047 นายโชติวัฒน์ ข่ายม่าน_รายงานเดี่ยว

เพลงไทยเดิม จัดทําโดย นายโชตวิ ฒั น ขา ยมาน รหัสนกั ศกึ ษา 64003341047 เสนอ ผศ. จิรศักดิ์ จติ ตบุตร รายงานฉบับน้ีเปนสว นหน่ึงของการเรียน วิชาศลิ ปะดนตรีกับชวี ิต สาขาวิชานิเทศศาสตรด ิจิทลั มหาวทิ ยาลัยราชภัฏราชนครินทร ภาคการศกึ ษาที่ 1 ปการศกึ ษา 2564

ก คาํ นาํ รายงานเลม น้จี ัดทําขน้ึ เพอ่ื เปน สวนหน่ึงของวิชาศิลปะดนตรีกับชีวิต ภาคการศึกษาที่ 1 ปการศึกษา 2564 เพื่อใหนกั ศึกษาไดค นควา หาความรูในเร่อื ง ประวัตเิ พลงไทยเดมิ และวงดนตรที ีน่ ยิ มใชบ รรเลงเพลงไทยเดมิ เน่อื งจากโลกปจ จุบนั นเี้ ปน โลกทส่ี บั สนวนุ วาย และผคู นแกงแยง ชงิ ดกี ัน ทําใหค นมีความเครียด การฟงดนตรีจึง สามารถทําใหคนผอนคลายความเครยี ดลงได ผูจัดทําจึงไดรวบรวมขอมูลและอธิบายเกี่ยวกับประวัติเพลงไทย เดมิ และวงดนตรีที่นยิ มใชบ รรเลงเพลงไทยเดิม พรอ มรปู ภาพประกอบใหเหน็ ภาพมากย่งิ ขึ้น ผูจัดทําหวังวารายงานฉบับนี้จะใหความรู และเปนประโยชนแกนักเรียน นิสิต นักศึกษา และผูที่มี เสยี งเพลงในหัวใจทุก ๆ ทา นท่ีกําลังหาขอมูลเรื่องน้ีอยูหากมีขอแนะนําหรือขอผิดพลาดประการใด ผูจัดทําขอ นอ มรบั ไวแ ละขออภัยมา ณ ท่ีนี้ดว ย โชติวฒั น ขายมาน ผจู ัดทาํ 1 กันยายน 2564

ส า ร บั ญ ข เรอื่ ง หนา คํานํา ก สารบัญ ข 1 ประวัติความเปน มาของเพลงไทยเดมิ 1 กําเนิดเพลงไทยเดมิ 1 ความหมายของเพลงไทยเดมิ 1 1 ประเภทของเพลงไทยเดมิ 3 ลักษณะของเพลงไทยเดมิ 4 ประวตั ิเพลงลาวดวงเดือน 5 6 เนือ้ รอ ง “เพลงลาวดวงเดอื น” 7 ประวัติเพลงลาวเสย่ี งเทียน 7 เน้ือรอง “เพลงลาวเสี่ยงเทียน” 7 11 เครอื่ งดนตรที ่ีนยิ มนํามาบรรเลงเพลงไทยเดมิ 13 วงดนตรีไทย 15  วงปพาทย 15 15  วงเคร่ืองสาย 17  วงมโหรี 17 วงดนตรีพืน้ บา น 18 18  วงสะลอซอซงึ 20  วงโปงลาง 21 เครือ่ งดนตรีไทย เครอื่ งดดี เครอ่ื งสี  เคร่ืองตี  เคร่ืองเปา บรรณานุกรม

ประวตั ิความเปนมาของเพลงไทยเดิม กําเนิดเพลงไทยเดิม ดนตรี เปนสง่ิ ทม่ี นุษยเ รมิ่ รูจักตงั้ แตส มัยกอนประวัติศาสตร ซึง่ ก็มีการนาํ มารองรําทําเพลง ทาํ กจิ กรรม สนกุ ๆ เตน ราํ และมักจะใชใ นพธิ ีกรรมทางศาสนา อยางการสวดมนตอกี ดวย โดยเพลงแตเดิมนั้น สวนใหญแลว จะมจี ังหวะเรว็ และมชี ว งทาํ นอง ประโยคขบั รอ งสนั้ ๆ ซง่ึ จะเหมาะกบั การเตน ราํ มากกวา จึงไดมกี ารปรับเปลี่ยน ใหมีจังหวะทีช่ าลง และมีความนุม นวลมากขึน้ อีกท้งั ยังเพมิ่ ประโยคในการขบั รองใหยาวข้ึนอกี ดวย ทง้ั นี้กเ็ พ่ือให เหมาะกับการใชใ นพิธีการตา งๆ การขับรอ งในการเลนละคร รวมถึงการขบั กลอม และน่ีกถ็ อื กําเนิดเพลงไทยเดมิ ขึน้ มาน่ันเอง ความหมายของเพลงไทยเดมิ เพลงไทยเดมิ หมายถึง เพลงท่มี ีการแตงขน้ึ มา ทั้งเน้ือรอ ง คํารองและทํานอง โดยใชหลักการแตง แบบ ไทยๆ ดนตรไี ทย และเนน ความเปน เอกลกั ษณข องไทยเปนหลกั ซ่ึงก็ทําใหแตกตางจากเพลงของชาติอ่ืนๆ มาก ทีเดียว โดยเอกลกั ษณของเพลงไทยเดมิ กค็ ือการเอือ้ นท่มี คี วามไพเราะและยังมีจังหวะทวงทํานองที่ฟงสนุกและ ฟงรน่ื หูอกี ดวย ซ่งึ เพลงไทยเดมิ ทนี่ ิยมกจ็ ะเปนเพลงสองชนั้ และเพลงสามชั้นที่มีลักษณะการขับรองแบบสักวา น่ันเอง ประเภทของเพลงไทยเดมิ ประเภทของเพลงไทยเดมิ นน้ั สามารถแบงไดเ ปน 3 จาํ พวกใหญๆ ซง่ึ ก็คอื 1. เพลงสาํ หรบั บรรเลงดนตรลี ว นๆ เพลงประเภทน้ี กอ็ ธบิ ายงายๆ ตามชอื่ เลย ก็คอื เปน เพลงทมี แี ตดนตรีบรรเลง ไมม กี ารขับรอ ง ไม มกี ารเอ้อื นใดๆ เนน ดนตรีลว นๆ สว นใหญจ ะไดยนิ ไดฟง กนั ในการใชประกอบการแสดง เชนเพลงโหมโรง เพลง หนาพาทย เปน ตน นอกจากนี้ยังมีการใชเปน เพลงในการแสดงละคร เมอื่ ตัวละครกาํ ลงั แสดงทาทาง กิริยาตางๆ อีกดว ย 2. เพลงสําหรบั การขับรอ ง เพลงประเภทนี้ เปนเพลงทมี่ กี ารขับรองแลว ตามดวยการรับโดยการบรรเลงดนตรีเปน จงั หวะ ซึ่ง สว นใหญแลว มกั จะเรียกกนั วา การรองสง ดนตรีน่ันเอง โดยเพลงแบบนจ้ี ะมีจงั หวะที่ไพเราะ ฟงแลว ใหความรูส ึก สนุกและรืน่ รมยม ากขึ้น อกี ทงั้ ยงั ชว ยใหเ กิดความรสู ึกเพลิดเพลนิ ไดเ ปน อยางดีเลยทีเดียว 3. เพลงประกอบการราํ เพลงประเภทนี้ เปน เพลงท่มี กี ารรองไปตามบทรอ ง เพื่อใหเกิดจังหวะท่ีสนุกสนานและเพื่อใหผู เตน สามารถเตน ตามจังหวะไดอ ยางสนกุ มากขึน้ อีกดว ย นอกจากน้ยี งั มักจะใชในการประกอบการแสดงทาทาง กิรยิ าตา งๆ ของตวั ละครดวยเชนกัน ลกั ษณะของเพลงไทยเดมิ จากทีไ่ ดกลาวมาขางตน วา เพลงไทยเดมิ นั้น แบง เปน เพลงชัน้ เดียว เพลงสองชนั้ และเพลงสามชั้น ตาม วิวฒั นาการของเพลงไทยเดิม แตนน่ั เปนเพยี งแคลกั ษณะบางสวนของเพลงไทยเดิมเทานัน้ ซ่งึ ตามจริงแลว เรายงั สามารถจําแนกออกตามลกั ษณะไดอ ีกหลากหลายลกั ษณะกนั เลยทีเดยี ว เชน 1. เพลงช้ันเดยี ว เพลงชั้นเดยี ว เปนลกั ษณะแบบแรกกําเนิดเพลงไทยเดิม ซ่ึงก็จะมีจังหวะดนตรีเร็วและมีคํารอง แบบส้ันๆ โดยจะสงั เกตไดจากเสียงฉิง่ ฉบั ที่ดงั กระชบั ติดกันตอเนือ่ งไปจนจบเพลงน่ันเอง โดยในอดีตนั้นคนสวน ใหญจะนิยมใชเพลงชน้ั เดยี วในการเตนรํา ทํากิจกรรมสนุกๆ ตางๆ แตในปจจุบันน้ีเราจะไมคอยไดยินเพลงชั้น เดียวมากนัก ซ่ึงก็จะใชเพื่อการแสดงมหรสพมากกวา

-2- 2.เพลงสองชนั้ เพลงสองชัน้ เปน เพลงทีม่ กี ารขบั รองและจังหวะแบบปานกลาง ไมเรว็ หรอื ไมชา จนเกนิ ไป แตก ็มี ความยาวของเนือ้ เพลงท่ียาวกวา เพลงช้นั เดียวถึงเทาตัวเลยละ ซ่ึงเราสามารถสงั เกตเพลงสองชั้นไดจ ากเสยี งฉงิ่ … ฉบั ทม่ี คี วามหางกันพอสมควร เนือ้ รอ งมกี ารเออ้ื นหนอ ยๆ ตางจากเพลงชน้ั เดยี วทีไ่ มม กี ารเอ้อื นเลย 3. เพลงสามช้ัน เพลงสามช้ัน เปนเพลงท่ีมีจังหวะชา มีการเอื้อนและทํานองรองที่นานมาก และชวงความหาง ระหวา งเสยี งฉิง่ …ฉบั ก็หา งพอสมควรเชน กัน ซ่ึงสวนใหญก็จะนยิ มใชในการขับกลอมและการบรรเลงในโอกาส พิธกี ารตางๆ น่ันเอง 4.เพลงโหมโรง เพลงโหมโรง เปนเพลงที่ใชในการเปดงานพิธีสําคัญตางๆ เพ่ือเปนการแสดงความเคารพตอครู อาจารย และเปนการประกาศถงึ การเริ่มเปด งานน่ันเอง ซึ่งเพลงโหมโรงน้นั ก็ยงั แบงยอยไดอกี เปน เพลงโหมโรง เชา โหมโรงกลางวัน โหมโรงเย็นและโหมโรงเสภา เพลงไทยเดมิ นอกจากจะเปน เพลงดัง้ เดิมของไทยเราทค่ี วรคา แกก ารรักษาไวแ ลว ยังเปนเพลงประจํา ชาตอิ กี ดวย ดังนัน้ จึงควรธํารงคร ักษาไว และสบื สานวัฒนธรรมอันดีงามของไทย ทั้งดนตรี การขับรอง และการ บอกเลาเรื่องราวการถือกําเนิดเพลงไทยเดิมใหแกคนรุนหลังไดฟง ซึ่งนี่ก็เปนเพียงประวัติและขอมูลคราวๆ เทา นนั้ เพลงไทยเดิมยงั มีเร่ืองราวใหไ ดศกึ ษาอีกมากมายเลยทีเดียว

-3- เพลงลาวดวงเดือนเปนเพลงไทยเดิมท่ีเปน เพลงนพิ นธของพระเจา บรมวงศเ ธอ กรมหม่ืนพิไชยมหินทโรดมโอรส ของพระบาทสมเดจ็ พระจลุ จอมเกลา เจา อยูหัวและเจา จอมมารดามรกฎ ในรชั กาลท่ี 5 ประวัติ เพลงลาวดวงเดือนเปน เพลงไทยเดิมจงั หวะ ๒ ชน้ั เนอ้ื เพลงมีความซาบซง้ึ กบั ทวงทํานองและถอยคํา งดงามทางวรรณศิลป ท่ีมาของเพลงเพลงน้ี เปนเร่ืองจริงย่ิงกวานิยายรัก เศราเรื่องหนึ่ง เปดฉากดวยความรัก ซาบซ้งึ และจบดว ยการพลัดพรากจากกันช่วั ชีวิต ฝายชายไดแ ตถ า ยทอดความรกั อาลัยผานบทเพลงอมตะเพลงน้ี เรือ่ งราวความรกั เริ่มตนเมือ่ พระองคเจา เพ็ญพัฒนพงศ พระราชโอรสองคท่ี ๓๘ ในพระบาทสมเด็จ พระจุลจอมเกลา เจาอยหู ัว กับ เจาจอมมารดามรกฎ เม่ือพระชนมายุ ๑๗ พรรษา เสด็จไปทรงศึกษา ณ วทิ ยาลัย เกษตรกรรมเวลลิงตัน ฮอล ประเทศอังกฤษ ทรงใชเวลาศึกษาอยูสามปครึ่ง แลวเสด็จกลับกรุงสยาม ขณะมี พระชนมายุ ๒๑ พรรษา เพ่ือทรงเตรยี มพระองคเ ขารบั ราชการในกระทรวงเกษตร เสดจ็ ไปยังนครเชียงใหม เจา หลวงอนิ ทวโรรสสรุ ิยวงศ เจาผคู รองนครเชียงใหมไ ดจัดงานตอ นรับเจาชายหนมุ รปู งาม ดว ยพิธยี ิง่ ใหญ และจดั ให มลี ะครคมุ หลวงเมืองเชียงใหมใหท อดพระเนตร ในการแสดงครั้งนี้มีเจานายเมืองเหนือและแขกชาวตางชาติมา ชมอยา งหนาแนน ระหวางการแสดงพระองคเจา เพ็ญพัฒนพงศแทนที่จะทรงพระสําราญกับละคร แตสายพระ เนตรจับจองไปยังสาวนอยวัยแรกรุนนางหนึ่ง คือ เจานางชมช่ืน ณ เชียงใหม ธิดาคนโตวัย ๑๖ ป ของเจา ราชสัมพันธวงศ (ธรรมลงั กา) เมืองเชยี งใหม กับ เจา นางคาํ ยน รักแรกพบของเจาชายหนุม พระองคแทบจะทน ใหผ านพนค่ําคืนนไี้ มไ ด เชาวันรุงข้ึนมีพระดํารัสใหพระยานริศราชกิจ ขาหลวงตางพระเนตรพระกรรณประจํา เมอื งเชยี งใหมใหน าํ พระองคไปยังคุมของเจาราชสัมพันธวงศ เพ่ือผูกไมตรีกับทานเจาของคุม ซึ่งแทที่จริงแลว พระองคทรงปรารถนาท่ีจะทอดพระเนตรเจานางชมช่ืน ผูเลอโฉม และนับแตนั้นพระองคทรงเสด็จไปคุมเจา ราชสมั พันธวงศท้ังเชา เย็น โดยมีเจา นางชมชน่ื ถวายการตอนรับ เวลาผานไปไมนาน พระองคเจาเพ็ญพัฒนพงศ ทรงบังคบั ใหพระยานรศิ ราชกจิ ไปสูข อเจา นางชมชืน่ ใหพ ระองค แตเ จาราชสัมพันธวงศขอผัดผอนดวยขอใหเจา นางชมช่ืนมีอายุ ๑๘ พรรษากอน แลวจะนําตัวมาถวาย หรือถาพระบาทสมเด็จเจาอยูทรงทราบและทรง พระราชทานพระอนญุ าตก็ไมขัดของ แตท ่จี รงิ แลว การทเ่ี จา ราชสมั พันธวงศป ฏิเสธการสูขอน้ัน เพราะไดท ราบวา พระองคเจา เพ็ญพัฒนพงศมีสะใภห ลวงอยูที่เมืองหลวงแลว ในเวลาตอมาอกี ไมนานกม็ ีหมายรับสง่ั จากเมืองหลวงใหพ ระเจา ลกู ยาเธอ พระองคเจาเพ็ญพัฒนพงศ เรงเสด็จกลบั แตพ ระองคทรงบิดพลวิ้ และก็มพี ระราชโทรเลขจากพระราชบิดามากําชับอีก จึงจําตองเสด็จกลับ พระเกรงพระราชอาญาและไมไ ดเสด็จกลับมายงั นครเชยี งใหมอีกเลย ตราบจนส้ินพระชนมขณะมี พระชนมายุ ๒๘ พรรษา ขณะทรงเปน กรมหมื่นพไิ ชยมหนิ ทโรดมไดเพียงปเ ศษ หลงั จากพระองคเ สด็จกลบั มายังพระนครแลว ทรงอาลยั รักตอเจา นางชมชืน่ อยางสดุ ซึ้ง ไดเปนแรงบันดาลใจใหพระองคทรงนิพนธเพลง \"ลาวดําเนินเกวียน\" หรือ “ลาวดวงเดือน” ข้ึนและไดกลายเปนเพลงรักอมตะเพลงหน่ึงจวบจนถึงทุกวันน้ี สวนเจานางชมช่ืน ณ เชียงใหม เม่ือมีอายุ ๑๗ – ๑๘ ป เจานายญาติวงศไดจัดใหเขาพิธีเสกสมรสกับเจาเมืองคํา ณ ลําพูน ซึ่งเปน เจา นายบุตรหลานของเจาดาราดิเรกิ รัตนไพโรจน เจาเมอื งลําพูน แตชวี ิตสมรสก็ไมราบร่ืนงดงามนัก หลังจากมี บตุ รชายดว ยกันคนหนึง่ กเ็ ปน อันตองแยกทางกนั เปนอนั จบตํานานรกั เพลงลาวดวงเดอื น

-4- เน้อื รองเพลงลาวดวงเดือน โอละหนอ ดวงเดือนเอย พีม่ าเวา รัก เจาสาวคําดวง โอวา ดึกแลวหนอ พขี่ อลาลว ง อกพเี่ ปน หว ง รกั เจา ดวงเดือนเอย ขอลาแลว เจา แกว โกสมุ พนี่ ร้ี กั เจาหนอ ขวัญตาเรยี ม จะหาไหนมาเทียม โอเ จาดวงเดือนเอย (ซํ้า 2 รอบ) [หอมกล่นิ เกสร เกสรดอกไม หอมกลิน่ คลา ยคลาย เจา สูเรยี มเอย (ซ้าํ )] หอมกลิ่นกรนุ ครัน หอมนน้ั ยังบเ ลย เนอื้ หอมทรามเชย เอยเราละเหนอ โอละหนอ นวลตาเอย พนี่ ้รี ักแสนรกั ดงั ดวงใจ โอเปน กรรม ตองจาํ จากไป อกพี่อาลยั เจา ดวงเดือนเอย เหน็ เดือนแรม เริศรางเวหา เฝาแตเบ่ิงดฟู า (ละหนอ)เหน็ มดื มน พ่ีทนทกุ ขทกุ ขทน โอเ จาดวงเดอื นเอย พ่ีทนทุกขท กุ ขท น โอเจาดวงเดือนเอย เสียงไกข ันขาน เสียงหวานเจ้อื ยแจว หวานสุดแลว หวาน แจวเจอ้ื ยเอย (ซา้ํ ) ถงึ จะหวานเสนาะ หวานเพราะกระไรเลย บแมน ทรามเชย เราละเหนอ (ซ้าํ )

-5- เพลงลาวเสยี่ งเทยี นเปน เพลงไทยเดิมท่ีเปน เกิดขึ้นในระหวางปลายรัชกาลท่ี ๔ ถงึ ตน รชั กาลท่ี ๕ ประวตั ิ เพลงลาวเสี่ยงเทียนเดิมเปนเพลงลูกบท (เพลงที่เลนตอทายเพลงแมบท) เกิดขึ้นในระหวางปลาย รัชกาลท่ี ๔ ถงึ ตนรชั กาลท่ี ๕ โดยมีครเู พลงซงึ่ ไมท ราบชอ่ื เปนผูป ระดษิ ฐข ้ึน แลว นํามาเลนตอ ทายเพลงใหญ เปน เพลงสําเนียงลาว (สาํ เนียงภาคเหนือ) อัตราจังหวะ ๒ ชั้น มี ๒ ทอน ตอมามีผูประดิษฐทางรองและใชบทรอง ท่ีวา “ขาเจาสาวโคมเวียนเส่ียงเทียนถวาย ขอนอมกายกมเกลาเขามาหา” ซึ่งเปนที่นิยมของผูที่ไดยินไดฟง ถึงกับนําไปเลนกันอยางแพรหลาย และเรียกชื่อกันตามบทรองวา \"ลาวเส่ียงเทียน\" เพลงน้ีจึงมีชื่อ “ลาวเส่ียง เทยี น” มาตัง้ แตน นั้ เม่ือ พ.ศ. ๒๔๗๖ หลวงประดิษฐไพเราะ (ศร ศิลปบรรเลง) ไดนําทํานองเพลงลาวเสีย่ งเทยี นของเกา ซง่ึ เปนอตั รา ๒ ชนั้ มาแตง ขน้ึ เปน อัตรา ๓ ชั้น ท้ังทํานองรองและทํานองดนตรี โดยประดิษฐทํานองใหมีสําเนียง เปน ลาวตามสาํ เนยี งเดมิ รวมทง้ั ไดแ ตง “ทางเปลี่ยน” ตอมาไดแตง เพ่ิมเปนเถา โดยแตง ทางเปลี่ยนข้ึนทั้ง ๒ ชั้น และชั้นเดียวดวย เพลงลาวเส่ียงเทียนเถา ของหลวงประดิษฐไพเราะ (ศร ศิลปบรรเลง) เปนเพลงท่ีมีทํานอง ไพเราะนาฟง ไดรับความนิยมในวงการดนตรีไทยแพรหลายมาก นอกจากเพลงลาวเส่ียงเทียนทางของหลวง ประดิษฐไพเราะ (ศร ศิลปบรรเลง) แลว ยงั มีเพลงลาวเสีย่ งเทียนทางของครวู าดดว ยอีกทางหนง่ึ

-6- เนือ้ รองเพลงลาวเส่ียงเทียน ธูปเทยี นทองสองมอื ถอื ไว ตง้ั ใจวันทา ธปู เทยี นทองสองมอื ถือไวต ้ังใจวันทา นอมเคารพบชู า พระศาสดาของชาวพุทธ นอมเคารพบูชา พระศาสดาของชาวพุทธ พระปญ ญาเลศิ ลน ทรงคนพบสจั ธรรม พระการณุ ยเ ลศิ ลาํ้ ทรงนอ มธรรมสูมนษุ ย พระองคเ ลศิ ลว นบรสิ ทุ ธ์ิ สอนชนใหหลุด พน ความทุกขต รม พระองคเ ลศิ ลวนบรสิ ทุ ธิ์ สอนชนใหหลดุ พนความทุกขต รม ธูปเทียนทองสองมอื ถือไวตัง้ ใจวนั ทา ธูปเทยี นทองสองมอื ถือไวตง้ั ใจวนั ทา นอ มเคารพบชู า พระศาสดาของชาวพทุ ธ นอ มเคารพบชู า พระศาสดาของชาวพุทธ พระปญ ญาเลิศลน ทรงคน พบสจั ธรรม พระการณุ เลศิ ลํา้ ทรงนอมธรรมสูมนุษย พระองคเ ลศิ ลวนบรสิ ุทธิ์ สอนชนใหหลดุ พนความทกุ ขตรม พระองคเลศิ ลว นบรสิ ทุ ธิ์ สอนชนใหหลดุ พน ความทกุ ขต รม

-7- เคร่อื งดนตรีทนี่ ยิ มนาํ มาบรรเลงเพลงไทยเดิม เคร่อื งดนตรสี ามารถแบงไดต ามหลายๆ เกณฑดงั น้ี 1. แบงตามวิธกี ารบรรเลง (ดนตรไี ทย)  ดีด  สี  ตี  เปา 2. แบง ตามวสั ดทุ ใ่ี ชในการผลิต  เครอ่ื งสาย  เครอื่ งลมไม  เครื่องลมทองเหลอื ง  เครอ่ื งเคาะ  เครอ่ื งตระกลู ล่มิ เครอ่ื งดนตรที ี่นิยมนาํ มาบรรเลงเพลงไทยเดมิ 1. วงดนตรไี ทย เชน วงปพาทย วงเครือ่ งสาย วงมโหรี วงดนตรีไทยในปจจุบันมีการจัดรูปแบบ และมีระเบียบแบบแผน มีมาตรฐานถูกตองตามหลักการ ประสมวง ซ่งึ แบง ออกเปน3ประเภท ไดแก วงปพ าทย, วงเคร่ืองสาย, วงมโหรี 1. วงปพ าทย 1.1)วงปพ าทยไ มแ ขง็ ใชบ รรเลงในงานพระราชพิธีและพิธีกรรมของประชาชน ตลอดจนใชบรรเลงประกอบการ แสดง โขน หนังใหญ ละครนอก ละครใน หุน กระบอก เปนตน -วงปพ าทยเ ครอื่ งหา (ปใ น ระนาดเอก ฆอ งวงใหญ ตะโพน กลองทัด ฉงิ่ )

-8- -วงปพาทยเครื่องคู (ปใน ปนอก ระนาดเอก ระนาดทุม ฆองวงใหญ ฆองวงเล็ก ตะโพน กลองทัด ฉง่ิ ฉาบเลก็ ฉาบใหญ กรบั โหมง ) -วงปพาทยเครื่องใหญ (ปใน ปนอก ระนาดเอก ระนาดทุม ระนาดเหล็ก ระนาดทุมเหล็ก ฆอ งวงใหญ ฆอ งวงเลก็ ตะโพน กลองทดั ฉ่ิง ฉาบเลก็ ฉาบใหญ กรบั โหมง ) 1.2)วงปพ าทยเ สภา ใชบ รรเลงและขับรอ งในการแสดงเสภา ซง่ึ มีการพัฒนามาจากนทิ านคํากลอน การประสมวง ปพ าทยเสภา มพี ื้นฐานมาจากวงปพ าทยไ มแ ข็งโดยมีการนําเอาลกู เปง มาง(กลองสองหนา 1 ลูกมาตีแทนตะโพน และกลองทัด (ปใ น ปน อก ระนาดเอก ระนาดทุม ฆอ งวงใหญ ฆองวงเล็ก กลองสองหนา ฉ่ิง ฉาบเล็ก ฉาบใหญ กรับ โหมง )

-9- 1.3)วงปพาทยไ มน วม มโี ครงสรา งเหมือนกับวงปพ าทยไ มแ ข็ง โดยใชไมนวมตรี ะนาดเอก ใชขลยุ เพียงออแทนปนอก และปใ นและเพ่มิ ซออู1คัน เพื่อใหไดเ สยี งทน่ี ุมนวลกวา วงปพ าทยไ มแขง็ 1.4)วงปพ าทยนางหงส วงปพ าทยนางหงส เดมิ เปน วงท่ใี ชบรรเลงในงานศพของสามัญชน ตอมาไดนํามาบรรเลงใน งานสวดพระอภิธรรมศพเจานาย และใชในตอนถวายพระเพลิงพระบรมศพ พระศพ เมอื่ คร้ังงานพระบรมศพของ สมเด็จพระศรีนครนิ ทรา บรมราชชนนี สมเดจ็ พระเทพรัตนราชสดุ าฯ สยามบรมราชกุมารี มีพระประสงคใหนํา วงปพ าทยนางหงส ของกรมศลิ ปากรมาประโคมยํา่ ยาม ตอ จากวงประโคมของงานเครอื่ งสงู สํานกั พระราชวงั จงึ นบั เปนครั้งแรกที่ไดนําวงปพาทยนางหงสมาใชในงานพระบรมศพดวย ช่ือเรียกของวงดนตรีวงน้ีเรียกตามชื่อ เพลงทน่ี ยิ มนาํ มาบรรเลงประโคมในงาน คือเพลงนางหงส โดยจะใชบรรเลงในงานอวมงคลเทาน้ัน ปจจุบันไม คอยเปนท่นี ิยม จงึ หันมาใชวงปพ าทยมอญแทน 1.5)วงปพาทยด ึกดาํ บรรพ วงปพาทยด ึกดาํ บรรพไ ดแนวคดิ มาจากการแสดงโอเปราของชาวยุโรป มีรูปแบบการแสดงท่ี ประณีตและแสดงตามแนวละครใน ตัวแสดงดําเนินเรื่องดวยการรอง มีฉากแสดงที่สมจริงนอกจากน้ียังมีการ บรรเลงโหมโรง(Overture)เลาเรอื่ งกอนการแสดง

-10- เครือ่ งดนตรที ีใ่ ชในวงปพาทยดึกดําบรรพ จะใชเคร่ืองดนตรีท่ีมีเสียงไมแข็งกราวเพราะการ แสดงจะแสดงภายในโรงเรือนเพื่อไมใหเสียงดังกองเกินไป จึงมีการเปลี่ยนไมระนาดไปใชไมนวม และใชขลุย เพียงออแทนปใน และปนอก (ระนาดเอก ระนาดทุม ระนาดทุมเหล็ก ฆองวงใหญ ซออู ขลุยเพียงออ ขลุยอู ตะโพน วงฆอ งชยั และฉง่ิ ) 1.6)วงปพาทยมอญ เปนวงดนตรีไทยที่นําเอาเครื่องดนตรีมอญมาประสมกับวงปพาทยไมแข็ง โดยสามารถใช บรรเลงไดในทุกโอกาส ทั้งงานมงคลหรืองานอวมงคล วงปพาทยมอญน้ันเดิมนิยมใชในกิจกรรมตางๆของชาว มอญและใชน ักดนตรชี าวมอญ ตอมานักดนตรไี ทยไดศึกษาเกี่ยวกบดนตรีและบทเพลงมอญจึงไดนําเคร่ืองดนตรี มอญมาประสมตามหลกั การประสมวงวงปพ าทยไ มแ ข็ง(วงปพาทยมอญเครื่องคู ปมอญ ระนาดเอก ระนาดทุม ฆอ งมอญวงใหญ ฆองมอญวงเล็ก ตะโพนมอญ เปง มางคอก ฉง่ิ ฉาบเลก็ ฉาบใหญ กรบั และโหมง กระจงั ) (วงปพ าทยม อญเคร่ืองใหญ ปม อญ ระนาดเอก ระนาดทุม ระนาดเอกเหล็ก ระนาดทุมเหล็ก ฆองมอญวงใหญ ฆอ งมอญวงเลก็ ตะโพนมอญ เปงมางคอก ฉง่ิ ฉาบเล็ก ฉาบใหญ กรบั และโหมงกระจงั ) ปจ จุบนั วงปพ าทยมอญไดรบั ความนยิ มอยางมาก โดยเฉพาะการนําไปประโคมงานศพ หรือ การแสดงลเิ ก

-11- 2. วงเครือ่ งสาย วงเคร่อื งสายเกิดข้ึนในสมัยอยุธยา ซง่ึ มเี ครือ่ งสี คอื ซอ เครื่องดีด คือ จะเข และ กระจับป ผสม ในวง ปจจุบนั วงเคร่อื งสายมี 4 แบบ คอื 2.1) วงเครอ่ื งสายไทยเคร่ืองเดย่ี ว เปนวงเครอ่ื งสายท่มี ีเครอ่ื งดนตรผี สมเพยี งอยา งละ 1 ช้ิน เรยี กอกี อยางหนึ่งวา วงเครื่องสาย ไทยวงเล็ก เคร่ืองดนตรีท่ีผสมอยูในวงเคร่ืองสายไทยเคร่ืองเด่ียวนี้ นับวาเปนส่ิงสําคัญและถือเปนหลักของวง เคร่อื งสายไทยท่ีจะขาดส่ิงหนึ่งส่งิ ใด เสียมิได เพราะแตละส่ิงลวนดําเนินทํานองและมีหนาท่ีตางๆ กัน เมื่อผสม เปนวงขน้ึ แลว เสียงและหนาที่ของเคร่ืองดนตรแี ตล ะอยางก็จะประสมประสานกันเปนอันดี เคร่ืองดนตรีที่ผสม อยใู นวงเคร่ืองสายไทยเคร่อื งเดี่ยวซึง่ ถอื เปนหลักคอื ซอดวง ซออู จะเข ขลยุ เพยี งออ โทนและราํ มะนา ฉ่งิ 2.2) วงเครอื่ งสายไทยเครื่องคู คําวา เครอ่ื งคู ยอมมคี วามหมายชัดเจนแลว วา เปนอยางละ 2 ชนิ้ แตส าํ หรับการผสมวงดนตรี จะตองพิจารณาใครครวญถึงเสียงของเครื่องดนตรีท่ีจะผสมกันน้ัน วาจะบังเกิดความไพเราะหรือไมอีกดวย เพราะฉะนนั้ วงเคร่อื งสายไทยเคร่ืองคู จงึ เพิ่มเคร่อื งดนตรใี นวงเครอ่ื งสายไทยเคร่ืองเดี่ยวข้ึนเปน 2 ช้ิน แตเพียง บางชนิด คือซอดวง 2 คัน ซออู 2 คัน จะเข 2 ตัวขลุยเพียงออ ขลุยหลิบ โทน รํามะนา ฉ่ิง ฉาบเล็กและโหมง ตง้ั แตโบราณมา วงเคร่อื งสายไทยมอี ยา งมากก็เพยี งเคร่อื งคดู ังกลาวแลว เทา น้นั ในสมยั หลังไดม ผี ูคดิ ผสมวงเปน

-12- วงเครือ่ งสายไทยวงใหญข้นึ โดยเพิ่มเคร่ืองบรรเลงจาํ พวกดาํ เนนิ ทํานอง เชน ซอดว ง ซออู และขลุย ขน้ึ เปนอยาง ละ 3 ชิน้ บา ง 4 ช้ินบาง การจะผสมเครื่องดนตรีชนิดใดเขามาในวงนั้นยอมกระทําไดถาหากเคร่ืองดนตรีน้ันมี เสยี งเหมาะสมกลมกลืนกบั เครอ่ื งอ่นื ๆ 2.3) วงเครอื่ งสายผสม เปนวงเคร่ืองสายท่ีนําเอาเคร่ืองดนตรีตางชาติเขามารวมบรรเลงกับเครื่องสาย ไทย การ เรียกชื่อวงเคร่ืองสายผสมนั้นนิยมเรียกตามชอ่ื ของเครื่องดนตรีตา งชาติ ท่ีนําเขามารวมบรรเลงในวง เชนนําเอา ขิมมารว มบรรเลงกบั ซอดวง ซออู ขลยุ และเครอื่ งกาํ กับจังหวะตาง ๆ แทนจะเข ก็เรียกวา \"วงเคร่ืองสายผสม ขิม\" หรือ นําเอาออรแกนหรือไวโอลินมารวมบรรเลงดวยก็เรียกวา \"วงเครื่องสายผสม ออรแกน\" หรือ \"วง เคร่อื งสายผสมไวโอลิน\" เครอ่ื งดนตรีตางชาตทิ น่ี ิยมนํามา บรรเลงเปนวงเครื่องสายผสมนั้นมมี ากมายหลายชนิด เชน ขมิ ไวโอลนิ ออรแ กน เปย โน แอกคอรเดยี น กูเ จิง เปน ตน 2.4) วงเครือ่ งสายปช วา เปน วงเคร่อื งสายไทยทัง้ วงบรรเลงประสมกบั วงกลองแขก โดยไมใชโทนและรํามะนา และใช ขลุย หลบี แทนขลยุ เพยี งออเพือ่ ใหเ สียงเขา กับปชวาไดด ี เดิมเรียกวา วงกลองแขกเครอื่ งใหญ การบรรเลงเคร่ืองสายปช วานน้ั นกั ดนตรจี ะตอ งมไี หวพรบิ และความเชีย่ วชาญในการบรรเลง เปนพิเศษ โดยเฉพาะฉิ่งกํากับจังหวะจะตองเปนคนที่มีสมาธิดีท่ีสุดจึงจะบรรเลงไดอยางไพเราะ เพลงที่วง เคร่ืองสายปชวานยิ มใชบ รรเลงเปนเพลงโหมโรง ไดแก เพลงเร่ืองชมสมุทร เพลงโฉลก เพลงเกาะ เพลงระกํา เพลงสะระหมาแลวออกเพลงแปลง เพลงออกภาษา แลว กลับมาออกเพลงแปลงอีกครง้ั หนึ่ง

-13- 3.วงมโหรี วงมโหรีเปนการรวมกนั ของเครอ่ื งดนตรีทุกตระกลู คือ ดดี สี ตี และเปา มารวมอยูในวงเดียวกัน ไดอ ยางลงตวั ละเอยี ดออ น และละเมียดละไม มีแนวทางการบรรเลงท่นี ุมนวล ไพเราะ นยิ มใชบรรเลงในพิธีการ ทศ่ี ักดิ์สิทธิและเปน มงคลตางๆ วงมโหรีน้ันเดิมคงเปนของผูชายเลน แตตอมาคนทั่วไปเกิดชอบฟงกันแพรหลายท่ัวไป ผูมี บรรดาศักดซ์ิ ง่ึ มีบรวิ ารมากจึงหัดใหผ ูหญงิ เลนมโหรีบาง หลังจากน้ันมโหรีก็กลายเปน ของผูหญงิ ดงั จะพบไดตาม งานจติ รกรรม ประติมากรรมในศิลปะสมัยอยุธยามกั เขยี นหรือแกะสลกั เปนภาพสตรกี ําลงั บรรเลงเคร่ืองดนตรีที่ นาจะเปนวงมโหรี 3.1) วงมโหรีสมยั โบราณ (มโหรีเคร่ืองส่ี) มผี บู รรเลงเพียง ๔ คน เทานนั้ คอื คนสีซอสามสาย คนดีดพิณ (กระจับป) คนตีทับ (โทน) และคนรอ งซ่ึงตีกรับพวงดวยเครอื่ งดนตรที ี่ทําหนาท่ดี าํ เนนิ ทาํ นองคือซอสามสายกบั พิณหรอื กระจบั ป ทับ ซึ่งใน สมยั ปจจบุ ัน เรียกวา โทน ทาํ หนา ท่ีกํากับจงั หวะหนาทับ เพื่อใหรูประโยคและทํานองเพลง สวนกรับพวงที่คน รอ งตนี ้นั กาํ กับจังหวะยอย 3.2) วงมโหรเี ครอ่ื งหก ตอ มาวงมโหรไี ดเพิ่มเติมเครือ่ งดนตรขี น้ึ มาอีก ๒ อยา ง และเปลี่ยนแปลงไปอยา งหนงึ่ เปนวง มโหรีเคร่ืองหก เพราะมผี ูบรรเลง ๖ คน คือซอสามสาย พิณหรือกระจับป ทับหรือโทน รํามะนา (เพิ่มใหม) ตี สอดสลับกับโทนหรอื ทับ ขลยุ (เพม่ิ ใหม)ชวยดาํ เนนิ ทาํ นองเพลงและกรบั พวงของเดิมเปลี่ยนมาเปนฉิง่

-14- 3.3) วงมโหรีวงเลก็ วงมโหรไี ดม วี ิวัฒนาการเพม่ิ เติมเปลยี่ นแปลงมาโดยลําดบั ครั้งแรกไดเพิ่มฆองวงกับระนาด เอก ตอมาจงึ ไดเ พิม่ ซอดว ง ซออู และขลยุ นําจะเขม าแทนพิณหรอื กระจบั ป ซึ่งนับเปนวงมโหรีวงเล็กท่ีใชอยูใน ปจ จุบันนี้สวนหนาท่ีในการบรรเลงก็เปนดังนี้ ซอสามสาย บรรเลงเปนเสียงยาวโหยหวนบาง เก็บถี่ๆบางตาม ทํานองเพลง และเปน ผคู ลอเสยี งรอ งดวย 3.4) วงมโหรีเคร่ืองคู ในสมยั รัชกาลท่ี ๓ วงปพาทยไดเพม่ิ ระนาดทุม กับฆอ งวงเล็กกลายเปนวงปพ าทยเครอื่ งคู วง มโหรกี เ็ พ่มิ ระนาดทมุ กบั ฆองวงเลก็ บาง ท้ังเพ่มิ ซอดวง ซออู ขึ้นเปนอยางละ๒ คันจะเขเพ่ิมเปน ๒ ตัว ขลุยน้ัน เดิมมแี ตขลยุ เพียงออก็เพมิ่ ขลุย หลบิ เหมอื นในวงเครื่องสาย สวนซอสามสายก็เพิ่มซอสามสาย อีก ๑ คัน เครื่อง ประกอบจังหวะคงเดมิ เรยี กวา วงมโหรเี คร่ืองคู 3.5) วงมโหรเี ครื่องใหญ

-15- ถงึ สมยั รัชกาลที่ ๔ วงปพาทยไดเ พิ่มระนาดทุม กบั ระนาดเอกเหล็กขึ้นอีก ๒ ราง กลายเปน วงปพาทยเครอื่ งใหญ มโหรจี ึงเลียนแบบ โดยเพ่ิมระนาดทุมเหล็กข้ึนบาง สวนระนาดเอกเหล็กน้ันเปล่ียนเปน สรางลกู ระนาดดว ยทองเหลือง เพราะเทียบใหเ สยี งสงู ไพเราะกวาเหล็ก เรยี กวาระนาดทอง รวมท้ังวงเรียกวาวง มโหรีเครื่องใหญ ซึ่งไดถือเปนแบบปฏิบัติใชบรรเลงมาจนปจจุบันน้ีบรรดาเคร่ืองดนตรีตางๆ ที่วงมโหรีได เลยี นแบบมาจากวงปพ าทย คือ ระนาดเอกระนาดทมุ ระนาดเอกเหล็ก (เปนระนาดทอง) ระนาดทุมเหล็ก (บาง วงทําดวยทองเหลอื งเรยี กวา ระนาดทุมทองก็มี) ฆองวงใหญ และฆอ งวงเล็ก 2. วงดนตรพี ้ืนบานเชน วงสะลอ ซอ ซงึ วงโปงลาง 2.1)วงสะลอ ซอซึง เปน วงที่มีเสยี งจากเคร่อื งสายเปน หลกั นยิ มใชเ ลน กันตามทองถนิ่ ภาคเหนอื ทัว่ ไป จํานวนเคร่ืองดนตรีที่ใชประสมวงไมแนนอน แตจะมีสะลอและซึงเปนหลักเสมอ มีเครื่องดนตรีอ่ืนๆ เขามา ประกอบ เชน ปก อยหรอื ขลุย กลองเตงถง้ิ ฉิ่ง ฉาบ ใชบ รรเลงเพลงพืน้ บา นท่ไี มมีการขับรอ ง เชน เพลงปราสาทไหว เพลงลอ งแมปง เปนตน แตก ็สามารถใชบรรเลงเพลงสมัยใหมไดดว ย เคร่อื งดนตรีหลักในวงประกอบดว ย “สะลอ ” หรอื “ทรอ” เปน เคร่ืองดนตรพี ้ืนเมืองลานนาชนดิ หนงึ่ เปนประเภท “เคร่ืองสี” ซ่ึงมีทั้ง 2 สายและ 3 สาย คันชักสําหรับสีจะอยูขางนอกเหมือนคันชักซอสามอู ของภาคกลาง ใชไมแ ผน บาง ๆ ปด ปากกะลาทาํ หลกั ท่ีหัวสําหรับพาดทองเหลืองดานหลังกะโหลกเจาะเปนรูป ลวดลายตาง ๆ เชน รปู หนมุ าน รูปหัวใจ สวนดานลางของกะโหลก เจาะทะลุลงขางลาง เพื่อสอดคันทวนที่ทํา ดวยไมชงิ ชัน ยาวประมาณ 64 ซมตรงกลางคันทวนมีรัดอกทาํ ดว ยหวาย ปลายคันทวนดา นบนเจาะรสู ําหรบั สอด ลกู บิด ซง่ึ มี 2 หรือ 3 อัน สําหรบั ขงึ สายซอ จากปลายลูกบิดลงมาถงึ ดา นกลางของกะโหลกมีหยองสําหรับหนุน สายสะลอ เพ่ือใหเ กิดเสียงเวลาสี คนั ชกั สะลอทําดวยไมดัดเปน รปู โคง ขึงดวยหางมาหรือพลาสติก เวลาสีใชยาง สนถูทาํ ใหเกดิ เสยี งไดส ะลอใชบรรเลงประกอบการแสดงหรือบรรเลงรว มกับบทรองและทํานองเพลงไดทุกชนิด เชน เขา กบั ปใ นวงชางซอ เขา กบั ซึงในวงพน้ื เมือง หรอื ใชเดย่ี วคลอรองกไ็ ด เครอื่ งดนตรีสาํ คญั อีกชนิ้ หน่ึงคอื “ซงึ ” จดั เปน ประเภท”เครือ่ งดีด” มี 4 สาย แตแบง ออกเปน 2 เสน เสน ละ 2 สาย มลี ักษณะคลาย กระจับป แตม ีขนาดเลก็ กวา นบั เปนเครือ่ งดนตรีพื้นบา นลา นนาที่มีลักษณะ เรียบงาย ชาวบานสามารถทาํ ขน้ึ ไวเ ลน เองได มรี ปู รา งลักษณะคลา ยกับพิณ หรอื ซงุ ของภาคอสี าน ในบางทองท่ี เรยี กเครอ่ื งดนตรนี ้วี าพิณ รูปลักษณะของซงึ นน้ั หากเปรียบเทยี บกับดนตรขี องชาตอิ ืน่ ๆ ก็จะพบวาคลา ยกระจบั ป ของจนี หรือคลา ยกับกีตา ร หรอื แมนโดลีน อันเปน เครอ่ื งดนตรีสากลดวย สวน ซอ เปนภาษาพ้ืนบานลานนา หมายถึง การขับรองเพลง การขับรองทํานองของคําซอ หลายคนอาจเขา ใจวาซอเปนเครอื่ งดนตรี แตทจ่ี รงิ แลว ไมใ ช ซอเปนองคประกอบสวนหน่งึ วงสะลอ 2.2) วงโปงลาง -16-

-16- คณะโปงลางหรือนยิ มเรยี กวา“วงโปงลาง” นั้น คาดวาไดชื่อน้ีมาจากเครื่องดนตรีท่ีดังท่ีสุดใน วงคือ โปงลาง (กรณีไมใชเครื่องขยายเสียง) ดังน้ัน เลยเรียกวงดนตรีนั้นวา วงโปงลาง หรืออีกท่ีมาหนึ่ง คือ โปงลาง เปนเคร่อื งดนตรีเดน กาํ ลงั มาแรงเปนจุดขายของวง จงึ ตัง้ ช่ือวา วงโปงลาง ซง่ึ บางแหง อาจจะไมใชช ่ือวา วงโปงลาง แตใ ชช ือ่ วา วงแคน หรือวงพณิ ก็มี วงโปงลาง แมจะใชชื่อวา วงโปงลาง ก็ไมไดหมายความวา มีเฉพาะโปงลางอยางเดียว แตมี เครอ่ื งดนตรอี ่ืนๆ อกี หลายชนิด รวมบรรเลง วงโปงลาง ในสมัยกอน เปนแบบพื้นบานจริงๆ ไมมีเครื่องขยายเสียง ใชเสียงสดๆ ของเคร่ือง ดนตรแี ตละช้นิ เลยทเี ดียว ซ่งึ เครื่องดนตรหี ลกั ๆ แบบเต็มวง ประกอบดว ย  โปงลาง  พิณโปรง (ชนิดทมี่ กี ลองเสยี งใหญๆ)  แคน  โหวด  ไหซอง (ยงั ไมม พี ณิ เบส)  กลองหาง (กลองยาวอีสาน)  ราํ มะนา หรือกลองตมุ  หมากกะโหลง (หมากปอกๆ) หรอื ใชห มากก๊ับแกบ  ฉาบเลก็  ฉาบใหญ ตอมาเม่ือเทคโนโลยเี จรญิ ขน้ึ จงึ ไดป รับเปลีย่ นประยุกตใ หเ ขากับเทคโนโลยีสมัยใหม ซ่ึงเครื่อง ดนตรีวงโปงลางยุคปจ จุบัน แบบเตม็ วง ประกอบดว ย  โปงลาง  พณิ ไฟฟา (หรอื พิณโปรง ไฟฟา )  แคน  โหวด  พิณเบสไฟฟา

-17-  ไหซอง (โชวล ลี านางดีดไห)  กลองหาง (กลองยาวอสี าน)  รํามะนา หรอื กลองตมุ  หมากกะโหลง (หมากปอกๆ) หรอื ใชหมากก๊ับแกบ  ฉาบเลก็  ฉาบใหญ  แฉ บางวงใชเ ครอ่ื งดนตรตี อ ไปนี้ ดวย  ฉ่งิ  ฆอ งโหมง  ปภ ูไท  ซอ  หนึ บางวงทป่ี ระยกุ ตเ พอื่ สนกุ สนานบนั เทงิ ก็อาจใช  กลองชดุ สากล  แซคโซโฟน  กลองยาวตดิ คอนแท็ค 3. เคร่ืองดนตรีไทย เครือ่ งดนตรไี ทยเปนสงิ่ ประดษิ ฐท เ่ี กิดจากภูมปิ ญ ญาไทย มีลักษณะเปน เอกลักษณเฉพาะตัว มีการ พัฒนามาตลอด แบงออกเปน ๔ ประเภท คือ เครอ่ื งดีด เครื่องสี เครือ่ งตี และเคร่ืองเปา ซึ่งแตละประเภทจะมี ลักษณะหรอื หลกั การเกดิ เสียงท่เี ปน ธรรมชาตขิ องตนเอง ดนตรไี ทยนับเปนศิลปะประจําชาติที่ควรอนุรักษและ สบื สานตอ ไป ประเภทของเครื่องดนตรีไทยและการผสมวงดนตรีไทย การแบงประเภทของเครือ่ งดนตรไี ทย ผเู ช่ยี วชาญดนตรีไทยแบงเคร่ืองดนตรีไทยออกเปน ๔ ประเภท โดยยึดหลักการทําใหเกิดเสียงและ วิธีการบรรเลง คือ เครื่องดีด เคร่อื งสี เครื่องตี เครอื่ งเปา 1. เครือ่ งดีด ไดแก พณิ เปย ะ พณิ นาํ้ เตา ซงึ จะเข กระจบั ป เครอ่ื งดีด คอื เครือ่ งดนตรที ี่มสี ายและกะโหลกเสียงหรือกลอ งเสียงเปน สว นประกอบทําใหเ กิดเสยี ง โดยใชน้วิ หรือไมดีดสาย เพอ่ื ใหส ายสน่ั สะเทือน ไดแ ก พิณเปย ะ พณิ นํ้าเตา ซงึ จะเข กระจับป -18-

-18- 2. เครื่องสี ไดแ ก ซอสามสาย ซอดวง ซออู สะลอ เครื่องสี คือ เครอ่ื งดนตรีทดี่ ดั แปลงจากเคร่อื งดีด เปนเครอ่ื งสายท่ีทําใหเ กดิ เสียงดวยการใชคันชัก สเี ขา กบั สาย มีกะโหลกเสยี งเปนสว นประกอบสําคญั เชน เดียวกบั เคร่ืองดดี ในดนตรีไทยมีหลายประเภท เชน ซอ สามสาย ซอดวง ซออู สะลอ 3. เครื่องตี จําแนกออกเปน ๓ จําพวก คอื - เครอื่ งตีที่ทาํ ดวยไม ไดแก เกราะ โกรง กรับคู กรับพวง กรับเสภา ระนาดเอกระนาดทุม โปงลาง ฯลฯ

-19- - เครื่องตที ่ีทาํ ดวยโลหะ ไดแ ก มโหระทึก ฆอ งชยั ฆอ งวงใหญ ฆอ งคู ฆอ งโหมง ฉ่ิง ฉาบฯลฯ - เครื่องตีที่ขึงดวยหนัง ไดแก กลองทัด กลองชาตรี ตะโพนไทย ตะโพนมอญ กลองตะโพนโทน ชาตรโี ทนมโหรี รํามะนามโหรี รํามะนาลาํ ตดั กลองแขก กลองมลายู กลองชนะ เปง มางคอก กลองสองหนา ตะ โลด โปด บณั เฑาะว กลองยาว กลองแอว กลองสะบัดไชยฯลฯ 4. เครอ่ื งเปา ไดแ ก ปใ น ปก ลาง ขลยุ แตรงอน แตรสงั ข เครอื่ งเปา ทมี่ นษุ ยร ูจักใชม าแตเดิม ไดแกพวกหลอดไมไผใสลูกดอกใชเปาในการลาสัตว ตอมาใช เปาเขาสัตวเปา เพื่อบอกเหตุตางๆ ระยะหลงั รูจักทําลนิ้ และเจาะรใู หสามารถเปล่ียนระดบั เสยี งได นํามาเลน เปนทาํ นอง เชน ขลยุ และ ปช นิดตา ง ๆ

-20- เครอ่ื งเปา คือ เครื่องดนตรที ที าํ ใหเ กิดเสียงดวยการเปา มี ๒ ประเภท คือ ๑. เครอ่ื งเปาทีไ่ มมลี ิน้ ไดแ ก ขลยุ หลีบ ขลุยเพยี งออ ขลุยอู และสงั ข ๒. เครือ่ งเปา ทีม่ ีลิ้น ไดแ ก ปน อก ปก ลาง ปใ น ปอ อ ปไ ฉน ปมอญ ปชวา และแคน

บรรณานกุ รม 1. frenchesshotmailco. (2021). ประวัติและความเปน มาของเพลงไทยเดมิ , สบื คน เมือ่ 9 สิงหาคม 2564. จาก. https://thaianthem.wordpress.com/2016/02/09/ 2. วิกิพเี ดีย สารานุกรมเสร.ี (2021). ลาวดวงเดอื น, สืบคนเมื่อ 9 สิงหาคม 2564. จาก. https://th.wikipedia.org/wiki/ลาวดวงเดือน 3. วพิ ล นาคพนั ธ. (2021). ลาวเสี่ยงเทียน, สบื คนเมอ่ื 9 สงิ หาคม 2564. จาก. https://www.gotoknow.org/posts/461070 4. เพลงไทยเดมิ . (2021). เน้อื เพลงลาวเส่ียงเทียน, สบื คนเมอื่ 9 สิงหาคม 2564. จาก. https://web.facebook.com/1027933020626880/posts/1093233144096867/?_rdc=1&_rdr 5. ธนรัชต ศริ วิ ัฒน. (2021). ดนตรีเพื่อการศกึ ษา, สบื คน เมอื่ 18 สิงหาคม 2564. จาก. https://sites.google.com/site/alohaim00/dntri-m-4/hnwy-thi-2-rup-baeb-wng-dntri-thiy 6. KNOWLEDGE IS OPPORTUNITY. (2021).สะลอ ซอ ซงึ มนตเ สนห ดนตรีแหง ลา นนา, สืบคนเมือ่ 18 สงิ หาคม 2564. จาก. http://www.okmd.or.th/okmd-kratooktomkit/4116/ 7. นายกิตติ ภิญโญ. (2021). คณะโปงลาง, สืบคนเมือ่ 18 สิงหาคม 2564. จาก. https://pirun.ku.ac.th/~b5411100330/pong_lang.html 8. hs2kvo. (2021). เครือ่ งดนตรีไทย, สืบคนเมอ่ื 18 สิงหาคม 2564. จาก. https://sites.google.com/site/hs2kvo/dntri-thiy