจ จงึ ก�ำ หนดมาตรการปอ้ งกัน ตลอดจนกลไกตา่ งๆ เพื่อใหก้ าร บริหารและพัฒนาเกดิ ความมน่ั คง มง่ั คง่ั และยง่ั ยนื ปราศจากการทุจรติ จึงเปน็ หน้าทีข่ องปวงชนชาวไทยที่จะตอ้ งคัดค้าน ต่อตา้ น ไมร่ ว่ มมือ หรอื สนบั สนุนการทจุ ริตและประพฤตมิ ิชอบทุกรปู แบบ การเลอื กตั้งคุณภาพ โดยพลเมืองคณุ ภาพ คือ การเลอื กต้ังทพ่ี ลเมอื งมสี ่วนร่วม

29 ตอนที่ 29 หน้าท่ขี องรฐั ต่อปวงชนชาวไทย ตอนท่ี 1 สิทธิ และเสรีภาพของประชาชนนั้น เป็นหลักสำ�คัญของหลักสิทธิ มนุษยชน และหลกั การพืน้ ฐานในระบอบประชาธปิ ไตย จงึ เปน็ หนา้ ท่ขี องรฐั ในการพทิ กั ษ์ ปกปอ้ ง คมุ้ ครอง สทิ ธิ เสรภี าพ ของประชาชนทุกคนภายในรัฐ เป็นหลักประกันว่าคนทุกคนภายในรัฐจะได้รับการปกป้อง คุ้มครอง ดูแล สิทธิ เสรีภาพ อยา่ งเสมอภาคเท่าเทยี มกัน รัฐจึงต้องมีหน้าท่ีดูแลและจัดให้ประชาชนมีสิทธิเสรีภาพในด้านต่างๆ เช่น สิทธิด้านการศึกษา รัฐจึงต้องจัดการศึกษาภาคบังคับ 12 ปี อย่างมี คุณภาพและไม่เรียกเก็บค่าใช้จ่าย สิทธิด้านสาธารณสุข รัฐต้องจัดบริการ สาธารณสุขท่ีมปี ระสทิ ธภิ าพและมมี าตรฐาน สิทธิดา้ นชมุ ชน รัฐต้องส่งเสริม ภูมิปัญหาท้องถิ่น และบริหารจัดการให้มีการใช้ประโยชน์จากทรัพยากร ธรรมชาติอย่างสมดลุ และยงั่ ยนื โดยประชาชนและชุมชนมสี ว่ นร่วมดว้ ย การกำ�หนดให้รัฐมีหนา้ ท่ตี อ่ ประชาชน ก็เฉกเช่นเดยี วกบั การก�ำ หนดให้ ประชาชนมีหนา้ ท่ตี ่อรัฐ จงึ เป็นการกำ�หนดหน้าทข่ี องทัง้ 2 ฝา่ ย เพอ่ื ให้ทกุ ฝ่าย มีส่วนร่วมในการพัฒนาประเทศชาตริ ว่ มกนั รว่ มเรียนรรู้ ัฐธรรมนญู ใหม่ ร่วมสรา้ งประชาธิปไตย กา้ วไปกับ กกต. และ ศส.ปชต.

30 ตอนท่ี 30 หนา้ ท่ขี องรัฐต่อปวงชนชาวไทย ตอนที่ 2 รัฐนอกจากจะมีหน้าท่ีพื้นฐานในการพิทักษ์รักษาไว้ซ่ึงสถาบันหลัก ของชาติ และมีหน้าที่ในการส่งเสริมให้ประชาชนได้รับสิทธิด้านต่างๆ แล้ว รัฐยงั มหี น้าที่จัดบรกิ ารสาธารณะ เพอ่ื รองรบั สิทธิ และเสรภี าพของประชาชน โดยจะต้องเปิดเผยข้อมูลข่าวสารสาธารณะให้ประชาชนเข้าถึงโดยสะดวก จัดใหม้ อี งคก์ รท่มี อี ิสระดแู ลคลื่นความถ่ี และรักษาสิทธใิ นการเข้าใช้วงโคจร ดาวเทียมใหเ้ กิดประโยชนแ์ ก่ประเทศชาติและประชาชน ใหก้ ารคุ้มครองและ พิทักษ์สิทธิของผู้บริโภค รักษาวินัยการเงินการคลัง และจัดระบบภาษีให้ เกิดความเป็นธรรม เพอ่ื ใหฐ้ านะทางการเงนิ ของรัฐมีเสถียรภาพ และหน้าท่ี ทสี่ ำ�คัญทสี่ ุดคือ รฐั ตอ้ งสง่ เสริม สนบั สนนุ ใหค้ วามรูแ้ กป่ ระชาชนถึงอันตรายที่ เกดิ จากการทุจรติ ประพฤตมิ ิชอบและจัดใหม้ ีมาตรการกลไกป้องกันและขจัด การทุจริตอย่างเขม้ งวด ท้ังหมดนีก้ ็เพอื่ ความอยเู่ ยน็ เป็นสุขของทุกคนในชาติ ประชาชนและชุมชนมีสิทธทิ ี่จะติดตามและเรง่ รดั รวมถึงฟ้องร้องหนว่ ยงาน ของรัฐ เพอ่ื ประชาชนหรือชุมชนได้รบั บรกิ ารตามทีร่ ัฐมีหนา้ ทจ่ี ัดทำ�ให้ การเลือกต้งั คณุ ภาพ โดยพลเมืองคณุ ภาพ คือ การเลอื กตง้ั ทพ่ี ลเมอื งมีสว่ นร่วม

31 ตอนท่ี 31 ท�ำ ไมจึงต้องมแี นวนโยบายแห่งรัฐ แนวนโยบายแห่งรัฐ คือ แนวทางที่กำ�หนดให้รัฐต้องออกกฎหมาย และก�ำ หนดนโยบายในการบรหิ ารราชการแผน่ ดิน เพ่ือใหเ้ กิดการพฒั นา ประเทศชาติอย่างต่อเนื่องและยั่งยืน รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พทุ ธศักราช 2560 จงึ ก�ำ หนดใหร้ ฐั ตอ้ งจดั ทำ�แผนยทุ ธศาสตร์ชาติ เพอ่ื เปน็ กรอบในการจดั ทำ�แผนพฒั นาประเทศโดยการจัดท�ำ แผนงานต่างๆ จะตอ้ งมี ความสอดคลอ้ ง มีการบูรณาการการท�ำ งานร่วมกนั เพอื่ ใหเ้ กิดความร่วมมอื และเกิดเปน็ พลงั ในการผลักดนั รว่ มกันไป ในอนั ทีจ่ ะน�ำ พาประเทศไปส่เู ป้าหมาย การพัฒนาชาต ให้เจรญิ รงุ่ เรืองอยา่ งย่ังยืนในระยาว ด้วยหลักธรรมาภิบาล แนวนโยบายแห่งรัฐ จึงถูกสรา้ งข้ึนเพอื่ เปน็ กลไกควบคมุ ทางการเมือง ผูกพันตอ่ การดำ�เนินงานของหนว่ ยงานของรฐั ทัง้ หลาย ซึ่งรวมถึงรัฐสภา ศาล อยั การและองค์กรอิสระและผกู พันกบั การจัดท�ำ งบประมาณรายจ่ายประจ�ำ ปี ของหน่วยงานต่างๆ ต้องสอดคล้องกับแผนแม่บท และนำ�มาสู่กระบวนการ ตดิ ตามตรวจสอบการดำ�เนินงานตามยุทธศาสตร์ชาตดิ ว้ ย ร่วมเรยี นรรู้ ฐั ธรรมนูญใหม่ ร่วมสร้างประชาธิปไตย กา้ วไปกบั กกต. และ ศส.ปชต.

32 ตอนที่ 32 แนวนโยบายแห่งรฐั ส�ำ คญั อยา่ งไร แนวนโยบายแหง่ รฐั ก�ำ หนดใหร้ ัฐต้องจดั ทำ�ยุทธศาสตรช์ าติ ส่งเสริม ให้ประชาชนจะต้องสามารถเข้ามามีส่วนร่วมเสนอความต้องการผ่านการ กำ�หนดนโยบายของรัฐที่จะนำ�ไปใช้ในการบริหารประเทศด้วย เพราะแผน ยทุ ธศาสตรช์ าตดิ งั กลา่ วจะผกู พันกับอนาคตคนไทยไปอกี อยา่ งน้อย 20 ปี ดงั นั้น การกำ�หนดยุทธศาสตร์ชาติจึงต้องกำ�หนดภายใต้หลักการท่ีว่ารากฐานของ ระบอบประชาธปิ ไตยทแ่ี ท้จริงคอื เสียงของประชาชน กรอบแนวทางท่ีรัฐจะต้องรับผิดชอบต่อประชาชนภายในประเทศ ในดา้ นต่าง ๆ อาทิ แนวนโยบายแห่งรฐั ดา้ นความสัมพันธ์ระหว่างประเทศ รัฐจะต้องยึดหลักความเสมอภาคในการส่งเสริมสัมพันธไมตรีกับนานาประเทศ เชน่ ความเสมอภาคในการเปดิ โอกาสด้านการคา้ การลงทนุ กบั นานาประเทศ โดยเท่าเทียมกัน เป็นต้น หรือยุทธศาสตร์ที่ว่ารัฐพึงส่งเสริมให้ประชาชนมี ความรู้และเข้าใจอย่างถูกต้องเก่ียวกับการปกครองระบอบประชาธิปไตยอันมี พระมหากษัตริยท์ รงเป็นประมุข และมสี ว่ นร่วมในการพฒั นาประเทศ เพ่อื ให้ ระบบการเมอื งของเราเกิดความมนั่ คงยง่ั ยืน เป็นตน้ การเลือกต้งั คณุ ภาพ โดยพลเมืองคุณภาพ คอื การเลือกตั้งที่พลเมืองมสี ว่ นรว่ ม