Гарын авлага

ЗӨВЛӨМЖ Цэцэрлэг, сургуулийн хоол үйлдвэрлэл, үйлчилгээнд зориулав. Улаанбаатар хот 2020

1 Цэцэрлэг, сургуулийн хоолны шим тэжээлийн найрлага, хоолны өртгийн тооцооны үлгэрчилсэн зөвлөмж Захиалагч: Улаанбаатар хотын Захирагчийн ажлын алба Боловсруулсан: М.Пүрэвжав, хоолзүйч, доктор, дэд профессор Хянасан: Х.Ариунсанаа, Булган, Дашинчилэн сумын ЕБС-ийн хоолзүйч Г.Оюунсүрэн, Нийслэлийн 112 дугаар цэцэрлэгийн ахлах тогооч Ц.Байгалмаа, МУ-ын зөвлөх инженер Улаанбаатар хот. 2020

АГУУЛГА 2 Цэцэрлэг, сургуулийн хоолны шим тэжээлийн агууламж, тооцоолол 4 Хоолны өртөг тооцох 7 Цэцэрлэгийн хоолны цэс 10 Цэцэрлэгийн хоолны шим тэжээлийн агууламжийн тооцоо 14 Цэцэрлэгийн хоолны өртгийн тооцоо 70 Сургуулийн өдрийн хоолны жишиг цэс 101 Сургуулийн өдрийн хоолны шим тэжээлийн агууламжийн тооцоо 106 Сургуулийн өдрийн хоолны өртгийн тооцоо 119 Ашигласан материал 127

3 Цэцэрлэг, сургуулийн хоолны шим тэжээлийн агууламж, тооцоолол Хоол, хүнсний илчлэг гэж юу вэ? Хүний биемахбод гадаад орчны хэмээс үл хамааран биеийн дулааныг тогтмол хадгалахаас эхлээд амьдралын үйл ажиллагааг хэвийн явуулахад энерги буюу дулаан шаардлагатай байдаг. Амьдрал энергигүйгээр оршин тогтнох боломжгүй. Амьд биеийн оршин тогтнохын үндэс болох энергийг авах үндсэн гол эх үүсвэр нь хоол хүнс юм. Хоол хүнс хүний биед ороод тодорхой дулаан үүсгэж задрах бөгөөд шимт бодисын бүлгээр ялгаатай бөгөөд үүнийг илчлэг гэж нэрлэдэг. Хоол хүнсийг бүрдүүлэгч 6 бүлэг шимт бодис байна. Эдгээр нь:  Уураг  Өөх тос  Нүүрс-ус  Аминдэм  Эрдэс бодис  Ус болно. Эдгээрээс үндсэн шимт бодис болох  Уураг  Өөх тос  Нүүрс-ус энерги буюу илчлэг ялгаруулна. Үлдсэн 3 бүлэг бодис болох  Аминдэм  Эрдэс бодис  Ус илчлэг ялгаруулдаггүй. Хоол хүнснээс ялгарах дулаан буюу илчлэгийн хэмжээг “Килокалори” нэгжээр хэмжиж, ккал гэж товчилж бичнэ. Дэлхийн зарим оронд КилоДжоуль нэгжээр хэмжиж, кДж гэж тэмдэглэсэн байдаг. 1 ккал илчлэг 4,184 кДж илчлэгтэй тэнцдэг. 1 ккал гэдэг нь 1 л усыг энгийн агаарын даралтанд 10С халаахад шаардагдах дулааны тоо хэмжээ юм. Хоол хүнсний илчлэгийг

4 1. Лабораторийн шинжилгээгээр 2. Тооцооны аргаар тодорхойлох боломжтой. Хоол хүнснээс авч болох шимт бодисын хэмжээг тооцооны аргаар тодорхойлох нь энгийн, хялбар арга мөн бөгөөд хүнсний бүтээгдэхүүний найрлагын хүснэгт ашиглан тооцоог гүйцэтгэнэ. Хүнсний шимт бодисын агууламжийн хэмжээг тооцооны аргаар тодорхойлохдоо технологийн картанд тэмдэглэгдсэн цэвэр жингээр тооцох хүнсний бүтээгдэхүүний найрлагын мэдээлэл ашиглан гүйцэтгэнэ. Илчлэгийн агууламжийг тооцохдоо хоолонд агуулагдах энерги ялгаруулах шимт бодис тус бүрийн хэмжээг харгалзах илчийн утгаар үржүүлж, үр дүнг хооронд нь нэмэх байдлаар нийт илчлэгийн хэмжээг тодорхойлдог. Үндсэн шимт бодис тус бүрийн ялгаруулах илчлэгийн хэмжээ: i. Уураг – 1г/4ккал ii. Өөх тос – 1г/9ккал iii. Нүүрс ус – 1г/4ккал iv. Эслэг – 1г/2ккал Илчлэг (ккал) = (Уураг (гр) х 4)+ (Нүүрс ус (гр) х 4)+ (Өөх тос (гр) х 9)+ Эслэг (гр) х 2) Жишээ: 100 гр үхрийн махнаас авах илчлэгийг тооцоё. Хүнсний бүтээгдэхүүний найрлагын мэдээллийн хүснэгт дэх маханд агуулагдах шимт бодисын мэдээллийг ашиглана. Ихэнх улс орнууд 100гр бүтээгдэхүүнд агуулагдах шимт бодисын хэмжээг тодорхойлон, нэгдсэн мэдээллийн сан үүсгэсэн байдаг. 100 г үхрийн маханд Уураг 18,9 гр Өөх тос 12,7 гр Нүүрс ус 0 гр агуулагддаг байна. Иймээс 100 гр маханд Илчлэг = (18,9 х 4)+ (12,7 х 9)+ (0 х 4) = 189.9 ккал агуулагдаж байна.

5 Сургууль, цэцэрлэгийн хоолны цэсийг боловсруулахдаа хоногийн хоолоор авбал зохих шим тэжээлийн бодисын тухайн хооллох цагт авах хэмжээг хангасан байхаар тооцох нь чухал юм. Энэ нь зөвхөн илчлэгийг хангах тухай асуудал биш бөгөөд дээр дурьдсан 6 бүлэг бодис тус бүрт хамааралтай. Тухайлбал сургуулийн өдрийн хоолоор хоногийн нийт илчлэгийн 30-35%-ийг хангана гэж тооцох бөгөөд уураг, өөх тос, нүүрс- ус, аминдэм, эрдэс бодис агуулсан байна. Сүүлийн үеийн судалгаанаас үзвэл сургууль цэцэрлэгийн хүүхдийн хоол илчлэгийн хувьд зөвлөмж хэмжээг хангаж байгаа ч уураг, чухал шаардлагатай аминдэм, эрдэс бодисын агууламж бага, уураг, өөх тос, нүүрс-уснаас авбал зохих илчлэгийн илчлэгийн харьцаа алдагдсан байдал түгээмэл байна [1,2]. Мөн энгийн сахар ба ургамлын гаралтай тосны агууламж өндөр байна. Энгийн сахар болон тосны агууламж өндөр байгаа нь илчлэгийн хэмжээг хангалттай түвшинд хүргэж байгаа ч энэ нь хоосон илчлэг бий болгож буй хэрэг юм. Манай улсын хувьд сургууль, цэцэрлэгт хамрагдах хүүхдийн хувь өндөр байдаг орон тул сургууль, цэцэрлэгийн хоолны үйлчилгээгээр дамжуулан хүүхдийг эрүүл өсгөн бойжуулах, хооллолтын зөв дадал зуршилтай иргэнтэй болох бүрэн боломжтой. Өөрөөр сургууль, цэцэрлэгт үйлчилж буй хоол нь шим тэжээлээр хангаж, хүүхдийн өсөлт хөгжилд нөлөөлөхөөс гадна хүүхдийг хоол хүнсний зөв амтанд дасгах, олон төрлийн хүнс, хоол иддэг болгох, хоол, хүнсний нэр төрөлтэй танилцуулах зэргээр хоол, шим тэжээлийн боловсрол олгох болно. Эдгээрийг дэлгэрэнгүй тоочихын учир нь Монгол Улсын 5 хүртэлх насны хүүхдийн 27 хувь цус багадалттай, 21 хувь төмөр, 70 хувь А аминдэм, 90 хувь Д аминдэмийн дуталтай эсвэл нөөц багатай. 6–11 насны хүүхдийн 7.3 хувь өсөлт хоцролттой, 2.8 хувь туранхай байна. Илүүдэл жин ба таргалалтын тархалт 2010 оны түвшингээс эрс нэмэгдэж, нийт хүүхдийн 22.2 хувь илүүдэл жинтэй, 6.4 хувь таргалалттай. Сургуулийн хүүхдийн дундах бахлуурын тархалт 2010 оны түвшингээс төдийлэн өөрчлөгдөөгүй, 6-11насны хүүхдийн 7.8 хувь бахлууртай. Эрүүл бус хүнсний хэрэглээ 6-11 насны хүүхдийн дунд нилээд түгээмэл, бараг бүх хүүхэд ямар нэг төрлийн эрүүл бус хүнс хэрэглэдэг, 10 хүүхэд тутмын 8 орчим нь чихэрлэг ундаа болон шарж болгосон хоол хүнс хэрэглэдэг [5]. Хүүхдийн хоол хүнсний чанарыг сайжруулахын тулд тэднийг олон нэр төрлийн тэжээллэг хүнсээр хооллохын ач холбогдлыг бага насны хүүхдийн хооллолтод эдгээр хүнсийг хэрэглэдэггүй, эсвэл тэдний шимт бодисын хоногийн хэрэгцээг хангахааргүй

6 бага хэмжээгээр өгдөг аж. Хоол тэжээлийн дуталд өртөмтгий хүн амын хамгийн эмзэг хэсэг болох 6-23 сартай хүүхдийн хоол хүнсэнд төмөр, А аминдэмийн гол эх үүсвэр болсон хүнсийг нялх, бага насны хүүхдэд хангалттай хэмжээгээр өгдөггүй, огт хэрэглэдэггүй болохыг Хүн амын хоол шим тэжээлийн үндэсний судалгааны тайланд тэмдэглэсэн байдаг. Хэдийгээр бага насны хүүхдийн 90 гаруй хувь тогтмол хугацаанд, байнга хооллож байгаа ч, тэдний хэрэглэж буй хоол хүнсний чанар муу байдаг. Энэ мэтээр шим тэжээлийн дутал, дутлаас үүдэлтэй өвчлөл, түүнийг үүсгэж буй буруу хооллолт нь ихэвчлэн хоол хүнсний сонголт, хэрэглээний хязгаарлагдмал байдал, хооллох дадал, зуршил, түүнчлэн хоолыг боловсруулах технологийн асуудалтай ч холбоотой юм. Сургууль, цэцэрлэгийн хоолны шимт бодисын агууламжийг хоол тус бүрээр тооцон өдрийн нийт илчлэг, шимт бодисыг хэмжээг тодорхойлох ба 7 хоногийн дундаж үзүүлэлт нь “Хоногийн хоол хүнс авбал зохих илчлэг, үндсэн шимт бодис, аминдэм эрдэс бодисын зөвлөмж хэмжээ”-нд заагдсан хэмжээг 75-100% хангасан байвал оновчтой гэж үзнэ. Дээрх зөвлөмж хэмжээ буюу шим бодисын физиологийн нормыг улс орон бүр тодорхой давтамжтайгаар шинэчлэдэг. Шинэчлэх шаардлага Хоол, шим тэжээлийн Үндэсний судалгааны үр дүнд гол төлөв суурилсан байдаг. Одоогийн байдлаар 2017 онд батлагдсан зөвлөмж хэмжээ хүчин төгөлдөр мөрдөгдөж байна.

7 Хоолны өртөг тооцох аргачлал Сургууль, цэцэрлэгийн хоолны өртгийн тооцоог хоолны цэсний дагуу 1. Түүхий эдийн тооцоо 2. Технологийн картанд үндэслэн гүйцэтгэнэ. Хоногийн хоолны түүхий эдийн тооцоог дараах томъёогоор тооцно. ������ = ������������ ∙ ������ 1000 G- түүхий эдийн хэмжээ gT – таваг хоол эсвэл жорын номны дагуух гарц бүхий хоолонд орох түүхий эд, бэлдэцийн хэмжээ, гр n – тухайн өдөр, тухайн цагт хийгдэх хоол ширхэгээр, бэлэн бүтээгдэхүүний тоо, ширхэг, кг Тооцооны цэснээс гадна үйлдвэрлэх бүтээгдэхүүн/ хоолны нэр төрөл, тоо хэмжээ, орцоор тооцоо хийж болно. Түүхий эд, бэлдэц, бэлэн бүтээгдэхүүний тооцооны дараа түүхий эдийн нэгдсэн хүснэгтийг боловсруулна. Технологийн карт эсвэл түүхий эдийн тооцоогоор тодорхойлогдсон хэмжээг тухайн түүхий эдийг худалдан авсан үнээр үржүүлж, нийт өртгийг тооцоно. Байгууллага бүр хоолны технологийн картын сан бүрдүүлж болох ба энэ нь хүнсний түүхий эдийн хангамж, улирлын онцлогийг харгалзсан цэс зохиох, шим тэжээлийн болон өртгийн тооцоо гүйцэтгэх ажлыг хялбар болгоно. Өртгийн тооцоо бодохдоо хүнсний бүтээгдэхүүний бохир жингээр тооцно. Технологийн картын орцоор тооцоход тухайн хоолны өртөг тодорхойлогдох бол түүхий эдийн тооцооны дагуу тооцоход тухайн өдрийн хэрэглэсэн нийт хүнсний бүтээгдэхүүний өртөг тодорхойлогдоно. Сургууль, цэцэрлэгийн хоолны мөнгө нь төрөөс болон тухайн байгууллагаас (хувийн хэвшлийн цэцэрлэг, сургууль) тогтоосон тогтмол үнийн дүн бүхий өртөг байдаг. Гэвч хоолны цэсэнд багтсан хоолны түүхий эдийн орц, хэмжээ харилцан адилгүй тул өдөр бүрийн хоолны үнэ харилцан адилгүй. Өөрөөр хэлбэр хоолны өртөг буюу

8 мөнгө нь өдөр бүр адилхан байхаар хоолыг төлөвлөх бололцоогүй юм. Хоолны өртөгт хоолны орцоос гадна тухайн хүнсний бүтээгдэхүүний хангамж, олдоц, нөөцтэй холбоотой зах зээлийн үнэ ханшийн өсөлт бууралт, улирал зэрэг олон хүчин зүйл нөлөөлдөг. Хоолны өртгийг өдөр бүр тогтоосон төсөв бариулах гэж зүтгэвэл хоолны технологийн карт, цэсийг мөрдөх боломжгүй байдалд хүргэнэ. Үүнээс үүдэлтэйгээр тухайн өдрийн хоолоор дамжуулан авах шим тэжээлийн бодисын хэмжээ, хоорондын харьцаа алдагдахад хүрнэ. Цэс зохиохдоо хоолоор авах шим тэжээлийн бодисын агууламжийг зөвлөмж хэмжээг хангахаар зохиох шаардлагатай болохыг өмнө дурьдсан. Иймээс хоолны өртөгт бариулан тооцох, шим тэжээлийн агууламжийг зөвлөмж хэмжээг хангахаар тооцохдоо долоо хоног эсвэл сарын дундаж үзүүлэлтээр тооцох нь оновчтой. Үүнийг цэс боловсруулахаас эхлээд хяналт, шалгалтын түвшинд ч анхаарвал зохилтой болно.

9 ЦЭЦЭРЛЭГИЙН ХООЛНЫ ЦЭС 1 дүгээр долоо хоног Өглөөний Бага үдийн Өдрийн хоол Их үдийн цай хөнгөн цай хөнгөн цай Гараг Шөл Үндсэн хоол, халуун ундаа Хооллох цаг 8.30-9.30 10.30-11.00 12.30-13.00 15.30

10 2 дугаар долоо хоног Өдрийн хоол Гараг Өглөөний Бага үдийн Үндсэн хоол, Их үдийн цай хөнгөн цай халуун ундаа хөнгөн цай Шөл Хооллох 8.30-9.30 10.30-11.00 12.30-13.00 15.30 цаг

11 3 дугаар долоо хоног Өглөөний Бага үдийн Өдрийн хоол Их үдийн цай хөнгөн цай хөнгөн цай Гараг Шөл Үндсэн хоол, 8.30-9.30 10.30-11.00 халуун ундаа Хооллох цаг 12.30-13.00 15.30

12 4 дүгээр долоо хоног Бага үдийн Өдрийн хоол Их үдийн хөнгөн цай хөнгөн цай Гараг Өглөөний цай Шөл Үндсэн хоол, халуун ундаа Хооллох 8.30-9.30 10.30-11.00 12.30-13.00 15.30-16.00 цаг

ЦЭЦЭРЛЭГИЙН ХООЛНЫ ШИМ ТЭЖ 1 дүгээр до Гариг Хүнсний бүтээгдэхүүний нэр Хэмжих Нэгжийн орц хоолны цаг нэгж /гр/ Сүүтэй шар будаа шар будаа Бохир Цэвэр элсэн чихэр Даваа шингэн сүү гр 20 20 өглөөний цай цөцгийн тос гр 2 2 Нийт мл 50 50 Жигнэмэг гр 3 3 БГ-055 75 цөцгийн тос сода гр 30 30 элсэн чихэр гр 3 3 ус гр 1 1 Нийт гр 2 2 мл 18 18 НИЙТ 54 129

ЖЭЭЛИЙН АГУУЛАМЖИЙН ТООЦОО олоо хоног Даваа гараг Шимт бодис /гр/ Илчлэг Аминдэм Эрдэс бодис /ккал/ Уураг Өөх Нүүрс С /мг/ Са /мг/ Fe /мг/ тос ус 2.24 0.78 10.92 59.60 10.20 0.70 0.00 0.00 2.00 7.98 0.00 0.04 0.01 2.42 2.30 2.37 39.90 2.55 60.00 0.05 0.02 2.48 0.03 22.46 0.00 0.66 0.01 4.68 5.56 15.31 129.94 2.55 70.90 0.76 2.79 0.30 20.91 97.50 0.00 8.70 0.60 0.02 2.48 0.03 22.45 0.66 0.01 1.99 7.98 0.04 0.01 0.00 2.81 2.78 22.93 127.93 0.00 9.40 0.61 7.49 8.33 38.24 257.87 2.55 80.30 1.37

Бага үдийн Аньсны ундаа гр 20 20 цай Аньс гр 2 2 элсэн чихэр мл 160 160 ус 182 НИЙТ Үдийн хоол Хөц будаатай шөл гр 63 50 Үхрийн мах гр 14 14 Хөц будаа гр 61 47 Төмс гр 4.8 4 Шар лууван гр 10 8 Амтат чинжүү гр 6 5 Бөөрөнхий сонгино мл 160 160 ус эсвэл ясны шөл гр 0.1 0.1 давс 288.1 Нийт Мантуун бууз гр 70 60 Үхрийн мах гр 50 50 БГ-055 гр 12 10 Бөөрөнхий байцаа гр 1 1 сармис гр 3 2.5 Бөөрөнхий сонгино

1 0.21 2.58 11.93 4.50 12.00 0.01 1.99 7.98 0.04 0.01 0.21 0.00 4.57 19.91 4.50 12.04 0.02 9.45 6.20 0.00 93.60 0.00 24.50 1.65 1.30 0.15 10.32 47.87 3.92 1.16 0.04 0.18 41.22 0.04 0.18 0.89 0.32 1.36 0.02 0.10 0.40 1.80 0.32 1.36 0.02 0.09 0.48 2.24 0.40 1.80 0.03 0.08 0.00 0.41 1.97 0.50 1.55 0.04 0.33 1.63 0.03 11.10 6.35 11.97 189.59 1.87 36.12 2.96 11.34 7.44 0.00 112.32 0.00 29.40 1.98 4.65 0.50 34.85 162.50 0.00 14.50 1.00 0.11 0.03 4.48 7.48 4.75 0.11 0.07 0.00 0.21 1.11 0.10 0.90 0.02 0.04 0.00 0.24 1.12 0.25 0.78 0.02

Исгэгч ш 0.3 0.3 Нийт 123.8 Цай мл 150 Ус гр 0.1 150 Хуурай цай 0.1 150.1 Нийт 562 НИЙТ 150 50 Сүү 20 Шингэн сүү мл 150 0.2 12 Их үдийн цай Ус мл 50 2 4 Цагирган боов 238.2 БГ-055 гр 20 исгэгч гр 0.2 ус мл 12 элсэн чихэр гр 2 цөцгийн тос гр 4 НИЙТ Өдрийн нийт

2 16.21 7.94 35.32 281.53 7.83 50.33 3.13 0.02 0.01 0.13 0.01 0.49 0.08 0.02 0.00 0.01 0.13 0.01 0.49 0.08 27.33 14.29 47.31 471.24 9.71 86.94 6.17 7.28 6.90 7.13 119.70 7.65 180.00 0.15 2.96 0.18 14.72 72.34 3.60 0.24 0.00 0.00 2.00 7.98 0.00 0.04 0.01 0.02 3.30 0.04 29.94 0.88 0.01 10.26 10.38 23.88 229.96 7.65 184.52 0.40 45.28 33.00 113.99 978.98 24.41 363.80 7.96

Гариг Хүнсний бүтээгдэхүүний нэр Хэмжих Нэгжийн орц өглөөний цай Хооллох нэгж /гр/ Сүүтэй хүүхдийн будаа цаг Бохир Цэвэр хүүхдийн будаа шингэн сүү гр 20 20 элсэн чихэр мл 50 50 цөцгийн тос гр 2 2 Ус гр 3 3 мл 150 150 Нийт 225 Буцалсан ус Мягмар Ус мл 150 150 150 Нийт 375 НИЙТ Бага үдийн цай Ааруулын ундаа гр 20 20 Ааруул мл 120 120 ус гр 3 3 элсэн чихэр 143 НИЙТ Ногоотой шөл Үд ий н хоо л

3 Мягмар гараг Шимт бодис /гр/ Илчлэг Аминдэм Эрдэс бодис /ккал/ Уураг Өөх Нүүрс С /мг/ Са /мг/ Fe /мг/ тос ус 2.06 0.20 14.12 66.60 4.00 0.20 2.43 1.60 2.38 33.60 0.00 60.00 0.05 0.00 0.00 2.00 7.98 0.00 0.04 0.01 0.02 2.48 0.03 22.46 0.00 0.66 0.01 4.50 4.28 18.52 130.64 0.00 64.70 0.26 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 4.50 4.28 18.52 130.64 0.00 64.70 0.26 18.10 9.00 153.40 0.05 45.00 0.04 2.99 11.97 0.06 0.01 18.10 9.00 2.99 165.37 0.05 45.06 0.05

Үхрийн мах гр 45 38 6 Бөөрөнхий сонгино гр 7.2 6 6 Хүрэн манжин гр 7.2 20 10 Шар лууван гр 7.2 24 0.1 Төмс гр 25 150 260.1 Шар хулуу гр 12 38 Байцаа гр 25 25 4 Давс гр 0.1 5 4 Ясны шөл мл 150 3 8 Нийт 30 117 Машиндсан махтай будаатай хуурга Үхрийн мах гр 45 Холимог будаа гр 25 Шар лууван гр 4.8 ургамлын тос гр 5 Бөөрөнхий сонгино гр 4.8 Бор мөөг гр 5 Амтат чинжүү гр 10 Ясны шөл мл 30 Нийт Үзэмний ундаа

4 8.04 2.66 59.01 0.60 3.80 1.06 0.10 0.57 2.69 0.06 1.86 0.05 0.11 0.01 0.64 1.98 0.48 0.96 0.03 0.06 0,276 1.34 4.40 2.04 0.04 0.40 0.02 3.94 17.54 0.50 1.60 0.10 0.14 0.01 0.88 3.10 17.95 1.60 0.04 0.27 0.61 3.35 11.40 0.26 0.50 1.60 3.60 0.10 5.20 0.02 9.62 2.70 8.24 92.62 24.09 28.46 1.60 8.04 2.66 59.01 3.80 1.06 8.00 0.92 4.52 0.28 29.32 137.88 1.36 0.02 0.04 0.18 0.89 0.32 1.24 0.03 0.18 0.03 5.00 44.95 0.40 1.80 0.03 0.00 0.07 0.04 1.79 0.40 0.11 0.01 0.11 0.81 0.10 0.40 1.80 12.87 7.95 30.06 247.14 1.12 16.38 2.10

Ус мл 170 170 Үзэм гр 32 30 200 Нийт 577.1 НИЙТ 180 Тараг 2 Тараг гр 180 30 3 Их үдийн цай элсэн чихэр гр 2 3 0.1 Давхраат боов 10 БГ-55 гр 30 Цөцгийн тос гр 3 элсэн чихэр гр 3 Исгэгч гр 0.1 ус мл 10 НИЙТ Өдрийн нийт Лхагва Гариг Хүнсний бүтээгдэхүүний нэр Хэмжих Нэгжийн орц өглөөни хоолны цаг нэгж /гр/ Сүүтэй овъёосны хэмхдэс й цай Шингэн сүү Бохир Цэвэр мл 60 60

5 0.54 21.27 87.24 0.30 24.00 0.90 0.54 0.00 21.27 87.24 0.30 24.00 0.90 23.03 10.65 59.56 426.99 25.51 68.84 4.60 5.04 5.76 7.38 101.52 1.84 217.80 0.18 1.99 7.98 0.04 0.01 4.44 0.27 22.08 108.51 5.40 0.36 0.02 2.48 0.03 22.45 0.66 0.01 0.06 0.01 2.99 11.97 9.50 8.51 34.47 252.43 1.84 223.96 0.56 55.13 32.43 115.54 975.43 27.40 402.56 5.47 Шимт бодис /гр/ Илчлэг Аминдэм Лхагва гариг /ккал/ С /мг/ Эрдэс бодис Уураг Өөх Нүүрс тос ус Са /мг/ Fe /мг/ 2.91 2.76 2.85 47.88 3.06 72.00 0.06

Овъёос гр 20 20 Ус мл 140 140 Элсэн чихэр гр 2 2 Цөцгийн тос гр 2 2 Нийт 224 Буцалгасан ус Ус мл 200 200 Нийт 200 424 НИЙТ Бага үдийн Сүү мл 150 150 цай Шингэн сүү мл 30 30 Ус 180 Үдийн хоол НИЙТ гр 35.4 28 Гурилтай шөл гр 15 15 Үхрийн мах гр 4 4 БГ-055 гр 7.2 6 Ургамлын тос гр 7.2 6 Шар лууван гр 8 6 Бөөрөнхий сонгино мл 160 160 Амтат чинжүү Ясны шөл

2.00 1.24 11.02 63.20 6 23.40 1.10 0.00 0.00 2.00 7.98 0.00 0.04 0.01 0.01 1.65 0.02 14.97 0.44 0.00 4.92 5.65 15.88 134.03 3.06 95.88 1.17 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 4.92 5.65 15.88 134.03 3.06 95.88 1.17 7.28 6.90 7.13 119.70 7.65 180.00 0.15 7.28 6.90 7.13 119.70 7.65 180.00 0.15 5.93 1.96 43.48 2.80 0.78 1.40 0.15 10.46 48.75 0.00 4.35 0.30 3.99 35.96 0.06 0,276 1.34 0.48 2.04 0.04 0.10 0.57 2.69 0.60 1.86 0.05 0.10 0.40 1.80 0.40 1.80 0.03 0.08 0.41 1.97 0.33 1.63 0.03

давс гр 0.2 0.2 Нийт 225.2 Котлет, төмсний нухаш гр 65 53 гр 5 5 Үхрийн мах гр 4.8 4 Талх гр 5 5 Бөөрөнхий сонгино гр 1 1 Ургамлын тос гр 10 10 Сармис гр 45 38 Сүү гр 8 8 Төмс 124 Талхны хатаам Нийт мл 170 170 Үзэмний ундаа гр 25 25 Ус 195 Үзэм 544.2 Нийт Их үдийн цай гр 30 30 НИЙТ мл 150 150 Буцалгасан аарц гр 3 3 Аарц ус Элсэн чихэр

7 7.67 6.10 11.84 136.00 1.81 14.48 1.23 11.22 3.71 85.31 5.30 1.48 0.40 0.04 2.50 12.00 1.30 0.60 0.07 0.04 1.79 0.40 1.24 0.03 5.00 44.95 0.07 0.00 0.21 1.11 0.10 0.90 0.02 0.49 0.46 0.48 7.93 0.51 12.00 0.01 0.78 0.04 7.49 33.33 8.36 3.04 0.20 1.99 7.98 0.04 0.01 13.02 9.24 12.70 194.40 9.37 23.82 2.35 0.45 0.00 17.73 72.70 0.25 20.00 0.75 0.45 0.00 17.73 72.70 0.25 20.00 0.75 21.14 15.34 42.26 403.09 11.43 58.30 4.33 7.17 5.10 0.60 76.98 1.03 31.50 0.00 2.99 11.97 0.06 0.01

БГ-055 гр 5 5 Цөцгийн тос гр 3 3 Жимсний чанамалтай талх БГ-055 гр 30 30 Ургамлын тос гр 2 2 Исгэгч гр 0.3 0.3 ус мл 25 25 Жимсний чанамал гр 5 5 НИЙТ 253.3 Өдрийн нийт Гариг Хүнсний бүтээгдэхүүний нэр Хэмжих Нэгжийн орц хоолны цаг нэгж /гр/ Холимог будааны сүүтэй чанамал Бохир Цэвэр Шингэн сүү Пүрэв Цагаан будаа мл 60 60 өглөөний цай Гурвалжин будаа гр 20 20 Элсэн чихэр гр 5 5 Цөцгийн тос гр 3 3 Ус гр 4 4 мл 160 160

0.74 0.05 3.68 18.09 8 0.02 2.48 0.03 22.45 0.90 0.06 0.66 0.01 2.79 0.30 20.91 97.50 0.00 8.70 0.60 2.00 17.98 0.02 9.92 3.57 4.04 1.03 0.75 10.73 37.81 31.78 249.01 23.17 42.57 0.68 44.07 97.05 905.83 376.75 6.32 Илчлэг Пүрэв гариг /ккал/ Шимт бодис /гр/ Аминдэм Эрдэс бодис Уураг Өөх Нүүрс С /мг/ Са /мг/ Fe /мг/ тос ус 2.91 2.76 2.85 47.88 3.06 72.00 0.06 2.26 0.14 14.66 68.94 4.00 0.46 0.54 0.16 2.80 14.80 3.50 0.41 11.97 0.06 0.01 2.99 29.94 0.02 3.30 0.04 0.00 0.88 0.01

Бага үдийн Нийт мл 200 252 цай Буцалгасан ус Ус мл 50 200 Нийт мл 150 200 452 НИЙТ 45 Хярам 7.2 50 Сүү 15 150 Ус 7.2 200 170 НИЙТ 0.2 38 2 6 Бүхэл үрийн гурилтай бантан 15 66 6 Үдийн хоол Үхрийн мах гр 20 170 Шар лууван гр 0.2 Бүхэл үрийн гурил гр 2 Бөөрөнхий сонгино гр 237.2 Ясны шөл мл Давс гр 50 Ургамлын тос гр 20 Нийт Гоймонтой хуурга гр Үхрийн мах гр Нарийн гоймон

9 5.73 6.36 23.34 173.53 3.06 80.44 0.95 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 5.73 6.36 23.34 173.53 3.06 80.44 0.95 2.43 2.30 2.38 39.90 2.55 60.00 0.05 2.43 2.30 2.38 39.90 2.55 60.00 0.05 8.04 2.66 59.01 3.80 1.06 0.06 0,276 1.34 0.48 2.04 0.04 1.80 0.27 10.62 52.11 0.00 4.95 0.36 0.10 0.57 2.69 0.60 1.86 0.05 0.30 3.60 12.30 1.10 8.50 0.01 0.00 2.00 0.00 17.98 0.00 0.00 0.00 10.30 4.93 14.79 145.44 2.18 21.15 1.52 10.59 3.50 77.65 2.86 1.75 1.48 0.12 16.86 74.44 0.00 3.40 0.42

Шар лууван гр 10 8 Бөөрөнхий сонгино гр 9.6 8 Төмс гр 39 30 Давс гр 0.2 0.2 Ургамлын тос гр 4 4 Нийт Хар чавганы ундаа 120.2 Хар чавга Элсэн чихэр гр 20 20 Ус гр 1 1 Нийт мл 130 130 151 НИЙТ 508.4 Сүү Шингэн сүү мл 180 180 Зөгийн балтай боов Их үдийн цай БГ-055 гр 30 30 Цөцгийн тос гр 5 5 Зөгийн бал гр 5 5 Сода гр 0.3 0.3 Ус мл 10 10 НИЙТ

10 0.08 0.37 1.79 0.64 2.72 0.05 0.14 0.76 3.58 0.80 2.48 0.06 0.60 0.03 6.00 26.31 6.60 2.40 0.12 0.00 4.00 0.00 35.96 0.00 0.00 0.00 12.89 7.65 23.99 219.74 8.04 13.86 2.40 0.16 0.06 1.92 8.86 2.00 4.00 0.10 0.00 0.00 1.00 3.99 0.00 0.02 0.00 0.16 0.06 2.92 12.85 2.00 4.02 0.10 23.35 12.63 41.70 378.03 12.22 39.03 4.02 8.73 5.76 8.55 120.96 0.00 216.00 0.18 2.79 0.30 20.91 97.50 0.00 8.70 0.60 0.03 4.12 0.05 37.42 1.10 0.01 0.05 3.80 15.40 0.70 0.04 11.60 10.18 33.31 271.28 0.00 226.50 0.83

Өдрийн нийт Гариг Хүнсний бүтээгдэхүүний нэр Хэмжих Нэгжийн орц хоолны цаг нэгж /гр/ Бохир Цэвэр Баасан Цэцэгт байцаа, хүүхдийн гр 6 6 Өглөөний цай будааны зутан гр 60 50 гр 3 3 Хүүхдийн будаа мл 50 50 Цэцэгт байцаа гр 2 2 Цөцгийн тос мл 80 80 Шингэн сүү 191 Элсэн чихэр Ногоо чанасан шүүс гр 30 30 Нийт гр 4 4 Жигнэмэг гр 2 2 БГ-055 мл 19 19 Цөцгийн тос гр 0.2 0.2 Элсэн чихэр 55.2 Ус Сода Нийт

11 43.11 31.47 100.71 862.74 17.83 405.97 5.85 Баасан гариг Илчлэг Шимт бодис /гр/ /ккал/ Аминдэм Эрдэс бодис С Са /мг/ Fe /мг/ Уураг Өөх Нүүрс тос ус 0.66 0.04 4.64 21.52 0.00 1.62 0.11 1.75 0.30 1.85 9.50 28.00 25.00 0.45 0.02 2.48 0.03 22.45 0.66 0.01 2.43 1.60 2.38 33.60 0.00 60.00 0.05 0.00 0.00 2.00 7.98 0.00 0.04 0.01 4.85 4.41 10.89 95.05 28.00 87.32 0.62 4.44 0.27 22.08 108.51 0 5.4 0.36 0.024 3.3 0.036 29.94 0.88 0.008 1.99 7.98 0.04 0.006 4.464 3.57 24.106 146.43 0 6.32 0.374

НИЙТ 246.2 Алимны компот Бага үдийн Алим гр 20 20 цай Ус мл 130 130 Элсэн чихэр гр 2 2 152 НИЙТ Үдийн хоол гр 45 38 Вандуй, ногоотой зутан шөл гр 60 56 гр 14.4 12 Үхрийн мах гр 4 3.5 Төмс гр 10 10 Шар лууван гр 3 3 Бөөрөнхий сонгино мл 180 180 Вандуй гр 0.2 0.2 Ургамлын тос гр 10 10 Ясны шөл Давс 312.7 БГ-055 Нийт гр 65 53 Цуйван гр 20 20 Үхрийн мах гр 12 10 БГ-055 Шар лууван

12 9.317 7.981 34.992 241.48 28 93.64 0.994 0.12 3.39 14.04 3.9 4.8 0.66 0.00 0.00 2.00 7.98 0.00 0.04 0.01 3.9 4.84 0.666 0.12 0 5.386 22.024 8.04 2.66 59.014 3.8 1.064 4.48 0.24 1.12 0.056 11.032 49.112 12.32 4.08 0.072 0.96 1.09 0.03 0.12 0.552 12.07 0.35 15 0.34 0.35 0.06 0.00 0.33 1.57 10.2 0.3 2.1 2.12 0.42 6.01 31.6 2.997 26.97 0.5 0.3 2.6 15.3 1.48 0.09 7.36 36.17 16.08 1.8 0.12 13.44 6.52 27.89 231.80 40.45 2.16 11.22 3.71 13.94 85.309 0 5.3 1.484 1.86 0.2 0.46 65 0.8 5.8 0.4 0.1 2.24 3.4 0.06

Байцаа гр 31 29 Бөөрөнхий сонгино гр 4 3.5 Амтат чинжүү гр 10 8 Бууцай гр 5 3 Давс гр 0.1 0.1 Ясны шөл мл 30 30 Нийт 156.6 Бор цай Ус мл 150 150 Хуурай цай гр 0.1 0.1 Нийт 150.1 НИЙТ 619.40 Аарцтай будаа Их үдийн цай Аарц гр 30 30 Цагаан будаа гр 14 14 Ус мл 75 75 Элсэн чихэр гр 2 2 Цөцгийн тос гр 3 3 БГ-055 гр 5 5 НИЙТ 129 Өдрийн нийт

0.32 0.74 4.08 21.92 13 0.06 0.00 0.33 1.57 0.35 0.1 0.4 1.8 0.4 14 0.329 0.66 0.006 0.12 0.33 0.15 1.09 0.03 1.4 0.03 3.45 0.03 0.07 0.09 1.2 5.2 0.9 2.5 0.09 14.39 4.01 17.19 165.53 24.52 36.94 2.45 0.02 0 0.01 0.13 0.01 0.49 0.082 0.02 10.53 0.01 0.13 0.01 0.49 0.082 27.85 45.09 397.46 40.61 77.87 4.70 7.17 5.10 0.60 76.98 1.03 31.50 0.00 1.60 0.98 10.26 48.30 2.80 0.33 0.00 0.00 2.00 7.98 0.00 0.04 0.01 0.02 2.48 0.03 22.45 0.66 0.01 0.74 0.05 3.68 18.09 1.03 0.90 0.06 9.53 8.60 16.57 173.80 73.54 35.90 0.40 46.81 27.11 102.03 834.76 212.25 6.75

Долоо хоногийн дундаж 2 дугаар до Гариг Хүнсний бүтээгдэхүүний нэр Хэмжих Нэгжийн орц хоолны цаг нэгж /гр/ Сүүтэй шар, цагаан будаа Бохир Цэвэр Шингэн сүү Даваа Цагаан будаа мл 50 50 Өглөөний цай Шар будаа гр 5 5 Цөцгийн тос гр 10 10 Элсэн чихэр гр 5 5 Ус гр 2 2 Нийт мл 130 130 Буцалгасан ус 202 Ус Нийт мл 150 150 150 НИЙТ 352 Сүү Бага Шингэн сүү мл 180 180 үдийн цай

14 46.88 32.37 105.86 911.55 33.27 352.27 6.47 олоо хоног Даваа гариг Шимт бодис /гр/ Илчлэг Аминдэм Эрдэс бодис /ккал/ С /мг/ Са /мг/ Fe /мг/ Уураг Өөх Нүүрс тос ус 2.43 1.60 2.38 33.60 0.00 60.00 0.05 0.57 0.04 3.87 18.04 0.00 1.00 0.12 1.12 0.39 5.46 29.80 0.03 4.12 0.05 37.42 5.10 0.35 0.00 0.00 2.00 7.98 1.10 0.01 0.00 0.04 0.01 4.14 6.15 13.74 126.84 0.00 67.24 0.53 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 4.14 6.15 13.74 126.84 0.00 67.24 0.53 8.73 5.76 8.55 120.96 0.00 216.00 0.18

НИЙТ 180 Шар хулууны зутан шөл гр 32 30 гр 22 20 Шар хулуу мл 50 50 Лууван гр 5 5 Шингэн сүү гр 2 2 БГ-055 мл 150 150 Цөцгийн тос 257 Ногоо чанасан шүүс Үдийн хоол Нийт гр 66 50 Тефтель гр 10 10 Үхрийн мах гр 8 8 Гурвалжин будаа гр 4 4 Талхны хатаам гр 1 1 Бөөрөнхий сонгино мл 10 10 Саримс гр 0 0 Ясны шөл 83 Давс Нийт гр 50 45 Жигнэсэн байцаа гр 12 10 Байцаа Шар лууван

15 8.73 5.76 8.55 120.96 0.00 216.00 0.18 0.30 0.00 1.95 9.00 2.40 12.00 0.24 0.20 0.00 0.92 4.48 1.60 6.80 0.12 2.43 1.60 2.38 33.60 0.00 60.00 0.05 0.47 0.05 3.49 16.25 0.00 1.45 0.10 0.01 1.65 0.02 14.97 0.00 0.44 0.00 3.40 3.30 8.75 78.30 4.00 80.69 0.51 9.45 6.20 0.00 93.60 0.00 24.50 1.65 0.95 0.19 7.22 34.39 0.00 4.80 0.83 0.03 0.06 6.86 28.16 0.00 0.88 0.19 0.06 0.00 0.33 1.57 0.35 1.09 0.03 0.07 0.00 0.21 1.11 0.10 0.90 0.02 10.56 6.45 14.63 158.83 0.45 32.17 2.72 0.50 1.15 6.28 33.66 21.37 0.50 0.10 0.46 2.24 0.80 3.40 0.06

Бөөрөнхий сонгино гр 12 10 4 Ургамлын тос гр 4 6 1 Амтат чинжүү гр 8 76 Элсэн чихэр гр 1 25 3 Нийт 130 158 Чацарганы ундаа 574 Чацаргана гр 25 150 Элсэн чихэр гр 3 25 0 Ус мл 130 5 1 Нийт 25 206 НИЙТ Тараг Тараг гр 150 Их үдийн цай Үзэмтэй мантуу БГ-055 гр 25 Исгэгч гр 0 Үзэм гр 5 Ургамлын тос гр 1 Ус мл 25 НИЙТ Өдрийн нийт

16 0.17 0.95 4.80 1.00 3.10 0.08 0.00 4.00 0.00 35.96 0.00 0.00 0.00 0.10 0.40 1.80 0.40 1.80 0.03 0.00 0.00 1.00 3.99 0.00 0.02 0.00 0.87 4.00 3.96 55.08 35.86 29.69 0.67 0.23 0.08 0.98 5.51 35.75 0.00 0.00 2.99 11.97 0.06 0.01 0.23 0.08 3.97 17.48 35.75 0.06 0.01 15.05 13.83 31.30 309.68 76.06 142.61 3.91 4.20 4.80 6.15 84.60 1.53 181.50 0.15 2.33 0.25 17.43 81.25 0.00 7.25 0.50 0.09 3.50 14.54 0.05 4.00 0.15 1.00 9.00 6.62 6.05 27.08 189.39 1.58 192.75 0.80 34.54 31.78 80.67 746.87 77.64 618.60 5.42

Гариг Хүнсний бүтээгдэхүүний нэр Хэмжих Нэгжийн орц хоолны цаг нэгж /гр/ Бохир Цэвэр Мягмар Сүүтэй эрдэншишийн зутан гр 20 20 Өглөөний цай мл 50 50 Эрдэнэшишийн гурил гр 3 3 Шингэн сүү гр 2 2 Цөцгийн тос мл 130 130 Элсэн чихэр 205 Ус Нийт гр 20 20 Бин гр 0.3 0.3 БГ-055 гр 3 3 Исгэгч мл 12 12 Ургамлын тос Ус 35.3 Нийт 240.3 НИЙТ Бага үдийн Нэрсний ундаа гр 25 25 цай Нэрс гр 2 2 Элсэн чихэр

17 Шимт бодис /гр/ Илчлэг Аминдэм Мягмар гариг /ккал/ Эрдэс бодис Уураг Өөх Нүүрс С /мг/ Са /мг/ Fe /мг/ тос ус 1.60 0.16 15.84 59.60 0.00 60.00 0.05 2.43 1.60 2.38 33.60 0.40 0.00 0.02 2.50 0.02 22.60 0.00 0.00 2.00 7.98 0.00 0.04 0.01 4.05 4.26 20.23 123.78 0.00 60.44 0.06 3.00 0.18 14.70 82.40 3.60 0.24 3.00 26.97 3.00 3.18 14.70 109.37 0.00 3.60 0.24 7.05 7.44 34.93 233.15 0.00 64.04 0.30 0.28 0.00 2.15 9.70 2.50 4.00 1.75 0.00 0.00 2.00 7.98 0.00 0.04 0.01

Ус мл 130 130 НИЙТ 157 Үдийн хоол Цагаан будаатай шөл гр 80 75 Үхрийн мах гр 14 14 Цагаан будаа гр 32.5 28 Төмс гр 4.8 4 Шар лууван гр 4 2.5 Бөөрөнхий сонгино мл 130 130 Ясны шөл гр 8 6 Амтат чинжүү гр 0.1 0.1 Давс Нийт 259.6 Мах ногоотой бууз Үхрийн мах гр 70 60 БГ-055 Байцаа гр 50 50 Шар лууван гр 20 15 Бөөрөнхий сонгино Давс гр 12 10 Ус Нийт гр 2.4 2 гр 0.1 0.1 мл 19 19 156.1