‘ขนม-ของว่าง’ แหง่ ความภมู ิใจ เด็ก ๆ ชอบรับประทานขนมหรืออาหารว่างเบา ๆ ในระหว่างวันอยู่แล้ว คุณ พอ่ คณุ แมล่ องดดั แปลงเอาผกั และผลไมต้ ามฤดกู าล แทรกเขา้ ไปเปน็ สว่ นหนง่ึ ในขนม หรอื เมนูอาหารวา่ งของเดก็ ดูนะคะ เชน่ แซนดว์ ชิ ไสผ้ กั ผลไม้ ผลไมฟ้ องดู (หวานนอ้ ย สักหน่อย) ไอศกรมี ผลไม้ (หวานน้อยเชน่ กนั ) น้�ำ ผลไม้คนั้ สดๆ หรอื จะเปน็ สลัดท่มี ีทัง้ เน้ือสตั วอ์ ย่างทนู ่า ไส้กรอก ปอู ดั ผสมปนอยกู่ ับผักและผลไม้ก็เข้าที และถ้าจะให้สนุกสุด ๆ ตอนทำ�อาหารว่าง ขอให้คุณพ่อคุณแม่ลองเปิดพื้นที่ สรา้ งสรรค์ในครอบครัว ชวนเด็ก ๆ เขามาช่วยคิด ชว่ ยกันไปเดนิ จ่ายตลาด และกลบั มาชว่ ยกนั ท�ำ ดว้ ยกนั ในครวั กจ็ ะยงิ่ ท�ำ ใหข้ นมหรอื อาหารวา่ งมอื้ นนั้ มคี ณุ คา่ ทง้ั รา่ งกาย และจิตใจส�ำ หรับเด็กๆ ทกุ คนเลยล่ะค่ะ โธ่ ! กห็ นอู ตุ สา่ หล์ งมอื ทำ�ด้วยฝมี อื ตวั เอง ทุกขน้ั ตอน จะไมล่ องชิมฝีมือตัวเองไดย้ งั ไงละ่ คะ (ครับ) 50
Ideas & Tips สนกุ กบั งานศลิ ปจ์ ากผักและผลไม้ ลองเอาผกั ผลไม้ หลากหลายชนิด มาผ่าหรอื หนั่ ใหเ้ ปน็ รูปทรงตา่ ง ๆ แล้วให้เด็ก ๆ ลองน�ำ มาจุ่มสนี ำ้�หลาก สีสัน ป๊ัมลงบนกระดาษขาวตามจินตนาการและความคิด สร้างสรรค์ของตัวเขาเองดูคะ่ วิธีนนี้ อกจากเดก็ ๆ จะสนกุ ไปกบั จนิ ตนาการของ ตัวเองแล้ว ก็ยังทำ�ให้เด็กคุ้นเคย สนุก และเกิดทัศนคติ แงบ่ วกกบั ผกั และผลไม้ ซ่งึ จะนำ�สู่การกลา้ ที่จะชมิ และรบั ประทานผักผลไมต้ ่อไปดว้ ยคะ่ 51
7Checklist เด็กไทยอ่อน ‘หวาน’ 52
เมือ่ โรคอ้วนคุกคามเด็กไทย โรคอ้วน กลายเป็นปญั หาใหมแ่ ละใหญข่ องเด็กไทยในยคุ นี้ สาเหตหุ ลกั มาจากพฤติกรรมการกิน โรคอว้ นน่ากลวั ตรงท่ีมนั น�ำ สูโ่ รคร้ายอน่ื ๆ อีกมากมาย ทง้ั โรคเบาหวาน ความดนั โลหติ สงู โรคหัวใจและหลอดเลือดฯลฯ โดยพบวา่ เดก็ แรกเกดิ ทม่ี นี �ำ้ หนกั นอ้ ย เนอื่ งจากขาดอาหารขณะทอี่ ยใู่ นทอ้ งแม่ แลว้ ขาดอาหารชว่ ง 2 ปแี รก จากนนั้ มาอว้ นเรว็ กอ่ นอายุ 5 ปี จะเพม่ิ ความเสย่ี งตอ่ โรคอว้ น โรคเบาหวาน โรคหวั ใจ และหลอดเลอื ดมากข้ึน สถติ ยิ งั พบวา่ ตอนนี้ มีเด็กและวยั รุ่นที่ป่วยเป็นโรคเบาหวาน ชนดิ ท่ี 2 เพ่มิ มากข้ึนจากรอ้ ยละ 8 เปน็ รอ้ ยละ 18 ภายในเวลาห่างกนั แค่ 5 ปีเท่านัน้ เพราะฉะน้ัน ต่อไปน้ีเวลาที่เราเห็นเด็กอ้วนพุงกลมแก้มยุ้ย จึงไม่ควรเห็น ว่าเป็นเร่ืองน่ารักหรือตลกขำ�ขัน ทางท่ีดีควรจะช่วยเด็ก ๆ ให้เขาได้ปรับนิสัยและ พฤติกรรมการกินให้ถูกต้อง เพ่ือท่ีเด็ก ๆ จะได้มีสุขภาพแข็งแรง และแน่นอนที่สุด การปรบั นิสัยและพฤตกิ รรมการกินทถ่ี ูกตอ้ ง ถ้าจะให้ดที ส่ี ดุ ก็ควรท่จี ะเร่มิ ตน้ ตั้งแต่ เดก็ ปฐมวัยนนั่ เองค่ะ 53
เคลด็ ลับกนิ ยังไงไม่ให้ ‘เด็กอ้วน’ อาหารว่างควรหา่ งจากมือ้ หลกั อยา่ งนอ้ ย 1 ชวั่ โมงคร่งึ ไมค่ วรใช้ขนมเปน็ สอื่ ในการให้รางวลั หรอื ลงโทษเดก็ ให้เด็กด่ืมนมรสจืด หลกี เลย่ี งขนมกรบุ กรอบ น้ำ�หวาน นำ้ �อดั ลม หลกี เล่ียงนมเปรยี้ วพรอ้ มดมื่ น้ำ�ผลไม้สำ�เร็จรูป ฝึกใหเ้ ดก็ กนิ อาหารรสธรรมชาติ ไมห่ วานจดั มนั จดั เค็มจดั 54
อาหารวา่ ง อร่อยได้ไมอ่ ้วน ชว่ งระหวา่ งวนั เดก็ ๆ มกั ชอบทานขนมกรบุ กรอบ ไอศกรมี เบเกอร่ี ชอ็ กโกแลต ลกู อม ลกู กวาด ของโปรดของเดก็ ๆ เหลา่ นถี้ า้ หา้ มเสยี เดด็ ขาด คงไมใ่ ชเ่ รอ่ื งงา่ ยเหมอื น กัน อาจจะให้เด็ก ๆ ทานได้ แต่ในปรมิ าณน้อย ๆ และไมบ่ ่อยนัก แล้วสนับสนุนใหเ้ ด็ก ลองทานอาหารวา่ งทอ่ี ร่อยและมีประโยชนเ์ พ่ิมเติมเขา้ ไปให้มากขึ้น ตวั อยา่ งเมนอู าหารวา่ งท่ีมปี ระโยชน์ สำ�หรบั เด็ก ๆ เชน่ - ผลไมส้ ดตามฤดูกาล เลอื กผลไม้ทไ่ี ม่หวานจัด เชน่ กล้วย สม้ มะละกอ ฝร่งั ชมพู่ - ขนมไทย ที่ทำ�จากธัญพชื ถวั่ ผกั ผลไม้ มมี ะพรา้ วน้อยและไมห่ วานจดั เชน่ ถวั่ แปบ ข้าวตม้ มดั ขนมตาล ขนมกล้วย ถว่ั เขียวต้มน้ำ�ตาล ขนมฟักทองนึง่ - ถัว่ พืชหวั และธญั พืช เชน่ ถวั่ ตม้ ถวั่ อบ มนั หรือเผือกต้ม ข้าวโพดตม้ - อาหารว่างอืน่ ๆ ที่มอี าหารหลากหลายหม่อู ยู่ปนกนั เชน่ ขนมจีบ ซาลาเปา แซนด์วชิ ทูน่า 55
Ideas & Tips สนกุ กับเมลด็ ถวั่ เมลด็ ถว่ั เขยี ว ถว่ั เหลอื ง ถวั่ ด�ำ ถว่ั แดง กอ่ นจะเอาไปตม้ กนิ คณุ พอ่ คณุ แม่ ยงั สามารถประยกุ ตเ์ ปน็ สอ่ื หรอื เกมสนกุ ๆ ใหเ้ ดก็ ๆ เลน่ เพอ่ื กระตนุ้ ประสาทสมั ผสั ของเด็กได้ดว้ ย วธิ กี ไ็ ม่ยากเลยคะ่ แค่ซอ้ื เมล็ดถว่ั หลากสสี ันหลายขนาด แลว้ น�ำ มาเทรวม กนั ในชามใบใหญ่ ผสมปนเปคลกุ เคลา้ ใหเ้ ขา้ กนั จากนน้ั ชวนเดก็ ๆ มาแยกเมลด็ ถว่ั สีสนั ตา่ ง ๆ ออกจากกนั ฟังดอู าจจะเปน็ งานน่าเบือ่ สำ�หรบั ผู้ใหญ่ แตส่ ำ�หรับเดก็ เลก็ ๆ เรื่องน้ีเป็นเร่ืองใหมแ่ ละไมง่ า่ ยเลยส�ำ หรับเขา เขาจะรสู้ ึกทา้ ทายและนั่งเล่น อยกู่ บั มนั ไดน้ านพอดเู ลยละ่ คะ่ สอ่ื และกจิ กรรมแบบนจี้ ะชว่ ยกระตนุ้ ประสาทสมั ผสั ของเดก็ ทงั้ การมองเหน็ และการสมั ผสั ผา่ นนว้ิ มอื ชว่ ยกระตนุ้ ใหเ้ ซลลป์ ระสาทของ เดก็ ท�ำ งานสรา้ งเครอื ข่ายอย่างท่เี ราเองอาจจะคาดไม่ถงึ และเมอื่ เด็กๆ แยกเมลด็ ถว่ั เสรจ็ แล้ว อยา่ ลมื ชมเชยเขา กอดและหอมเขา จากนัน้ ชวนกนั ไปท�ำ ขนมดว้ ยกนั ค่ะ รบั รองแค่ถว่ั ต้มน�้ำ ตาล เด็ก ๆ กก็ ินอร่อยจน หมดชามด้วยความภาคภูมใิ จ 56
8Checklist ดนตรี สร้างสนุ ทรียะ 57
คุณพอ่ คุณแม่ลองสังเกตดูสวิ า่ พื้นที่ปกตธิ รรมดาๆ ทใ่ี ดกต็ าม เม่อื มีเสยี ง ดนตรไี พเราะเปดิ คลอเบาๆ ขน้ึ มาเมอ่ื ไร พนื้ ทบี่ รเิ วณนนั้ จะกลายเปน็ พน้ื ทแ่ี หง่ ความ สุข มบี รรยากาศสดชืน่ แจม่ ใส รู้สึกมชี ีวติ ชีวาข้นึ มาในทนั ที ทีเ่ ป็นอยา่ งนีก้ เ็ พราะวา่ ‘ดนตรี’ นั้นเป็นศิลปะที่กล่อมเกลาอารมณ์จิตใจของผู้ฟังให้อ่อนโยน เกิดสุนทรียะ ความงดงามขน้ึ ในจติ ใจ และเม่ือเด็กปฐมวัยได้ฟังดนตรี เคลื่อนไหวร่างกายตามจังหวะเสียงดนตรี ร้องเพลงคลอเสียงดนตรี หรือมากไปกว่าน้ันคือได้เล่นดนตรีด้วยตัวเอง ผลดีของ ดนตรีจึงแผ่ขยายมากมายมหาศาลนัก 58
ส่งิ มหัศจรรยเ์ กดิ ขน้ึ ... เมอ่ื เด็กฟงั เสยี งดนตรี กระตนุ้ ประสาทสมั ผสั ด้านการฟัง สมองสรา้ งคลน่ื สมอง หล่ังสารอลั ฟ่าช่วยพฒั นาสมอง เกิดสมาธติ ่อเนอื่ ง เกดิ ความยืดหย่นุ ทางปัญญา จติ ใจอ่อนโยน งดงาม 59
เลอื กดนตรใี ห้เหมาะกับเด็ก เพลงและดนตรีเป็นส่ือดี ที่มีประโยชน์มากมาย แต่ก็ไม่ใช่เพลงและดนตรี ทุกชนิดที่จะเหมาะกับเด็กเล็ก ๆ เวลาที่คุณพ่อคุณแม่เลือกสื่อชนิดนี้มาเปิดให้ลูก ฟัง ต้องไม่เลือกท่ีความนิยมว่าเป็นเพลงยอดฮิตของยุคน้ัน หรือว่าเป็นเพลงท่ีติด หู ตลกขบขัน แต่ควรจะเลือกส่ือเพลงหรือดนตรีที่มีเน้ือหาสร้างสรรค์ เหมาะกับ เด็ก หรอื จะเป็นเพลงบรรเลงที่ไมม่ เี น้อื รอ้ งก็ยงั ได้ ควรเลือกส่ือดนตรที ี่มจี ังหวะไม่ เร็วหรือดังจนเกินไป ไมใ่ ช่เพลงปอ๊ บแดนซโ์ ยกจนหัวส่นั หวั คลอน หรอื เพลงร็อกที่ แผดเสยี งดงั ลนั่ เพราะถา้ เปน็ แบบนน้ั แทนทสี่ มองของเดก็ จะสรา้ งสารอลั ฟา่ กลบั จะไปสร้างสารชนิดอ่ืน ท่ีจะส่งผลเสียทำ�ให้ความจำ�และศักยภาพสมองของเด็กลด ลงเสียมากกวา่ เพลงคลาสสิกเบา ๆ ที่มีแต่ดนตรบี รรเลง หรือเพลงกล่อมเดก็ ดง้ั เดิมของ ไทย ก็เป็นตัวเลือกท่ีดีท่ีจะให้เด็กได้ฟัง คุณพ่อคุณแม่ไม่ต้องกังวลใจว่าเด็กจะเบื่อ หน่ายหรือฟังไม่รู้เร่ือง ส่ือศิลปะและภาษาของดนตรีไม่เคยเป็นอุปสรรคในการรับ ฟงั เดก็ จะสามารถซมึ ซบั ความไพเราะของดนตรเี ขา้ สจู่ ติ ใจ โดยทไ่ี มร่ สู้ กึ วา่ เปน็ เรอื่ ง ยากหรอื ซับซ้อนแต่อย่างใด 60
งานวิจยั พบ ‘สือ่ ดนตรี’ ช่วยเพิม่ EF มงี านวจิ ยั ใหม่ ๆ หลายชนิ้ คน้ พบวา่ การใหเ้ ดก็ เลน่ ดนตรอี าจชว่ ยพฒั นา EF หรือทกั ษะสมองด้านการจดั การเพื่อความสำ�เร็จได้ โดยงานวิจัยพบว่า เดก็ ท่ีเรียนดนตรีจะมีการท�ำ งานประสานกันระหว่างมือกับสายตาในการลอกเลียน แบบสัญลักษณ์ ความคล่องแคล่วทางภาษา และทักษะการลากเส้นเช่ือมต่อ ระหว่างวงกลมกบั ตัวเลข มากกวา่ เด็กที่ไมไ่ ด้เรียนดนตรี กิจกรรมการเล่นดนตรี ยังช่วยทำ�ให้เด็กมีสมาธิต่อเนื่อง เกิดความ ยืดหยุน่ ทางปัญญา เกิดการพฒั นาปรบั เปลี่ยนวิธกี ารท�ำ งานได้ดี ซ่งึ เป็นสว่ น หนึ่งของกระบวนการทางปัญญาที่จะสนับสนุนให้เกิด EF ข้ึนในเด็ก ซึ่งจะมี อิทธพิ ลต่อความส�ำ เรจ็ ของชวี ติ ตอ่ ไปในอนาคต 61
เลน่ ดนตรกี ไ็ ด้ รอ้ งเพลงไดก้ ด็ ี ในแตล่ ะวนั คณุ พอ่ คณุ แมห่ รือคุณครู อาจใช้สือ่ เสียงเพลงสอดแทรกเขา้ ไป ในกจิ วตั รประจ�ำ วนั ไดต้ ลอดเวลา ไมว่ า่ จะเปน็ การเปดิ เสยี งดนตรปี ลกุ ลกู ในตอนเชา้ รอ้ งเพลงดว้ ยกนั ตอนอาบน�้ำ รอ้ งเพลงระหวา่ งนงั่ รถไปโรงเรยี น หรอื แมก้ ระทง่ั รอ้ ง เพลงกอ่ นเข้านอนก็ยังได้ นอกจากการร้องเพลงหรือฟังดนตรีแลว้ คณุ พ่อคณุ แมห่ รอื คณุ ครูลองใส่ การปรบมือตามจังหวะ การเคลื่อนไหวร่างกายตามเสียงดนตรีลงไปให้เด็ก ๆ ก็จะ ชว่ ยกระตุ้นประสาทสมั ผสั และการเคล่อื นไหวร่างกายใหก้ ับเด็ก ๆ อกี ดว้ ย Q : แลว้ ถา้ คณุ พอ่ คณุ แมร่ ้องเพลงไม่เพราะละ่ จะทำ�ยงั ไงดี? A : อะแฮม่ ...เร่อื งนไ้ี ม่เป็นปัญหาคะ่ คณุ พ่อคณุ แมเ่ ปน็ ฮีโร่ ของเด็ก ๆ อยู่แล้ว ขอให้ร้องเพลงอย่างเต็มเสียง ด้วยรอย ย้ิมและความสนุกสนาน จะหลงคีย์บ้างก็คงไม่เป็นไร เน้น ที่ความสุขของครอบครัวไว้ก่อน เพราะงานนี้ไม่มีกรรมการ ตัดสิน มีแต่ลูกของเราเท่านั้นค่ะท่ีคอยให้คะแนนเต็มสิบอยู่ แลว้ สบายใจไดค้ ะ่ 62
Ideas & Tips ดนตรใี นธรรมชาติกม็ นี ะ ถ้ามีโอกาสไปท่องเที่ยวหรืออยู่ในพื้นที่ดี ๆ ท่ามกลางธรรมชาติ ลองให้เด็ก ๆ หลบั ตา เงย่ี หูฟงั เสยี งลม เสยี งฝน เสียงน�้ำ ค้างตกตอ้ งใบไม้ เสยี งหยดนำ้�ต๋งิ ๆ เสยี งหรดี หรงิ่ เรไร เสยี งกบ หรอื เสยี งอ่ึงอา่ งทอ่ี ยู่ในธรรมชาติบ้างก็เป็นเรอ่ื งท่ีดมี ากเลยนะคะ เสยี งสรรพสตั วแ์ ละธรรมชาตเิ หลา่ น้ี ถา้ เปรยี บไปกค็ ลา้ ยสอื่ ดนตรจี ากธรรมชาติ การให้เด็กได้ฟังเสียงรอบตัว จะช่วยให้เด็กได้ฝึกใช้ประสาทสัมผัสรับฟังเสียงท่ีแตกต่าง นอกจากนเ้ี ดก็ ยงั ไดเ้ รยี นรธู้ รรมชาติ รสู้ กึ ถงึ ความงดงามทซ่ี อ่ นอยู่ จะซมึ ซบั ท�ำ ใหเ้ ขากลาย เป็นเด็กทม่ี ีจติ ใจอ่อนโยนรักธรรมชาติอีกดว้ ย 63
9Checklist เลน่ ใหเ้ ยอะทสี่ ุด 64
ย่ิงเลน่ ยิง่ เก่ง ถ้าถามเหตุผลว่าทำ�ไมเด็ก ๆ ต้องเล่น ก็ต้องย้อนถามคำ�ถามกลับมาว่าทำ�ไม ผใู้ หญถ่ ึงตอ้ งท�ำ งาน (ถ้าไม่ใชเ่ หตุผลของค่าตอบแทน) คำ�ตอบก็นา่ จะคลา้ ย ๆ กนั คอื งานทำ�ใหผ้ ูใ้ หญ่เช่ียวชาญ จดั เจน และเติบโตทางความคดิ และมีทักษะท่เี พม่ิ มากข้นึ ‘การเล่น’ สำ�หรบั เดก็ ก็เชน่ เดียวกนั ย่ิงไดเ้ ลน่ มากเท่าไร เด็กย่ิงได้พัฒนา ทกั ษะตา่ ง ๆ มากขึ้นเท่าน้นั ทั้งทกั ษะการเคลื่อนไหวร่างกาย ไมว่ า่ จะเป็นกลา้ มเนอ้ื มดั เล็ก กล้ามเน้ือมัดใหญ่ ยิ่งใช้มาก เคล่ือนไหวมากก็ย่ิงแข็งแรง เกิดความคล่องแคล่ว ว่องไว การเล่นยังทำ�ให้เด็กสนุก เพลิดเพลิน มีความสุข ส่งผลต่ออารมณ์และจิตใจ ของเด็ก ยิง่ ไดเ้ ลน่ มากเทา่ ไร เดก็ ยิ่งมอี ารมณแ์ จ่มใส เบกิ บาน สขุ ภาพจิตดี อารมณ์ดี กระตอื รือรน้ ทจี่ ะเรียนรู้สิง่ ตา่ งๆ รอบตวั มากขน้ึ ไปอีก 65
แต่เด็ก (สมยั นี)้ ทำ�ไมไม่ คอ่ ยออกมาเลน่ ล่ะ ? คณุ พอ่ คณุ แมห่ ลายบา้ นก�ำ ลงั ลูกมีกิจกรรมทางกาย ประสบปัญหาลูกน้อยไม่ยอมออกมา ลดน้อยลงมาก (บางคน เล่น เพราะมวั จดจอ่ อยกู่ ับการอยหู่ นา้ เกนิ 60%) จอมือถือและแท็บเล็ต ลองสังเกตดูสิ ใชเ้ วลาอยหู่ นา้ จอครงั้ ละ คะว่า เจ้าตัวน้อยที่บ้านกำ�ลังมีปัญหา หลายชวั่ โมง แบบนหี้ รือเปลา่ ? ขาดทกั ษะสงั คม เลน่ กบั คนอ่ืนไมเ่ ปน็ เล่นไมไ่ ด้ มภี าวะเฉอื่ ยและเนอื ยนงิ่ ถา้ เชก็ แล้วครบทัง้ 4 ขอ้ อยา่ รอชา้ คะ่ ไดเ้ วลาทคี่ ณุ พอ่ คณุ แมต่ อ้ งชวนลกู ออก มา ‘เล่น’ แลว้ ละ่ 66
แนะนำ�การเล่น 10 อย่าง (เลน่ วนไปค่ะ) นพ.ประเสรฐิ ผลติ ผลการพมิ พ์ จติ แพทย์ ไดแ้ นะน�ำ การละเลน่ 10 อยา่ ง ทด่ี ีตอ่ สมองของเดก็ ดตี ่อ EF (ทกั ษะสมองเพ่ือชีวิตที่สำ�เร็จ) ประกอบไปด้วย 987.6..5ด4.เ3ป.ลน.2ว1.เีนน่ ต.ปิ่งล.รปบเเรน้ัน่อะลลีา่ ทบดบ่าน่น่ ยนบาินลใดทยนหานอ็ ินสี่ สทสนำ�้กงู นี มสนทังไม�ำ้สมันาร้มาอืมสยจกตีเทรอ่ ิแิงยี นลๆนนะถอังนน้�ำ 10. กฬี า 67
พอ่ แม่ตอ้ ง ‘เลน่ ’ ดว้ ยเสมอ เคลด็ ลบั เดยี วของการเลน่ ถา้ จะใหส้ �ำ เรจ็ และเกดิ ผลดที ส่ี ดุ ไมว่ า่ เดก็ จะเลน่ อะไรกต็ าม ขอใหค้ ณุ พอ่ คณุ แมล่ งไปเลน่ กบั ลกู ดว้ ยนะคะ ไมใ่ ชป่ ลอ่ ยใหเ้ ดก็ เลน่ แลว้ เรากม็ วั แต่นั่งจอ้ งหนา้ จอเป็นตัวอย่างทไ่ี มด่ ีเสียเอง สว่ นความกังวลท่วี ่า เราจะเลน่ กบั ลกู ยงั ไง เพราะเลยวยั เดก็ มากน็ านแลว้ นน้ั ไมต่ อ้ งกงั วลไปคะ่ แลว้ กไ็ มต่ อ้ งคดิ ลว่ ง หนา้ หรอื วางแผนใหซ้ บั ซ้อนเลยดว้ ยนะคะ เพราะเรอ่ื งนม้ี แี ค่ 2 สงิ่ ทคี่ ณุ พอ่ คณุ แมต่ อ้ งท�ำ คะ่ อยา่ งแรกคอื เปดิ ใจ อยา่ ง ทส่ี องคอื ทมุ่ เทเวลาอยกู่ บั ลกู ใหเ้ ตม็ ที่ ใกลช้ ดิ และมปี ฏสิ มั พนั ธก์ บั เขา (ไมใ่ ชอ่ ยกู่ บั ลกู แลว้ คดิ เรอ่ื งงานนะคะ) ถา้ ท�ำ ไดค้ รบสองอยา่ งน้ี รบั รองคณุ พอ่ คณุ แมท่ กุ คนสามารถ เลน่ กับลกู ไดแ้ น่ ๆ ท่สี �ำ คัญงานนปี้ ระโยชน์ไมไ่ ด้มแี คก่ บั ลกู เทา่ นน้ั นะคะ คณุ พ่อคณุ แม่เองก็จะได้คลายเครียดจากภาระงาน ย้อนวัยกลับไปเป็นเด็กและมีความสุขมาก พอๆ กบั ลูกดว้ ยแนน่ อน 68
Ideas & Tips เคล็ดลบั เลอื ก ‘พื้นท่’ี ใหเ้ ด็กเล่น มขี อ้ สงั เกตเลก็ นอ้ ยเพอื่ การมองหาพนื้ ทด่ี ี พน้ื ทส่ี รา้ งสรรคท์ เ่ี หมาะสมใหล้ กู ของเราได้เลน่ ค่ะ - มีสภาพแวดลอ้ มที่ดี กระตุ้นประสาทสัมผัสเด็กได้ทกุ สว่ น - สามารถเลน่ ได้หลากหลายอย่าง - มอี ปุ กรณ์หรือวสั ดุให้เล่น - สอดคลอ้ งกับวถิ ีชีวติ และการเลน่ ของเด็ก - ผู้ใหญ่สามารถอย่กู ับเด็กได้ (จะไดส้ นับสนุนและเลน่ กบั ลกู ได)้ - มพี ้ืนท่ีทีแ่ บง่ ตามวยั ของเดก็ - มพี น้ื ทใ่ี ห้เด็กต่างวยั กนั เล่นดว้ ยกนั ได้ นีค่ อื พนื้ ทส่ี ร้างสรรค์ท่สี มบรู ณส์ �ำ หรับเด็ก ๆ ซ่งึ ในความเป็นจริง พนื้ ที่ ๆ หนง่ึ อาจไมจ่ �ำ เปน็ ตอ้ งมคี รบทกุ ขอ้ กไ็ ดน้ ะคะ และคณุ พอ่ คณุ แมก่ อ็ าจไมจ่ �ำ เปน็ ตอ้ ง สไปภเสาพาะแห วาดพลน้ื อ้ ทมเ่ี ใลหน่ ้เหทมไ่ี กาละกบับา้ นกเาลรยเลล่นอเงพหยี างพเทน้ื ท่านม่ี ้ี มุพใื้นดทม่ีบมุ า้หนนกง่ึ ็กในลบายา้ นเปข็นอพงเนื้ราทแี่ดลี พว้ ื้นจทดั ี่ สรา้ งสรรคท์ ่ีแสนสนุก และมีความสขุ ด้วยกนั ไดท้ ง้ั ครอบครัวแล้วล่ะคะ่ 69
10Checklist ศิลปะ พัฒนาอารมณ์ 70
เดก็ ปฐมวยั ยงั อา่ นเขยี นไมไ่ ด้ ทกั ษะการถา่ ยทอดสอ่ื สารทางภาษา กย็ งั พฒั นาไมไ่ ดเ้ ตม็ ที่ สง่ิ ทเ่ี ดก็ ๆ จะใชเ้ ปน็ สอ่ื ในการถา่ ยทอดความคดิ และ อารมณข์ องตวั เองไดด้ ี คอื การใชส้ อื่ ‘ศลิ ปะ’ เพราะเราจะสามารถเหน็ ความ คิด อารมณ์ และความรู้สึกของเดก็ ผ่านช้นิ งานศลิ ปะที่เขาท�ำ งานศลิ ปะในเดก็ เลก็ ยงั เปน็ สอื่ สรา้ งสรรคท์ แี่ สนวเิ ศษ ทจี่ ะพาเดก็ ไปเรยี นร้เู รือ่ งต่าง ๆ รอบตัว เช่อื ไหมว่า เกอื บทกุ เรอ่ื งไมว่ า่ จะยากหรอื นา่ เบื่อแค่ไหน ถ้าคุณพ่อคุณแม่หรือคุณครู ลองเอาเน้ือหามาประยุกต์แล้ว ให้เด็กได้เรียนรู้ผ่านส่ือศิลปะ ทุกอย่างจะกลายเป็นเร่ืองง่ายและสนุกใน สายตาของเดก็ ไปไดใ้ นทนั ที 71
เกิดอะไรขึน้ เมื่อเดก็ ทำ�งานศลิ ปะ เวลาเราเห็นเด็กทำ�งานศิลปะ ภายในร่างกายและจิตใจของเด็กกำ�ลังมีส่ิง มหัศจรรย์เกดิ ขึ้น รา่ งกาย กระตุ้นประสาทสมั ผสั พฒั นาทกั ษะการใช้กล้ามเน้ือมดั เลก็ (น้ิว มอื ) การทำ�งานประสานกนั ระหว่างอวยั วะ เช่น มือกบั ตา สมองสร้างเซลล์เช่ือมโยงเป็นเครอื ข่าย ความคิดและจิตใจ พัฒนาความคดิ สรา้ งสรรค์ กลา้ ทจี่ ะรเิ ร่ิม ลองผดิ ถูก เกิดสมาธิต่อเนื่อง มคี วามละเมยี ดละไม จิตใจอ่อนโยน ภาคภูมใิ จ เชอื่ มัน่ ในตวั เอง 72
กระบวนการสำ�คัญกว่าเปา้ หมาย การทำ�งานศิลปะในเด็กเล็ก คุณพ่อคุณแม่ไม่ควรเล็งผลแค่ความสวยงาม เรยี บรอ้ ยของผลงานแตเ่ พยี งอยา่ งเดยี ว แตค่ วรเนน้ ทกี่ ระบวนการมากกวา่ เปา้ หมาย ควรเปิดพ้ืนที่ เปิดโอกาสให้เด็กได้มีโอกาสลองคิด ลองทำ� ลองผิดถูก สรา้ งสรรคง์ านดว้ ยตวั เขาเอง เมอื่ ชน้ิ งานศลิ ปะส�ำ เรจ็ ออกมา แมอ้ าจจะยงั ไมส่ วยงาม ในสายตาคนอ่ืน แต่ถ้ามันเต็มไปด้วยความอ่ิมเอม ความภาคภูมิใจของเด็กผู้เป็น เจ้าของผลงาน นั่นถอื ว่างานศลิ ปะน้นั บรรลเุ ปา้ หมายในเบือ้ งต้นแลว้ และเมอื่ เมล็ดพนั ธ์ุแห่งความรัก ความสนกุ และความสุขในการทำ�งานศลิ ปะ ไดป้ ลกู ฝงั ลงในจติ ใจของเดก็ แลว้ กา้ วตอ่ ไปทเ่ี ราจะชว่ ยกนั พฒั นาฝมี อื ของเดก็ ตอ่ จน สามารถสร้างชน้ิ งานได้สวยงามก็ไมใ่ ชเ่ ร่อื งยากเลย 73
ศลิ ปะไม่ใชแ่ ค่การวาดรปู เมื่อพูดถึงการทำ�ศิลปะ คุณพ่อคุณแม่อาจจะนึกไปถึงแค่การวาดภาพ ระบายสี ความจริงแล้วสือ่ ศิลปะมหี ลายรูปแบบมากกว่าน้ัน ตวั อย่างเช่น ระบายสี วาดภาพ พบั กระดาษ งาน ประดิษฐ์ ตดั ฉีก ปั้นแป้ง แปะ ปั้นดนิ ภาพพมิ พ์ ลองให้เด็กได้สัมผัสส่ือศิลปะสร้างสรรค์ในหลากหลายแง่มุม นอกจาก ได้ใช้ทักษะท่ีหลากหลายแล้ว อาจทำ�ให้ค้นพบความชอบหรือความถนัดท่ีซ่อน อยู่ในตวั เองดว้ ย 74 74
Ideas & Tips ทำ� ‘แปง้ โดว์’ ใชเ้ องไดง้ ่ายจัง เด็ก ๆ ชอบปนั้ แป้งโดว์ น�ำ มาเปน็ สอ่ื สรา้ งสรรค์งานไดห้ ลากหลาย จะซื้อก็ได้ หรอื ทำ�เองก็ไมย่ าก สว่ นผสม แป้งสาลีอเนกประสงค์ 1 ถว้ ยตวง เกลอื 1⁄4 ถว้ ยตวง นํา้ อุน่ 1⁄4 ถว้ ยตวง น้าํ มนั พืช 1⁄2 ชอ้ นโตะ๊ สผี สมอาหาร วิธีทาํ 1. เทน้ําอนุ่ ลงในชามผสม เตมิ สีผสมอาหารลงไปสัก 3 - 4 หยด เตมิ นํา้ มนั พชื ลงไป 2. ใสแ่ ป้งและเกลือลงไปในชามอีกใบ คลุกเคลา้ ให้ผสมกัน นําของเหลวที่เรา ผสมไวใ้ นขอ้ 1 มาผสมลงไป ใชท้ ัพพคี นจนกลายเปน็ ก้อน 3. นาํ กอ้ นแป้งทไี่ ด้มานวดบนเขยี งเพ่อื ใหไ้ ดแ้ ปง้ โดวท์ ี่มลี กั ษณะเรยี บ ยดื หยนุ่ ง่าย การเกบ็ รักษา ใส่แป้งโดว์ในถุงซิปล็อค พยายามไล่อากาศออกให้มากที่สุด หรือใช้แผ่นฟิล์ม ปิดอาหารหอ่ ไว้ เกบ็ ไว้ในตเู้ ยน็ จะท�ำ ใหใ้ ชไ้ ด้นานข้นึ ขอบคุณสตู รจาก : th.theasianparent.com 75
Ideas & Tips ศิลปะจากร่างกาย แคม่ สี ี กระดาษ และรา่ งกายของเรา คณุ พอ่ คณุ แมก่ ส็ ามารถสรา้ งสอ่ื และพนื้ ทสี่ รา้ งสรรคใ์ หเ้ กดิ ขนึ้ ภายในบา้ น ดว้ ยการชวนเดก็ ๆ มาท�ำ งานศลิ ปะ รูปแบบตา่ งๆ ได้มากมาย เช่น - ระบายสีดว้ ยน้วิ มือ - พมิ พภ์ าพดว้ ยอวัยวะ ทัง้ นิว้ มอื ฝ่ามือ ฝา่ เท้า - วาดร่างกาย จะนอนวาดทั้งตัว หรือวาดเฉพาะส่วนอย่าง โครงฝา่ เท้า ฝ่ามือ กไ็ ด้ การใชร้ า่ งกายเปน็ สว่ นหนง่ึ ในการสรา้ งสรรคง์ านศลิ ปะ จะชว่ ยกระตนุ้ ประสาทสัมผัสของเด็กได้ดี คุณพ่อคุณแม่ยังสามารถใช้ส่ือและกิจกรรมน้ี แทรกความรู้เรอื่ งอวัยวะต่างๆ ในรา่ งกายให้เด็กเรยี นร้ไู ด้อกี ด้วย 76
ติดตาม ‘ความสุข’ ดา้ นสงั คมและภูมิปญั ญา ส�ำ หรบั เดก็ ปฐมวัยกันตอ่ ไดใ้ นหนังสอื “10 Checklist เล้ยี งลกู ใหม้ ี ‘สขุ ’ ฉบับ ปฐมวยั (0 - 5 ป)ี ” เล่มท่ี 2 : สขุ สังคม เทา่ ทันสอ่ื เล่มท่ี 3 : สุขด้วยปัญญา เกง่ ดี มีสขุ 77
รู้จักแนวคดิ ‘3 ด’ี สร้างสุข แนวคดิ 3 ดี ประกอบดว้ ย ส่ือดี พนื้ ทีด่ ี ภูมิดี เปน็ แนวคิดท่ีพัฒนาข้ึนโดย แผนระบบสื่อและวิถีสุขภาวะทาง ปัญญา สำ�นักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) โดยมีจุดมุ่งหมายเพ่ือส่งเสริม สนับสนุนให้เด็กได้มี การพัฒนาศักยภาพ เพิ่มโอกาสและการเข้าถึงส่ือและพื้นที่ สร้างสรรค์ที่เหมาะสมและสอดคล้องตามวัย ซึ่งจะส่งผลให้ เดก็ เกิดภมู ปิ ญั ญา เตบิ โตเป็นพลเมืองตืน่ รู้ท่มี ีคณุ ภาพและ มีความสขุ ของสงั คมไทยตอ่ ไป สือ่ ดี : สอ่ื สร้างสรรคท์ ีส่ ง่ เสรมิ การเรียนรู้ เหมาะสม และ สอดคล้องกับพัฒนาการของเด็กแตล่ ะชว่ งวัย พน้ื ทด่ี ี : พืน้ ท่ที ีท่ กุ คนในครอบครวั มสี ว่ นรว่ มออกแบบ และใช้ประโยชน์ร่วมกัน ปลอดภัย ส่งเสริมให้เกิดความสุข ความสัมพันธ์ทด่ี ใี นครอบครัว ภมู ิดี : เดก็ และครอบครวั มที กั ษะในการคดิ การวิเคราะห์ อย่างมีวิจารณญาณ เกิดภูมิปัญญาฉลาดรู้ เท่าทันตนเอง เท่าทนั ส่อื เท่าทนั สงั คม ตดิ ตามแนวคิด 3 ดี เพม่ิ เตมิ ไดท้ ี่ www.deksangsookmedia.com และ FB : ส่ือเดก็ สร้างสุข 78
บรรณานุกรม สมาคมวทิ ยุเดก็ เยาวชน และครอบครวั . ผลิงามตามวัย. พิมพ์ครัง้ ที่ 1. กรงุ เทพ : สมาคมวิทยเุ ดก็ เยาวชนและครอบครัว มูลนิธิศูนย์นมแม่แหง่ ประเทศไทย. ชดุ ทบทวนวรรณกรรม นมแม่ ชดุ ที่ 2 : นมแม่ แน่ทีส่ ุด. พิมพค์ ร้ังท่ี 1. กรงุ เทพ : บริษัท สำ�นักพมิ พ์ ไอยรา จ�ำ กดั , 2556. คณะท�ำ งานโครงการพฒั นาระบบและกลไกเพอื่ เด็กไทยมโี ภชนาการสมวัย สำ�นกั โภชนาการ กรมอนามัย กระทรวงสาธารณสุข. คู่มอื ผู้ดแู ลเด็ก ผดด.ร่วมใจสรา้ งเดก็ ไทย มโี ภชนาการสมวยั . กรงุ เทพ : บรษิ ัท สขุ มุ วทิ มเี ดีย มาร์เกต็ ต้งิ จ�ำ กดั . นริ มยั ค้มุ รักษา อัจจิมา ศริ พิ บิ ลู ยผ์ ล. สถาบันราชานุกูล กรมสุขภาพจิต. คมู่ ือการจดั กิจกรรมส�ำ หรบั พ่อแม่ เด็กอายุ 0-5 ปี. พมิ พ์คร้งั ท่ี 1. กรุงเทพ : บียอนด์ พบั ลสิ ชิ่ง จำ�กดั , 2552. โรบนิ จี และ ซซู าน เมเรดธิ เขยี น เตือนศริ ิ ศรีนอก แปล. สอนให้เกง่ เล่นให้ฉลาด 2. พมิ พค์ ร้งั แรก. กรงุ เทพ : สำ�นกั พมิ พ์แพรวเพอ่ื นเดก็ , 2554 ปรดี า ปญั ญาจันทร,์ อภิสิรี จรัลชวนะเพท, ผศ.รตั นา งิว้ แหลม, สคุ นธจติ วงษ์เผอื ก. เลา่ ร้อง เตน้ เลน่ ละคร. กรงุ เทพ : สาราเดก็ , 2553. สภุ าวดี หาญเมธี สถาบนั อาร์แอลจี (รักลูก เลิร์นนงิ่ กรุ๊ป). “EF ทักษะสมองเพ่อื ชวี ิตที่สำ�เรจ็ ”. กรุงเทพ. FB : นายแพทยป์ ระเสรฐิ ผลติ ผลการพิมพ์ (ออนไลน์) เข้าถึงไดท้ ่ี https://www.facebook.com/prasertpp/?fref=ts 79
Search
