อยากสุขภาพดี ต้องมี 3 อ. สำหรับวัยรุ่น

พ่อแม่ผู้ปกครองท่ีมีลูกวัยรุ่นควรมีความเข้าใจถึงพัฒนาการทางสมอง ของวัยรุ่น เข้าใจถึงข้อจากัดในการตัดสินใจ คิดวิเคราะห์ ควบคุมอารมณ์ ไม่ใช่เพราะวัยรุ่นไม่รู้จักคิด แต่เป็นเพราะสมองยังมีข้อจากัด ในขณะเดียว กนั พอ่ แม่ผปู้ กครองควรมีบทบาทในการช่วยพัฒนาสมองส่วนหน้าของวัยรุ่น ช่วยฝกึ ใหว้ ัยรนุ่ คดิ วเิ คราะหด์ ้วยตนเอง ควบคมุ อารมณ์ เน่ืองจากสมองของวัยรุ่นถือว่าเป็น โอกาสทองของการพัฒนา พ่อแม่ผู้ปกครองจึง ควรใส่ใจในการพัฒนาทักษะและพฤติกรรม ด้านบวก หลีกเล่ียงพฤติกรรมเชิงลบ เพื่อให้ วัยรุ่นได้รับการดูแลและพัฒนาตนเองจน เติบโตเป็นผู้ใหญ่ทมี่ ีศักยภาพในอนาคต วยั ร่นุ กบั อารมณ์ วัยรุ่นเป็นวัยที่จะมีการรับรู้อารมณ์ความรู้สึกของตัวเองได้ดีมากข้ึน กว่าวัยเด็ก การเข้าใจอารมณ์ของตนเองและมีการจัดการอารมณ์ท่ีเหมาะสม จึงมีความสาคญั เพราะสามารถช่วยให้วยั ร่นุ มีพฒั นาการทางจติ ใจที่เข้มแข็ง นอกจากน้ี การจัดการกับอารมณ์ความรู้สึกที่เกิดขึ้นได้ไม่ดี ก็จะมีผลลบต่อ การพัฒนาอัตลักษณ์ และความรู้สึกดีต่อตนเอง การรับรู้และจัดการอารมณ์ของ ตนเองเป็นทักษะที่สามารถฝึกฝนได้ โดยอาศัยความเข้าใจและการฝึกพัฒนา บ่อยๆ โดยสามารถทาได้โดยใช้วิธีการ ดังตอ่ ไปน้ี 45 สาหรับวยั รุ่น

1. สงั เกตความรสู้ กึ ของตนเอง อาจมีชื่อเรียกความรู้สึกท่ีเกิดขึ้นเป็นแบบเฉพาะของตัวเอง เช่น “วนั น้ีร้สู ึกแฮปปี้มากเลย” “เช้าน้ีฟินมากที่ครูชม” “เบ่ือจังเลยเย็นน้ีอดไป เทย่ี วกบั เพ่ือนอกี ละ” “เครียดจังต้องอ่านหนังสือสอบเยอะแยะไปหมด” “ผิด- หวังกับคะแนนสอบวันนี้มากๆ เลย” อาจลองเลือกอารมณ์หน่ึงที่เราสนใจ เช่น ความสุข แล้วลองสังเกตดูว่า เม่ือไหร่ที่มีอารมณ์นี้ ขณะนั้นเราอาจใช้ วิธีจาไวใ้ นใจ หรอื อาจจะจดเปน็ บนั ทึกไว้ 2. สังเกตอารมณค์ วามร้สู ึกและทม่ี า ขณะทเ่ี รากาลังรสู้ กึ มีเหตกุ ารณ์อะไรทเี่ กดิ ขน้ึ เรากาลงั ทาอะไรอยู่ แลว้ เราคดิ อะไร ทาใหเ้ รารู้สกึ แบบน้ัน เราอาจจะมองหาเหตุผลและมขี ้อสรุป กับตนเอง “ฉนั รู้สกึ เศร้า เพราะเพ่ือนๆ นัด ไปกนิ ข้าวกันโดยลมื ชวนฉันไปดว้ ย” 3. ยอมรับและเข้าใจอารมณท์ ่เี กิดข้นึ คนท่ีสามารถเข้าใจและยอมรับ อารมณ์ความรู้สึกของตนเองได้ดี จะจัด- การอารมณต์ ัวเองไดด้ ี การยอมรบั ว่าการมี ความร้สู ึกเกิดข้ึน “เปน็ เร่อื งธรรมดา” 4. เรียนรผู้ ลกระทบจากการแสดงอารมณ์ การเข้าใจว่าอารมณ์ท่ีเกิดขึ้นเป็นเร่ืองปกติ แต่เราสามารถจัดการ และเลือกแสดงออกอย่างเหมาะสมได้ คนที่ฝึกควบคุมการแสดงออกของ อารมณ์ก็จะสามารถคมุ อารมณ์ไดด้ ขี ึ้น โดยวัยรุ่นท่ีฝึกการควบคุมอารมณ์ได้ ดี จะเรียนร้วู ่าควรแสดงความรู้สกึ ทีเ่ กดิ ขึ้นออกไปในรูปแบบใด โดยไม่ทาให้ เกดิ ผลลพั ธท์ ไ่ี ม่ดี และวยั รุน่ เหล่านี้จะสามารถมองเห็นผลกระทบข้างหน้าท่ี จะเกิดขึน้ จากการแสดงอารมณอ์ อกไป วัยรุ่นอาจจะสามารถเรียนรู้จากประสบการณ์ที่เกิดจากคนรอบข้าง เช่น มีคนแสดงอารมณ์อยา่ งไมเ่ หมาะสม ทาให้คนรอบขา้ งรู้สกึ อย่างไร หรอื อยากสุขภาพดี ต้องมี 3 อ. 46

เรียนรู้จากตนเอง เวลาที่ไม่สามารถแสดงออกถึงอารมณ์ได้อย่างเหมาะสม โดยการเรียนรู้ว่าเมื่อมีการแสดงพฤติกรรมที่ไม่เหมาะสมส่งผลกระทบ อย่างไรบ้าง โดยสามารถก้าวข้ามความรู้สึกผิดแต่มีความต้ังใจท่ีจะพัฒนา ตนเองใหด้ ีขนึ้ 5. ฝึกจดั การกับอารมณ์ การทาให้ตัวเองรู้สึกดีข้ึน ควรเริ่มจากการยอมรับและเข้าใจความ รู้สึก การจัดการความรู้สึกของตัวเองสามารถทาได้อยู่หลายวิธี ไม่ว่าจะเป็น การระบายความรสู้ ึกกบั คนใกลช้ ดิ การเบีย่ งเบนความสนใจไปทาส่ิงอ่ืน การ ออกกาลังกาย เล่นกีฬา การอยู่กับปัจจุบัน การฝึกสติการระบายความรู้สึก โดยการเขยี นบันทึก 6. เปล่ียนอารมณ์เปน็ เร่อื งเชิงบวก วัยรุ่นหลายคนสามารถพัฒนา อารมณค์ วามรสู้ กึ ทเ่ี กดิ ขึ้น ไปเปน็ เรอื่ ง เชงิ บวก เช่น แตง่ เพลง แตง่ กลอน เขียนนยิ าย เขียนบล็อก วยั รุ่นกบั โรคซมึ เศรา้ วัยรุ่นเป็นวัยที่มีการเปลี่ยนแปลงหลายอย่าง ทั้งทางร่างกาย จิตใจ และสงั คม ทาให้วยั รนุ่ เปน็ วยั ทพ่ี บโรคความผิดปกติทางอารมณ์ได้บ่อย โดย เฉพาะโรคซึมเศร้า โรคซมึ เศร้าเปน็ โรคท่ีมสี าเหตุซับซ้อน เช่น ปัจจัยทางพันธุ- กรรม ปัจจัยชีวภาพของสมอง ปัจจัยทางจิตสังคม และปัจจัยทางบุคลิกภาพ ท่ีสง่ ผลต่อประสทิ ธิภาพในการคดิ การตัดสินใจ และอาจนามาซ่ึงพฤติกรรม เส่ียง โดยเฉพาะอย่างยิ่งการฆ่าตัวตาย ซึ่งเป็นสาเหตุการตายอันดับต้นๆ ของ วัยรุ่นในประเทศไทย หลายคร้ังวัยรุ่นท่ีมีโรคซึมเศร้าอาจมาพบแพทย์ด้วย อาการทางกาย เชน่ ปวดศรี ษะ ปวดทอ้ งเร้ือรัง หรอื อาจมาด้วยผลกระทบที่ เกดิ ขึ้นจากภาวะโรคซมึ เศร้า เช่น ปัญหาการเรยี น ปัญหาความสมั พันธก์ ับคน 47 สาหรับวยั รุน่

รอบข้าง ปญั หาพฤติกรรมเสี่ยงอื่นๆ วัยรุ่นบางคนอาจสามารถอธิบาย ถงึ อารมณเ์ ศร้าไดว้ ่า เปน็ ความรู้สึกเศร้า เหงา หดหู่ ไม่มคี วามสุข อย่างไรก็ตาม ในวัยรุ่น อารมณ์ซึมเศร้าอาจถูกแสดง ออกเป็นลักษณะของอารมณ์หงุดหงิด งา่ ย กระวนกระวาย โกรธง่าย มองโลก แง่ลบ ชอบโต้แย้ง ทะเลาะวิวาท แทน ความรสู้ กึ ซมึ เศรา้ เหมือนในผ้ใู หญ่ หลายคร้ังวัยรุ่นอาจบรรยายอารมณ์ของตนเอง เป็นความรู้สึกเบ่ือ ไม่ สนกุ ไม่อยากทาอะไร อ่อนเพลยี งา่ ย โดยถา้ พบว่าตนเองมีอาการดังต่อไปน้ี หลายขอ้ ควรปรกึ ษาแพทย์ 1. อารมณ์เศรา้ หรือหงุดหงดิ ง่าย โดยมีอาการเกือบตลอดวัน เปน็ เกอื บ ทกุ วัน 2. ไม่มีสมาธิ หรือประสทิ ธภิ าพในการคดิ การตัดสนิ ใจลดลง 3. ขาดความสนใจหรือขาดความเพลดิ เพลนิ ใจใน การทาสงิ่ ตา่ งๆ ลงอย่างมาก 4. นอนไมห่ ลับ หรือนอนมากผดิ ปกติ 5. อ่อนเพลยี ไมม่ ีแรง 6. รสู้ ึกไรค้ า่ หรือรูส้ กึ ผดิ 7. กระวนกระวาย หรอื เฉื่อยชา 8. ไมอ่ ยากอาหาร/น้าหนักลด หรือกิน มากจนนา้ หนักข้นึ มากกวา่ รอ้ ยละ 5 ใน 1 เดอื น 9. มีความคิดซ้าๆ เก่ียวกับการตาย คิดอยากฆ่าตัวตาย หรือเคยคิดที่ จะพยายามฆ่าตัวตาย อยากสุขภาพดี ตอ้ งมี 3 อ. 48

หากพบว่าการใช้ชีวิตวัยรุ่นมี ความยากลาบาก ไม่มคี วามสุข หรือ มีปัญหาไม่ว่าจะเป็นการเรียน ความ สมั พันธก์ บั ครอบครวั หรือคนรอบขา้ ง ควรปรึกษาแพทย์ผู้เชี่ยวชาญเพื่อ ได้รับการช่วยเหลอื 49 สาหรับวยั ร่นุ

บรรณานกุ รม กมลมาลย์ วริ ัตน์เศรษฐสนิ . ภาวะโลหิตจาง : ปัญหาที่ต้องทบทวน. กรุงเทพฯ : ธรรมสภา, 2546. กองโภชนาการ กรมอนามยั กระทรวงสาธารณสุข. การพัฒนาการเจริญเติบโต ของเดก็ . กรงุ เทพฯ : โรงพมิ พอ์ งคก์ ารสงเคราะหท์ หารผ่านศึก, ม.ป.ท. คณะกรรมการจัดทาข้อกาหนดสารอาหารท่ีควรได้รับประจาวันสาหรับคนไทย ปริมาณอาหาร อ้างอิงที่ควรได้รับประจาวันสาหรับคนไทย พ.ศ. 2546 กอง โภชนาการ กรมอนามัย กระทรวงสาธารณสุข. พิมพ์ครั้งที่ 3. กรุงเทพฯ : โรงพิมพอ์ งคก์ ารรับสง่ สินคา้ และพัสดุภัณฑ์ (รสพ.), 2546. คณะทางานจัดทาข้อปฏิบัติการกินอาหารเพ่ือสุขภาพท่ีดีของคนไทย. คู่มือธง โภชนาการ. กองโภชนาการ กรมอนามัย กระทรวงสาธารณสุข พ.ศ. 2522. พมิ พค์ ร้ังท่ี 2. กรงุ เทพฯ : โรงพมิ พอ์ งค์การรบั สง่ สินค้าและพัสดุภัณฑ์ (รสพ.), 2522. นัยนา บุญทวียุวัฒน์. ชีวเคมีทางโภชนาการ. พิมพ์คร้ังท่ี 2. กรุงเทพฯ : ม.ป.พ., 2553. นัชชาพร ตั้งเสงี่ยมวิสัย. คู่มือสุขภาพ Good Health by Yourself. กรุงเทพฯ : บริษทั เอ็ม ไอ ดับบลิว จากดั , ม.ป.ท. ฤดี สุราฤทธ์.ิ นา้ ตาล. กรงุ เทพฯ : ออนพริ้นชอ้ พ, 2549. วิโรจน์ อารีย์กุล. การดูแลสุขภาพและการให้คาแนะนาวัยรุ่น. กรุงเทพฯ : กอง กุมารเวชกรรม โรงพยาบาลพระมงกุฎเกล้า ภาควิชาเวชศาสตร์ทหารและ ชุมชน วิทยาลัยแพทยศาสตร์พระมงกุฎเกล้า, 2553. ศัลยา คงสมบูรณ์. กินอย่างไร ไม่มีอ้วน ไม่มีโรค. กรุงเทพฯ : สายธุรกิจโรงพิมพ์ บริษทั อัมรนิ ทร์พริ้นต้งิ แอนด์พับลิชช่ิง จากัด (มหาชน), 2550. อบเชย วงศ์ทอง. โภชนศาสตร์ครอบครัว. กรุงเทพฯ : มหาวิทยาลัย เกษตรศาสตร์, 2542. อยากสขุ ภาพดี ตอ้ งมี 3 อ. 50