Huyền Thoại Thanh Niên Xung Phong Việt Nam

thực hiện và giới thiệu Dự án Văn hóa Uống nước nhớ nguồn tri ân các anh hùng liệt sỹ đã hy sinh vì độc lậptự do củaTổ quốc Với sự phối hợp thực hiện của Trung tâm Thông tin Truyền thông Vì môi trường phát triển và Công ty Văn hóa Trí tuệ Việt Cuốn sách này được xuất bản trong Chương trình Đền ơn đáp nghĩa THờ PHụNG VÀ LƯU DANH anh hùng liệt sỹ việt nam do TạP CHÍ TRÍ THứC VÀ PHÁT TRIểN thực hiện

thực hiện và giới thiệu Dự án Văn hóa Uống nước nhớ nguồn tri ân các anh hùng liệt sỹ đã hy sinh vì độc lậptự do củaTổ quốc Với sự phối hợp thực hiện của Trung tâm Thông tin Truyền thông Vì môi trường phát triển và Công ty Văn hóa Trí tuệ Việt Nhà xuất bản thông tấn xã việt nam 2013

Chỉ đạo thực hiện nội dung và tổ chức chương trình Thờ phụng và Lưu danh anh hùng liệt sỹ việt nam: Nhà thơ - Nhà báo đoàn mạnh phương Tổng Biên tập Tạp chí Trí thức và Phát triển Giám đốc Trung tâm Thông tin Truyền thông Liên hiệp các Hội Khoa học & Kỹ thuật Hà Nội Giám đốc Dự án Văn hóa Uống nước nhớ nguồn Ban biên tập và thực hiện nội dung: Hội Nhà báo Việt Nam Chi hội Nhà báo tạp chí trí thức và phát triển Nhà báo trần miêu - Nhà báo đẶNG đÌNH cHẤN Nhà báo Trần văn trường - Nhà báo TRẦN anh tuấn Nhà báo Hoàng việt hùng- Nhà báo cao ngọc hà Các Biên tập viên: phạm thủy - tiến cao - thanh tâm lê Minh nguyệt - anh tài Ban biên tập chân thành cảm ơn các tác giả, các nhà báo, nhà văn, nhà thơ, các doanh nhân, doanh nghiệp, các cơ quan, đơn vị đã nhiệt tình tham gia, giúp đỡ và đồng hành cùng chúng tôi trong Chương trình xuất bản có ý nghĩa này.

Ảnh: TL Ngày 15-01-1967 Chủ tịch Hồ Chí Minh đến thăm Đại hội thi đua các đội Thanh niên xung phong chống Mỹ cứu nước toàn miền Bắc. “Không có việc gì khó Chỉ sợ lòng không bền Đào núi và lấp biển Quyết chí ắt làm nên” Hồ Chí Minh (Bài thơ Bác đọc tặng TNXP khi Người đến thăm Liên phân đội TNXP 312 tại rừng Nà Cù (Bắc Kạn) đêm 20-3-1951)



Lời tri ân Trong hai cuộc kháng chiến thần thánh của dân tộc ta chống giặc ngoại xâm, đã có hàng triệu người con ưu tú của đất nước ngã xuống “cảm tử cho Tổ quốc quyết sinh” để giành lại độc lập tự do cho Tổ quốc. Đời đời nhớ ơn các Anh hùng liệt sỹ vừa là trách nhiệm, vừa là tình cảm thiêng liêng của mỗi người Việt Nam yêu nước, thương nòi. Với tâm nguyện, lòng biết ơn và sự tri ân sâu sắc, trong nhiều năm qua, Dự án Văn hóa Uống nước nhớ nguồn thuộc Tạp chí Trí thức và Phát triển - Liên hiệp các Hội khoa học và kỹ thuật Hà Nội, với sự chung tay góp sức của nhiều đơn vị, cá nhân, đã thực hiện bộ sách HUYỀN THOẠI VIỆT NAM gắn liền với những sự kiện lịch sử lớn, những ghi dấu sâu đậm trong hai cuộc kháng chiến hào hùng của dân tộc. Đặc biệt trong bộ sách mang tên HUYỀN THOẠI đó trang trọng lưu danh hàng chục vạn Anh hùng liệt sỹ đã hiến dâng tuổi thanh xuân của mình vì độc lập tự do của đất nước. Trong những con người linh thiêng ấy, có những liệt sỹ chỉ còn dòng tên để lại với gia đình, với quê hương đất nước... Những cuốn sách trong bộ sách HUYỀN THOẠI có một không hai đó được xuất bản đã làm lay động hàng triệu trái tim đồng bào, đồng chí cả nước. Để góp phần bảo tồn ký ức cho các thế hệ mai sau và thể theo ước nguyện của đông đảo đồng chí, đồng bào, của các gia đình thân nhân liệt sỹ, Dự án văn hóa Uống nước nhớ nguồn - Tạp chí Trí thức và Phát triển thực hiện Chương trình THỜ PHỤNG VÀ LƯU DANH ANH HÙNG LIỆT SỸ VIỆT NAM. Chương trình bao gồm việc thực hiện và xuất bản 10 cuốn Đại sách lưu danh liệt sỹ với kích thước mỗi cuốn là 0,7m x 1,0m, trọng lượng hàng trăm ki lô gam một cuốn, để đặt thờ tại một ngôi Chùa lớn mãi mãi về sau. Được sự nhất tâm quý báu của Đại đức trụ trì Thích Trúc Thái Minh và các nhà sư hành lễ chùa Ba Vàng (Thành phố Uông Bí, tỉnh Quảng Ninh) những cuốn Đại sách được rước về đặt thờ trang trọng tại ngôi Chùa linh thiêng để phật tử thập phương và các thế hệ người Việt Nam mỗi khi đến Chùa đều thắp nén tâm hương tưởng niệm, thờ phụng và mãi mãi ghi nhớ công ơn của các Anh hùng liệt sỹ. Những làn khói hương tưởng niệm, những lời cầu nguyện tri ân ngày ngày, làm an thỏa vong linh các liệt sỹ và góp phần vơi bớt nỗi đau của các gia đình thân nhân liệt sỹ trên mọi miền đất nước… Đó cũng là tâm nguyện của mỗi người chúng ta. Ban tổ chức Chương trình chân thành cảm ơn những tấm lòng hảo tâm của các doanh nghiệp, doanh nhân và của bà con cô bác gần xa đã quan tâm, hỗ trợ cho Chương trình ý nghĩa thiêng liêng này. Xin kính cẩn nghiêng mình tưởng niệm các liệt sỹ linh thiêng. ĐỒNG TRƯỞNG BAN TỔ CHỨC CHƯƠNG TRÌNH ĐẠI ĐỨC TRỤ TRÌ TỔNG BIÊN TẬP TẠP CHÍ TRÍ THỨC VÀ PHÁT TRIỂN CHÙA BA VÀNG GIÁM ĐỐC DỰ ÁN VĂN HÓA UỐNG NƯỚC NHỚ NGUỒN Thích Trúc Thái Minh Nhà báo Đoàn Mạnh Phương

Phần thưởng cao quý niềm tự hào của TNXP Việt Nam danh hiệu anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân nhà nước phong tặng lực lượng thanh niên xung phong việt nam (11 - 11 - 1997) lễ đón nhận danh hiệu anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân của lực lượng TNXP được tổ chức trọng thể tại đại hội vii đoàn tncs hồ chí minh Trong ảnh: Chủ tịch nước Trần Đức Lương gắn Huy hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân lên lá cờ truyền thống của TNXP Việt Nam

Lực lượng TNXP siết chặt đội ngũ sẵn sàng đáp ứng lời kêu gọi của Đảng và Bác Hồ, góp sức người, sức của cho cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước Ảnh: T.L Sinh ra trong khói lửa chiến tranh với những nhiệm vụ nặng nề và vẻ vang do Đảng và Bác Hồ giao phó, vì sự nghiệp giải phóng dân tộc, giành độc lập, tự do cho Tổ quốc, lực lượng Thanh niên xung phong (TNXP) luôn tỏ rõ vai trò xung kích và khí phách anh hùng trong phục vụ chiến đấu và chiến đấu. Những dấu mốc quan trọng và những thành tích xuất sắc của lực lượng TNXP đã góp phần xứng đáng vào chiến thắng hào hùng của cả dân tộc. Đó cũng chính là hành trình lịch sử vẻ vang rất đỗi tự hào của lực lượng TNXP Việt Nam.

Huyền thoại thanh niên xung phong việt nam Thanh niên xung phong những chặng đường lịch sử Đội thanh niên xung phong công tác Trung ương Năm 1950 cục diện chiến tranh trên chiến trường Đông Dương có những thay đổi cơ bản. Với khẩu hiệu “Tất cả cho tiền tuyến, tất cả để chiến thắng”, từ đầu năm 1950, Trung ương Đảng đã chỉ thị cho Liên Khu ủy Việt – Bắc “chuẩn bị chiến trường Đông Bắc cho thật đầy đủ để khi có điều kiện sẽ mở một chiến dịch lớn, quét địch ra khỏi đường số 4, đánh bại quân địch trong vùng Đông Bắc”. Tháng 5-1950, Trung ương lại chỉ thị cho liên khu ủy Việt Bắc “về việc sửa đường và vận tải” và nhắc “các cấp Đảng bộ phải cử một số cán bộ có năng lực phụ trách các công trường, chọn những đoàn viên hăng hái, khỏe mạnh, tổ chức thành “những đội xung phong công tác làm động cơ thúc đẩy nhân dân”. Ngày 15-7-1950, thực hiện Chỉ thị của Trung ương Đảng và Hồ Chủ tịch, Đảng Đoàn thanh vận Trung ương quyết định thành lập Đội thanh niên xung phong công tác Trung ương đầu tiên để phục vụ Chiến dịch Biên Giới. Ban chỉ huy lâm thời của Đội gồm 5 đồng chí, do đồng chí Vương Bích Vượng, Ủy viên Ban chấp hành Đoàn Thanh niên Cứu quốc làm Đội trưởng và Bí thư chi bộ. Đội TNXP công tác Trung ương đầu tiên gồm 225 đội viên, được tổ chức thành ba liên phân đội, dưới liên phân đội có các phân đội. Toàn đội có 73 đảng viên trẻ và hầu hết là đoàn viên thanh niên Cứu quốc, tuổi từ 18 đến 25. Thời gian phục vụ của đội viên là 6 tháng và được hưởng chế độ cung cấp như bộ đội địa phương. Đội TNXP công tác Trung ương đầu tiên hoạt động cho tới tháng 01/1952 thì giải thể sau khi hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ và hết thời gian phục vụ. Phần lớn đội viên trở về địa phương công tác và sản xuất. Một số cán bộ, đội viên tình nguyện về nhận nhiệm vụ ở Đội TNXP công tác thứ hai. Đội TNXP công tác thứ hai được thành lập tháng 10/1950 để đáp ứng yêu cầu mở các chiến dịch. Đội gồm 1.737 đội viên, tổ chức thành 8 liên phân đội. Ngày 22-12-1950 Đội được lệnh đi phục vụ chiến dịch Trung du. Các liên phân đội đã bám sát từng bước 12

Huyền thoại thanh niên xung phong việt nam tiến của bộ đội để tiếp tế đạn dược, kịp thời phục vụ chiến đấu và đưa thương binh về tuyến sau an toàn. Trên các mặt trận Vĩnh Yên, Núi Danh, Tam Nông (Vĩnh Phú), Bình Liêu, Bến Tam (Quảng Ninh), các đội viên TNXP đã nêu những tấm gương dũng cảm và tận tụy chăm sóc thương binh. Với những thành tích phục vụ chiến dịch, Liên phân đội I được tặng Huân chương Chiến sỹ hạng Ba. Chỉ sau một thời gian ngắn, Đội TNXP công tác phát triển lên 3.000 đội viên và bắt đầu nhận nữ thanh niên. Tháng 3-1951, Đội TNXP công tác Trung ương được bổ sung thêm 9 liên phân đội mới. Đó là các liên phân đội: Hoàng Hoa Thám, Hoàng Hữu Nam, Hồ Tùng Mậu, Trần Phú, Tô Hiệu, Hà Huy Tập, Minh Khai, Hoàng Văn Thụ, Lê Hồng Phong… Đội thanh niên xung phong Đầu năm 1953 sau khi nhận xét về một số nhược điểm của các Đội TNXP công tác Trung ương, Bác Hồ đã giao cho đồng chí Vũ Kỳ tổ chức thí nghiệm một Đội TNXP khác để làm kiểu mẫu. Phương châm tổ chức Đội TNXP mới này là: Tổ chức 1 đội 1.000 thanh niên chỉ có 5% là cán bộ để gọn, nhẹ, ít người chỉ huy. Điều kiện gia nhập: Lấy tự nguyện, đi đến kháng chiến thành công, xung phong bất cứ công tác gì… Thành phần là bần, cố nông, không có phụ nữ. Phải học tập chính trị, văn hóa, chuyên môn và luyện tập quân sự. Sinh hoạt: Ưu đãi như bộ đội chủ lực, do Tổng cục cung cấp cấp phát và trang bị dụng cụ, vũ khí. Ngày 26-3-1953, đại đội 261, đơn vị đầu tiên của Đội thanh niên xung phong được thành lập. Đến tháng 7-1953, Đội có 850 đội viên do đồng chí Vũ Kỳ làm Đội trưởng. Đội chia làm 4 trung đội, mỗi trung đội có 5 tiểu đội. Đội làm công tác phục vụ giao thông và xây dựng kho tàng ở Lạng Sơn, Bắc Cạn, Tuyên Quang và một trung đội phục vụ an toàn khu (ATK). Đoàn TNXP Trung ương Ngày 19 và 20-9-1953 đồng chí Vũ Kỳ báo cáo với Bác về việc mở rộng đội ngũ TNXP, Bác chỉ thị phải tuyển thêm 9.000 đội viên để phát triển Đoàn TNXP lên đủ 1 vạn người. Theo Bác, cần xuống thẳng xã để tuyển. Tổ chức cho thanh niên học tập điều kiện đi TNXP. Xã bình nghị những người được đi làm nhằm cho thanh niên thấy vinh dự khi được đi TNXP. Mặt khác thông qua đoàn ủy, phái đoàn phát động quần chúng báo cáo rõ mục đích, xin chỉ thị, để được sự giúp đỡ. Đoàn TNXP Trung ương cần có cán bộ, thầy thuốc, quân sự, chính trị, văn hóa, cung cấp, kỹ thuật (chưa cần kỹ sư, nhưng cần có những người am hiểu công việc), đảm bảo đủ cho 1 vạn TNXP hoạt động có hiệu quả. - Về nội quy, không cần nêu rõ làm công việc gì. Hướng là làm bất kỳ mọi việc khó dễ. 13

Huyền thoại thanh niên xung phong việt nam Đ/c Vũ Kỳ báo cáo với Bác về công tác của đoàn TNXP (1953) Ảnh: T.L - Nghiên cứu việc cho chi bộ Đảng ra công khai. - Về công việc chuyên môn, kê khai số dụng cụ cần thiết, Bác sẽ chỉ thị cung cấp. - Cho một số đi học y tá. Nhiệm vụ chủ yếu của Đoàn TNXP là: Xung phong mọi việc, bất kỳ việc khó việc dễ, phục vụ kháng chiến cho đến ngày kháng chiến thành công. Đó là nhiệm vụ rất vẻ vang của thanh niên chúng ta. Điều lệ của Đoàn TNXP có 6 phần. Điều lệ quy định rõ tên gọi và nhiệm vụ của Đoàn, nhiệm vụ của mỗi đội viên, quy định về công tác tổ chức, công tác lãnh đạo và giáo dục của Đoàn. Đội TNXP xây dựng CNXH Miền Bắc hoàn toàn giải phóng. Nhưng hậu quả hơn 80 năm thống trị của thực dân Pháp và 9 năm kháng chiến trường kỳ thật nặng nề. Trước tình hình đó Đoàn TNXP được giao làm các nhiệm vụ: - Tham gia tiếp quản các thành phố Hà Nội, Hải Phòng. - Thu dọn chiến trường ở Điện Biên Phủ. - Tham gia hàn gắn vết thương chiến tranh, khôi phục và phát triển kinh tế – xã hội. Đoàn TNXP tiếp tục chuyển một số cán bộ, đội viên sang làm nhiệm vụ trong ngành giao thông công chính, bưu điện, công an, thương nghiệp… đồng thời Đoàn TNXP được bổ sung: - Một số đội TNXP ở Liên khu V tập kết ra Bắc và những thanh niên ở Nam Bộ vượt tuyến ra tham gia xây dựng đất nước. - 1.000 sinh viên đại học ở các thành phố tình nguyện gia nhập TNXP. 14

Huyền thoại thanh niên xung phong việt nam - Các tỉnh tiến hành tuyển bổ sung, chủ yếu để tham gia xây dựng đường sắt theo chủ trương của Trung ương Đoàn. Đến tháng 1-1954 quân số Đoàn TNXP lên tới 10.970 người. Bước sang năm 1958, miền Bắc nước ta đi vào thời kỳ cải tạo và phát triển kinh tế xã hội. Nhiệm vụ xây dựng cơ sở hạ tầng được tập trung đầu tư lớn, tăng gấp 2,2 lần so với thời kỳ 1955-1957. Nhiều công trình trọng điểm được khởi công xây dựng. Đất nước cần nhiều lực lượng lao động trẻ, khỏe, có tinh thần năng động, sáng tạo, dám đương đầu với mọi gian khổ, thử thách. Tháng 2-1959, Trung ương Đoàn TNLĐ Việt Nam được giao nhiệm vụ tổ chức Đội TNXP xây dựng XHCN. “Đội có nhiệm vụ động viên, tổ chức, giáo dục đoàn viên và thanh niên trong đội phát huy truyền thống của Đoàn TNXP trong kháng chiến, khắc phục vượt mọi khó khăn để hoàn thành và hoàn thành vượt mức kế hoạch của Trung ương giao cho về số lượng, chất lượng và thời gian. Qua thực tế đấu tranh và tôi luyện trong lao động, đội có nhiệm vụ tổ chức giáo dục, nâng cao trình độ tư tưởng chính trị, văn hóa, nghiệp vụ cho mỗi đoàn viên, thanh niên, chuẩn bị cho những nhiệm vụ về sau. Đội lại có nhiệm vụ tổ chức, chăm lo đời sống vật chất và tinh thần cho anh chị em”. Đội TNXP chống Mỹ cứu nước Ngày 5-8-1964, sau khi dựng lên sự kiện vịnh Bắc Bộ, Mỹ đưa không quân ra đánh phá miền Bắc, mở đầu cuộc chiến tranh bằng không quân và hải quân chống phá miền Bắc XHCN với qui mô ngày càng lớn. Bộ Chính trị và BCH Trung ương Đảng Lao động Việt Nam (ngày nay là Đảng Cộng sản Việt Nam) trong hội nghị lần thứ 11 (họp tháng 3- 1965) và lần thứ 12 (họp tháng 12-1965) thể hiện ý chí và nguyện vọng của toàn dân, đã nêu cao quyết tâm động viên mọi lực lượng kiên quyết đánh bại cuộc chiến tranh xâm lược của đế quốc Mỹ trong bất kỳ tình huống nào, nhằm hoàn thành cuộc cách mạng dân tộc, dân chủ trong nước, tiến tới thực hiện hòa bình thống nhất nước nhà. TNXP hành quân vào Trường Sơn Ảnh: T.L 15

Huyền thoại thanh niên xung phong việt nam Đ/c Tố Hữu - Bí thư Trung ương Đảng (Người thứ nhất, bên phải) và đ/c Nguyễn Văn Đệ - Bí thư Trung ương Đoàn Thanh niên (người thứ hai, từ trái sang) đến thăm một đơn vị TNXP chống Mỹ cứu nước ở Hà Tĩnh (1968) Ảnh: T.L Để đáp ứng kịp thời những yêu cầu lớn phục vụ tiền tuyến của cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, ngày 21-6-1965 Thủ tướng Chính phủ ra chỉ thị thành lập Đội TNXP chống Mỹ cứu nước (tập trung). Theo đó, “Đội TNXP chống Mỹ, cứu nước là một lực lượng lao động đặc biệt quân sự hóa của thanh niên, có vũ trang, được tổ chức và xây dựng trên ba mặt: sản xuất, chiến đấu, học tập”. Đối tượng tuyển TNXP chống Mỹ, cứu nước là các nam, nữ thanh niên thành thị và nông thôn tuổi từ 17 đến 30 có tinh thần yêu nước, có sức khỏe và tự nguyện gia nhập Đội. Thành phần của Đội phải có từ 5-10 người là đảng viên, từ 30%-35% là đoàn viên thanh niên lao động, từ 30%-40% là nữ. Đội có huy hiệu và phù hiệu riêng. Thời gian phục vụ của đội thanh niên xung phong chống Mỹ cứu nước là ba năm. Đội TNXP chống Mỹ, cứu nước đầu tiên được thành lập ngày 25-5-1965 gồm l.200 đội viên của tỉnh Thanh Hóa, về sau được mang phiên hiệu Đội 21. Trong 3 nhiệm kỳ từ 1965-1975 đã có 133.157 đoàn viên thanh niên gia nhập lực lượng TNXP chống Mỹ, cứu nước, trong đó 51,8% là nữ. TNXP đảm nhận nhiều loại công việc khác nhau, nhưng chủ yếu ở 3 ngành: giao thông vận tải, Lâm nghiệp và Quốc phòng. Cũng trong 3 nhiệm kỳ, TNXP đã làm 2.195 km đường mới trên 53 tuyến đường. Đảm bảo giao thông ngày đêm trên 3.000 km đường, trong đó có 2.526 trọng điểm địch thường xuyên đánh phá ác liệt. TNXP cùng quân đội tham gia xây dựng 6 sân bay quân sự dã chiến; Rà phá trên một vạn quả bom, mìn; Bắn rơi 15 máy bay, bắt sống 13 giặc lái, 6 biệt kích, thám báo. Đã có 1710 đội viên sau khi hoàn thành nhiệm vụ 3 năm được vào học các trường 16

Huyền thoại thanh niên xung phong việt nam đại học; 833 người được đi học ở nước ngoài; 12.345 người được vào học các trường trung học chuyên nghiệp; 8.042 người đi học ở các trường đào tạo công nhân kỹ thuật; 15.072 người chuyển sang công tác ở các cơ quan, xí nghiệp...; 15.722 người chuyển vào quân đội. * Các nhiệm kỳ TNXP chống Mỹ, cứu nước: - Nhiệm kỳ I: 5/1965 - giữa năm 1968: Đã huy động 54.122 người (nữ chiếm tỷ lệ 44%) ở 18 tỉnh, thành phố miền Bắc. Lúc cao điểm lên tới 7 vạn người. - Nhiệm kỳ II: Từ giữa 1968 đến đầu năm 1972: Huy động 17.377 người (nữ chiếm 64%) ở 15 tỉnh, thành miền Bắc. - Nhiệm kỳ III: Từ 1972 - 1975: Huy động 34.058 người (nữ chiếm tỷ lệ 52,9%) ở 18 tỉnh, thành miền Bắc. Thanh niên xung phong giải phóng miền Nam Năm 1965, sau khi bị thất bại trong chiến tranh đặc biệt, chính quyền Mỹ liều lĩnh tiến hành chiến tranh cục bộ ở miền Nam, đồng thời đẩy mạnh chiến tranh phá hoại ở miền Bắc Việt Nam. Hội nghị BCH Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam lần thứ XI (khóa III) tháng 3-1965 đã quyết định chuẩn bị mọi mặt để đối phó với tình hình cả nước có chiến tranh với hình thức mới và mức độ cao hơn. Hội nghị lần thứ ba của TƯ cục miền Nam đề ra nhiệm vụ lợi dụng tình thế thất bại, lúng túng và suy yếu nhanh chóng của địch để tập trung lực lượng, tranh thủ thời gian, kiên quyết đánh địch, gấp rút xây dựng lực lượng cách mạng để nhanh chóng thay đổi tương quan lực lượng có lợi hẳn cho ta, làm cơ sở để xốc tới giành thắng lợi to lớn hơn. Tháng ba năm 1965, Đoàn Thanh niên nhân dân cách mạng, đội tiên phong chiến đấu của tuổi trẻ miền Nam trong những năm đánh Mỹ họp Đại hội lần thứ nhất nêu quyết tâm động viên rộng rãi tuổi trẻ miền Nam đoàn kết một lòng “đánh giặc, sản xuất, xây dựng đời sống mới ở vùng giải phóng. Đoàn kết và tổ chức lực lượng thanh niên học tập, rèn luyện phấn đấu trở thành lực lượng hậu bị của Đảng”. Để đẩy tới cao trào hành động cách mạng rộng khắp, Đại hội quyết định phát động phong trào “Năm xung phong” trong toàn thể đoàn viên, thanh niên miền Nam. 1. Xung phong tiêu diệt nhiều sinh lực địch. 2. Xung phong tòng quân và tham gia du kích chiến tranh. 3. Xung phong đấu tranh chính trị và chống bắt lính. 4. Xung phong đi dân công và thanh niên xung phong, phục vụ tiền tuyến. 5. Xung phong sản xuất nông nghiệp trong nông thôn. Và Đại hội quyết định thành lập lực lượng TNXP ở miền Nam. Nghị quyết Đại hội nêu rõ: “... để đảm bảo phục vụ đắc lực các đợt hoạt động quân sự, các trận đánh lớn: để giáo dục đoàn viên và thanh niên trong thực tế chiến đấu với giặc, Đoàn trực tiếp tổ chức các đội TNXP công tác phục vụ chiến trường trước hết là ở xã và tổ chức các Đội TNXP thoát ly có thời hạn và không có thời hạn từ quận trở lên khi có yêu cầu của Hội đồng cung cấp tiền tuyến cấp đó...”. - Các hình thức tổ chức 17

Huyền thoại thanh niên xung phong việt nam “Giặc phá ta lại sửa ta đi” - TNXP chống Mỹ cứu nước đang làm nhiệm vụ thông đường Ảnh: T.L Lực lượng TNXP giải phóng có 3 hình thức tổ chức: - Lực lượng TNXP giải phóng tập trung của miền không qui định thời gian nghĩa vụ. - Lực lượng TNXP giải phóng của địa phương chỉ tập trung theo thời hạn 3 tháng, 6 tháng... khi cần thiết. - Lực lượng TNXP ở cơ sở. Đối với lực lượng TNXP giải phóng của miền, đơn vị bộ đội nào sử dụng, đơn vị đó trang cấp và lo hậu cần cho TNXP như quân giải phóng. Đoàn TNNDCM thành lập một cơ quan Tổng đội, để lo chung công tác tuyển chọn cán bộ, đội viên, kiểm tra, theo dõi, tổng kết đánh giá. - Nhiệm vụ của TNXP giải phóng miền Nam: Vận chuyển vũ khí lương thực phục vụ bộ đội chiến đấu Cáng tải và chăm sóc thương binh. Đào hầm, làm nhà, làm kho, làm đường sá. Trực tiếp tham gia chiến đấu. (Theo tư liệu của Trung ương Hội Cựu TNXP Việt Nam cung cấp) 18

Huyền thoại thanh niên xung phong việt nam Chủ trương và sự lãnh đạo của Đảng, Chính phủ đối với lực lượng TNXP chống Mỹ, cứu nước Trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ cứu nước, Ban Bí thư TƯ Đảng, Chính phủ và Bác Hồ đã chủ trương thành lập lực lượng TNXP chống Mỹ cứu nước (tập trung) để đối phó có hiệu quả với cuộc chiến tranh phá hoại miền Bắc của đế quốc Mỹ. Chỉ thị 105 CT/TW ngày 29-7-1965 của Ban Bí thư TƯ Đảng về việc tăng cường lãnh đạo công tác vận động thanh niên trong tình hình mới có đoạn nói về TNXP: “Để phát huy truyền thống của các Đội TNXP trong thời kỳ kháng chiến và để kịp thời đáp ứng với nhiệt tình của thanh niên đang sôi nổi thực hiện “Ba sẵn sàng”, cần tổ chức các Đội TNXP chống Mỹ cứu nước nhằm phục vụ cho chiến đấu và xây dựng. Mỗi Đội TNXP phải là một đơn vị sẵn sàng chiến đấu khi cần thiết và đồng thời là một trường học văn hóa kỹ thuật, nơi đào tạo và rèn luyện thanh niên về mọi mặt. Các đội viên TNXP sẽ hưởng chế độ cung cấp trong thời gian phục vụ (thoát ly khỏi địa phương), Chính phủ sẽ ban hành những quy định và chế độ cần thiết cho các Đội TNXP”. Ngày 21-6-1965, Thủ tướng Chính phủ ra Chỉ thị 71/TTg về việc “Tổ chức các Đội TNXP chống Mỹ cứu nước phục vụ công tác GTVT”. Chỉ thị có đoạn: “Trước những thất bại liên tiếp trong cuộc chiến tranh xâm lược ở miền Nam, đế quốc Mỹ đang tăng cường và mở rộng từng bước cuộc chiến tranh phá hoại ra miền Bắc, trước hết là phá hoại đường giao thông, các doanh trại bộ đội, các khu vực kinh tế nhằm gây cho ta những khó khăn trong việc thực hiện nhiệm vụ xây dựng kinh tế và củng cố quốc phòng. Trong tình hình đó, việc đảm bảo công tác GTVT không bị gián đoạn là một nhiệm vụ vô cùng trọng yếu đối với hoạt động sản xuất của các ngành, các địa phương và việc tăng cường khả năng quốc phòng. Thực hiện nhiệm vụ này cần phải có một đội ngũ lao động trẻ, có giác ngộ chính trị, có tổ chức kỷ luật chặt chẽ và có tinh thần dũng cảm trong sản xuất, trong chiến đấu với địch, bảo vệ giao thông, phục vụ cho được các nhu cầu cấp bách về vận chuyển tiếp tế. 19

Huyền thoại thanh niên xung phong việt nam Bác Hồ tại Đại hội Đoàn toàn quốc lần thứ III (22 - 25/3/1961) Ảnh: T.L Để phát huy tinh thần yêu nước, truyền thống cách mạng của thanh niên trong việc đảm đương các nhiệm vụ khó khăn nhưng vẻ vang đó, TƯ Đảng và Hội đồng Chính phủ đã quyết định giao cho TƯ Đoàn TNLĐ tổ chức các Đội “TNXP chống Mỹ cứu nước” làm nhiệm vụ đảm bảo các công việc về GTVT trên các tuyến đường trọng yếu”. Chỉ thị 71 cũng chỉ rõ 6 nhiệm vụ của các “Đội TNXP chống Mỹ cứu nước (tập trung)” là: - Xây dựng các công trình cấp thiết về quốc phòng và kinh tế. - Xây dựng và sửa chữa các cầu đường bị địch phá hoại, bằng mọi cách khôi phục nhanh chóng giao thông, bảo đảm cho việc vận chuyển thông suốt liên tục. - Bốc xếp, chuyển tải và vận chuyển hàng hóa ở các đường khó khăn. - Cứu chữa hàng hóa và các phương tiện vận tải trong các trường hợp bị địch bắn phá. - Chiến đấu chống sự phá hoại của địch để bảo vệ đường, phà, cầu và các phương tiện GTVT khi cần thiết. - Bổ sung cho quân đội trong trường hợp cần thiết. Chỉ thị 71 của Thủ tướng Chính phủ đã thể hiện rất rõ những quan điểm cơ bản của Đảng và Nhà nước ta đối với công tác vận động thanh niên là: 1- Xuất phát từ yêu cầu khẩn trương của sự nghiệp cách mạng chống Mỹ cứu nước, nhằm đối phó với âm mưu, hành động thâm độc dã man của đế quốc Mỹ, Đảng và Chính phủ ta đã có quan điểm đúng đắn trong việc đánh giá vai trò của lực lượng thanh niên, nên đã giao cho Đoàn TNLĐ Việt Nam tổ chức các Đội TNXP chống Mỹ, cứu nước, đảm nhận các yêu cầu nhiệm vụ khó khăn gian khổ cấp bách, đảm bảo công tác GTVT trên các tuyến đường chiến lược trọng yếu. 2- Qua chế độ chung và chính sách toàn diện như đã trích dẫn, thể hiện rõ quan điểm của Đảng, Chính phủ và Bác Hồ là sử dụng khả năng vai trò xung kích cách mạng của thanh niên đi đôi với nhiệm vụ bồi dưỡng, đào tạo thanh niên; sử dụng khả năng phục vụ nhiệm vụ cách mạng trước mắt gắn với việc chuẩn bị, bồi dưỡng, đào tạo gánh vác nhiệm vụ cách mạng trong tương lai. 20

Huyền thoại thanh niên xung phong việt nam Sau khi Chỉ thị 71 ban hành, tất cả các Bộ, các ngành có chức năng nhiệm vụ liên quan đến TNXP đều lần lượt ban hành các chỉ thị, thông tư, công văn hướng dẫn cụ thể. Sự lãnh đạo kiểm tra và quản lý của Chính phủ đối với lực lượng TNXP chống Mỹ cứu nước (tập trung) còn thể hiện ở chỗ: Thủ tướng Chính phủ ban hành các chủ trương, chính sách về tổ chức, chế độ đối với TNXP chống Mỹ cứu nước. Kiểm tra các ngành, các cấp có trách nhiệm đối với TNXP, phát hiện kịp thời các khuyết, nhược điểm để ra chủ trương bổ khuyết. Sau một năm thực hiện Chỉ thị 71, ngày 4-5-1966 Thường vụ Hội đồng Chính phủ đã họp, nghe đồng chí Nguyễn Văn Đệ, Bí thư TƯ Đoàn kiêm Trưởng ban Chỉ đạo TNXP TƯ và đồng chí Nguyễn Hữu Mai, Thứ trưởng thường trực Bộ GTVT báo cáo tình hình hoạt động của TNXP chống Mỹ cứu nước(1). Hội nghị đánh giá cao tinh thần hy sinh dũng cảm, khắc phục khó khăn của TNXP trong lao động, chiến đấu, học tập, bảo vệ mạch máu GTVT, góp phần đánh thắng cuộc chiến tranh phá hoại của đế quốc Mỹ. Đồng thời Hội nghị cũng nêu bật các khuyết nhược điểm cần khắc phục trong tổ chức, chỉ đạo cũng như việc tổ chức thực hiện chế độ chính sách đối với TNXP. Ngày 6-7-1966, Thủ tướng Chính phủ ra Quyết định số 121/TT nêu bật một số vấn đề quan trọng về tổ chức hoạt động và chế độ chính sách cần kịp thời bổ khuyết, thực hiện đối với tổ chức TNXP. Cuộc họp kiểm tra của Thường vụ Hội đồng Chính phủ và Quyết định 121 ngày 6-7-1966 của Thủ tướng Chính phủ ban hành đã tạo bước ngoặt và có ý nghĩa lịch sử quan trọng. Nội dung chủ yếu của Quyết định 121 gồm 5 vấn đề cơ bản sau đây: * Sau khi lực lượng TNXP được thành lập và đi vào thực hiện các nhiệm vụ lao động sản xuất, tổ chức học tập bổ túc văn hóa và luyện tập quân sự, xây dựng nếp sống mới, nhiều đơn vị TNXP nhất là các đơn vị ở những địa bàn chiến đấu ác liệt đã xuất hiện mâu thuẫn giữa nhiệm vụ lao động sản xuất với nhiệm vụ học tập văn hóa. Thông thường ở những vùng địch đánh phá ác liệt, khi địch đánh xong, cầu đường hỏng là lực lượng TNXP phải ra ngay hiện trường ứng cứu nhằm đảm bảo mạch máu giao thông thông suốt, vận tải liên tục. TNXP đang lên lớp học tập mà phải dừng lại để ra hiện trường, cán bộ lãnh đạo và giáo viên lo không đảm bảo chương trình, nên chủ trương học xong mới cho đi, do đó đã gây ảnh hưởng đến nhiệm vụ đảm bảo giao thông. Từ đó mâu thuẫn giữa cán bộ TNXP với Ban chỉ huy công trường xuất hiện. Để chấm dứt tình trạng đó, Quyết định 121 của Thủ tướng Chính phủ đã nhấn mạnh: Đội TNXP chống Mỹ cứu nước là một tổ chức lao động đặc biệt, có 3 nhiệm vụ: vừa sản xuất, vừa chiến đấu, vừa học tập. Trong 3 nhiệm vụ ấy thì “sản xuất là nhiệm vụ trung tâm” phải được ưu tiên số một, nhất là ở những nơi địch đánh phá ác liệt. Hỏng cầu, hỏng đường, bất kể ngày đêm, giờ giấc, TNXP phải tổ chức lực lượng ra ngay hiện trường ứng cứu. Còn học tập sẽ được bố trí học bù sau. * Về quản lý và sử dụng TNXP cũng xuất hiện những nhận thức lệch lạc. Đoàn và (1). Trong Hội nghị này còn có đại diện Bộ Nội vụ, Bộ Lao động, Bộ Tài chính, Bộ Nội thương, Bộ Quốc phòng tham dự 21

Huyền thoại thanh niên xung phong việt nam Đội TNXP thì coi các Đội TNXP do Đoàn thành lập ra là của Đoàn, do Đoàn chỉ đạo. Còn cán bộ của ngành chủ quản (bao gồm cả ngành GTVT, Quốc phòng và Lâm nghiệp) lại coi TNXP là lực lượng lao động của mình, do mình quản lý nên có quyền điều động phân công sử dụng, kể cả điều động, sử dụng làm những công việc phục vụ cơ quan không đúng với vai trò của TNXP. Quyết định 121 đã nói rõ: Lực lượng TNXP giao cho ngành nào sử dụng thì thuộc chỉ tiêu lao động của ngành đó. Ngành chủ quản được sử dụng TNXP nhưng phải cùng với TƯ Đoàn TNLĐ Việt Nam chịu trách nhiệm về mặt tổ chức, quản lý theo đúng chính sách Nhà nước quy định. * Về tổ chức lãnh đạo lực lượng TNXP chống Mỹ cứu nước phải theo đúng nguyên tắc quản lý xí nghiệp XHCN. Thủ trưởng phụ trách dưới sự lãnh đạo tập thể của Đảng ủy, công nhân tham gia quản lý. Đây là vấn đề hết sức quan trọng và phức tạp, đòi hỏi phải vận dụng linh hoạt, sáng tạo trên cơ sở đảm bảo nguyên tắc quản lý. Sau Quyết định 121, TƯ Đoàn đã cử một tổ cán bộ đại diện biệt phái công tác bên cạnh Bộ Tư lệnh Đoàn 559 để giúp cán bộ quân đội, các binh trạm sử dụng TNXP quán triệt ý kiến của Thủ tướng Chính phủ, mặt khác phổ biến giáo dục để cán bộ Đoàn, cán bộ Đội TNXP và đội viên chấp hành quyết định của Thủ tướng và hướng dẫn của TƯ Đoàn. * Để phát huy vai trò chủ động sáng tạo của thanh niên và giải quyết dần những mâu thuẫn nói trên, Quyết định 121 phân tích đặc điểm của công tác GTVT có 2 nhiệm vụ song song: vừa xây dựng cơ bản làm đường mới, vừa đảm bảo giao thông các tuyến đường chiến lược bị địch đánh phá. Về việc thực hiện các chế độ chính sách và chăm lo đời sống của TNXP, các Bộ, các ngành, các địa phương đã cố gắng làm tốt các chế độ chính sách, tạo điều kiện thuận lợi để các Đội TNXP lập được những thành tích to lớn, góp phần bảo đảm GTVT thời chiến và phục vụ nhiệm vụ sản xuất, chiến đấu. Nhưng về mặt quản lý sử dụng thì các Bộ, các ngành chủ quản, các cấp và các cơ quan có liên quan còn có nhiều thiết sót như: việc tổ chức sử dụng TNXP, chưa thật hợp lý; Việc cung cấp dụng cụ sản xuất và chuẩn bị kế hoạch sản xuất không kịp thời đã gây nhiều lãng phí. Đ/c Lê Duẩn - Bí thư thứ nhất Ban chấp hành TW Đảng, đ/c Phan Trọng Tuệ - Bộ trưởng Bộ GTVT, Bí thư Đảng bộ ngành GTVT tại Đại hội Ba sẵn sàng của TN và TNXP đạt danh hiệu Dũng sĩ GTVT thắng Mỹ (19/5/1968) Ảnh: T.L 22

Huyền thoại thanh niên xung phong việt nam Đại tướng Võ Nguyên Giáp thăm và động viên bộ đội và TNXP tại tuyến lửa Trường Sơn Ảnh: T.L Từ những nhược điểm trên, Thủ tướng Chính phủ nhấn mạnh: “Cần thực hiện nghiêm chỉnh mọi chế độ chính sách của Nhà nước đối với TNXP, mọi tiêu chuẩn định mức cung cấp cho TNXP phải tính theo giá cung cấp, phải quan tâm đến đặc điểm sức khỏe, bệnh tật của nữ TNXP, phân công sử dụng hợp lý sức lao động của chị em. - Khuyến khích mở rộng phong trào tăng gia chăn nuôi, trồng trọt tự cải thiện đời sống. Động viên giáo dục tư tưởng, đi đôi với khuyến khích khen thưởng TNXP có sáng kiến tăng năng suất lao động. Có thể nói Quyết định 121 của Thủ tướng Chính phủ đã kịp thời chỉ đạo bổ khuyết và hướng dẫn, tạo bước phát triển mới trong việc phát huy vai trò xung kích của TNXP chống Mỹ cứu nước. Quyết định đó còn có tác dụng chỉ đạo hướng dẫn cho lực lượng TNXP trong suốt cả 3 nhiệm kỳ 10 năm (1965 – 1975). Đây cũng là một thể hiện rõ nét nhất trong sự lãnh đạo của Đảng và Nhà nước đối với TNXP trong kháng chiến chống Mỹ. Cùng với sự lãnh đạo của Đảng và Chính phủ, Trung ương Đoàn Thanh niên và Bộ Giao thông Vận tải… cũng thường xuyên có sự chỉ đạo sâu sát và cụ thể đối với TNXP nhằm không ngừng nâng cao kết quả thực hiện nhiệm vụ phục vụ chiến đấu và chiến đấu. (Theo “Lịch sử truyền thống của lực lượng TNXP chống Mỹ, cứu nước” - NXB Giao thông Vận tải - 2002) 23

Huyền thoại thanh niên xung phong việt nam Trung ương Đoàn Thanh niên với lực lượng TNXP chống Mỹ, cứu nước Có thể nói lực lượng TNXP chống Mỹ, cứu nước, trong suốt quá trình hình thành và phát triển với những chiến công oanh liệt của mình, luôn gắn liền với sự chỉ đạo và tổ chức của Trung ương Đoàn thanh niên lao động Việt Nam (Nay là Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh) dưới sự lãnh đạo của Đảng. Căn cứ vào các văn bản: Chỉ thị 105 ngày 29-7-1965 của Ban Bí thư TƯ Đảng, Chỉ thị 71 ngày 21-6-1965 của Thủ tướng Chính phủ, Hội nghị BCHTƯ Đoàn lần thứ 9 ngày 04-06-1965 và Nghị quyết số 55 ngày 26-08-1965, Ban Bí thư TƯ Đoàn đã thành lập Ban chỉ đạo TNXP TƯ và cử đồng chí Nguyễn Văn Đệ, Bí thư TƯ Đoàn, đang làm Trưởng ban Công nghiệp TƯ Đoàn sang làm Trưởng Ban Chỉ đạo TNXP chống Mỹ cứu nước TƯ. Ban Bí thư TƯ Đoàn còn mở hội nghị cán bộ quán triệt chủ trương thành lập lực lượng TNXP chống Mỹ cứu nước để các tỉnh, thành Đoàn khẩn trương thực hiện. Trong hơn 10 năm hoạt động của TNXP, TƯ Đoàn đã tập trung vào những nội dung công tác lớn sau đây: Về công tác tuyển quân, tuyển cán bộ thành lập các Đội TNXP chống Mỹ, cứu nước (tập trung): Ban Bí thư TƯ Đoàn đã ra chỉ thị hướng dẫn cụ thể cho các tỉnh, thành Đoàn tuyển cán bộ, đội viên theo chỉ tiêu, đảm bảo số lượng, chất lượng và thời gian quy định. Ban Chỉ đạo TNXP TƯ cử cán bộ kết hợp với cán bộ của ngành xuống từng địa phương truyền đạt chủ trương, kiểm tra hướng dẫn từng cơ sở trong công tác tuyên truyền giáo dục, động viên thanh niên ghi tên tình nguyện, kiểm tra sức khỏe, lập danh sách, định ngày xuất quân… Do việc giáo dục, giác ngộ chính trị, tư tưởng của thế hệ thanh niên thời chống Mỹ được nâng cao, kết hợp với khí thế sôi nổi của phong trào thanh niên “Ba sẵn sàng” nên khi có chủ trương thành lập đội TNXP chống Mỹ, cứu nước, ở khắp nơi nam, nữ thanh niên đã nô nức, tình nguyện tham gia (Theo báo cáo còn lưu trữ thì khi tuyển TNXP đợt đầu (1964) số thanh niên đăng ký tình nguyện xin đi tăng hơn nhiều so với số lượng cần tuyển). Đoàn Thanh niên với phong trào “Ba sẵn sàng” đã chuẩn bị tư tưởng, giáo dục thế 24

Huyền thoại thanh niên xung phong việt nam Bộ trưởng Bộ GTVT Phan Trọng Tuệ (người đầu tiên bên phải) và đ/c Nguyễn Văn Đệ - Bí thư Trung ương Đoàn, Bí thư Đoàn TN GTVT (người thứ hai từ trái sang) trong dịp đến thăm Đội TNXP 53 (Hà Tĩnh) Ảnh: T.L hệ trẻ lòng căm thù giặc Mỹ, sẵn sàng tham gia lực lượng vũ trang, sẵn sàng chiến đấu hy sinh, sẵn sàng đi bất cứ đâu, làm bất cứ việc gì mà Tổ quốc và Đảng yêu cầu. Chính vì vậy các tổ chức Đoàn Thanh niên từ TƯ xuống cơ sở không cần tăng thêm biên chế, phải san sẻ tăng cường cho việc thành lập lực lượng TNXP nhưng vẫn hoàn thành nhiệm vụ. Đó là một thành tích xuất sắc của Đoàn trong giai đoạn lịch sử này. Đi đôi với nhiệm vụ tuyển quân, công tác lựa chọn, sắp xếp cán bộ, bồi dưỡng đào tạo cán bộ cho lực lượng TNXP được coi là khâu trọng yếu có ý nghĩa quyết định Trong nhiệm kỳ I tuyển trên 7 vạn quân, tính ra có gần 50 Đội TNXP và trên 400 Đại đội (có đội 500-600 quân nhưng cũng có đội 5.000 quân). Chủ trương tuyển chọn cán bộ Đoàn từ xã lên huyện, lên tỉnh để tăng cường cho TNXP hàng nghìn cán bộ là quyết định đúng. Đây là chủ trương giải quyết tình thế ban đầu, tiếp theo đó TƯ Đoàn đã kịp thời mở trường bồi dưỡng, đào tạo cán bộ TNXP. Toàn bộ cán bộ, học sinh của trường được coi như một đại đội TNXP, ban chỉ huy lớp được coi như ban chỉ huy đại đội, dưới lớp tổ chức thành các tiểu đội. Sinh hoạt của nhà trường được áp dụng theo điều lệnh, nội vụ, sinh hoạt quân sự hóa của TNXP. Các bài học đều có kiểm tra, đánh giá kết quả, cuối khóa tổ chức thi phát bằng tốt nghiệp… Về giáo viên chính trị và nghiệp vụ TNXP do cán bộ Đoàn phụ trách, còn giáo viên nghiệp vụ quân sự, thể dục thể thao, TƯ Đoàn yêu cầu Bộ Quốc phòng và ủy ban Thể dục thể thao cử cán bộ biệt phái phụ trách. Sau một năm hoạt động, tổng kết công tác, TƯ Đoàn chủ trương cho dân chủ bầu lại cán bộ đại đội, do đó cán bộ đại đội được trẻ hóa, ăn ở sinh hoạt như đội viên, hàng ngày có mặt tại hiện trường với đội viên. Về công tác giáo dục chính trị tư tưởng cho TNXP Giáo dục chính trị tư tưởng luôn luôn là nhiệm vụ chủ yếu của Đoàn thanh niên đối với các thế hệ thanh niên. 25

Huyền thoại thanh niên xung phong việt nam Căn cứ vào từng thời kỳ, từng đợt, từng sự kiện lớn, Ban Bí thư TƯ Đoàn liên tục có các Chỉ thị, Nghị quyết hướng dẫn các cấp bộ Đoàn, các cơ sở Đoàn, Đội tiến hành giáo dục chính trị tư tưởng giúp đoàn viên, đội viên hiểu được tình hình nhiệm vụ cách mạng, hiểu biết được cuộc chiến đấu chống Mỹ cứu nước là nhiệm vụ cấp bách thiêng liêng nhằm bảo vệ đất nước. Công tác giáo dục tư tưởng gắn liền với từng sự kiện được tiến hành liên tục như: nhân dịp kỷ niệm ngày sinh của Bác 19-5 hoặc nhân dịp một năm Bác gửi thư khen TNXP, một năm Quốc hội tặng thưởng danh hiệu Anh hùng cho Đại đội 759 và A trưởng TNXP Nguyễn Thị Kim Huế, một năm nhận Cờ thi đua luân lưu của TƯ Đảng và một năm Đại hội thi đua của TNXP chống Mỹ, cứu nước miền Bắc… Khi cuộc chiến đấu của nhân dân miền Nam bước vào giai đoạn mới, đế quốc Mỹ chuẩn bị đưa thêm 20 vạn quân Mỹ vào miền Nam, Mặt trận dân tộc giải phóng miền Nam mở chiến dịch Đông Xuân quyết thắng. Ở miền Bắc, đế quốc Mỹ tăng cường đánh phá ác liệt. Trước tình hình đó, ngày 28-11-1967 Ban Bí thư TƯ Đoàn ra Chỉ thị số 10 mở một đợt giáo dục cơ bản nhằm nâng cao giác ngộ chính trị tư tưởng, phát huy vai trò xung kích cách mạng của TNXP dũng cảm, hy sinh, sáng tạo, quyết tâm đánh thắng giặc Mỹ xâm lược, quyết tâm bảo vệ mạch máu GTVT luôn thông suốt, liên tục, thực hiện khẩu hiệu: Địch phá ta sửa ta đi Địch lại phá ta lại sửa ta đi. Lãnh đạo các đội TNXP thực hiện 3 nhiệm vụ lao động sản xuất, chiến đấu, học tập và rèn luyện Về lao động sản xuất: Quyết định 121 của Thủ tướng Chính phủ đã chỉ rõ: thanh niên có 3 nhiệm vụ sản xuất, chiến đấu, học tập. Trong 3 nhiệm vụ ấy sản xuất là nhiệm vụ trung tâm, cũng có nghĩa là dù bất cứ lúc nào, đang làm gì, nếu yêu cầu sản xuất là khẩn trương cấp bách thì phải ưu tiên phục vụ sản xuất. Ban Bí thư TƯ ra văn bản liên tịch hướng dẫn cụ thể. Các đội được sắp xếp tổ chức lại có quy mô, số lượng lao động thích hợp với yêu cầu sản xuất. Căn cứ vào đặc điểm, tính chất công việc của từng ngành, từng công trường, từng địa phương lực lượng TNXP được sắp xếp lại theo 2 hình thức: - Hình thức 1: Các đội TNXP đảm nhận toàn bộ công việc, coi đó là công trình thanh niên, Ban chỉ huy đội được giao chức danh như Ban chỉ huy công trường, phía cơ quan chuyên môn trực tiếp chỉ đạo, cung cấp dụng cụ, cán bộ kỹ thuật, hướng dẫn kế hoạch sản xuất, quản lý kỹ thuật… - Hình thức 2: Các đội TNXP chỉ đảm nhận một phần công việc cụ thể trên một công trường có nhiều lực lượng tham gia. Ban Chỉ huy Đội TNXP chỉ là một bộ phận trong công trường chung. Trưởng Ban chỉ huy đội TNXP được tham gia Ban chỉ huy công trường để phối hợp công tác, bàn bạc thống nhất các chủ trương của công trường đối với TNXP, nhất là việc quản lý kế hoạch và quản lý lao động. Nói chung, sau khi sắp xếp lại theo 2 hình thức hoạt động và phân cấp quản lý TNXP cho Đoàn Thanh niên GTVT TƯ, công tác lãnh đạo của Đoàn và hoạt động của các đội TNXP được tăng cường: tính chủ động, sáng tạo của đội, tinh thần hăng hái, phấn khởi của cán bộ đội viên được phát huy, những mắc mứu hàng ngày trong quan 26

Huyền thoại thanh niên xung phong việt nam Đại đội TNXP 759 - đơn vị Anh hùng đang tu sửa đường ở Quảng Bình Ảnh: T.L hệ giữa Đoàn, Đội với ngành quản lý được giải quyết tốt. Do đó mọi mặt hoạt động và phong trào thi đua trên các công trường, trong các đội TNXP chống Mỹ, cứu nước sôi nổi, mạnh mẽ và đạt kết quả tốt hơn. Về nhiệm vụ chiến đấu Nội dung của nhiệm vụ bao gồm 3 mặt: Tổ chức cơ sở của TNXP là đại đội, do đó Ban chỉ huy đại đội TNXP được coi là Ban chỉ huy của mọi hoạt động quân sự. Lực lượng TNXP được huấn luyện quân sự và giáo dục chính trị theo chương trình thống nhất của dân quân tự vệ, quân nhân dự bị, trong đó 10% được huấn luyện và trang bị vũ khí như tự vệ chiến đấu. Ban Chỉ huy đại đội TNXP cũng được huấn luyện theo chương trình đào tạo bồi dưỡng cán bộ chỉ huy đại đội. Cán bộ TNXP còn được hướng dẫn học các động tác vũ thuật để đối phó khi gặp biệt kích. Việc giáo dục, rèn luyện nâng cao trình độ kỹ thuật, chiến thuật, hiểu biết về quân sự giúp cho các cán bộ đội viên xác định rõ nhiệm vụ của mình: - Sẵn sàng chiến đấu tiêu diệt địch. - Sẵn sàng bổ sung cho quân đội thường trực. - Tích cực vận động nhân dân tham gia xây dựng lực lượng vũ trang bảo vệ sản xuất đồng thời xây dựng nếp sống quân sự hóa trong sinh hoạt và trong lao động sản xuất. Về nhiệm vụ học tập bổ túc văn hóa Học tập bổ túc văn hóa cho TNXP là một trong ba nhiệm vụ được xác định ngay từ đầu. Để tạo điều kiện giúp việc học tập bổ túc văn hóa được thuận lợi, mỗi đại đội TNXP ngoài 2 giáo viên chuyên trách còn kết hợp tuyển chọn một đội ngũ giáo viên bán chuyên trách ngay trong cán bộ đội viên TNXP. 27

Huyền thoại thanh niên xung phong việt nam Công tác tổ chức lãnh đạo cán bộ đội viên TNXP học tập tốt do Đoàn Thanh niên lao động phụ trách. Trong điều kiện chiến đấu gay go ác liệt, luôn phải ưu tiên cho việc cứu chữa cầu đường, san lấp hố bom, đảm bảo mạch máu giao thông luôn thông suốt, việc đảm bảo giờ học, chương trình tưởng như không sao thực hiện được, trăm nghìn khó khăn xảy ra… Nhưng nhờ tinh thần say sưa ham học của quần chúng, nhờ tinh thần trách nhiệm của thầy cô giáo, của cán bộ Đội, cán bộ Đoàn nên việc học tập văn hóa của TNXP đã đạt được kết quả tốt. Thành tích và kết quả TNXP chống Mỹ cứu nước đạt được trong nhiệm vụ học bổ túc văn hóa quả là một kỳ tích, một sự thông minh sáng tạo. Có lẽ trong lịch sử phong trào học tập bổ túc văn hóa của nhân dân ta, phong trào học tập bổ túc văn hóa của TNXP là một dấu ấn sáng chói, không thể nào quên. Về xây dựng cuộc sống tinh thần, vật chất lành mạnh của TNXP Trong hoàn cảnh chiến đấu ác liệt, cuộc sống vật chất của TNXP vô cùng hạn hẹp, khó khăn, thiếu thốn nhiều bề. Việc chăm lo đảm bảo sức khỏe và tinh thần cho TNXP để anh chị em phấn đấu hoàn thành 3 nhiệm vụ sản xuất, chiến đấu, học tập đã được lãnh đạo các cấp quan tâm. Suốt 3 nhiệm kỳ TNXP dù ở nơi núi rừng âm u, chiến đấu ác liệt, hay ở hậu phương sống với dân, ít bị bom đạn… phong trào văn nghệ “Tiếng hát át tiếng bom” cũng như phong trào tăng gia chăn nuôi, trồng trọt đều phát triển mạnh mẽ. Bất kỳ đơn vị nào trong bữa ăn hàng ngày cũng có thêm rau, thịt do tự tay anh chị em làm ra, chí ít anh chị em nuôi quân cũng vào rừng tìm thêm rau, thêm củ để cải thiện cuộc sống. Đời sống tinh thần, một nhu cầu thực sự của tuổi trẻ, ở đâu có TNXP ở đó có ca hát vui tươi. Có đơn vị TNXP đề ra khẩu hiệu: “Biết đi là biết múa, biết nói là biết hát”, 100% nam nữ TNXP tham gia phong trào ca hát, làm báo, làm thơ, biểu diễn văn nghệ, sáng tác kịch… Xây dựng Đảng, xây dựng Đoàn trong lực lượng TNXP Nhiệm vụ xây dựng Đảng, xây dựng Đoàn trong các đội TNXP được coi trọng ngay từ đầu, nên khi tuyển cán bộ đội viên TNXP, Ban Bí thư TƯ Đoàn đã chủ trương cho các cơ sở thống nhất thực hiện: tối thiểu mỗi đại đội TNXP (có trên dưới 200 cán bộ đội viên) phải có ít nhất 3-5 đảng viên để xây dựng chi bộ Đảng và tùy theo số lượng đoàn viên xây dựng một Chi đoàn thanh niên. Do có bộ máy tổ chức hoàn chỉnh nên công tác lãnh đạo của Đảng, vai trò xung phong gương mẫu, nòng cốt của Đoàn Thanh niên trong các đơn vị TNXP được phát huy ngay từ buổi đầu. Hàng tháng qua sinh hoạt Đoàn, sinh hoạt Đội, anh chị em đã bình bầu, lựa chọn những cán bộ đội viên xuất sắc giới thiệu để Đảng, Đoàn giúp đỡ. Sau một nhiệm kỳ 3 năm số đảng viên trong Đội TNXP đã tăng từ 3% lên 14%. (Theo “Lịch sử truyền thống của lực lượng TNXP chống Mỹ, cứu nước” - NXB Giao thông Vận tải - 2002) 28

Huyền thoại thanh niên xung phong việt nam Ký ức sâu nặng về hai sự kiện quan trọng Trong hành trình ra đời và hoạt động của lực lượng TNXP, có rất nhiều dấu mốc lịch sử đáng ghi nhớ. Trong đó, có hai sự kiện quan trọng được coi là có tác động lớn đối với tổ chức và lực lượng TNXP, đã được ông Nguyễn Văn Đệ – Nguyên Bí thư TƯ Đoàn Thanh niên, nguyên Trưởng ban chỉ đạo TNXP chống Mỹ, cứu nước (tập trung), ghi lại. Xin trân trọng giới thiệu bài viết tới bạn đọc. Nhớ mãi lần gặp Bác Sau khi có Chỉ thị của Thủ tướng Chính phủ quyết định thành lập lực lượng thanh niên xung phong chống Mỹ cứu nước tập trung (21/6/1965) để phục vụ nhiệm vụ đảm bảo giao thông vận tải, đảm bảo nhiệm vụ chiến lược chi viện miền Nam đánh thắng giặc Mỹ xâm lược, công việc tuyên truyền giáo dục, tuyển thanh niên xung phong đang tiến hành khẩn trương. Ngày 12-7-1965, Văn phòng Chủ tịch nước điện cho Trung ương Đoàn thanh niên cử người phụ trách TNXP lên gặp Bác. Anh Vũ Quang - Bí thư thứ nhất Trung ương Đoàn thanh niên cử tôi đi và dặn: cậu chuẩn bị chu đáo và đi ngay. Bác hẹn làm việc đúng 7 giờ sáng. Nhận được tin lòng tôi xốn xang, xúc động, vừa mừng vừa lo. Thực ra trong đời hoạt động cách mạng, cũng đã nhiều lần được gặp Bác, nghe Bác nói chuyện, nhưng được trực tiếp làm việc với Bác thì đây là lần đầu tiên, không hiểu gặp Bác rồi ăn nói ra sao? Bác sẽ hỏi những vấn đề gì? Khoảng 7 giờ kém, anh bảo vệ đưa tôi vào phòng làm việc của Bác, căn phòng thoáng mát, đơn sơ, sạch sẽ. Đúng 7 giờ, Bác xuất hiện, nhìn thấy Bác tôi liền đứng dậy cúi chào Bác. Bác bắt tay tôi, rồi hỏi: - Chú đến lâu chưa? 29

Huyền thoại thanh niên xung phong việt nam - Dạ, thưa Bác cháu vừa đến ạ? Cháu xin giới thiệu cháu là Nguyễn Văn Đệ - Bí thư Trung ương Đoàn thanh niên, được phân công làm Trưởng ban chỉ đạo TNXP chống Mỹ cứu nước của Trung ương Đoàn. - Tốt, chú uống nước đi rồi kể Bác nghe, các cháu đã tổ chức TNXP chống Mỹ cứu nước thế nào? Các cháu gái trai có hăng hái đi TNXP không? Tôi trấn tĩnh dần, vì vấn đề này tôi vừa mới nghe anh chị em phản ánh tình hình của các địa phương báo về. Tôi báo cáo tóm tắt với Bác: Thưa Bác, gần một tháng nay chúng cháu đã phổ biến chủ trương của Bác, của Đảng, của Chính phủ quyết định thành lập lực lượng TNXP chống Mỹ cứu nước, tuyên truyền giáo dục, vận động thanh niên ghi tên tình nguyện đi TNXP. Đợt đầu tuyển 52.000 TNXP của 12 tỉnh, thành. Nam nữ thanh niên rất hăng hái tình nguyện, ai cũng muốn được đi đợt đầu, số làm đơn ghi tên nhiều hơn số chỉ tiêu, cần tuyển. Ví dụ: Quận Hoàn Kiếm - Hà Nội chỉ tiêu tuyển 200 thì l.000 thanh niên xin đi, huyện Can Lộc - Hà Tĩnh chỉ tiêu tuyển 400 thì 3.193 thanh niên xin đi, nhất là số chị em con gia đình tư sản mới cải tạo, số thanh niên Việt kiều mới về nước, số thanh niên các tôn giáo... rất hăng hái xin đi, anh chị em coi đây là cơ hội ngàn năm có một, vì từ trước đến nay, ta tuyển bộ đội, tuyển công nhân, cán bộ, họ rất ít được đi. Bác chăm chú nghe và hỏi: - Thế khó khăn của các chú là vấn đề gì? - Dạ thưa Bác, khó khăn nhất là vận động thanh niên tạm thời ở lại ạ. Bác mỉm cười hài lòng rồi hỏi tiếp: - Về chế độ, chính sách đối với thanh niên xung phong, Đoàn thanh niên và các ngành đã bàn cụ thể chưa? - Dạ thưa Bác, chúng cháu đã bàn thống nhất rồi, Bộ Lao động, Bộ Giao thông vận tải đã có công văn hướng dẫn cụ thể các chế độ ăn, ở, trang cấp, học tập... - Thế là tốt nhưng còn đối với các cháu gái, có chế độ chính sách cụ thể gì khác với các cháu trai? Tôi thực sự lúng túng, đỏ mặt, vội vàng nói dối với Bác là đã bàn về vấn đề vệ sinh của phụ nữ. Hình như Bác biết, Bác liền căn dặn: các chú phải bàn bạc với ngành Giao thông vận tải, Lao động, Y tế hết sức chú ý đến sức khỏe, bệnh tật riêng của các cháu gái, không phân công các cháu gái làm công việc quá nặng nhọc, ngâm mình dưới nước, ảnh hưởng đến sức khoẻ và tương lai. Rồi Bác đứng dậy, vừa cười, vừa đưa hai tay lên bụng hỏi: còn cái này nó to ra, các chú nghĩ sao? - Dạ, thưa Bác chúng cháu coi trọng giáo dục đạo đức cho nam thanh niên luôn thực hiện mối quan hệ nam nữ lành mạnh. 30

Huyền thoại thanh niên xung phong việt nam Bác nói tiếp: - Các chú còn phải giáo dục, dặn dò các cháu gái phải biết tự trọng, giữ mình và đấu tranh với tư tưởng, hành động xấu của con trai nữa chứ. Rồi Bác nói tiếp: - Để đánh thắng giặc Mỹ, cần có những thanh niên dũng cảm chịu đựng gian khổ ở những nơi địch đánh phá ác liệt, để sửa đường, sửa cầu, vận chuyển súng đạn, lương thực, giúp miền Nam đánh thắng giặc Mỹ. Thanh niên hăng hái đi là tốt nhưng các chú phải hết sức chú ý chăm lo giáo dục sức khỏe, học tập văn hóa và đời sống tinh thần vật chất của TNXP. Các chú giáo dục, động viên cán bộ, đội viên làm việc tốt chiến đấu tốt, học tập, rèn luyện tốt rồi báo cáo thành tích cho Bác biết, để Bác khen thưởng. Khắc sâu lời dạy của Bác, tôi vội tranh thủ báo cáo buổi gặp Bác và ý kiến của Bác đối với Trung ương Đoàn, với các ngành và cán bộ đội viên TNXP, kịp thời sửa chữa khuyết điểm, quyết tâm thực hiện lời dạy của Bác. Đúng như lời Bác hứa: Ngày 20-9-1966 sau hơn 1 năm hoạt động, Bác đã gửi thư khen các đội TNXP chống Mỹ cứu nước tập trung. Tình cảm và công lao của Bác đối với TNXP như núi cao biển rộng, sự chăm sóc, giáo dục, rèn luyện của Bác đối với cán bộ đội viên TNXP khác nào người cha chăm sóc con, người ông chăm sóc cháu. Tình cảm ấy chúng tôi không bao giờ quên. Gặp Thủ tướng Võ Văn Kiệt, báo cáo tồn đọng và đề đạt ý kiến, yêu cầu, nguyện vọng thiết tha, chính đáng của TNXP. Sau chiến thắng lịch sử 1975, nước nhà độc lập hòa bình thống nhất, lực lượng TNXP chống Mỹ cứu nước đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ lịch sử, nên có quyết định giải thể (12-1975). Nhà nước có biết bao công việc cấp bách phải giải quyết như hàn gắn vết thương chiến tranh, giải quyết nhiều việc khó khăn, mới mẻ về phục vụ phát triển kinh tế và bảo vệ Tổ quốc phía Bắc và phía Tây Nam... nên những tồn đọng về chế độ chính sách của nhiều đối tượng chính sách, trong đó có TNXP đều tạm hoãn. Đến cuối những năm 90 (thế kỷ trước), Đảng và Nhà nước ta mới có chủ trương giải quyết. Các đối lượng chính sách như: Lão thành cách mạng, cán bộ bị tù đày, Bà mẹ Việt Nam Anh hùng, liệt sĩ, thương binh của lực lượng vũ trang v.v... đều có tổ chức đứng ra chăm lo giải quyết. Còn TNXP do tổ chức đã giải thể nên cán bộ, đội viên hết sức băn khoăn lo lắng, không biết cơ quan nào sẽ đứng ra lo cho mình. Nắm bắt được yêu cầu, nguyện vọng thiết tha, chính đáng ấy, đầu năm 1993 tôi và một số anh chị em cựu cán bộ Đoàn, được sự ủng hộ của Bộ Giao thông vận tải, đã tự nguyện đứng ra thành lập Ban Liên lạc cựu cán bộ Đoàn và TNXP chống Mỹ cứu nước phục vụ giao thông vận tải. Không câu nệ chức năng, nhiệm vụ của tổ chức xã hội, vì quyền lợi chính đáng của đồng đội và trách nhiệm trước lịch sử, ngoài hoạt động xã hội, chúng tôi đã kiên trì thực hiện mọi biện pháp có thể, như: mở hội thảo, đi khảo sát tình hình, làm báo cáo, viết thư kiến nghị gửi lên Trung ương Đảng và Chính phủ, mặt khác viết sách báo, làm phim để qua các phương tiện truyền thông... mong muốn Đảng, Nhà nước và nhân dân ta đánh giá đúng mức, công bằng vai trò lịch sử cũng như sự hy sinh, cống hiến to lớn của các 31

Huyền thoại thanh niên xung phong việt nam Thủ tướng Võ Văn Kiệt và Phó Thủ tướng Phan Văn Khải chụp ảnh kỷ niệm sau buổi gặp mặt Ban Liên lạc cựu TNXP Trung ương (10/6/1997) Ảnh: T.L thế hệ TNXP trong hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ, từ đó có chủ trương biện pháp giải quyết những yêu cầu, nguyện vọng chính đáng, đánh giá khen thưởng, thực hiện các chính sách liệt sĩ, thương binh, bệnh binh cho TNXP. Gần 5 năm hoạt động không mệt mỏi, Ban Liên lạc đã góp phần tích cực khơi dậy sự quan tâm chú ý của Nhà nước, các ngành các cấp về lực lượng TNXP. Đến ngày 23 tháng 7 năm 1996, sau khi thành lập Ban Liên lạc cựu TNXP Trung ương do tôi làm Trưởng ban, công việc cấp bách quan trọng đầu tiên là xin gặp Thủ tướng Chính phủ. Ban Liên lạc phân công tôi chuẩn bị viết báo cáo, kiến nghị, đồng chí Nguyễn Anh Liên, Phó Ban Liên lạc gặp Thủ tướng xin được làm việc. Điều bất ngờ và may mắn là mặc dù Thủ tướng Võ Văn Kiệt đang họp Chính phủ nhưng đã đồng ý gặp Ban Liên lạc cựu TNXP Trung ương trước giờ họp Chính phủ (tức 6h30 - 7h30 sáng). Vừa gặp Thủ tướng ngày 8-6-1997 thì ngày 10-6-1997 Thủ tướng cho họp ngay. Tôi vui mừng, phấn khởi, vừa lo công việc chuẩn bị viết báo cáo, đánh máy in chỉ trong 1 ngày, không kịp thông qua tập thể. May mắn là các vấn đề cần báo cáo và kiến nghị, tôi đã nung nấu từ lâu... Dự họp đột xuất, khẩn trương nên thành phần họp lúc đó chỉ có Thủ tướng Võ Văn Kiệt, Phó Thủ tướng Phan Văn Khải, Bộ trưởng Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội Trần Đình Hoan, Bí thư thứ nhất Trung ương Đoàn Vũ Trọng Kim - cán bộ Văn phòng Chính phủ và Ban Liên lạc chúng tôi có 3 người, tôi và 2 Phó ban là đồng chí Nguyễn Anh Liên và đồng chí Lê Văn Sang. Không kịp mời các cơ quan thông tấn báo chí. Cuộc họp diễn ra thật nhanh, gọn. Trong cuộc họp tôi trình bày bản báo cáo, nêu rõ vai trò lịch sử, công lao thành tích, hy sinh cống hiến xuất sắc của TNXP và đề xuất 5 vấn đề lớn đề nghị Thủ tướng giải quyết. 32

Huyền thoại thanh niên xung phong việt nam Báo cáo xong, Bộ trưởng Bộ LĐTB-XH phát biểu bổ sung, sau đó Phó Thủ tướng Phan Văn Khải hỏi: - Ban Liên lạc cần bao nhiêu tiền để làm Kỷ niệm chương cho TNXP? - Dạ thưa anh, có trên 20 vạn cán bộ, đội viên, nên xin Chính phủ cấp 1 tỷ 2 trong 2 năm. Đồng chí Phan Văn Khải cười và nói: Tưởng nhiều, chứ 1 tỷ 2 thì Chính phủ sẽ cấp luôn. Cuối cùng Thủ tướng Võ Văn Kiệt phát biểu hoan nghênh Ban Liên lạc cựu TNXP Trung ương đã có bản báo cáo và đề xuất ý kiến cụ thể, súc tích, xác đáng. Thủ tướng ủng hộ hoàn toàn và kết luận: “Trong hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ, các thế hệ TNXP Việt Nam đã vượt qua mọi khó khăn, gian khổ, chịu nhiều hy sinh mất mát, hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ được giao, góp phần quan trọng vào thắng lợi chung của cách mạng Việt Nam. Những công lao, thành tích và sự hy sinh cống hiến của TNXP hết sức lo lớn, đã khẳng định vai trò lịch sử của lực lượng TNXP Việt Nam”. 5 vấn đề Thủ tướng quyết định là: 1. Ủng hộ việc phong tặng danh hiệu “Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân” cho các thế hệ TNXP Việt Nam và tiếp tục xét khen thưởng các địa phương có nhiều thành tích xuất sắc trong việc tổ chức, lãnh đạo TNXP. 2. Tiếp tục giải quyết tồn đọng về chế độ, chính sách liệt sĩ thương binh, bệnh binh, mất sức và nhiễm chất độc hóa học đối với TNXP. 3. Giao cho Bộ Văn hóa và Trung ương Đoàn Thanh niên hướng dẫn, xét duyệt, công nhận các di tích lịch sử của TNXP. 4. Giải quyết kinh phí để làm Kỷ niệm chương tặng TNXP và kinh phí hoạt động của Ban Liên lạc, giúp cho cán bộ, đội viên mất hồ sơ, giấy tờ, lập hồ sơ mới, thẩm tra giám định làm chế độ chính sách. 5. ủng hộ việc thành lập Ban Liên lạc cựu TNXP các địa phương, giao cho Ban Tổ chức Chính phủ và Trung ương Đoàn phối hợp ban hành quy chế hoạt động của Ban Liên lạc. Cuối cùng Thủ tướng Võ Văn Kiệt nhắc nhở: “Đối với cán bộ, đội viên do tổ chức TNXP giải thể, không còn hồ sơ chứng từ, Ban Liên lạc phải giúp đỡ, tìm người xác nhận, giúp anh chị em giải quyết nhanh chóng. Sau cuộc họp 4 ngày, Chính phủ đã ra Thông báo 64 và một tuần sau các cơ quan thông tấn báo chí đưa tin. Ban Liên lạc đã họp với các địa phương truyền đạt kết quả cuộc gặp Thủ tướng. Tôi cứ nghĩ mãi: Chúng tôi thật là may mắn được gặp Thủ tướng Võ Văn Kiệt, người có tâm huyết với TNXP, có phong cách làm việc quyết đoán, nên mọi yêu cầu nguyện vọng của TNXP đã được nhanh chóng giải quyết như vậy. Nguyễn Văn Đệ (Nguyên Bí thư TƯ Đoàn Thanh niên; Nguyên Trưởng ban chỉ đạo TNXP chống Mỹ, cứu nước Trung ương) 33

Bác Hồ nói chuyện với anh chị em TNXP làm nhiệm vụ sửa đường phục vụ chiến dịch Biên giới (1951) Ảnh: T.L Trong suốt quá trình ra đời và phát triển lớn mạnh, lập nên bao kỳ tích, lực lượng TNXP luôn nhận được sự quan tâm, dìu dắt và động viên khích lệ hết sức quý báu của Bác Hồ. Kể từ ngày thành lập tổ chức TNXP (tập trung) đầu tiên - 15/7/1950 - đến ngày Bác đi xa (02/9/1969), Người đã 21 lần đến thăm, nói chuyện, viết thư khen, viết bài đăng trên Báo Nhân Dân về Thanh niên xung phong. Tình cảm và sự quan tâm sâu sắc của Bác đã giúp cho các thế hệ cán bộ, đội viên TNXP phát huy mạnh mẽ vai trò xung kích và ý chí cách mạng, vượt qua mọi gian khổ, hy sinh, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ nặng nề và vẻ vang mà Đảng, Bác Hồ giao phó; góp phần xứng đáng vào thắng lợi của công cuộc kháng chiến.

Huyền thoại thanh niên xung phong việt nam Bác hồ với thanh niên xung phong Bác Hồ với Thanh niên xung phong Chủ tịch Hồ Chí Minh, trong quá trình lãnh đạo phong trào cách mạng, luôn quan tâm tới lực lượng thanh niên nói chung và TNXP nói riêng. Dù bận trăm công ngàn việc, hàng ngày Bác vẫn dành thời gian đọc báo, nghe đài, theo dõi hoạt động của thanh niên; đặc biệt là trong thời kỳ kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ. Bác thường xuyên gửi thư động viên, khen ngợi và căn dặn thanh niên… Đặc biệt, bài thơ Bác tặng thanh niên: Không có việc gì khó Chỉ sợ lòng không bền Đào núi và lấp biển Quyết chí ắt làm nên. Không chỉ là lời hiệu triệu mà còn là nguồn cổ vũ, động viên to lớn đối với các thế hệ thanh niên Việt Nam trong suốt hơn nửa thế kỷ qua. * Lực lượng Thanh niên xung phong Việt Nam vinh dự tự hào được thành lập theo chủ trương của Bác Hồ. Chủ trương ấy cũng xuất phát từ tình hình thực tế của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp. Đó là từ đầu năm 1950, cuộc kháng chiến chuyển sang giai đoạn mới. Thế và lực của ta ngày càng mạnh hơn. Đảng ta chủ trương đẩy mạnh hơn nữa công cuộc kháng chiến, gấp rút hoàn thành nhiệm vụ chuẩn bị giành thắng lợi lớn. Với tinh thần đó, tháng 9-1950, Trung ương Đảng quyết định mở chiến dịch Biên giới Cao - Bắc - Lạng nhằm tiêu diệt một bộ phận sinh lực địch, giải phóng vùng biên giới phía Bắc, mở rộng vùng căn cứ địa Việt Bắc, giành quyền chủ động trên chiến trường chính. Nhiệm vụ to lớn đó đòi hỏi phải huy động một lực lượng dân công phục vụ và đảm nhận những công việc hết sức to lớn và quan trọng như mở đường, vận chuyển lương thực, vũ khí, phục vụ bộ đội chiến đấu… Thực tế cho thấy, không phải việc gì bộ đội cũng có đủ lực lượng tham gia mà phải huy động nhân dân, dân công hỏa tuyến… 36

Huyền thoại thanh niên xung phong việt nam Tuy vậy, với những nhiệm vụ khó khăn, nguy hiểm lại đòi hỏi phải có lực lượng thanh niên trẻ, khỏe, có tinh thần dũng cảm, hy sinh, có tổ chức quản lý và lãnh đạo chặt chẽ mới hoàn thành thắng lợi nhiệm vụ nặng nề. Ý kiến đề xuất của Bác về việc thành lập một lực lượng như vậy đã được Trung ương Đảng và Chính phủ nhất trí - Vậy là lực lượng TNXP được thành lập từ ngày 15/7/1950. Khẳng định tầm quan trọng và sự cần thiết phải thành lập lực lượng TNXP cũng như vai trò, nhiệm vụ mà TNXP phải gánh vác, Bác Hồ khẳng định: “ở nước ta từ Cách mạng tháng Tám thành công đến nay, thanh niên ta đã tích cực tham gia mọi mặt công tác, từ tăng gia sản xuất ở hậu phương đến xung phong chiến đấu ngoài mặt trận. Ngoài hai tổ chức chung là Thanh niên cứu quốc và Đoàn Thanh niên Việt Nam, ta còn có Bác Hồ với Anh hùng TNXP Nguyễn Thị Kim Huế các đội Thanh niên xung phong. Ảnh: T.L Các đội đã có thành tích về phục vụ chiến đấu và công tác cầu đường. Kháng chiến càng tiến tới, công việc ngày càng nhiều, chúng ta cần củng cố và phát triển Đội Thanh niên xung phong để đảm bảo thêm công việc kháng chiến và đào tạo cán bộ sau này. Nhiệm vụ của Đội TNXP là xung phong mọi việc, bất kỳ việc khó, dễ và phục vụ đến ngày kháng chiến thành công. Đó là nhiệm vụ rất vẻ vang của thanh niên ta”(1). Tuy giao cho Đoàn Thanh niên thành lập lực lượng TNXP, nhưng Bác vẫn luôn theo dõi từng hoạt động cụ thể của Đội TNXP đầu tiên, kịp thời động viên, cổ vũ anh chị em trong đội cố gắng hoàn thành tốt nhiệm vụ. Chính sự quan tâm lãnh đạo chặt chẽ, sát sao và kịp thời của Bác là nhân tố quyết định giúp TNXP hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao. TNXP ngày càng chứng tỏ là một đội quân xung kích cách mạng, luôn gắn bó, sát cánh cùng bộ đội, bám sát chiến trường, hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ, góp phần vào thắng lợi của các chiến dịch. (1) Trích bài viết “Đội Thanh niên xung phong” của Bác Hồ - Báo Nhân dân số 147 ngày 11-15/11/1953. 37

Huyền thoại thanh niên xung phong việt nam Đầu năm 1951, trong khi đi kiểm tra công ty cầu đường ở Chiến khu Việt Bắc, Bác đã ghé thăm Liên phân đội 312 TNXP đang làm việc tại khu vực Cầu Nà Cù, Bắc Cạn và trong không khí vui vẻ, ấm cúng, Bác đã đọc tặng Thanh niên bài thơ như đã trình bày ở trên. Trong mỗi thắng lợi của những chiến dịch hay những trận đánh lớn của quân đội ta, đều có sự góp công của TNXP. Bác cũng rất hài lòng về tinh thần hăng hái xung phong, về những cống hiến, hy sinh của lực lượng TNXP đối với cách mạng. Nhưng, đồng thời Bác cũng tìm hiểu, xem xét cụ thể những điều còn hạn chế đối với lực lượng TNXP. Với đội TNXP công tác Trung ương, Bác từng chỉ rõ những hạn chế, cụ thể là: “Tổ chức nặng nề quá; Nhiều người chỉ huy, ít người làm việc. Năng suất công tác thấp. Số công gián tiếp rất cao, số người nghỉ và làm việc linh tinh rất nhiều. Công việc thì nặng nhọc, làm đêm hại sức khỏe mà trong đội có nhiều cháu gái, ốm đau luôn, có hại đến sinh đẻ về sau. Thời gian xung phong quá ngắn (6 tháng) khó khăn và lung tung. Vì thế tinh thần công tác của anh chị em không đúng mức. Nặng về ngành dọc Thanh niên, không mật thiết và chịu sự lãnh đạo của cơ quan sử dụng”(1). Từ những nhìn nhận kịp thời và đúng đắn đó, Bác đã chỉ thị cần nhanh chóng hoàn chỉnh bộ máy, sắp xếp lại tổ chức, tăng cường quản lý và lãnh đạo để nâng cao sức chiến đấu và khả năng hoàn thành nhiệm vụ của lực lượng TNXP, đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của nhiệm vụ kháng chiến. Sự quan tâm của Bác đối với TNXP có thể nói là rất toàn diện và cụ thể. Không chỉ là sự lãnh đạo về chủ trương mà Bác còn chỉ rõ những vấn đề cụ thể cần thực hiện lúc đó, như: Thành phần của đội TNXP (gồm những thanh niên bần, cố và trung nông; những thanh niên trí thức quen lao động). Điều kiện vào đội là thanh niên nam từ 18 đến 25 tuổi có đủ sức khỏe, thành phần lý lịch tốt, tự giác, tự nguyện phục vụ kháng chiến và công nhận nội qui của Đội, được tổ chức Đoàn ở cơ sở giới thiệu… Những “điều kiện” đó cho thấy được lựa chọn vào Đội TNXP là một vinh dự lớn đối với Thanh niên. Về cung cấp: Thanh niên xung phong trong đội được Đảng và Chính phủ ưu đãi như bộ đội. Để đáp ứng yêu cầu của công cuộc kháng chiến, bước vào chiến dịch Đông Xuân 1953-1954, theo chỉ thị của Bác, lực lượng TNXP đã phát triển tới hàng vạn người, bao gồm 8 đội là 34, 36, 38, 40, 42, 44, 46, 48 và chia thành 50 đại đội, hoạt động ở khắp các khu Việt Bắc, Tây Bắc và một số nơi thuộc Liên khu 3, 4. Sự phát triển đó cũng khiến Bác thấy phấn khởi và Bác còn đặt tổ chức quân đội và tổ chức TNXP ngang hàng nhau. Trong bài báo “Đoàn Thanh niên xung phong” đăng báo Nhân dân 9-6-1954, Bác viết: “Nhờ lựa chọn cẩn thận và giáo dục chu đáo, lại được Đảng săn sóc cho nên Đoàn Thanh niên xung phong tuy mới xây dựng nhưng đã có những thành tích khá”. “… Đó là vinh dự lớn mà cũng là một trách nhiệm to; anh em phải cố gắng hơn nữa để tiến bộ hơn nữa”. Cuối năm 1953, Bộ Chính trị TƯ Đảng quyết định mở chiến dịch Điện Biên Phủ lịch sử, quyết tâm tập trung lực lượng đập tan Tập đoàn cứ điểm lớn nhất của giặc Pháp. Chiến dịch đòi hỏi một lực lượng lớn quân đội, dân công, TNXP và nhiều vũ khí, lương thực…, trong khi đó khó khăn lớn nhất là làm sao để cung cấp đầy đủ và kịp thời mà chủ yếu là vấn đề đường sá. Vì vậy, lực lượng TNXP lúc này là một trong những lực lượng xung kích chủ yếu. Hơn 1 vạn TNXP đã được huy động phục vụ chiến dịch Điện Biên (1) Tài liệu lưu trữ của Hội đồng khoa học lịch sử Đoàn - Đội - TƯ Đoàn. 38

Huyền thoại thanh niên xung phong việt nam Phủ để bám sát bộ đội tiếp tế súng đạn, cáng tải thương binh, thu dọn chiến trường, mở đường, rà phá bom mìn, đảm bảo giao thông… Thực tế cho thấy lực lượng TNXP đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ, cùng với các lực lượng khác, góp phần to lớn vào chiến thắng Điện Biên Phủ lịch sử. Chính vì vậy ngay sau chiến dịch, Bác Hồ đã gửi thư khen ngợi và động viên bộ đội, dân công, TNXP và đồng bào địa phương đã làm tròn nhiệm vụ một cách vẻ vang. Chỉ tính riêng trong chiến dịch Điện Biên Phủ, Đoàn TNXP Trung ương đã được Nhà nước tặng Huân chương kháng chiến hạng Nhất; 60 cán bộ, chiến sĩ TNXP khác được tặng thưởng Huân chương các loại; Hàng nghìn cán bộ, chiến sĩ TNXP được tặng Bằng khen… * Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước đầy gian khổ, hy sinh, lực lượng TNXP hơn bao giờ hết, luôn tỏ rõ là một lực lượng xung kích và thể hiện đầy đủ phẩm chất anh hùng của thanh niên Việt Nam. Đế quốc Mỹ, bằng nhiều thủ đoạn nham hiểm và tập trung lực lượng lớn phương tiện chiến tranh hiện đại, đã thực hiện đánh phá rất ác liệt toàn bộ hệ thống giao thông trên các tuyến đường từ Bắc vào Nam nhằm ngăn chặn sự chi viện của hậu phương lớn cho tiền tuyến lớn miền Nam. Cuộc chiến tranh phá hoại của giặc Mỹ trên miền Bắc ngày càng ác liệt hơn, lực lượng sẵn có của bộ đội công binh và cán bộ nhân viên ngành GTVT không thể đảm đương được yêu cầu khẩn trương, cấp bách của nhiệm vụ chiến đấu. Do vậy Ban Bí thư TƯ Đảng, Thường trực Hội đồng Chính phủ và Bác Hồ đã quyết định thành lập lực lượng TNXP chống Mỹ cứu nước tập trung. Hàng vạn thanh niên, cả nam và nữ đã được tập hợp và xây dựng thành các đơn vị TNXP. Chỉ tính trong nhiệm kỳ I (từ 1965-1968), đã có hơn 7 vạn TNXP - Có thể nói trên khắp mọi tuyến đường chiến lược, đường vòng, đường tránh, ở đâu có bom đạn, có đường sá, cầu cống… là ở đó có lực lượng TNXP. Ngày 12-7-1965, Bác đã trực tiếp nghe TƯ Đoàn báo cáo tình hình tổ chức và tình hình nam nữ thanh niên tham gia TNXP. Bác đã hỏi rất kỹ về việc giải quyết chế độ chính sách cho TNXP, đặc biệt là đối với TNXP là nữ. Bác lo công việc nặng nhọc, vất vả và cuộc sống khó khăn gian khổ nơi bom đạn ác liệt sẽ ảnh hưởng tới sức khỏe và tương lai hạnh phúc của chị em. Sự quan tâm của Bác thật sâu sắc, thật chân tình. Chính vì vậy, thực hiện ý kiến của Bác, tới nhiệm kỳ II và nhiệm kỳ III của TNXP, tuổi nữ thanh niên vào TNXP rút xuống 25, rồi 22. Không những thế, Bác còn thường xuyên gửi thư khen ngợi và động viên TNXP; Bác cũng nhắc Trung ương Đoàn phải thường xuyên báo cáo với Bác về hoạt động của TNXP, nhất là những thành tích, để Bác khen thưởng. Ngày 26-9-1966, sau một năm lực lượng TNXP hoạt động, cũng là lúc giặc Mỹ đánh phá ác liệt hơn, Bác đã gửi thư khen ngợi TNXP. Trong thư Bác viết: “Bác rất vui lòng khen ngợi các cháu thanh niên gái và trai đang cố gắng vượt mọi khó khăn, gian khó lập nhiều thành tích. Bác mong các cháu đoàn kết chặt chẽ, dũng cảm lao động và chiến đấu, giữ gìn sức khỏe, cố gắng học tập, lập nhiều thành tích chống Mỹ, cứu nước để xứng đáng là thanh niên anh hùng của dân tộc anh hùng”(1). (1) Trích thư của Bác gửi TNXP chống Mỹ cứu nước. 39

Huyền thoại thanh niên xung phong việt nam Đặc biệt, ngày 12-1-1967, Đại hội thi đua các đội TNXP chống Mỹ cứu nước tập trung đã khai mạc tại Hà Nội. Mặc dù máy bay Mỹ tăng cường đánh phá thủ đô Hà Nội, chiến tranh ngày càng ác liệt hơn, nhưng Bác vẫn đến dự với Đại hội. Đó là một vinh dự lớn, sự cổ vũ đặc biệt đối với lực lượng TNXP. Tại Đại hội, Bác nói: “Bác rất vui lòng với thanh niên Việt Nam Anh hùng”. Tình cảm của Bác dành cho TNXP thật sâu nặng! Bước sang năm 1969, tình hình sức khỏe của Bác đã kém. Dù vậy và bận bao công việc, Bác vẫn dành cho TNXP những tình cảm quí báu. Khi phát hiện thấy Đại hội TNXP 333 (phần lớn là nữ), xông pha, suốt nhiều tháng trời ở trọng điểm ác liệt cầu Cấm - Nghệ An, Bác đã gửi thư khen. Bác viết: “Suốt bốn năm nay, đội TNXP 333 nhận nhiệm vụ làm đường, sửa cầu ở một nơi địch thường đánh phá ác liệt, có nhiều khó khăn gian khổ. Đội gồm phần lớn các cháu gái, đã dũng cảm chiến đấu, tích cực lao động, có nhiều sáng kiến cải tiến kỹ thuật, bảo đảm cầu đường được thông suốt luôn…”. Thư của Bác, tình cảm và sự quan tâm của Bác đã khiến TNXP trong đội 333 nói riêng và TNXP toàn lực lượng nói chung rất cảm động và càng hăng hái hơn trong thực hiện nhiệm vụ đầy gian khổ, hy sinh. Thật không ngờ đó lại là bức thư cuối cùng của Bác gửi TNXP trước lúc Người đi xa. Và, trong di chúc để lại cho toàn Đảng, toàn dân, Bác đã viết rằng: “...Những chiến sĩ trẻ tuổi trong các lực lượng vũ trang và Thanh niên xung phong đều được rèn luyện trong chiến đấu và đều tỏ ra dũng cảm. Đảng và Chính phủ cần chọn một số ưu tú nhất, cho các cháu ấy đi học thêm các ngành, các nghề, để đào tạo thành những cán bộ và công nhân có kỹ thuật giỏi, tư tưởng tốt, lập trường cách mạng vững chắc. Đó là đội quân chủ lực trong công cuộc xây dựng thắng lợi chủ nghĩa xã hội ở nước ta”. Thực hiện Di chúc thiêng liêng của Bác, Đảng và Nhà nước ta đã và đang thực hiện có kết quả những chính sách, chế độ đối với TNXP, góp phần động viên, cổ vũ toàn dân hăng hái lao động sản xuất, học tập, quyết tâm xây dựng đất nước ngày càng giàu mạnh. Ban biên soạn 40

Huyền thoại thanh niên xung phong việt nam Thanh niên xung phong với bài thơ nổi tiếng của Bác Hồ căn dặn thanh niên Đội Thanh niên xung phong (TNXP) công tác Trung ương đầu tiên - Tiền thân của lực lượng TNXP sau này, được thành lập ngày 15 tháng 7 năm 1950 theo chỉ thị của Trung ương Đảng và Hồ Chủ tịch. Ngay sau khi ra đời, Đội đã được giao nhiệm vụ phục vụ chiến dịch Biên Giới. Buổi ban đầu còn bao bỡ ngỡ và khó khăn, nhưng Đội đã vươn lên hoàn thành tốt nhiệm vụ. Tiếp sau đó, Đội được giao nhiệm vụ bảo vệ tuyến đường quan trọng: Cao Bằng – Bắc Kạn – Thái Nguyên trong lúc địch đánh phá ngày càng ác liệt. Trong Đội có Liên phân đội 312 được giao nhiệm vụ bảo vệ cầu Nà Cù (thuộc huyện Bạch Thông, tỉnh Bắc Kạn), trên tuyến đường từ thị xã Bắc Kạn đi Cao Bằng. Đó là một vị trí mà máy bay địch thường xuyên bắn phá và mùa mưa cũng luôn bị đe dọa bởi nước lũ... Vào đêm 20 tháng 3 năm 1951, thời tiết vẫn còn rét đậm, tại cánh rừng Nà Cù, Liên phân đội 312 của Đội TNXP công tác Trung ương tổ chức lửa trại, khi có một đoàn khách tới thăm, anh chị em cứ ngỡ là Đoàn khách của đồng chí Trần Đăng Ninh (Chủ nhiệm Tổng cục cung cấp lúc đó) như đã được báo trước. Mọi người đều vỗ tay và “Hoan hô đồng chí Trần Đăng Ninh”. Nhưng sau đó, tất cả đều sững sờ trước niềm hạnh phúc bất ngờ và lớn lao: Bác Hồ đến thăm đơn vị! Nhiều tiếng reo khe khẽ trong hàng ngũ: “Bác Hồ! Bác Hồ”. Thật là một niềm vui quá lớn mà chỉ trước đó ít phút, chưa ai dám nghĩ tới. Bác vẫn giản dị với bộ quần áo bà ba màu nâu, với chiếc khăn quàng cổ che kín cả chòm râu... Đến thăm anh chị em TNXP, Bác tươi cười, âu yếm nhìn mọi người rồi giơ tay ra hiệu: - Các cháu ngồi cả xuống. Những lời đầu, Bác ân cần hỏi thăm về tình hình đời sống của đơn vị. Bác nói: - Các cháu ăn uống có đủ no không? - Các cháu có đủ muối ăn không? - Quần áo, chăn màn, thuốc phòng bệnh, chữa bệnh có đủ không? 41

Huyền thoại thanh niên xung phong việt nam Liên phân đội TNXP 312 thuộc Đội TNXP công tác Trung ương tại Nà Cù - Bắc Kạn tháng 5/1951 Ảnh: T.L Sau mỗi câu hỏi của Bác, mọi người đều đáp lại: “Thưa Bác, có ạ”; “Thưa Bác, đủ ạ!”... Nhưng, Bác chỉ cười hiền hậu; Bác biết rõ là những thứ đó còn thiếu thốn nhiều mà anh em TNXP nói chỉ là để cho Bác yên lòng mà thôi! Sau đó, Bác lại hỏi: - Các cháu có biết Đảng lao động Việt Nam không? - Thưa Bác có ạ! – Mọi người đồng thanh đáp. Rồi Bác hỏi tiếp: - Đảng lao động Việt Nam và Đảng cộng sản Đông Dương khác nhau ở điểm nào? Có người được Bác trực tiếp “kiểm tra”, trả lời có vẻ lúng túng. Còn Bác, bằng những lời ngắn gọn, súc tích, Người đã truyền đạt tinh thần Nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ II mới họp, về việc đổi tên Đảng cộng sản Đông Dương thành Đảng lao động Việt Nam. Bác còn ân cần nhắc nhở mọi người: - Lần sau cái gì không biết, các cháu phải nói không biết. Không biết mà nói biết là giấu dốt. Liền sau đó Bác đột ngột hỏi tiếp: - Đào núi có khó không? Người thì trả lời là khó, người lại nói là không khó... với tâm trạng không yên lòng. Nghe xong, Bác chưa kết luận ngay mà hỏi thêm: - Có ai dám đào núi không? Một đội viên nữ được Bác chỉ định, đã mạnh dạn thưa: - Thưa Bác có ạ... TNXP chúng cháu hàng ngày vẫn đào núi để đảm bảo giao thông đấy ạ! Bác cười và bảo: 42

Huyền thoại thanh niên xung phong việt nam - Đào núi, nói không khó là không đúng. Khó nhưng con người vẫn dám làm và làm được. Chỉ cần cái gì? Và mọi người trong đơn vị như đã bình tĩnh hơn, thi nhau giơ tay xin trả lời Bác: “Cần quyết tâm cao”, “Cần kiên gan bền chí”, “Cần vượt khó vượt khổ”... Nghe xong, Bác động viên: Các cháu trả lời đều đúng cả. Tóm lại việc gì khó mấy cũng làm được, chỉ cần quyết chí. Tục ngữ có câu: “Có công mài sắt có ngày nên kim”. Để ghi nhớ buổi nói chuyện của Bác hôm nay, Bác tặng các cháu mấy câu thơ: Không có việc gì khó Chỉ sợ lòng không bền Đào núi và lấp biển Quyết chí ắt làm nên. Đọc xong câu thơ, Bác còn bảo mọi người nhắc lại... Bài thơ nổi tiếng của Bác Hồ căn dặn thanh niên được ra đời như thế đó – tự nhiên, đầy hứng khởi và cũng thật đằm thắm vô cùng; giản dị mà sâu sắc vô cùng. Bài thơ tâm niệm ấy của Bác, suốt hơn nửa thế kỷ qua, đã trở thành nguồn cổ vũ, động viên to lớn đối với bao thế hệ thanh niên Việt Nam vượt mọi gian khổ, hy sinh, làm nên những chiến công oanh liệt trong các cuộc chiến đấu chống kẻ thù xâm lược cũng như trong lao động xây dựng non sông đất nước. Lực lượng TNXP tự hào được đón nhận lời dạy quý giá ấy của Bác ngay từ những ngày đầu thành lập. Vinh dự ấy thật lớn lao; Kỷ niệm ấy mãi mãi đi vào lịch sử vẻ vang của lực lượng TNXP Việt Nam. Ngọc Thúy 43

Huyền thoại thanh niên xung phong việt nam Bác Hồ thăm C270 (Đội TNXP 36) Những kỷ niệm còn mãi với thời gian Đại đội 270 thuộc Đội TNXP 36 có nhiệm vụ mở đường và sửa chữa đường phục vụ cho các chiến dịch, trong đó có chiến dịch Điện Biên Phủ. Hôm đó là ngày 7/4/1954, toàn đại đội làm việc trên đoạn đường từ Đèo Muồng (Thái Nguyên) tới gần Keo Náng (sang đất Tuyên Quang). Ở lại lán của đơn vị nằm sâu trong rừng chỉ còn một số người gồm anh nuôi, một tiểu đội và 03 đồng chí nữa bị ốm. Trong đó có đại đội phó Lê Hùng Ca. Giữa lúc một số anh em đang sửa chữa lại lán trại thì một bất ngờ lớn đã tới: Bác Hồ đến thăm! Lúc đầu anh em chưa biết. Mãi sau đại đội phó Lê Hùng Ca mới nhận ra. Anh cố nén cảm xúc, nhưng rồi khi Bác đi tới gần, anh lại bật ra thành tiếng: Bác Hồ đến thăm, các đồng chí ra chào Bác đi! Mọi người đều cảm thấy ngỡ ngàng, như không còn tin vào mắt, vào tai mình nữa. Bởi hạnh phúc đến với họ bất ngờ quá! Giờ thì Bác đã đứng trước mặt anh em TNXP C270 rồi. Bác giản dị quá... Chưa ai kịp trấn tĩnh, Bác đã hỏi mọi người với giọng trầm ấm, thân mật như ông cháu trong nhà trò chuyện với nhau vậy: - Các cháu ở đâu về đây? Đơn vị đi đâu cả rồi? - Dạ thưa Bác, anh em ra mặt đường làm rồi ạ. Chúng cháu từ Thanh Hóa ra đây đã gần nửa năm… - C phó Lê Hùng Ca báo cáo với Bác như vậy. Bác lại nói : - Các cháu cho Bác biết anh em ăn uống thế nào, có đủ no không, đã quen nếp sống, nếp sinh hoạt tập thể chưa, có bị ốm đau nhiều không? 44

Huyền thoại thanh niên xung phong việt nam - Dạ, no đủ lắm ạ! Sinh hoạt văn nghệ cũng vui lắm ạ. Hiện tại chỉ có… ba người ốm thôi ạ. Nghe xong, Bác nói luôn: - À cháu giỏi… Lê Hùng Ca ngạc nhiên quá và không tin vào tai mình nữa. Bác khen ư? - Bác nói vui thôi! Cháu giỏi là giỏi nói dối… C phó Lê Hùng Ca trở nên bối rối, anh cảm thấy ân hận đã để Bác phiền lòng. Nhưng rồi Bác nhìn mọi người một cách trìu mến và nói, đại ý rằng: - Các cháu có đồng ý với Bác không nào? Các cháu đang sức ăn sức lớn, lao động cực nhọc, chưa thể gọi là “no đủ lắm” được. Đúng không? Nhân dân ta còn nghèo, rất nghèo, lại đang phải dốc sức người sức của cho tiền tuyến. Bác cháu ta được ăn no, ăn đủ là đã tốt lắm rồi. Chứ nói như cháu: Đã no, đủ lại còn “lắm” nữa thì chưa phải. Ai trong lúc dân ăn chưa no mà đã “no đủ lắm rồi” là có tội với dân. Tội càng nặng, nếu do đục khoét của dân mà no đủ… Lời Bác nhẹ nhàng mà thấm thía tận tâm can. Ai cũng cảm động. Riêng Lê Hùng Ca, anh cứ ân hận vì đã nói quá lên một chút để Bác không vui… Đang lúc tâm lý anh như vậy thì Bác chỉ tay vào anh và hỏi: - Cháu tên gì? Có phải là chỉ huy không? - Dạ, cháu tên Ca và làm Đại đội phó ạ. - Tốt. Cháu nói dối, nhưng vì động cơ muốn có lợi không phải cho riêng mình thì không có lỗi. Cháu nói với ý muốn để Bác vui lòng phải không? Bác biết cuộc sống của các cháu còn nhiều khó khăn, thiếu thốn… Nghe Bác nói, Lê Hùng Ca thấy nhẹ lòng hơn. Vậy là Bác đã hiểu tất cả. Anh không còn thấy buồn phiền vì lỡ nói “dối” Bác. Ngay sau đó, cậu Tiệp cấp dưỡng lại thưa với Bác cả cái chuyện một nửa con lợn đơn vị ướp muối để dành ăn dần, ban đêm đã bị hổ vào “quắp” đi mất (Ai cũng tiếc). Nghe được chuyện đó, Bác hiền từ nhìn mọi người rồi nói: - Cháu này nói thế là tốt. Bác sẽ đề nghị trên Đội, trên Đoàn cố gắng bù cho các cháu số thịt “ông ba mươi” đã lẻn vào ăn trộm tiêu chuẩn của anh em… Mọi người ai cũng hân hoan vì Bác quan tâm chu đáo quá. Bác còn căn dặn mọi người: - Đơn vị các cháu phải bám đường theo tiến độ thi công nên di chuyển luôn. Nhưng vẫn phải cố gắng tranh thủ tăng gia, chăn nuôi, nhất là trồng rau ven các suối. Giảm bớt chặt phá măng rừng. Đi chưa kịp thu hái thì để lại cho dân cũng tốt. Tiện hôm nay Bác rẽ qua đây, các cháu có nhiệm vụ truyền đạt lại ý Bác tới toàn đơn vị. Bác mong các cháu ra sức thi đua sao cho không chỉ tăng năng suất trên mặt đường mà luôn nâng cao đời sống tinh thần, văn nghệ; Các cháu có thay mặt đơn vị hứa với Bác không? 45

Huyền thoại thanh niên xung phong việt nam Tất cả anh em có mặt đều đồng thanh hứa với Bác: - Thưa Bác, chúng cháu xin hứa ạ! …Sau lần được Bác đến thăm ấy, C phó Lê Hùng Ca và anh em đã báo cáo và kể lại toàn bộ sự việc cho chỉ huy và anh em toàn đơn vị nghe. Ai cũng cảm động và tự hào được Bác quan tâm thăm nom, chỉ dạy nhiều điều. Đơn vị C270 đã phát động thi đua làm theo lời dạy của Bác lập thành tích kỷ niệm sinh nhật Bác, ngày 19/5 ngay sau đó. Các A, các B trong toàn đại đội đã làm việc hăng hái, sôi nổi, năng suất lao động liên tục được nâng cao, từ 120, rồi 130, 150 lên đến 170%... Chỉ mấy ngày sau khi Bác ghé thăm, C270 đã nhận được một thùng mỡ Bác gửi - Đó là món quà thật đặc biệt, cũng để thay cho nửa con heo đã mất mà Bác hứa bù lại từ hôm Bác đến thăm. Với mỗi đội viên C270, kỷ niệm ngày Bác tới thăm đơn vị sống mãi với thời gian, với mỗi cuộc đời. Ngọc Anh (Biên soạn) ... “Ra đời trong khói lửa của cuộc kháng chiến chống Pháp, theo tư tưởng lãnh đạo của Chủ tịch Hồ Chí Minh, vai trò và tính chất của TNXP là những người trẻ tuổi đi đầu, sẵn sàng vượt qua mọi gian khổ, sẵn sàng hy sinh vì Tổ quốc, vì nhân dân được thể hiện rõ rệt trong mọi nhiệm vụ được giao. Không phải chỉ có sự gan dạ, tinh thần lao động bền bỉ mà còn phải nói đến những sáng kiến, những suy nghĩ táo bạo và lòng trung thành vô hạn đối với Tổ quốc đã giúp cho TNXP lập nên những kỳ tích, xứng đáng là lực lượng mũi nhọn trên các trận tuyến khó khăn nhất của đất nước suốt 2 cuộc kháng chiến chống ngoại xâm, thể hiện được khí phách và tinh hoa của dân tộc Việt Nam”. (Trích phát biểu của Thủ tướng Võ Văn Kiệt tại cuộc mít tinh kỷ niệm 45 năm ngày truyền thống lực lượng TNXP - 1995) 46

Huyền thoại thanh niên xung phong việt nam Bác Hồ gửi thư khen Đại đội 333 - Thanh niên xung phong Đơn vị TNXP mang tên 333 được thành lập cuối năm 1965. Buổi đầu đơn vị có 137 đội viên; trong đó gần 100 chị em gái tuổi đời từ 18 đến 20. Trong những năm tháng chống chiến tranh phá hoại ác liệt của không quân Mỹ, đơn vị đã từng lặn lội mở đường, san lấp hố bom, bắc cầu trên các tuyến đường ác liệt 15A, 34 và mạng đường xương cá nối đường chiến lược 15A và 49…; ở đâu đơn vị 333 cũng hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ. Cuối năm 1966, đơn vị được chuyển sang công tác tại đội 69 đường sắt trên địa bàn trọng điểm đánh phá của địch là Cầu Cấm (Nghi Lộc - Nghệ An). Đây là cây cầu dài gần trăm mét, bắc qua con sông Cấm, nước hàng ngày lên xuống theo thủy triều: Nếu máy bay Mỹ đánh sập được cầu thì chẳng những đường bộ, đường sắt Bắc Nam bị chặt đứt mà đường vận tải thủy từ biển lên, từ kênh nhà Lê vào cũng bị ách tắc. Do vậy cầu Cấm được ví là “xương sống” và cũng là “túi đựng bom đạn” ở khu vực này. Đại đội 333 thường được trên giao những đoạn đường khó khăn nhất, không chỉ gian khổ mà cái chết luôn rình rập, kề bên. Nhưng anh chị em trong đơn vị vẫn không sợ, họ còn coi cái chết nhẹ tựa lông hồng. Để phá bom nổ chậm, các anh có sáng kiến đào hầm ở hai phía đoạn đường có bom từ trường rồi kéo thùng phuy hoặc thanh sắt qua lại để kích nổ. Nếu làm quá xa thì dây dài, nặng và vướng mắc nên các anh thường lợi dụng hố bom, hố pháo gần nhất. Bom nổ khói đen trùm lên người; tan khói đã thấy tiếng cười nổi lên. Theo thống kê của đài quan sát, trong năm 1968 địch đã đánh vào trận địa cầu Cấm 881 trận với 27 ngàn quả bom các loại và trên 5000 quả đạn pháo từ Hạm đội bảy bắn vào. Hố bom, hố pháo chồng lên nhau. Trước sự đánh phá ác liệt của kẻ thù, Đại đội 333 vẫn kiên cường bám trụ, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ. 47

Huyền thoại thanh niên xung phong việt nam Cán bộ, đội viên Đại đội TNXP 333 của Đường sắt Nghệ An - đơn vị được Bác Hồ gửi thư khen ngày 27/1/1969 Ảnh: T.L Một vinh dự lớn của đơn vị là đã được Bác Hồ gửi tặng lẵng hoa và viết thư khen ngợi. Thư Bác viết ngày 27/1/1969, có đoạn ghi rõ: “Các cháu xứng đáng là những thanh niên ưu tú của nhân dân Việt Nam anh hùng. Và, giặc Mỹ đã thua to ở hai miền nước ta, chúng đang thất bại ngày càng nặng nề hơn ở miền Nam, nhưng chúng vẫn rất ngoan cố chưa chịu từ bỏ âm mưu xâm lược nước ta. Vì vậy Bác nhắc nhở các cháu: Phải nêu cao ý chí chiến đấu, tinh thần cảnh giác cách mạng cùng quân dân ta quyết tâm đánh thắng hoàn toàn giặc Mỹ xâm lược; luôn luôn đoàn kết, ra sức học tập chính trị, kỹ thuật, văn hóa để ngày càng tiến bộ, đem hết nhiệt tình tài năng của tuổi trẻ cống hiến thật nhiều cho sự nghiệp chống Mỹ cứu nước…” Lời Bác viết trong thư đã được anh em trong đơn vị đọc đi đọc lại nhiều lần, đã thấm vào tâm can mọi người và cũng từ đó không ai bảo ai, tất cả đơn vị đều có ý thức mình là đơn vị 333, thực hiện thật tốt nhiệm vụ, sao cho xứng đáng với lời khen của Bác. Đơn vị chẳng những hoàn thành chỉ tiêu công việc mà trong cuộc sống cũng ấm áp, chan hòa tình đồng đội. Chị em còn chép vào sổ tay lời thư của Bác, nhiều người học thuộc lòng. Lá thư Bác gửi đã trở thành tài sản vô giá, thành sức mạnh không chỉ của đại đội 333 mà còn để thanh niên thực hiện lý tưởng của mình - Lý tưởng giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước, cả dân tộc đi lên chủ nghĩa xã hội phồn vinh. minh nguyệt 48

Huyền thoại thanh niên xung phong việt nam “Đã là Anh hùng thì phải cố gắng tiến lên nữa... Chưa là Anh hùng thì phải cố gắng phấn đấu trở thành Anh hùng”(1) (Trích bài nói của Bác Hồ tại Đại hội Thi đua các đội TNXP chống Mỹ, cứu nước ngày 12-1-1967) “Bác rất vui lòng với thanh niên Việt Nam anh hùng. Việt Nam càng ngày càng anh hùng, càng đánh càng anh hùng. Đại hội Anh hùng, chiến sĩ thi đua lần thứ nhất (1952) chúng ta mới có 7 người được tuyên dương là Anh hùng. Đại hội Anh hùng, Chiến sĩ thi đua lần thứ hai có 95 Anh hùng. Đại hội Anh hùng, Chiến sĩ thi đua lần thứ ba có ít Anh hùng hơn. Đại hội thứ Bác Hồ nói chuyện tại Đại hội chiến sĩ thi đua của TNXP tư lần này có 111 Anh hùng. Thế là ngày càng nhiều Anh hùng. chống Mỹ, cứu nước (1967) Ảnh: T.L Trong số 111 Anh hùng vừa được tuyên dương ở Đại hội, có 44 Anh hùng là thanh niên. Bác càng vui lòng hơn nữa là trong 44 Anh hùng là thanh niên, có 12 Anh hùng là thanh niên gái. Thế là ngày càng có nhiều Anh hùng và ngày càng có nhiều thanh niên gái trở thành Anh hùng. Bác nhắc các cháu một điều. Điều này Bác đã nói, đồng chí Phạm Văn Đồng cũng đã nói; nói hai ba lần rồi, bây giờ Bác nhắc lại: Nhờ đâu mà chúng ta trở thành Anh hùng? Nhờ có Đảng giáo dục, có Đoàn giúp đỡ, có nhân dân bồi dưỡng cho nên chúng ta mới có Anh hùng. Anh hùng ấy không phải là Anh hùng của một cá nhân. Vì dân tộc ta Anh hùng, nước ta Anh hùng, nhân dân ta Anh hùng, Đảng ta Anh hùng, cho nên mới nảy sinh nhiều đơn vị và nhiều người Anh hùng. Vì vậy, những đơn vị và người được tặng danh hiệu Anh hùng trước đây đã có cố gắng, nay lại phải khiêm tốn học tập và cố gắng hơn. Các cháu nào đã là Anh hùng thì phải cố gắng tiến lên nữa, các cháu nào chưa là Anh hùng thì cố gắng phấn đấu để trở thành Anh hùng”. (1) Đầu đề của BBT 49

Huyền thoại thanh niên xung phong việt nam Biên niên sử về Bác Hồ đối với Thanh niên xung phong Bác Hồ là người sáng lập tổ chức TNXP, Bác đã hết lòng chăm lo tổ chức, giáo dục TNXP, Người coi tổ chức TNXP là đội quân xung kích của Cách mạng, là một trong ba trường học lớn và tốt của thanh niên. Suốt cả cuộc đời, dù bận trăm công nghìn việc, nhưng bao giờ Bác cũng giành một phần tình cảm của Bác để chăm sóc thế hệ trẻ với tấm lòng của người cha chăm sóc con, người ông chăm sóc cháu. Qua biên niên sử về Bác Hồ đối với TNXP, chúng ta thấy rất rõ tư tưởng chiến lược nói trên của Bác. l Ngày 15 tháng 7 năm 1950: Thành lập lực lượng TNXP. Khi cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp chuyển sang giai đoạn mới, để phát huy vai trò xung kích cách mạng của thanh niên đối với cuộc kháng chiến, Bác chủ trương thành lập Đội TNXP công tác đầu tiên của Việt Nam. Đội gồm 225 đội viên nam nữ, làm nhiệm vụ vận chuyển lương thực, súng đạn, sửa chữa cầu đường, phục vụ chiến dịch Cao Bắc Lạng. Bác giao cho Trung ương Đoàn thanh niên cứu quốc lúc bấy giờ trực tiếp tổ chức và lãnh đạo Đội TNXP công tác. Ngày 15/7/1950 là ngày Ban Thanh Vận Trung ương họp ra quyết định thành lập Đội TNXP công tác đầu tiên. Và ngày 15/7 hàng năm đã trở thành ngày truyền thống của TNXP. l Ngày 20 tháng 3 năm 1951 Khi đi kiểm tra công tác cầu đường ở các tỉnh Việt Bắc, Bác đến thăm phân đội TNXP 312 thuộc liên đội 3 đơn vị TNXP đang làm đường tại khu vực cầu Nà Cù (Bắc Cạn). Tại đây trong khi nói chuyện với TNXP, Bác ứng khẩu tặng TNXP 4 câu thơ nổi tiếng: Không có việc gì khó Chỉ sợ lòng không bền Đào núi và lấp biển Quyết chí ắt làm nên Bốn câu thơ trên đã trở thành phương châm hành động của các thế hệ trẻ Việt Nam chúng ta. 50

Huyền thoại thanh niên xung phong việt nam l Ngày 28 tháng 3 năm 1953 Sau ba năm hoạt động, các đội TNXP đã phục vụ nhiều chiến dịch, lập nhiều thành tích xuất sắc, nhưng cũng có nhiều khuyết nhược điểm về tổ chức và chỉ đạo nên chưa thực hiện đúng yêu cầu của Bác. Vì vậy Bác chủ trương chấn chỉnh lại. Bác giao cho đồng chí Vũ Kỳ, thư ký của Bác, lập ra một đội TNXP mới, lúc đầu có 261 đội viên, sau phát triển lên 850 đội viên do đồng chí Vũ Kỳ trực tiếp làm đội trưởng. l Ngày 15 tháng 8 năm 1953 Nhận thấy trên một chiến trường lại có hai đội TNXP cùng tồn tại đều làm nhiệm vụ đảm bảo giao thông phục vụ chiến dịch: Một đội do TƯ Đoàn thanh niên cứu quốc Việt Nam thành lập và trực tiếp lãnh đạo; Một đội do Bác giao cho đồng chí Vũ Kỳ thành lập trực thuộc Chính phủ, Bác chủ trương thống nhất lại và giao cho đồng chí Nguyễn Văn Trân, đại diện Hội đồng cung cấp mặt trận, triệu tập các đồng chí lãnh đạo của hai đội để bàn và đã nhất trí hợp nhất hai đội, lấy tổ chức TNXP do Bác chỉ đạo thành lập làm “mẫu” đặt tên mới là Đoàn TNXP Trung ương, ký hiệu XP, do đồng chí Vũ Kỳ làm đoàn trưởng. l Ngày 15 tháng 11 năm 1953 Bác viết bài báo nhan đề: “Đội TNXP”, đăng báo Nhân dân số 147 từ ngày 11- 15/11/1953 với bút danh CB. Trong bài báo Bác khen ngợi “Cán bộ, đội viên đã có thành tích về phục vụ chiến dịch và công tác cầu đường” và Bác nhấn mạnh: “Nhiệm vụ của Đội TNXP là xung phong mọi việc, bất kỳ việc khó, việc dễ và phục vụ cho đến kháng chiến thành công. Đó là nhiệm vụ rất vẻ vang của TNXP”. l Ngày 30 tháng 4 năm 1954 Bác lại viết bài báo nhan đề: “Những trường học lớn và tốt” (đăng báo Nhân dân số 180 từ ngày 26-30/4/1954, lấy bút danh CB). Nội dung có đoạn viết: “Để kháng chiến thắng lợi, kiến quốc thành công, cần một số cán bộ thật nhiều và thật tốt, toàn tâm, toàn lực phụng sự Tổ quốc, phụng sự nhân dân”. Đội TNXP là một trong ba trường học lớn và tốt ấy. Bác viết: “Những trường học ấy vừa huấn luyện, vừa thử thách cán bộ. Nếu ai không chịu nổi thử thách trước sự kiểm tra nghiêm khắc và công bằng của quần chúng thì người ấy chỉ tự trách mình. Nếu ai thắng lợi trong cuộc thử thách thì chắc chắn thành người cán bộ tốt, cần cho kháng chiến thắng lợi, kiến quốc thành công”. l Ngày 8 tháng 5 năm 1954 Sau chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ, ngày 8/5/1954 Bác gửi thư khen ngợi bộ đội, chiến sỹ dân công, thanh niên xung phong và đồng bào địa phương đã làm trọn nhiệm vụ một cách vẻ vang. Bác nhắc nhở cán bộ, chiến sỹ, TNXP, dân công và nhân dân không được vì thắng lợi mà kiêu, chủ quan khinh địch, Bác nhấn mạnh: “Cuộc chiến tranh còn phải trường kỳ gian khổ mới đi đến thắng lợi hoàn toàn”. l Ngày 9 tháng 6 năm 1954 Bác lại viết bài “Đoàn TNXP” đăng báo Nhân dân số 194 từ ngày 7 đến ngày 9 tháng 6 năm 1954, bút danh CB. Trong bài này Bác vừa khen ngợi thành tích vừa phê bình khuyết điểm của TNXP, Bác viết: 51

Huyền thoại thanh niên xung phong việt nam Bên bờ suối trong rừng sâu Việt Bắc, Bác Hồ kính yêu đang chăm chú nghe đồng chí Vũ Kỳ báo cáo về công tác TNXP Ảnh: T.L “Nhờ lựa chọn cẩn thận và giáo dục chu đáo, lại được Đảng săn sóc cho nên Đoàn TNXP tuy mới xây dựng, nhưng đã có thành tích khá”. Bác cũng nhắc nhở một số cán bộ, đội viên còn có khuyết điểm: “Thích làm những việc gì oai, còn cho công việc cầu đường, công việc ở cơ quan là tầm thường quá. Thậm chí khi làm những việc ấy thì sợ xấu”. l Ngày 10 tháng 2 năm 1955 Bác viết bài “Đồng bào, dân công và TNXP” đăng báo Nhân dân số ra ngày 10/2/1955. Bài báo có đoạn viết: “Các đội TNXP Bắc Giang và Bắc Ninh trên công trường khôi phục đường sắt Hà Nội - Mục Nam Quan đã thực sự xung phong tăng năng suất gấp 5 và gấp 11 lần. Thế là đồng bào, dân công và TNXP đã dùng cách thiết thực đẩy mạnh công tác hàng ngày để chống âm mưu đế quốc Mỹ phá hoại Hòa Bình. Dân ta hăng hái thi đua Âm mưu của Mỹ chắc thua bẽ bàng”. l Ngày 16 tháng 5 năm 1955 Sau ngày Giải phóng Thủ đô, để tham gia công cuộc hàn gắn vết thương chiến tranh, khôi phục các tuyến đường sắt, Đội TNXP thủ đô đầu tiên được thành lập (21/3/1955) gồm 350 Thanh niên lên đường khôi phục tuyến đường sắt Hà Nội - Lào Cai. Chưa đầy 2 tháng sau do đội lập được nhiều thành tích, Bác Hồ đã viết bài: “Đội TNXP Thủ đô” đăng báo Nhân dân số ra ngày 16/5/1955 bút danh: CB. Bài báo có đoạn viết: “Người ta thường nói: Thanh niên các thành thị, nhất là ở Hà Nội chỉ ham trau chuốt, thích chơi bời, ít hoạt động. Có một ít thanh niên như thế thật. Nhưng khi được tổ chức giáo dục và lãnh đạo thì thanh niên rất hăng hái hoạt động”. Sau khi điểm lại hoạt động của thanh niên Thủ đô trong cách mạng tháng 8, trong kháng chiến bảo vệ Thủ đô, trước và sau tiếp quản Thủ đô, Bác kết luận: “Ngày nay đội TNXP thủ đô là một tập thể lao động gương mẫu trên công trường đường sắt Vĩnh Phúc trong đợt thi đua từ 8/4 đến 23/4/1955 họ đã thi đua đạt nhiều thành tích. Họ còn giúp đồng bào địa phương gánh nước tưới ruộng, làm vệ sinh. 52

Huyền thoại thanh niên xung phong việt nam Thế là đội TNXP đã đưa lại vinh quang cho Thủ đô”. (Trích trong cuốn Hồ Chí Minh về GTVT Nhà xuất bản GTVT Hà Nội 1990, trang 83-85) l Ngày 1 tháng 5 năm 1963 Bác gửi thư cho đoàn viên, thanh niên ở Công trường đường sắt Thanh Hóa, Nghệ An. Trong thư có đoạn viết: “Trong kế hoạch 5 năm, Đảng và Chính phủ đã quyết định xây dựng lại đường sắt Thanh Hóa - Nghệ An. Trung ương Đoàn TNLĐ đã thay mặt các cháu mà nhận công trường đó và xin đặt tên là “Công trường đường sắt Thanh niên”. Các cháu đã xung phong tình nguyện làm việc đó, thế là các cháu đã làm đúng khẩu hiệu: “Đâu Đảng cần thanh niên có, việc gì khó có thanh niên”. Như thế là tốt. Bác tặng các cháu lá cờ làm giải thưởng luân lưu và chúc các cháu: - Vui vẻ mạnh khỏe - Hăng hái thi đua - Giành nhiều thành tích” l Ngày 1 tháng 5 năm 1964 Bác gửi điện cho công nhân, thanh niên, cán bộ làm đường xe lửa Thanh Hóa, Vinh. Bác viết: “Các cháu TNXP Thanh Nghệ đã căn bản làm xong con đường xe lửa Thanh Hóa, Vinh. Các cháu công nhân và cán bộ đã căn bản bắc xong cầu Hàm Rồng, như thế là tốt. Nhân dịp ngày 1/5, Bác thân ái gửi lời khen ngợi công nhân, cán bộ và các cháu Thanh niên, chúc các cháu tiếp tục thi đua để giành thành tích to lớn và nhiều hơn nữa”. l Ngày 17 tháng 3 năm 1965 Bác viết bài: “Thanh niên kiểu mẫu” đăng báo Nhân dân, bút danh CB. Người viết: “Đồng chí Trịnh Minh Huyền một bần nông ở Hà Tĩnh là một người kiểu mẫu của Đoàn TNXP với thành tích: “Từ 1951 đồng chí ấy đi dân công bao giờ năng suất cũng tăng từ 200-400%. Trong chiến dịch Tây Bắc đêm nào đồng chí cũng gánh 50 cân và có nhiều sáng kiến”. Rồi Bác kết luận: “Đồng chí Huyền thật xứng đáng với vinh dự là Thanh niên xung phong làm kiểu mẫu cho tất cả Thanh niên chúng ta”. (Hồ Chí Minh về GTVT - NXB GTVT Hà Nội trang 81 - 82). l Ngày 21 tháng 6 năm 1965 Sau khi Hồ Chủ tịch, Trung ương Đảng và Chính phủ quyết định thành lập lực lượng TNXP chống Mỹ cứu nước tập trung để phục vụ công tác đảm bảo GTVT góp phần đánh thắng cuộc chiến tranh phá hoại của giặc Mỹ xâm lược, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Chỉ thị 71 ngày 21/6/1965 quyết định thành lập lực lượng TNXP chống Mỹ cứu nước tập trung và quy định rõ các nguyên tắc tổ chức, nhiệm vụ, chế độ chính sách và trách nhiệm các cấp, các ngành đối với TNXP. Đây là một quyết định có ý nghĩa quan trọng trong việc đối phó với cuộc chiến tranh phá hoại miền Bắc của đế quốc Mỹ. Lực lượng TNXP chống Mỹ cứu nước đã đóng góp công lao, thành tích to lớn vào chiến thắng vẻ vang của dân tộc. 53

Huyền thoại thanh niên xung phong việt nam l Ngày 12 tháng 7 năm 1965 Chưa đầy một tháng sau khi có quyết định thành lập lực lượng TNXP chống Mỹ cứu nước tập trung, Bác đã nghe đồng chí Nguyễn Văn Đệ, Bí thư TƯ Đoàn, Trưởng ban chỉ đạo TNXP chống Mỹ cứu nước Trung ương, báo cáo tình hình thanh niên tham gia lực lượng TNXP. Bác nhắc nhở các cấp các ngành và Đoàn thanh niên phải quan tâm giáo dục chăm lo đời sống để thanh niên thực hiện tốt 3 nhiệm vụ sản xuất, chiến đấu và học tập rèn luyện. Bác đặc biệt nhấn mạnh đến việc thực hiện chính sách đối với TNXP gái, chú ý đặc điểm riêng, có chế độ, chính sách riêng, phân công công tác hợp lý tránh ảnh hưởng đến sức khỏe, đến tương lai… (Theo tài liệu lưu trữ tại Bảo tàng Hồ Chí Minh) l Ngày 26 tháng 9 năm 1966 Bác gửi thư khen TNXP chống Mỹ cứu nước tập trung. Trong thư Bác viết: “Bác rất vui lòng khen ngợi các cháu thanh niên gái và trai đang cố gắng vượt mọi khó khăn, gian khổ lập nhiều thành tích. Bác mong các cháu đoàn kết chặt chẽ, dũng cảm lao động và chiến đấu, giữ gìn sức khỏe, cố gắng học tập, lập nhiều thành tích chống Mỹ cứu nước để xứng đáng là thanh niên anh hùng của dân tộc Việt Nam anh hùng”. Bác hôn các cháu Bác Hồ (Theo cuốn Tổ chức và chính sách đối với TNXP chống Mỹ, cứu nước - NXB Thanh niên 1970, trang 12) l Ngày 19 tháng 10 năm 1966 Phát biểu ý kiến tại buổi lễ kỷ niệm lần thứ 20 ngày thành lập Hội LHTN Việt Nam, Bác nói: “Trong phong trào TNXP chống Mỹ cứu nước, nhiều cháu thanh niên gái đã nêu gương dũng cảm trong sản xuất và chiến đấu. Nhiều thanh niên gái Vĩnh Linh vừa sản xuất giỏi vừa chiến đấu giỏi. Tổ cầu đường Trần Thị Lý ở Quảng Bình và tiêu biểu là tiểu đội 9 - Đại đội 814 đã đảm bảo giao thông dưới làn bom đạn”. (Hồ Chí Minh toàn tập - NXB Sự thật Hà Nội 1989, tập 10 trang 417) l Ngày 1 tháng 1 năm 1967 Tại Đại hội liên hoan Anh hùng và chiến sỹ thi đua toàn quốc lần thứ 4 tại Hà Nội ngày 1-1-1967, Bác Hồ hết sức phấn khởi, khen ngợi cán bộ, công nhân và TNXP lập nhiều thành tích trong công tác đảm bảo GTVT quyết tâm đánh thắng giặc Mỹ xâm lược. Đặc biệt Bác khen ngợi, tặng hoa và chụp ảnh riêng với nữ anh hùng TNXP Nguyễn Thị Kim Huế. l Ngày 12 tháng 1 năm 1967 Bác Hồ đến dự và nói chuyện với Đại hội thi đua của lực lượng TNXP chống Mỹ, cứu nước lần thứ nhất do TƯ Đoàn TNLĐ Việt Nam tổ chức tại Hà Nội. Trong bài nói chuyện của Bác có đoạn: “Bác rất vui lòng vì Thanh niên ta đã lập được nhiều thành tích tốt, xứng đáng là thanh niên anh hùng của một dân tộc anh hùng”. 54